Tut per
marié
sta fija!
due atti comicissimi di
TREMAGI
(SIAE sez. DOR pos. n° 103597)
PERSONAGGI |
|
Felice Tarocco, padron ëd ca |
LIC |
Rina, soa fomna |
RIN |
Lucia, soa fija |
LUC |
Alfredo, fieul d’un coléga ‘d Lice |
FRE |
Piera, na nëvoda dij Taròch |
PIE |
Sandro Villata, amis ëd le fije |
SAN |
Beppe, amis ëd famija |
BEP |
Questa volta la figlia “da marito” deve vedersela con una madre possessiva, chiacchierona e intraprendente. Gli equivoci conseguenti all’impulsività della matrona rischiano di rovinare irrimediabilmente amori ed amicizie e solo una serie di casi fortunati ricondurrà le storie dei protagonisti al lieto fine. L’unico a dover subire ogni angheria con stoica rassegnazione è il povero Felice Tarocco, destinato a dover sopportare con eroica pazienza la vulcanica consorte.
La scena è fissa e ricalca l’ambiente di un appartamento piccolo borghese di città, con un ingresso dall’esterno in fondo a destra, una uscita verso il giardino in fondo a sinistra, una porta sul lato sinistro che dà accesso alla cucina ed una sul lato destro alle camere da letto. Completano l’arredamento sedie, tavolino, divano, quadri, attaccapanni, ecc.
Felice Tarocco, padron ëd ca |
È un “parpagnaco”, succube della moglie, sempre trasandato, malvestito, con un completo grigio molto fuori moda, sgualcito, sdrucito e molto carente in quanto a bottoni. Completa l’abbigliamento una cravatta piccola e di colore insignificante. Anche quando si arrabbia, non è mai troppo alterato, sguaiato o aggressivo. È piuttosto rassegnato a subire le prepotenze della moglie con ironia. |
Rina, soa fomna |
È la vera padrona di casa. È lei che comanda. Tuttavia le piace farlo in modo subdolo, dando agli altri l’impressione di essere una specie di vittima. Le piace tramare per portare acqua al suo mulino, per sé e per sua figlia, ed anche quando le cose non vanno per il verso giusto, pur rimanendo inizialmente stizzita, trova sempre il modo di rigirare la frittata per il suo tornaconto. Veste in modo troppo austero, ma quasi elegante. |
Lucia, soa fija |
Un po’ viziata, ma decisamente disincantata. Da dimostrazione di aver assimilato molto bene la lezione della madre. È piuttosto superficiale nel rapporto con gli altri e cerca solo di far andare le cose in un modo adeguato alle sue esigenze. Si veste e si acconcia con moderno buon gusto. |
Alfredo, fieul d’un coléga ‘d Lice |
È un ragazzone timido e tontolone, che tarda parecchio a capire quel che gli succede intorno, ma è di buon cuore. Vorrebbe sposare Lucia, ma più per accordi fatti tra suo padre e Lice, che per l’essere preda di una travolgente passione. I suoi abiti sono corti e stretti, un po’ superati. Fa sempre la figura del “biòvo”. |
Piera, na nëvoda dij Taròch |
Giovane carina ed elegante, veste alla moda. È un po’ superficiale ed ingenua, così finisce per trovarsi incastrata in un ingranaggio che non comprende, cadendo preda di indecisioni ed insicurezze, anche nei confronti del suo futuro. |
Sandro Villata, amis ëd le fije |
È il tipico “blagheur”, il chiacchierone che sa di piacere alle donne, se ne compiace e fa di tutto per incrementare la sua popolarità, anche a costo di essere frainteso nelle sue intenzioni. È persona di carisma pure nei confronti degli altri personaggi maschili, anche se bisogna dire che ci vuole poco. È elegante, brillante e lascia trasparire volentieri nei suoi atteggiamenti, fintamente ritrosi, il benessere economico e sociale della sua famiglia. |
Beppe, amis ëd famija |
La sua semplicità, abbinata ad una certa dose di faciloneria, lo porta ad impegolarsi in una faccenda che gli sfugge rapidamente di mano. Tutto all’inizio gli sembra chiaro e semplice, ma poi, anche a causa delle torbide acque smosse dalla signora Rina, la vicenda si complica in modo per lui addirittura traumatico. |
ATTO 1°
SCENA I
(Lucia e Lice)
è (LA SCENA È VUOTA; SUONA IL F]CAMPANELLO% DELLA PORTA)
LUC (D.D.) I ven-o... (SEGUE UN MOMENTO DI SILENZIO)
LIC (D.D.) Bòja spinass, a j’è quaidun ch’am ven-a a deurbe sta pòrta?
è (SUONA NUOVAMENTE IL F]CAMPANELLO%)
LUC (D.D.) I ven-o!… S’i l’hai dit ch’i ven-o… i ven-o, no? Chi a l’é?
LIC (D.D.) Amis…
LUC (ENTRA DALLE CAMERE E VA AD APRIRE) E chi ch’a son sti amis?
LIC (D.D.) I son mi, no?
LUC (RIENTRA) Ah… Ciao, papà!
LIC (ENTRANDO) A l’è nen posìbil! Tute le vòlte ch’i torno a ca, am conven mandé prima ‘n telegràma! Sempre l’istessa stòria, con vojàutre! Mi i capisso nen...
LUC Ma… i j’era dëdlà ch’i lesìa… e peuj it l’has dim-lo ti ‘d fè parej…
LIC Sì, a l’è vera… i l’hai dite ‘d nen deurbe con tròpa facilità e ‘d ciamé sempre prima chi ch’a l'è... perché as sa mai… ma quand it sente la mia vos...
LUC Eh... la voce del padrone!
LIC Pròpi ‘n bel padron! Con doe fomne ‘ntëcà… E ‘ndova ch’a l’è toa mare?
LUC Fòra.
LIC Fòra?
LUC Fòra!
LIC A st’ora? Ma s’a l’ha fame vnì a ca prima da travajè per giuteve a preparè la toa festa d’ancheuj dòpmesdì… i rivo… e chila a l’è fòra?
LUC Eh… a riverà…
LIC Fòrsa, ch’a l’è tard.
LUC Còsa?
LIC I l’hai dit ch’a l’è tard.
LUC Per fè?
LIC Per mangè! I l’hai fam. A l’è pront?
LUC Còsa?
LIC Come còsa? Per un ch’a l’ha fam, còs a dovrìa esse pront? Ël tranvai?
LUC Ma mama a l’è ‘ncora nen tornà…
LIC Ch’as taca!… A l’è ‘ncora nen tornà… E peuj am dis a mi ‘d fé ‘n pressa, ‘d nen fela speté… A che ora ch’a l’è surtìa?
LUC Oh, beh… ‘D sicur prima ‘d des e mesa, l’ora ch’i son aussame mi… A des e mesa a l’era già via.
LIC Des e mesa! Dime ti… (GUARDA L'OROLOGIO) Guarda mach se mi i deuvo stè sì a discute con na plandra a l’ora ‘d disnè!… E l’autra chissà ‘ndoa ch’a l’è ‘nvece ‘d cudì la cusin-a… Dësbreuite, ti! E va dëdlà a campé giù doi tajarìn o lòn ch’a j’é!...
LUC Prima ‘d tut, cercoma ‘d capisse: i l’hai dovù s-cianchéme l'anima per fiché ‘n pòch a pòst la ca… i l’hai fin-a rifàit ij let!
LIC Dòpo des e mesa…
LUC I son prontame colassion...
LIC Dòpo des e mesa…
LUC I l’hai già fin-a tirà fòra da l’armari la vesta da butè a la festa…
LIC Dòpo des e mesa…
LUC I son gnanca riessùa a finì ‘d lese ‘l liber…
LIC It fùisse mach aussate a des e ‘n quart…
LUC Guarda, papà... mi i son bele stofia ‘d mai avèj un moment per mi! It lo diso ciair! Sta vita sì i peuss pì nen féla! I vëddo nen l’ora d’esse ‘n pòch indipendenta… d’andémne via da sta ca!
LIC Prima campa la pasta, peuj va ‘ndoa ch’it veule!
LUC It pense mach sempre a mangè! (ESCE)
SCENA II
(Lice e Lucia)
LIC Sempre… doe vòlte al dì, là!… Mi i sai nen... Am ven na flìn-a ch’i sai nen cò i farìa! Ma afinirà, neh… i sai nen quandi, ma a finirà! Guarda ‘n pòch… stamatin Rina, mia fomna, am dësvìja ch’a j’ero gnanca sinch ore e am dis (IMITANDO MALE LA VOCE DELLA MOGLIE): “Sent, Lice, im racomando… ven a ca prest, che i l’oma da preparè per tuti coj fieuj. E ti it deuve esse a pòst. Pì che a pòst. A l’è ora ch’i la mario, sta cita! E ti it deuve fè ‘l pare, fè bela figura! A l’è ora ch’it daghe n’ardriss, na bon-a vòlta!” Sì, n’ardriss! (APRE LE BRACCIA E SI GUARDA I VESTITI) I son butà ch’i smijo ‘l barba pòver ch’as ten-o antëca per compassion! Che ardriss it veule ch’im daga? E peuj a dis… Sauto colassion, ven-o a ca ch’i s-ciairo pì nen da la fam... Alé! Madama a j’è nen! A sta fòra quatr o sinch ore... e mi son sì! Chila nò!
LUC (RIENTRANDO) Papà, it l’has portàlo?
LIC Còsa?
LUC It l’has portàlo?
LIC Ma còsa?
LUC Ël pèss!
LIC Ël pèss? Mi i duvìa porté ‘n pèss a ca?
LUC Sì. Mama a l’ha dime ch’it duvìe portè a ca ‘l pèss.
LIC Mi?
LUC Sì.
LIC E mi i duvìa sugnéme ‘d porté a ca ij pèss?
LUC Sent papà... mi i na sai gnente... Mama a l’ha dit parèj.
LIC Ma guarda ‘n pòch... a mi a l’ha nen parlame ‘d gnun pèss… A l’ha nen dime n’assident ëd gnente…
LUC Alora adés it lo diso ciair come ‘l sol...
LIC Che ròba?
LUC Antëcà da mangè a j’è ‘n bel gnente. Zero. Frigo veuid. S’a j’è nen ël tò pèss i soma bele sùit.
LIC Vate a cogé ch’it tacon-o… ti e tute le fomne dël mond! Cola-là am dis gnente e mi a venta ch’im seugna ‘d porté a ca ‘l pèss! Sai nen… am pija na flìn-a, ch’i sai nen còsa i farìa! Ma a finirà, neh… I sai nen quandi, ma a finirà! (ESCE IN CAMERA)
SCENA III
(Rina, Carla, poi Lice)
RIN (ENTRA DALLA COMUNE) Òhmmi, òhmmi... a l’è tardi, neh? Papà a l’è già rivà?
LUC Sì, sì… A l’é già rivà... e as peul nen disse ch’a sìa bin dispòst.
RIN Boh… Guarda, ti va dëdlà a fichéte ‘n pòch an ordin. Va a gavéte sta vesta. It cambie e..
LUC Oh, mamina… i sono pròpe straca. (SI SIEDE) Pensa ch’i son campame giù dal let ch’a l’era gnanca des e mesa!
RIN Oh, i son tanto straca ‘dcò mi! (SI SIEDE ANCHE LEI, STREMATA) Tanto straca ch’i na peuss pi! Figurte ch’i son staita ‘dcò da magna Neta, cola ciaciaron-a... I duvìa mach ciaméje ‘l nòm ëd col mobilié ‘ndoa ch’a l’è ‘ndàita a cambiè ‘l sofà l’autr’ani, ma i n’avìa pròpi nen veuja. Cola dòna at taca sempre certi boton… a ciaciara sempre ‘d col tant… Ma i l’avìa pròpi da manca d’avèj col indiriss…
LUC E còs a l’ha dite?
RIN A j’era nen. Peuj i son ëstàita da la sartòira per ël cotin...
LUC E ‘l cotin a l’era pront?
RIN A j’era nen. Alora i son passà da la mercandin-a a catè ‘l fil…
LUC E it l’has catàlo? (ENTRA LICE, NON VISTO)
RIN A j’era nen. Peuj i son andàita da madama Lisetta…
LUC E a j’era nen…
RIN No, no… Madama Lisetta a j’era. I son passà fin-a da chila, perchè i vorìa savèj…
LIC (LA INTERROMPE) I son mi ch’i vorìa savej fin-a a ‘ndoa ch’a riva la toa cognission, eh?
RIN Perché?
LIC Come “perché”? Mi i l’hai fam, altro che “perchè”!
RIN Ma come mai, Lice, it ses già a ca?
LIC Am ciama “come mai”, am ciama! Am ciama come mai i son già a ca...
RIN Sì… it ses già a ca, no?
LIC Eh, i savìa nen andoa ‘ndéme a stende e parej i son dime: "Andòma ‘n pòch a ca!"
RIN (CON FARE IRONICO) Oh, i ciamo scusa a col ësgnor se quàiche mè comportament a peul avèilo ofendù!
LIC Ma che scusa e scusa, Rina! It l’has dësvìjame a sinch ore per dime ‘d fé prest, ch’i l’oma la festa ‘d Lussìa. (IMITANDOLA GOFFAMENTE) “Torna nen dòpo ‘n bòt, ch’it l’has da giuténe a preparè e a riceve j’òspiti...”
RIN (GLI FA SEGNO DI STAR ZITTO, CHE LUCIA È PRESENTE)
LIC (NON CAPISCE) Eh?
RIN (GLI FA SEGNO DI STAR ZITTO)
LIC Ah!...
RIN (A LUCIA) Vate a cambiè, Lussìa, ch’a l’è tardi. (LUCIA FA PER USCIRE)
LIC (RIPRENDE IL DISCORSO INTERROTTO) E a basta nen! It l’has compagname fin-a an sla pòrta per ripétme ‘d nen fé tardi... (LUCIA SI È FERMATA SULLA SOGLIA E ASCOLTA) E a basta nen, ricord-te! It l’has ancora mandàme n’urlo giù per le scale a ripétëm-lo… (LA MOGLIE LO GUARDA MALISSIMO; LUI ABBASSA LA CRESTA) N’urlo per le scale… a sinch e ‘n quart a la matin… n’urlo… sinch e ‘n quart… per le scale…
RIN It l’has finì?
LIC Per ades, sì.
RIN E alora? A l’è lamentasse quaidun, dij mè urlo per le scale?
LIC Ehm… A j’era Lussìa ch’a durmìa, pòvra cita. ‘Dcò chila a l’è aussasse presto, ‘t sas? A des e mesa, a l’è aussasse, ës lajanon ëd na fija!
LUC (PROTESTA RISENTITA) A l’era ‘ncor nen des e mesa! E peuj, come a sarìa a dì: "lajanon ëd na fija"? (LE DUE LO SQUADRANO ACCUSATRICI)
LIC Ah… It l’has sentù, eh?
LUC Am ësmija!
LIC Ma it duvìe nen andete a cambiè? S’it l’aveisse nen scotàme, it sentìe nen!... E peuj, còs a j’è ‘d mal?… Lajanon ëd na fija... Ecco! I l’hai torna dilo. I peus nen cambièlo. As peul nen dì diferent! Se i cambio, i diso "fija d’un lajanon", che second mi, a l’é péss!… (SI SCUOTE) Ma tornoma a stamatin… E a va bin!... Im ës-cianco l’anima, i sauto colassion, i scapo da l’ufissi, i ven-o a ca pien ad fam... e la madama a j’è pa ‘ncora! A sta fòra da ca quatr o sinch ore e, quand a torna… bràm! As campa ‘nsima a na cadréga e a bogia pì nen da lì! Ma, còs it fase ‘n bele lì? As mangia o as mangia nen?
LUC Va bin... i vado a pronté taula!
LIC Perchè, a j'é ‘ncora nen taula pronta? Vergògna!… Na vergògna, a l’é!
LUC Ah, già!… (SI RIVOLGE A RINA) Mama, a l’ha pa portàlo…
RIN Còsa?
LUC Ël pèss. It l’avìe nen dit che ‘l pèss a duvìa portélo papà?
RIN Come mai it l'has nen portàlo, Lice?
LIC E ti ‘t l’has portàje le banane?
RIN Ma, ‘t campe ij dadi? Mi, i dovìa porté a ca le banane?
LIC E mi i dovìa porté a ca ‘l pèss? Perché, eh? Perchè?
RIN Perchè i l’hai dit-lo stamatin!
LIC E mi, dle banane, i l'hai dit-lo staneuit!
RIN Euh, a va bin...
LIC Eh, no… Eh no, Rina, a va nen bin… It l’has pròpi dime gnente!
RIN Ma dabon, i l’hai nen dit-lo?
LIC No.
RIN I l’hai propi dite gnente?
LIC Gnente, gnente, gnente.
RIN (TAGLIA CORTO) A veul dì ch’i sarài dësmentiame!
LIC (PROTESTA) Sempre parej… Ti ‘t fase tut con la testa ant ël sach e peuj chi a deuv pijesse la colpa, i son sempre mi!
RIN Euh, a va bin…
LIC Andéve a fé benedì tute anséma!
RIN (IMPERATIVA) Lice! A basta, eh, adéss! A basta!
LIC (FA ANCORA UN PO’ L’OFFESO, MA SI DA UNA BELLA CALMATA) Sì, sì... A basta! (A LUCIA) E ti, còs it fase lì, ambalsamà? Va a pronté la tàula!
LUC Ah, mi la tàula i la pronto anche... ma peui ansima còs ij fico?
RIN Come se antëca ai fùissa gnente!… Ant ël frigo a j’é d’euv, no?
LUC Aj na j’é doi...
RIN Sì, doi! I na mangioma pa vintequatr! (LUCIA ESCE DALLA CUCINA)
LIC Doi euv?
RIN Doi euv!… E a j’é ‘dcò na mesa bota ‘d conserva, no?
LIC Doi euv, Rina? E chissà da quand a son lì… Magara ‘ndrinta a j’è dcò ‘l pipì! A va a finì ch’it dise ch’i son mangiàme doi polastr! Con la fam ch’im sento, doi euv! A l’é come deje ‘n cicolatin an caval! Na fròla an boca a n’aso!… (LA MOGLIE LO GUARDA MALISSIMO; LUI ABBASSA LA CRESTA) An boca… Na fròla… Caval… Deje…
SCENA III bis
(Rina e Lice)
RIN It l’has fini?
LIC I l’hai finì, sì... i l’hai finì...
RIN Brav! Alora, it lo sas còs it diso? Che i sopòrto pi nen quandi ‘t dise ste boricade davanti a la cita! Capì?
LIC Va bin.
RIN Se it l’has quaicòs da dime, it lo dise quand i soma soi! D'acòrdi? Quand i soma soi!
LIC Va bin.
RIN Quand i soma soi, ti crìa, rusa, strepita… A mi a m’anteressa pròpi nen. Fa pura tut lòn ch’it veule.
LIC Va bin.
RIN Disme ‘n pòch, ti… Ma còs it chërde, che ‘nt una ca ai sia gnente da fé? Eh?
LIC Però...
RIN It chërde d’esse mach ti a rusiéte ‘l fidich? Eh?
LIC Ma mi...
RIN Guarda, che tut ël peis dë sta ca a l’é ‘nsima a ste spale! (SI BATTE FORTI E MINACCIOSE MANATE SULLE SPALLE) It lo sas?
LIC Però...
RIN T’im lasse tut da fé a mi!
LIC Ma mi...
RIN Mai ch’it im daghe n’ajùt!
LIC Però...
RIN E it l’has ancor ël coragi da banfè… e an presensa dla cita!
LIC Ma mi...
RIN E già… Monsù a veul tut come ch’ai pias a chiel! As capiss!
LIC Però…
RIN E quandi ch’a parla chiel… tuti ciùto!
LIC Ma mi…
RIN Ma già! Tute le matin chiel a seurt! A fa ‘n giròt an ufissi, quatr ciance con j’amis e a smija ch’a fasa tut chiel! Anvece... Sta brav, Lice, sta mach brav... che ‘ntëca a j’é ‘d baron ëd ròbe da fé: ten-e polide le stansie, stiré le camise, féje ogni santa matin la riga a le braje… (LICE SI GUARDA I PANTALONI SDRUCITI) Perché s’a j’é nen la riga a le braje, chissà còs ai riva, a monsù!… E peuj… (CON TONO DI RIMPROVERO) Se soa fomna ai ciama n’ajùt, a dis che voroma la persona ‘d servissi! Ch’i l’oma la manìa ‘d fé spatùss! Ch’i l’oma nen veuja ‘d fé gnente! Ch’i l’oma mach veuja ‘d campé via i sòld! A l’è nen vera ch’it lo dise?
LIC (SI SENTE COLPEVOLE) Sì. Lòn i l’hai dìlo, i l’hai dìlo… i l’hai pròpi dìlo…
RIN Oh, basta, neh!
LIC Però, it la fase così gròssa, con sto stiré, lavé, ecétera, ecétera, ecétera... It dise ch’it im fase la riga a le braje!… Ma se ij la faso mi con un crajon, la riga a le braje!… Tute le sman-e!… L'ultima vòlta ch’it l’has ëstiràme ste braje sì, im lo ricordo benìssim, a l’è stait quandi la cita a l’ha fait la Cominion!
RIN Tavanade!
LIC Capisso, che ant una ca ai sìa tant da fé, ma… dincinato!… I son sì ch’i smijo “Senza famiglia”!… I vado ‘n gir ch’i smijo un ëd coj ch’a deurmo ant ij vagon feroviàri… o un ëd coj ch’a van a pijé la mnestra al Cotolengo! I son sì ch’i faso vergògna! Quand i vado ‘n gir e im guardo ‘nt le vetrin-e, im ciamo: "Ma chi a l’è col dësgrassià lì?”… I son mi. Guarda sti polsìn. A perdo le file. A filo da tute le part! A l’é na vergògna… Daje doi pont… Fai-je dé da toa fija! S’i l’eve nen temp, disim-lo… i jë darài magara mi… Rina!… Peuj i diso pì gnente, neh… Guarda le stringhe dle scarpe… It lo sas ch’am va mes'ora per scarpa, a la matin, con tuti i grop ch’a j’é? Ogni matin, mes'ora per scarpa! Disgrop-ne un e falo torna… peuj ai na j’é n’aotr, peuj n’aotr, peuj n’aotr, n’aotr, n’aotr... A j’é tanti ‘d coj grop, ch’as podrìa dì ‘l rosari, con ëste stringhe! A l’è na vergògna... na vergògna… (METTE LE MANI IN TASCA) Ecco! Tòh! Guarda le sacòce! A son forà! Se ij fico na monéda, tintiritintintin!… A va drita drita per tèra!
RIN Sfido! It jë fiche ‘d tut, an sacòcia!
LIC Ij buto tut lòn ch’a venta butéje…
RIN No! It jë bute ‘d tut! Baron ëd fassolèt, sòld, tre o quatr mass ëd ciav! It lo sas mach ti, còsa!
LIC Ma per fòrsa, Rina...
RIN Eh... no, no!
LIC Per fòrsa!
RIN Eh... no, no!
LIC Alora a veul dì ch’i seurtirài con un cabarèt! E dzora al cabarèt ij buto lòn che j’àutri as fico ‘n sacòcia! A son pa stòrie… L'autr ier i seurto. I son per la strà e i sento un ch’am fica na man an sla spala e am dis: "Senta, bell’uomo…"
RIN (LO INTERROMPE RIDACCHIANDO) A l’ha ciamàte "bell'uomo"?
LIC Sì! A l’ha dime "Senta, bell'uomo...”
RIN A l’ha ciamàte pròpi "bell'uomo"?… (RIDACCHIA)
LIC Sì... “bell'uomo”!
RIN A l’ha dìte: "Senta, bell'uomo"… (RIDACCHIA)
LIC Beh… a vnisìa da daréra...
RIN Ah, beh... (RIDACCHIA)
LIC D’ògni mòdo a l’ha dime: "Senta bell'uomo, io l'avverto che lei, pezzettino per pezzettino, sta perdendo la camicia…" A l’era ‘n fassolet ch’am surtìa da na gamba dle braje! Na vergògna, Rina, na vergògna! (RINA RIDE) Tuti ij dì ‘m na capita un-a neuva! L'aotr ier i j’era an Piassa Carlin-a, da ‘n client. Quand i son a metà scala, la portiera am fa: "Andaré!" "No…” ij diso mi “I l’hai da monté sù!” “No, no!” a fa chila “È vietato l'ingresso ai mendicanti!”
RIN (RIDENDO) A l’avìa pijate per në strasson…
LIC Per fòrsa, Rina!… I l’hai mai contàte cola dij ragg?
RIN No.
LIC Euh, diav… Cola dij ragg… i l’hai mai contatla?
RIN No. It l’has mai contàme gnente.
LIC A sarà... na sman-a...
RIN Ah si?
LIC Sì. A l’è capitàme la sman-a passà. I j’era n’ufissi. A l’era na bela giornà, con un bel sol. A l’han dime ch’a j’é ‘d ragg dël sol ch’a fan tant bin! Ai diso “raggi ultraviolanti”...
RIN Ultravioletti.
LIC Eh, a va bin… ultraviolenti… Dòp-mangià, i son setàme ‘nsìma a la banca ch’a j'é ‘nt ël giardin davanti a l’ufissi e i son dime: "Guarda lì, adess im pijo doi o tre ragg!”... I son gavàme ‘l capel, i l'hai butàlo lì davzin a mi e im la godìa. A ‘n certo moment, mi i j’era lì ch’im pijava i mè ragg... e ai passa un... im lo ricordo benissim!... As ferma, am guarda e am fa parei… (FA UN CENNO DI SALUTO CON LA TESTA, SORRIDENDO) I l’hai pensà: "A sarà un ch’am conòss…” e i l’hai faje ‘dcò mi parej… (RIPETE IL GESTO DI SALUTO) Rina! A l’ha ficàme ‘d sòld ant ël capel e a l’é andàsne! It l’has capì che ròba? Na vergògna… na vergògna…
RIN Ma va là!… (RIDACCHIA)
LIC Dabon!… Am chërd nen... It diso mach pì costa e peuj a basta! Guarda ‘n pòch ësta giaca...
RIN A l'é maròn…
LIC It veule dì ch’a l’era maron!... Però, pensandje bin, it l’has rason… Ògni tant, a j'é ‘dcò ‘d maròn! Ecco, guarda ‘s tòch sì… (SI GIRA, MOSTRANDO UN LEMBO DELLA GIACCA) A l’è maròn… ma perché a j’è na macia ‘d cafè!... Rina, guarda ‘n pòch sì… (FA VEDERE LE ASOLE) Un-a, doe e tre. Tre botonére. Tre. Ades guarda ‘n pòch da sta part da sì!… (FA VEDERE IL LATO DEI BOTTONI) Gnanca pì un. Prima ai na j’ero tre... peuj doi... peuj... im lo ricordo benissim... a l’è restaje mach pì costì antramés e l’hai falo duré pì ch’i son riessù!… A l’é na vergògna… na vergògna… Còs ij buto? Un fil fer? Na còrda? Ma a deuv finì, neh… I sai nen quandi, ma a deuv finì. I capisso benissim che, ant una ca, aj sia tant da fé… ma fate dé na man da toa fija… A s’aussa a des e mesa e a va da la fnestra! O a les ëd romanz o a l’è da la fnestra. Parej. (FA IL GESTO DI APPOGGIARSI ALLA RINGHIERA COI GOMITI E DI REGGERE IL MENTO CON LE MANI) Mia fija a sta sempre parej. (RIPETE IL GESTO) Sai nen còs a guarda, ma a l’è sempre lì, parej. (RIPETE IL GESTO) Tute le volte ch’i torno a ca, àusso j’euj e mia fija a l’é lì, parej. (RIPETE IL GESTO)
RIN Ma, a l’è na fijëtta... na totin-a…
LIC No, no… a l’é pì nen na totin-a, com it dise ti... a l’é diventà ‘n vas ëd geranio!… A l’è na vergògna... na vergògna…
RIN Ma còs it veule ch’a fasa? I deuvo feje fè la serva?
LIC Ma no… I chërdo che, s’as veul, as vansa temp per tut… As fa lòn ch’a j'é da fé antëcà… (MIMA OGNI AZIONE) as lava, as gava la poer, as passa ‘l fërton… e dòpo as treuva ‘l temp per fé conversassion, per lese e per ëstè da la fnestra, parèj. (MIMA IL GESTO DI PRIMA) Costa a l’è la vera educassion! Anvece, i passe tuta la santa giornà avanti e ‘ndré per butéve ‘n mostra. A smija ch’i dise: "Guardéne! I soma sì! Sì a j'é la fija, sì a j’é la mare! Sì a j’é la mare, sì a j'é la fija!... Vëddoma ‘n pòch chi as jë pija?"!
RIN (CON FARE FALSAMENTE ACCONDISCENDENTE) A va bin, a va bin… I surtiroma pì nen da ‘ntëca… gnanca s’as deuv compré quaicòs!
LIC Ma, no… esageroma nen! As capiss ch’a venta seurte! Ma vojautre doe, tuti ij dì i steve fòra ‘d ca quatr o sinch ore… Per còsa? Per caté! Caté còsa? Sai nen! Ant ësta ca sì, a sta mira, i duvrìo avej pì ròba noi che “La Rinascente”!
RIN Esagerà!…
LIC Ma no, Rina! La question a l’é che per caté ‘n rochèt ëd fil av va quatr ore! Un rochèt ëd fil… quatr ore! Con ël vòstr sistéma, chi a veul catésse na vestimenta a sta fòra ‘d ca ‘n mèis e mes, garantì! A l’é na vergògna... na vergògna… Ël maleur a l’é ch’i l’eve mach l’ambission ëd guardé j’autri e ‘d feve vëdde, ecco...
RIN Pòvra mi e pòvra cola masnà ‘d toa fija!… A fùissa mach per ti, a pudrìa speté ‘l Dì dël Giudissi per mariesse!
LIC Ma figurte...
RIN Anvece, it duvrìe ringrassiéme! Ma, còs it chërde ti? Ëd fé la bin ëd toa fija, tenendla sarà a ciav antëcà? Diso mi… chi ‘t veule ch’a la sposa, se gnun a la ved mai?
LIC A va bin. I fiteroma ‘n negòssi e i la ficheroma ‘n giojéra con un cartel: "SPÒSASI"…
RIN E già! Per ti a l’è franch l’istéss s’as ësposa o s’as ësposa nen, eh? Parèj it fase a meno ‘d tiré fòra la dòta!
LIC Oh, a j’é pòch da tiré fòra!
RIN Vojautri òmo… ricòrdte bin, neh Lice... i capisse gnente… gnente…
RIN e LIC (ALL’UNISONO) Gnente!
LIC Ecco perchè ch’is marioma!
RIN A l’é la vòstra fortun-a, ‘nvece… Va, Lice… va a travajé, brav!...
LIC Ah, ecco! Per travaié… per portè a ca ‘d sòld… i vado bin, neh? (IRONICO) Ëd lòn sì ch’im n’antendo!
RIN Sì. Ma a le ròbe dla ca pensje nen, brav! Perchè a l’è la fomna ch’a l’è la regin-a dla ca! Costì a l’è ‘l mè “regno”! Ël mè “reame”! Capì?
LIC (SI PROFONDE IN UN INCHINO ESAGERATO) “Onore e gloria alla regina e al suo reame”!
SCENA IV
(Lucia, Lice, Rina e poi Piera)
LUC (ENTRA E VEDE LICE INCHINATO) Papà… còs it fase?
LIC An pressa… rendje onor… (LE FA SEGNO DI INCHINARSI CON LUI, CANZONATORIO, E RIPETE L’INCHINO) La regin-a dla ca! “Si renda doveroso omaggio alla Maestà Vostra!”
LUC (A RINA) Ch’a scusa, Maestà, le posade ‘ndoa a son finìe?
LIC (DIVERTITO) Ël régn a l’è restà sensa posade!
RIN No… (POI, RISPONDENDO A LUCIA) I l’hai cambiaje pòst… a son ant ël tèrs tirol…
LIC Ma còs i stoma lì a cerchè ‘d posade, che tant a j’è gnente da mangè?
RIN Is rangeroma!
LIC Sicur. Mi i vado a rangéme a l’òsto.
RIN E ‘ndoa ch’it vade?
LIC I lo sai nen. A l’é da sinch ore stamatin ch’i son an pé, con un cafè ‘nt la pansa. Basta, Rina. Mi i l’hai fam. I la vëddo la fam, i la vëddo!… Momenti i vado an tèra da la fam e chila am ciama ‘ndoa ch’i vado… I vado a pijé na bocà d'aria frësca per feme vnì aptit! (ESCE DALLA COMUNE)
RIN (GLI VA DIETRO GRIDANDO) Lice! Ven sì!... (MA LUI NON ASCOLTA) Che testa! (A LUCIA) Pija ste posade, sù…
LUC A còs a servo le posade? Papà a l’hai fàit che parte per so cont… mi i l’hai gnun-e veuje ‘d mangé…
RIN Ah, gnanca mi, dabon... I l’hai mangià doe paste, prima… a la “cremeria”… i j’hai ancora tute sì… an slë stòmi! (MASSAGGIANDOSI IL VENTRE) Ah, ma a j’ero così bon-e!
LUC Ma sì! Còs i stoma a preparè… e peuj… a la festa ai sarà tanta ‘d cola ròba…
RIN Brava! Foma parèj. Tò pare… ch’as rangia! (SUONANO IL
è F]CAMPANELLO%) A son-o!
LUC Còsa?
RIN La chitara!
LUC La chitara?
RIN Ël ciochìn, no? Còs it veule ch’a l’abio sonà? It ses pròpe fija ‘d tò pare…
LUC I vado a vëdde chi ch’a j’è. (ESCE E RIENTRA A TEMPO CON PIERA)
RIN (VA LORO INCONTRO) Oh, Piera… La mia ‘nvodin-a preferìa… It ses già sì? Com a va? (SI SALUTANO A SOGGETTO)
PIE I son ëvnùita a vëdde s’i l’avìe da manca ‘d na man a preparè per la festa…
RIN Ma figurte… A l’è già tut pront… it duvìe nen dësturbete…
LUC Pì che d’àutr a l’è vnùita a fè doe ciance con mi, prima ch’ai rivo tuti j’autri…
RIN Ah, ecco… Parèj a l’è pì ciàir… Bòn… mi iv lasso sole… i vado ‘n moment dëdlà. Alora is vëddoma pì tard, neh? (ESCE DALLA COMUNE)
SCENA V
(Piera, Lucia e poi Rina)
PIE I chërdìa ‘d trovete già pronta…
LUC Ma no… a l’è ‘ncora prest…
PIE S’it lo dise ti…
LUC Come a sarìa a dì “s’it lo dise ti”?
PIE Ma… am sa tant ch’it jë treuve tuti sì da ‘n moment a l’àutr e ti ‘t ses ancor è nen pronta. (SUONA IL F]CAMPANELLO%) Vist?
LUC Còs i l’hai vist? (RINA ATTRAVERSA LA STANZA PER ANDARE AD APRIRE)
PIE Còs i l’avìa dite?
LUC Còs it l’avìe dime?
PIE A son già sì.
LUC Chi?
PIE Eh, chicchiricchì!… J’anvità, no? It vëdras…
RIN (ENTRA TUTTA AGITATA DALLA COMUNE E SI RIVOLGE A LUCIA) An pressa!... A l’è già rivàje ij primi tòj amis! I l’hai dije da spetè ‘n moment dëdlà! I l’avìa nen dite ‘d butéte ‘n pòch a pòst? Vate a butè ‘n faudalìn, pija ‘l fërton, fa come quand it ëstaghe ‘ntëcà!...
LUC Ma… mama, quand i stago ‘ntëcà… o i leso o i deurmo...
RIN (IN DISPARTE) Dài che dëdlà a j’è ‘dcò Sandro!
LUC No! A l’è già sì?
RIN A l’è già sì. Pija faudalin e fërton. (LUCIA ESCE DI CORSA; RINA SI AVVICINA A PIERA, CON EVIDENTE FALSITÀ) Scusa, Piera… a l’é vnùme ‘n ment che da l’autra i l’hai un pissèt “punto Venezia” e… dal momènt che ti it n’antende pròpi tant… i l’avrìa piasì ch’it lo guardèisse... ehm... fame ‘l piasì... daje n’euj... At dëspias pa, no? (QUASI LA SPINGE FUORI) Ecco, brava… Va dëdlà che peuj i ven-o ‘dcò mi e it im dise còs it na pense.
PIE (UN PO’ STUPITA) Sì, magna… Peuj i torno a dite quaicòs...
RIN (AGITATA) No, no, no!… Va dëdlà e spet-me! I ven-o mi, cara! (LA SPINGE LETTERALMENTE FUORI)
SCENA VI
(Lucia, Rina e poi Piera)
LUC (ENTRA CON GREMBIULINO E SPAZZOLONE) Ecco sì. Còs i deuvo fè?
RIN Dame subit ël faudalìn, lesta!
LUC Ma còsa?...
RIN (LE ALLACCIA IL GREMBIULINO) Sta nen lì a fé tante domande!
LUC Ma… mama…
RIN Ti fa mach sempre lòn ch’it diso mi. (LA SQUADRA DA TESTA A PIEDI, LE PIAZZA PER BENE LO SPAZZOLONE IN POSIZIONE) Andoma, dài! Ven sì e but-te a lavè per tèra! I lo sai ch’it l'has mai falo, ma it l’avràs bin vist tante vòlte come as fa, no?
LUC Ma… i l’hai nen pijà ‘l sigilìn…
RIN Ah, lassa fé… Chi ‘t veule ch’as n’ancòrza? Mi adess i vado dëdlà e i torno dëdsà con Sandro. Im racomando, neh…
LUC Ma sì, mama… Sta tranquila…
RIN Lass-me fé da mi! (ESCE DALLA COMUNE)
LUC Ma… a sarà… Mi i son convinta che… anche sensa fè finta ‘d lavè la stansia… (STROFINA MOLTO GOFFAMENTE IL PAVIMENTO)
PIE (ENTRANDO) Ma… Lucia, còs it fase?
LUC Gnente, gnente… i speto ‘d gent!
PIE Eh? (STRABUZZA GLI OCCHI)
LUC Ti pènsje nen. Perché it ses ëvnùita ‘n sa?
PIE Magna a rivava nen e alora mi i vnisìa a vëdde…
LUC (LA INTERROMPE) Se mama a l’ha dite da spetéla dëdlà, ti va dëdlà a spétla!
PIE Euh, che manére!… Ti, aussa nen tant ël baùl, neh! I vado, i vado… Mi i vado dëdlà, ma ‘mbelessì quaidùn a va a finì al manicòmio! (ESCE)
SCENA VII
(Rina, Sandro e Lucia)
RIN (D.D.) Ma ven, ven... Passa pura avanti, Sandro…
SAN (D.D.) Ma no… ch’a passa prima chila, madamin…
RIN (D.D.) Ma figurte…
SAN (D.D.) Prego, prego... (ENTRA RINA, SEGUITA DA SANDRO)
RIN (FINTAMENTE SCANDALIZZATA) Lussìa!... Ma còs it fase lì a strocioné? I diso mi… ma còs a peul dì chi a ven a trovene?
LUC Ma mama… s’it l’has dimlo ti… (RINA LA FULMINA CON UNO SGUARDO)
SAN (MOLTO CERIMONIOSO) Am dëspias d’esse rivà parèj… sensa avertì… an anticip… ciapànd na fija bela come Lussìa… disoma parèj… an neglisé... Ma… i son content d’avèj podù conòsse la soa bon-a educassion…
RIN Ma vàire vòlte i l’hai ditlo, cita… sti travaj a venta fèjë a la matin… nen ëd sicur quandi ch’a deuv rivèje ‘d gent…
LUC I lo sai pro, mama, it l’has rason… Ma ‘ntëca a j’è tant ëd col da fè… ch’as peul mai stè tranquile ‘n momènt.
RIN Lassa ste, adess… Va dëdlà a butete ‘n pòch an ordin. Noi it ëspetoma. Va, cita, va… Un momènt ëd passiensa, neh Sandro…
SAN Ma prego… Fà pura, Lucia… (LUCIA ESCE CON FARE DIMESSO)
RIN (È SEMPRE CERIMONIOSA, CON SANDRO) Am dëspias tant d’avèite ricevù parèj, neh… ma còs it veule… s’it l’has na mesa idea ‘d còs a veul dì ten-e na ca… e sta fija a l’è tant precisa e ordinà… E peuj, ant ël dòpmesdì a j’è sta festa e ai ten pròpi tant!... A propòsit ëd la festa… it ses rivà così prest…
SAN Ma… i savìa ch’a j’era già ‘dcò Piera…
RIN E còs a j’intra Piera?
SAN Ma no… gnente… i disìa parèj per dì…
RIN A l’è ch’a j’è ‘ncora tut an disordin…
SAN (GUARDANDOSI INTORNO) Ma no… ma còs am dis, madamin!… I dirìa, ansi, che costa a l’è na ca da pijè da esèmpi! Tra chila e soa fija Lucia i ten-e ste stansie ant una manéra ch’a l’ha nen ëd paragon!
RIN Ah… Tròp gentil… Ma a l’è Lucia, pì che d’àutr… Nen perchè a l’è mia fija, neh, ma a bzògna pròpi ch’i lo disa con le man an sël cheur… a l’è na cita cola, che… chërd-me pura, neh... andoa a buta le man chila...
SAN (CON INTENZIONE) I lo chërdo, i lo chërdo…
RIN It l’has vist, quand it ses intrà, come a lavava per tèra...
SAN Euh!... E fin-a sensa duvrè l’aqua… A lavava a sèch!
RIN Guarda, cola cita lì a sa fè pròpi tut… Nen per dì ch’a l’è mia fija, neh… ma, come it l’has vist… a l’era sì ch’a lavava… a ramassava, là!... Ah, sì… chila a fa ‘d tut!... A ten ij cont ëd la ministrassion famigliar, a gava la poer… sempre… ansima a tuti ij mòbij dla ca… Però a sa ‘dcò ste ‘n salòt, eh? Sì, sì… A studia ‘l violin e a pitùra... e anche pitòst bin, neh! Uh, a fa mila ròbe… E a l’è così modésta… A sente chila… A dis ch’a l’è nen bon-a a fè gnente!...
SAN La modestia, madamin Taròch, a l’è la pì granda ‘d tute le virtù!... Eh, sì sì… Ëd fije come la soa ai na j’è pì pòche!
RIN ‘Tension, ‘tension… ecco ch’a riva… Im racomando, neh… dis pa gnente ‘d lòn ch’i l’hai dite, perchè a l’è tant sensibila, ‘t sas?... E peuj... uh, a veul pa mai ch’as parla ‘d chila… (ENTRA LUCIA) Oh, Ven, cara, ven…
LUC I rivo, neh… Scus-me, se i son fame trovè ‘n col ëstat...
SAN Ma figurte mai… ansi… it l’has dame manéra ‘d vëdde che, mentre che an companìa it sas ten-e viva la conversassion con në spirit ch’a mostro bin pòchi giovo al dì d’ancheuj, at manca nen lòn che pì a ‘nteressa ant una fija ‘d bon-a famija… cioè la virtù per diventè ‘n bel dì na véra padron-a ‘d ca.
RIN Ma it l’has sentù còs a l’ha dite Sandro? E come as dis? As dis...
LUC Grassie...
SAN Prego… (SORRIDE, UN PO’ IMBARAZZATO DALLE AGGRESSIVE INTROMISSIONI DI MADAMA TARÒCH)
RIN Bin, alora, s’it am ëscuse ‘n moment, i vado dëdlà a dè n’ultima ardrissà per la festa... I lasso sì la cita a fè j’onor ëd ca. I torno subit, neh… (A LUCIA, SOTTOVOCE, TRAENDOLA IN DISPARTE) I vado ‘n moment da Piera, perchè as sa mai, eh... peuj i torno dëdsà. Im racomando… (ESCE)
SCENA VIII
(Lucia, Sandro, Piera e poi Rina)
LUC (IMPACCIATA) Ma set-te ‘n moment, vah, Sandro… ch’i parloma pì còmod… (SI SIEDONO ENTRAMBI) Mah…
SAN (MOLTO IMPACCIATO PURE LUI) Eh, già…
LUC Ma sì…
SAN Soma sì…
LUC It disìe?
SAN Chi, mi? No, no… gnente... I l’hai pa parlà…
LUC No… i pensava… còs it disìe prima… con mama…
SAN Ah, ecco… No… i disìa che… se am ëvnèissa l’idea ‘d butè su ca...
LUC Cioè... Se at ëvnèissa l’idea dë sposéte!... Ch’a veul dì che… per ël moment… it jë pense nen!…
SAN Gia! S’i cambio nen idea... Però, se mai am capitèissa… i vurerìa na fija pròpi come ti…
LUC Ma per ël moment… gnente, eh?
SAN No.
LUC Eh, sì… Vojautri giovnòt i dise tuti parèj, ma peuj...
SAN Ma peuj, còsa?
LUC Beh… parland parej, an general… per vojautri giovnòt a smija ch’ai sia nen ròba pegior dël matrimoni. Peuj, a basta che ‘n bel dì i vëdde na fijëttin-a pen-a pen-a a pòst...
SAN E i perdoma le bave!
LUC (FA LA FINTA OFFESA) Ah, brav… Compliment!
SAN Ma, no, dai! I schersava! (ENTRA PIERA)
LUC Oh, ecco sì Piera!... Cara, it presento Sandro, ‘n mè amis. Costassì a l’è Piera. I pudrève conòss-ve mej ancheuj, a la festa…
PIE (CON TONO CONFIDENZIALE) Mah… verament... i l’hai già ‘l piasì...
SAN (UN PO’ IMPACCIATO) Eh… ‘dcò mi...
PIE (CAPISCE CHE LA SITUAZIONE RISCHIA DI DIVENTARE IMBARAZZANTE) Beh… scusème… i deuvo pròpi ‘ndè... (SALUTA) Sandro... Lucia... Con perméss... Is vëddoma pì tard!...
SAN (UN PO’ IMBAMBOLATO) Ciao… Arvëdse…
LUC (LA ACCOMPAGNA VERSO LA PORTA, MA CON RUDEZZA, COME PER DISFARSENE AL PIÙ PRESTO) Alora ciao, neh... Is vëddoma pì tard a la festa.
PIE A va bin, a va bin… (ESCE, UN PO’ STUPITA DAL COMPORTAMENTO DI LUCIA)
LUC (RITORNA VERSO SANDRO) Oh, finalment… I soma torna soj…
SAN (QUASI SPAVENTATO DALL’ATTEGGIAMENTO AGGRESSIVO DI LUCIA, SI RITRAE) Beh, soj… A pudrìa rivèje quaidun da ‘n moment a l’autr…
RIN (ENTRANDO) Lussìa, ai riva papà! I l’hai vist-lo da la fnéstra!
SAN (QUASI COME PER APPROFITTARE DELLA SITUAZIONE) Ai riva papà? Cioè… monsù Taròch? Mej tajé la còrda!... Cioè… Scuséme… i gavo ‘l dësturb…
RIN No… ma che dësturb… Tante bele ròbe, neh... Lussìa, compagna Sandro.
SAN No, no… i conòsso la strà… sta pura lì tranquila, Lucia, grassie… Arvëdse a ‘ncheuj, alora… (ESCE, SALUTATO A SOGGETTO)
LUC (CON FARE TRASOGNATO, APPENA USCITO SANDRO) Però,mamina… Che person-a fin-a…
RIN At pias?
LUC Tant!
RIN ‘Dcò a mi. Ades però ‘ndoma. (ESCONO, L’UNA DA UNA PARTE E L’ALTRA DALL’ALTRA)
SCENA IX
(Lice e Rina)
LIC (DA FUORI) Arvëdse, arvëdse… (ENTRANDO) Arvëdse da ràir! Vëdde ‘d giovnòt an gir per ca mia a l’é na ròba ch’am pias pròpi nen! Un a torna a ca soa e a treuva dë ste cernàje! Collì peuj... Oh, s’am pias nen... Am pias nen, ecco! Anche per j’avzìn... A l’é nen bel!... E peuj, s’am pias nen, am pias nen!... Ma dai, là… Andoa ch’i soma rivà? A smija d’intré ant un negòssi, nen ant una ca civil!... I deuvo pròpi fiché le ròbe an ciair con Rina na vòlta per tute!... Rina!
RIN (DA FUORI) Si?
LIC Sent un pòch... Am pias pròpi nen, neh Rina... A l’è nen bel. I intro e...
RIN (ENTRA AGITATA) E brav Lice! I diso mi: it podìe speté ‘ncora ‘n pòch per torné a ca, neh? (È AGITATA, GESTICOLA INFURIATA)
LIC (RIMANE FERMO AL CENTRO DELLA SCENA, CON ATTEGGIAMENTO SEMPRE PIÙ DIMESSO) Rina, mi i intro e…
RIN A j'è ‘ncora tut da fé!
LIC Va beh, però...
RIN A bzògna prontè piat e bicer!
LIC Va beh...
RIN A bzògna vëdde ch’ai manca gnente!
LIC Rina, mi...
RIN A bzògna ‘ndè a ritirè la torta!
LIC Sì, però…
RIN E chiel a va a l’òsto!
LIC Sì... Quand i son intrà...
RIN A l’é ‘l padron ëd ca e a j’è mai, quand a serv!
LIC Però, scusa... i intro e... ‘dcò per j’avzìn... A l’é nen bel...
RIN A l’ha fam, chiel! Con tut lòn ch’a j’è da fè, chiel a l’ha fam!
LIC A l’é nen bel, ecco! E peuj s’am pias nen, am pias nen!...
RIN Le paste sëcche, le paste dosse, la limonada… ma chiel a l’ha fam e a va a l’òsto! Ma dime ti!
LIC ‘Dcò per j’avzìn... a lé nen bel, ecco!
RIN Cabarèt, tovàje e sërviëtte! Dai su! Sta nen lì a perde dl’autr temp! Fòrsa! Dame na man!
LIC Sì, però s’am pias nen, am pias nen, a va bin?
RIN Bogia mach, va! (LO SPINGE FUORI DALLA PORTA DELLE CAMERE)
SCENA X
(Lucia e Rina)
LUC (ENTRANDO) Mama… it ses sola?
RIN Sì. Papà a l’è dëdlà. Ma perchè it ses ficàte torna cola vesta-lì?
LUC Eh, beh... L'autra sèira i j’era vestìme parej e Alfredo, ël fieul ëd col colega ‘d papà, a l’ha dime: "It sas ch’it ëstaghe pròpi bin?"
RIN Dabon? A l'ha dite pròpi parej? A l'avrà pa dìlo per compliment, eh?
LUC No no! I son fam-lo dì doe vòlte!
RIN Ah sì? E a l’ha dìte ch’it ëstaghe bin?
LUC (COMPIACIUTA) Oh già… A l’ha dime: "Cara Lussìa, vest-te pura sempre parej, perchè it ëstaghe pròpi bin! It ësmije ‘n figurin!"
RIN Però… a n’ha ‘d gust, col fieul-lì!
LUC E peuj, da lòn ch’a l’ha dime…
RIN E it am dise gnente? Ma còs a l’ha dite ‘d precìs? Cont-me, dai...
LUC Beh... dit... pròpi dit, nen... A l’è nen ch’a l’abia parlà tant!
RIN Euh, ma alora! S’a l’ha dite gnente… It am fase ven-e ‘n colp, fija mia!
LUC Ai va pòch a capìlo, però...
RIN Còsa?
LUC Luciano, ël so pì car amis, dëscorènd, parèj…a l’è fasse scapè ch’a l’è decis a mariesse… perché a l’è sicur d’avèj trovà cola ch’a fa pròpi per chiel!
RIN Còsa? ‘Dcò sto Luciano a veul mariesse? Ah, coste sì, ch’a son notissie! Bon da savej! Perchè sì, s’a va mal con Sandro, is tacoma magara a costì, no? At ësmija nen, cara?
LUC Ma no! Mi i parlava ‘d Sandro! A l’é Sandro ch’a veul mariesse!... E Luciano a l’ha fin-a dime ch’a l’ha scrivùje a sò pare, a Roma, per ciaméje còs a na penserìa!
RIN A Roma? E còs a fa sò pare a Roma?
LUC A fa ‘l senator!
RIN Ma dabon? I l’hai subit dilo, mi!... Che partì! Che partì ch’i l’oma per le man! E chiel a l’ha già scrivù a so papalino ‘l senator… A Roma!... Ma… disme ‘n pòch... a l’ha nen dite ciàir chi ch’a sarìa la sposa?
LUC No… lòn a l'ha nen dìm-lo, ciàir…
RIN (PERVASA DA LIEVE, QUANTO FUGACE TURBAMENTO) E alora? Come i foma?
LUC Mi, però… i l'hai capìlo, ‘t sas… L'autra sèira, antant ch’a balava con mi...
RIN Sandro?
LUC Sì. A l’era ‘n pòch nervos, alora i l’hai ciamàje perché…
RIN Natural! E chiel? Còs a l'ha rëspondù?
LUC Ch’a l’era ‘n pòch sagrinà, perchè a spetàva na rëspòsta da sò papà e che sta rëspòsta a rivava nen… E peuj, mama… antant ch’am parlava… am guardava con certi euj…
RIN Òmmi… Ma it dise dabon? At guardava con j’euj?... Euh, ma alora...
LUC I son sicura, mama! It diso ch’a l’é...
RIN Cheuit! A l’é cheuit!... Tanto ciair… Che ròba! Ël fieul d’un senator ëd la Repùblica!... Ma… disme ‘n pòch… e con col Fredo… come i la butoma?
LUC Ma dai, mama! Còs it veule buté?
|
SCENA XI
(Alfredo, Piera, Lucia e Rina)
RIN (RIENTRA QUASI SUBITO CON FREDO E PIERA) Oh, Alfredo… Come ch’a va? Brav, brav… (ALLUSIVA) Ansema a Pierina… Ma guarda che bela cobia!...
FRE Cerèa, madamin Taròch… Ciao, Lussìa…
PIE Ciao.
LUC Ciao.
FRE It ses tirate a lucid, eh Lussìa? Oh, madamin, ij pòrto ij salùt dij mèj!
RIN Grassie, caro, grassie. Alora… dal moment ch’i seve sì… an bon-a companìa… mi i ‘ndarìa ‘n moment dëdlà. Eh, già... s’i-j son nen sempre mi, chissà come a va a finì… Ti, Lucia, va ant la toa stansia a finì la tualéta, prima ch’ai riva j’anvità… peuj ven ant ël giardin a déme ‘na man. Su, dai!... Piera, ancamin-a a vnì ti, ch’a j’è ‘ncora tut da fè! (ESCE, CON PIERA CHE LA SEGUE DI MALAVOGLIA)
LUC E brav Alfredo… (IMITANDOLO GOFFAMENTE) “I sarài a ca toa bin prima ‘d disnè, sta’ sicura!... Parej it dago na man… I-j penso mi a ritirè le paste, le bibite…” e anvece...
FRE Eh… i lo sai… Còs it veule ch’it disa? Ma la colpa a l’é nen mia. A l’é stait me pare…
LUC (FA L’OFFESA) Sì, sì...
FRE Ma dabon, Lussìa… I podìa féje gnente. It sas come a l’é fait me pare…
LUC Oh, tò pare, tò pare! Quand at fa còmod, a-j sauta fòra la scusa ‘d tò pare!
FRE Ma no, Lucia, lòn ch’i l’hai dit, i lo ripeto… E peuj perchè manché a na promessa, quand i vëddìa nen l'ora ‘d manten-la! Ansi, i vorìa dite na ròba… ansi i duvìa nen ditlo, perché… i vorìa féte na sorprèisa... ma ‘ntant... I riésso nen a tenìm-lo… (SI PREPARA, IMPACCIATO) Lucia… i l’hai parlà con me pare… i l’hai dìje come a l’é… la facènda… e chiel a l’ha dit ch’a l’é bin content… e a l’ha promëttùme ‘d parlé a tò papà…
LUC (INDISPETTITA) Còs it l’has fàit? It l’has parlà con tò pare?
FRE (SI RITRAE, IMPAURITO DALL’INATTESA REAZIONE DI LUCIA) Beh…sì… l'autr ier…
LUC (LO INCALZA) E còs it l’avrìe dìje?
FRE Mah… Pì o meno… ch’is vuroma bin e che le nòstre intension a son...
LUC (INFURIATA) Ma sentì mach che topè! Ohmmi, pòvra mi! Mi i sai nen, là! A venta sempre ch’it fase tut a toa manéra! Tut ëd testa toa, eh? E peuj, chi a resta brusà i son mi!
FRE Ma come?...
LUC Massì!... Per doe paròle ch’i soma disse l'ani passà an vilegiatùra... parej... per ëschersé!
FRE Come, per ëschersé?...
LUC As capiss! Per ëschersé!
FRE Ma mi i schersava pa…
LUC E alora parla per ti! Ah, ma chi a fa ‘d soa testa, a paga ‘d soa sacòcia! Mi i l’hai dite pròpe gnente! Capì? I veuj nen savèine gnente! Ma guarda ‘n pòch con che facia…
PIE (RIENTRANDO PREOCCUPATA PER LA DISCUSSIONE) Còs ai capita?
LUC Còs ai capita? I lo sai mi còs ai capita! A va e a parla con sò pare! Ma chi a l’ha dìje ‘d fé na ròba parèj, i ciamo mi? Eh... quandi un a l’ha da fé con ëd badòla!... (ESCE A GRANDI PASSI)
PIE Ma… Fredo… dime… còs a l’è capità-je?
FRE (COME STORDITO) Mah? I sai gnanca pì mi… se i deurmo ‘ncora o s’i son dësvij… I l’hai dìje ch’i l’hai parlà a mè pare… ch’ai disèissa doe paròle al so… it sas come a son amis… e chila... It l’has sentù? Am dà dël badòla…
PIE A l’ha mai fàit parej?
FRE (C.S.) Macchè… Almeno… ch’i sappia mi a l’é la prima vòlta. A l’avrà quaicòsa ‘d brut?
PIE No, no… Guarda… fòrse i capisso mi quaicòsa…
FRE Sent... s’it sas quaicòsa, parla! Perchè mi i na capisso pì gnun-e!
SCENA XII
(Piera, Lice, Lucia, Alfredo e Rina)
(ENTRANO LICE, MOLTO ASSONNATO, E LUCIA)
PIE (TRAENDO FREDO IN DISPARTE) Lassa perde... a j’é mè barba!... I peulo nen parlé, adess!...
LIC E lass-me fé ‘n sugnèt... Mach des minute...
LUC Propi ades ch’ai riva la gent?
LIC Ma dai... Mach un sugnèt... (POI RASSEGNATO) E a va bin...
LUC (A FREDO) Ma it ses ancora sì, ti? Còs it fase? It pije la piega?
FRE Cerea, monsù Taròch...
RIN (ENTRA) Su, su! Fè ‘l piasì… Lussìa… Piera… andè dëdlà, ch’a j’è già ‘n bel pòch ëd gent… e a son bele da soj. I soma tuti sì…
PIE A va bin, magna. (ESCONO LUCIA E PIERA)
FRE (NOTANDO LICE CHE SI È SEDUTO, MA SEMBRA NON DARSI PACE) Còs a l’ha so òmo? Am ësmija ‘n pòch...
RIN Am ësmija, am ësmija!... A l’é nervos! A deurm tut ël dòpmesdì e peuj as capis ch’a l’é nervos, quandi ch’as dësvìja!
LIC (SBADIGLIA) Quand i deurmo, a l’é l'ùnich moment ch’i stago ‘n pòch tranquil. Perchè, quand i deurmo, meraco it vëddo nen. Ansi, im racomando sempre: (A MANI GIUNTE E GUARDANDO VERSO L’ALTO) "Feme sugné lòn ch’i veule, ma feme mach nen sugné mia fomna”! Scusa, eh... Sensa malissia…
RIN (IMPASSIBILE) Figurte… seugna pura lòn ch’it veule. Ansi, da adess an avanti, guarda, fa come it chërde: vest-te, vest-te nen, deurm, deurm nen, bèiv, bèiv nen... mi it diso pì gnente! (SI BACIA LE DITA A CROCE PER GIURARE) Ch’i chërpa ‘mbelessì, s’i parlo ancora!
LIC (CON GLI OCCHI AL CIELO) Daje da ment! Content-la!... Scusa, neh Fredo, s’it foma assiste a ste sene… disoma parej… domestiche...
FRE Oh, beh... ch’as gena nen per mi...
LIC Guarda che ant la vita, tut a serv. Fina le sene domestiche. A propòsit ëd ròbe ‘d famija… jer i l’hai vist Giulio, tò pare...
RIN Lice!
LIC Sì?... Oh bela, Rina… It lo sas ëdcò ti che Giulio a l’è sò pare, no? Ma stoma nen an pé! (LO FA SEDERE) Donca, tò pare, Giulio, a l’ha dime...
RIN Lice!
LIC Ma còs a j’è?
RIN Scusa neh, Fredo… It am farìe ‘l piasì d’andé dëdlà ‘n moment a guardé se tut a gira bin?
FRE (UN PO’ STRANITO) Volenté, madamin...
RIN Subit!... Perchè i son nen tranquila, grassie.
LIC Ades a va, ades a va... Donca, jer i l’hai vist tò pare..
RIN No!
LIC Ma sì…
RIN No!
LIC Eh? Ma it veule savèjlo mej che mi?
RIN No. A l’é ch’a sarìa mej ch’it andèisse ‘n moment ant la nòstra stansia per butéte ‘n pòch an ordin, no? Ai riva tuti sti fieuj amis ëd Lussìa… che figura ‘t veule fè?
LIC Sì, sì, i l’hai capì... Ades i vado a cambiéme. Però spéta mach un moment. I l’hai da dije na ròba.
RIN No, no e peuj no! As peul nen!
LIC Oh, basta là! Costa a l’é bela! I deuvo dije na ròba... e as peul nen?
FRE Alora? Mi còs i faso?
RIN Gnente!
LIC A veul dì ch’it manderài peuj na cartolina, neh?... Còsa i deuvo fé? A l’é na ròba ch’am fà ven-e na flìn-a, ma na flin-a… ch’i sai nèn còs i farìa!... Ma a finirà… Come, i lo sai nen... ma a finirà! Oh, s’a finirà!
RIN Sì, sì, ma ades finiss-la ti!
LIC Donca, andoa ch’i j’ero? Ah, sì! It disìa che jer i l’hai vist tò pare...
RIN (SECCATISSIMA) It ij lo dise dòpo! A va bin? Ades va dëdlà!
LIC Ma a l’è ròba ‘d mesa minuta… E a va bin! Im cambio, i ven-o sì e ‘t lo conto. (SI AVVIA PER ANDARE IN CAMERA)
FRE A va bin.
LIC (TORNA FURTIVAMENTE INDIETRO E DICE SOTTOVOCE A FREDO) Jer i l’hai vist tò pare...
RIN (QUASI URLANDO) Andoma, là! I l’hai dite d’andè dëdlà e ‘dcò da fé ‘n pressa ch’a l’é tardi! (LICE, SBUFFANDO SCONSOLATO, VA IN CAMERA; POI A FREDO) E ti, va ant ël giardin, fòrsa! (FREDO ESEGUE ALLA SVELTA)
SCENA XII bis
(Rina e Lice)
RIN (VERSO LA PORTA DA CUI È USCITO LICE) Lice!
LIC (D.D.) Dis-me, Rina...
RIN Sent un pòch... còs it l’avìe da dije a Fredo?
LIC (D.D.) Ma gnente… It lo diso peuj.
RIN No! Ades!
LIC (D.D.) Rina... e le mie braje?
RIN E mi i duvrìa savej andoa ch’it l’has butà le toe braje? Cerchët-je!... Guarda, Lice… I vorerìa nen che ti e ‘l pare ‘d Fredo i l’èisse combinà quaiche gavada…
LIC (D.D.) Ma no, Rina… i vurìa già parlét-ne stamatin…
RIN Sentoma ‘n pòch...
LIC (D.D.) I l’eve fàit tanti dë sti preparativ, tante dë ste ciance per sta benedeta festa da bal, che... Alé!
RIN Alé còsa?
LIC (D.D.) A l’è sautàje ‘n boton!
RIN A ‘s capiss... it ses fin come la paja ‘d fave!
LIC (D.D.) Rina… e ‘l gilé?
RIN Uff… I l'hai vist-lo an sël let!
LIC (D.D.) A j’é nen, an sël let...
RIN A j’é nen?
LIC (D.D.) A sarà pa finì sota al let?
RIN Ma già… Figurte, s’a va sota al let…
LIC (D.D.) As sa mai... Ëd le vòlte… (PAUSA SEGUITA DA RUMORE SECCO) Ahia! Bòja fàuss!
RIN Còs a l’é sucedùje?
LIC (D.D.) Eh… I hai piantà na testassà sota al let!... Eukéra!
RIN Eukéra? Ma còs it dise?
LIC Eukéra! I l’hai trovalo!
RIN Gnorànt! As dis Euréka, nen Eukéra!
LIC (ENTRA SVENTOLANDO IL GILET E SBUFFA SCHIFATO, EVIDENTEMENTE PERCHÈ IL GILET PUZZA) Euh… bècio!...
RIN Oh là! Finalment ij soma!... Còs a j’é, ades?
LIC (ANNUSA IL GILET E LO FA ANNUSARE A RINA) Capì?
RIN E ‘ndoa a l’éra?
LIC Ël gilé?
RIN No. Mia nòna an cariòla. E ‘s capis, no? Ma ‘d còs i soma ‘n camin a parlé?
LIC (MIMA L’ATTO DI APRIRE IL COMODINO E TROVARCELO)
RIN Fame ‘l sant piasì da spieghéte! Parla!
LIC A l’era ant ël taulin da neuit! (LO SBATTE PER DARGLI ARIA)
RIN E… dime ‘n pòch… chi a l’avrà mai butalo ‘mbelelì?
LIC Mi i l'hai mach tiràlo fòra!
RIN Peuh... (STORCE IL NASO PER IL PUZZO) Date ‘n pòch d’aqua ‘d Colonia!
LIC Ai na va na botàla! Con ël rimòrchio! Ai va na passiensa... Ma a finirà, neh... I sai nen quandi, ma a finirà... (ALLUDENDO ALLA CRAVATTA) Fame ‘l grop, va... ch’i jë riesso nen...
RIN (MENTRE ALLACCIA DI MALAGRAZIA LA CRAVATTA, ACCENNA A TURARSI IL NASO) E disme ‘n pòch, Lice… I diso nen la canòtiera, ch’a sarìa pretende tròp… ma la camisa it pudrìe cambiet-la, neh? I ciamo nen tant, ma na vòlta a la sman-a… Còs ai va a cambiésse na camisa?
LIC N’autra camisa!...
RIN E bin?
LIC Va ‘n pòch a vëdde ant ël birò… Ant ij tiroj a j’é gnente d’autr che doi caussét divèrs, un pàira ‘d mudande forà… e basta! Ansi, ant l'ultim tirol a j’é ‘dcò ‘n tirabosson rot!
RIN Lassa perde, adess. I na parloma dòpo, neh… (ANNODA E TIRA UN PO’ TROPPO LA CRAVATTA)
LIC Ohilà! I vuroma resté vidoe, eh?
RIN A sghìa... (RIPROVA, RIANNODANDO LA CRAVATTA, CHE RIMANE TUTTA STORTA) E toch-la nen, neh!...
LIC No, no! I la toco nen! (APPENA RINA NON VEDE, ARROTOLA LA CRAVATTA CON LE MANI E LA INFILA NELLA CAMICIA)
RIN E alora, Lice… ades it am dise lòn ch’i seve dive ti e tò amis Giulio.
LIC Sì. Jer i l’hai vist mè amis Giulio...
RIN Lòn i lo sai. E peuj?
LIC A l’ha dime che sò fieul Fredo...
RIN I lo sai, i lo sai... (LICE FA PER ANDARSENE) Andoa ch’it vade?
LIC (FACENDOLE IL VERSO) I lo sai, i lo sai, i lo sai… S’it lo sas già, mi i vado a finì ‘d vestìme.
RIN I lo sai… ma i lo sai nen!
LIC Alora… it lo sas o ‘t lo sas nen?
RIN I lo sai!
LIC S’it lo sas... im na vado...
RIN I lo sai… ma i veuj sent-lo da ti.
LIC Am ven na flìn-a, ch’i sai nen còs i farìa! I sai nen come a finirà, neh Rina, ma a finirà! Oh, se a finirà!...
RIN Alora?
LIC (SI ABBOTTONA IL PANCIOTTO) Alora... Jer i l’hai vist mè amis Giulio...
RIN E a l’ha dìte?
LIC A l’ha dìme… Alè!
RIN Còsa?
LIC Alé! Ij soma torna! Ai manca ‘n boton! (HA SBAGLIATO AD ABBOTTONARE IL PRIMO BOTTONE E SI RITROVA UN BOTTONE ED UN'ASOLA SPAIATI) Vist? Ij soma torna!
RIN Povr’omnèt… at manca nen ij boton… at manca ‘n pòch ëd servel! (PRENDE IN MANO IL BOTTONE LIBERO) Guard-lo sì ‘l tò boton!
LIC Ah sì?... (RIDE) Guarda ‘ndoa ch’i l'eve tacàmlo… La botonéra a l’é su… e ‘l boton a l’é lì giù! Còs im na faso ades dë sto boton? Deuvo botonélo parej? (INSERISCE IL BOTTONE LIBERO NELL’ASOLA VUOTA, RESTANDO COL PANCIOTTO TUTTO ATTORCIGLIATO) Ai va botonéra e boton, boton e botonéra, botonéra e boton… Un an facia a l'autr! Nen ël boton an cròta e la botonéra an sij cop!
RIN Ma it bate le quèrce?
LIC Mi i bato le quèrce? A l’è vojàutre quandi ch’im bute ij boton ch’i bate le querce! Ma a son ròbe da mat!...
RIN Sì. A son pròpi ròbe da mat. Pensé che dle vòlte a basta mach duvrè ‘n pòch ëd servel… (SBOTTONA E RIABBOTTONA GIUSTO IL PANCIOTTO) Ecco fàit! (RIDE)
LIC Ah, ecco… (SI GUARDA IL PANCIOTTO) A l’era mach question ëd parte giust… Donca i disìa... còs i disìa?
RIN It disìe ‘d tò amis Giulio…
LIC Ah, già... jer i l’hai vist mè amis Giulio, ël pare d’Alfredo...
RIN E a l’ha dite?...
LIC A l’ha dime che a Fredo ai piaserìa nòstra Carléta...
RIN Oh, beh... lòn i lo savìa!
LIC Ch’as veulo bin...
RIN Figuromse… E tut sòn, a l’ha ditlo jer, eh?
LIC Jer, jer...
RIN E disme ‘n pòch… ti, còs it l’has rëspondù? (RIDACCHIA)
LIC (LA GUARDA SORPRESO) Donca... Jer i l’hai vist me amis Giulio...
RIN No, no, no! I veuj savej còs it l’has avù ‘l muso ‘d rëspond-je ti!
LIC Ël muso?
RIN Ël muso.
LIC La facia, se mai...
RIN Ël muso!
LIC Ah, ecco… Beh, i l’hai rëspondù-je che... “Ansi!"
RIN Ah! It l’has rëspondù "Ansi!"… Ma “Ansi”, còsa?
LIC Ehm… ansi… ansi!
RIN Còsa?
LIC Mi i l’hai rëspondù che "Ansi!"… (SUPPLICHEVOLE) Ma scusa, Rina… Còs it l’avrìe ‘n contrari? Fredo a l’é ‘n brav fieul… E peuj... as veulo bin, coi doi-lì!
RIN Còs it na sas, ti?
LIC As ved, as ved...
RIN Ma se Lussìa a Fredo a l’ha mai pensà-je! A sarà ‘dcò ‘n brav fieul, diso pa ‘d no… ma a basta nen!
LIC Mah… a mi am ësmija ‘nvece ch’a sia tut, se doi as veulo bin!
RIN Alora, quand it l’avràs fàit ësposé toa fija a sto “fior d’un galantòm” e lor a l’abio gnente per buté sù ca, it saràs obligà a penséje ti, sì o no?
LIC Beh… a faran come a l’han fàit tuti...
RIN Un tòch per vòlta? Ti it rason-e pròpi nen! It l’has sempre la testa an mes dle nivole! Rassa ‘d në stassi!
LIC Ma… pòvri diao…...
RIN E dàila! Un tòch per vòlta… Stassi! I lo sai mi, chi ch’a duvrìa sposé nòstra fija! I lo sai ëd sicur! Nen un gadan come ‘l fieul ëd tò amis Giulio! A j’è pro, ël fieul adat, mè car! E che fieul! Brav, educà, sgnor e... mes nòbil!
LIC Mes nòbil… L'autr mes as sa nen!
RIN Fa nen lë spiritos, neh! Mi i sai che Lussìa a l’é an-namorà ‘d chiel-sì! Adess i diso, se per caso, se per combinassion it ciamo nen còs it duvìe dije a Fredo, ij beu a j’ero bele surtì d’ant la stala! It jë ruvinave la frità a toa fija! E ‘n partì ‘d coi-lì ch’a fan la fortun-a ‘d na famija, an ëscapàva per sempre!
LIC Scusa, Rina, ma mi i son ël pare...
RIN No!
LIC Come, no? I son nen ël pare?
RIN Ma no…
LIC Costa peuj… It l’avìe mai dim-lo...
RIN Còsa?
LIC Che mi i son nen ël pare ‘d toa fija!
RIN Ma còs it fërlòche?
LIC Scusa, eh... Mi i diso ch’i son ël pare e ti “No, no, no…"!
RIN Figùrte, s’it ses nen ël pare!… Am ësmija, alméno…
LIC Ma it ses ti a dì " No, no, no…"!
RIN It capisse pròpi gnente! I parlava da sola, no?
LIC Sta atenta, ch’a son ij mat ch’a parlo da soj… (RINA SBUFFA INFASTIDITA) A la finitiva, come pare, i duvrìa savej gnente dl’avnì ‘d Lussìa? Eh?
RIN I l’hai mai dite gnente prima, perchè i j’era sicura ch’it l’avrìe fait confusion, come al tò sòlit, ecco!…
LIC A va bin… it l’has sempre rason ti… Ma disme mach... tant per capisse… as peul savèj chi ch’a l’é sto mes nobil mes no?
RIN Spéta ‘n moment! (VA A VEDERE ALLE PORTE CHE NON CI SIA NESSUNO) A l’é Sandro Villata!
LIC Spéta ‘n moment! (IMITANDO RINA, VA ANCHE LUI A CONTROLLARE LE PORTE) Ti it campe ij dadi! It lo giuro! It pòrto ëd testimòni! It dago la mia paròla d'onor che ti ‘t campe ij dadi!… Ma andoma, là… Sandro Villata? Pròpi chiel-lì, no eh… A l’è nen possibil!
RIN E s’it disèissa ch’a l’ha già fin-a scrivùje al pare per ciaméje còs a na pensa?
LIC Euh, sò pare, sò pare… E chi ch’a sarà mai sò pare?
RIN Un senator ëd la Republica!
LIC Diav!… Come a sarìa a dì, un senator?
RIN Già! Senator! A Roma!
LIC Urca ti… (CI PENSA SU) Senator… E ti it pense che sto... senator a permëttrà che sò fieul as mària la fija d’un come mi?
RIN Ah, beh... Lì a bzògna ch’it am lasse fè da mi.
LIC E… sto Senator a l’ha già rëspondù a la littra ‘d sò fieul?
RIN Fin-a adess, no. Però rasonoma… chiel a l’é a Roma. Naturalment prima a farà ciamé informassion an sla nòstra famija…
LIC Ahi, ahi, ahi… s’a ciama d’informassion…
RIN E alora?
LIC E beh… s’a l’ha ciamà d’informassion… Ahi, ahi, ahi…
RIN Ma va, và… Dòpo le informassion, a vorerà ‘dcò savej còs i doma ‘d dòta a la fija, no?
LIC Ahi, ahi, ahi...
RIN Come a sarìa a dì "Ahi, ahi, ahi...”?
LIC Ma che dòta ch’it veule ch’ij dago?
RIN Andoma, là… Con tuti ij sòld ch’it guadagne...
LIC E con tuti coj ch’it ëspende ti, I ‘ndoma a pari!
RIN Mi i spendo per la famija!
LIC Per la famija o no, sempre a pari i ‘ndoma.
RIN Ma fate furb! Guarda che ‘n gir, grassie a la mia assion diplomàtica, as dis ch’a l’é… n’arditéra…
LIC Arditéra? Beh, mi i savrìa nen ëd còsa. Fòrse ‘d pèile e ‘d cassaròle!
RIN Però… as dis, as dis…
LIC A l’è nen bel, andè a spatarè ‘n gir certe cuche, Rina… A l’è nen bel!…
SCENA XIII
(Lucia, Lice e Rina)
LUC (ENTRANDO ECCITATA) Mama! Ant ël giardin a l’é già pien ëd gent!
LIC Oh, l'arditéra!…
RIN Im racomando, neh Lice… fa j’onor ëd ca!
LUC Dài sù, fè ‘n pressa! (ESCE DI CORSA)
RIN Alora, Lice, adess it lo sas. A col Alfredo pens-je pròpi pi nen! Gavët-lo pura d’ant la testa!
LIC Ma a lé fieul ëd Giulio! Ël mè carissim amis Giulio!
RIN Am n’anfà gnente! Mi i sento ch’i soma gent destinà a monté sù! Sù!
LIC Sù… andoa?
RIN Sù!
LIC Peuj… as cala torna giù.
RIN I soma destinà a monté sù, it diso!
LIC I ‘ndaroma a pé fin-a a Superga…
RIN I sai bin lòn ch’im diso, mi! Antratant… Fredo... gnente! E se anche ti it diseisse che ‘d sì, mi i dirìa sempre che ’d no! E as na farìa gnente! Ciair?
LIC Ma Rina… pensom-je ‘ncora ‘n moment… Ij pensoma ‘ncora ‘n pòch, neh? (RINA GLI LANCIA UN’OCCHIATACCIA RAGGELANTE E POI ESCE) Am ven na flìn-a… ch’i sai nen còs i farìa! Oh, costa sì ch’a l’é bela! Costa a l’é pròpi ‘d cole bele! E chi a lo sent adess Giulio? I l’avìa già daje na mesa paròla… Beh, però… Certo che se chiel-lì a l’avèissa d’intension série... che partì!… Senator ëd la Republica, dì!... E mia fija… nòra d’un senator! Un senator e soa fomna ambelessì… a ca nòstra!
SCENA XIV
(Alfredo e Lice)
FRE (ENTRA TUTTO ARZILLO) I son sì, monsù Taròch!
LIC E già! It ses sì! E brav, Fredo, brav!… Ehm... It ses fate ‘n giròt fin-a a ca mia, eh?
FRE Donca, monsù Taròch… jer a l’ha vist mè papà, no?
LIC E già! Sissì, i l’hai pròpi vist tò papà... Come a sta? Bin! E ti it ses fate ‘n giròt fin-a a ca mia, eh? Brav, Fredo, brav!
FRE E alora?
LIC Setomse ‘n moment, va… Oh, ma che bele braje! Che bela tinta ‘d braja! A son neuve?
FRE No no… I j’avìa ‘dcò l'ani passà!
LIC Ah sì? Bele, pròpi bele. A l’é da l'ani passà ch’it l’has cole braje-lì?
FRE Sì.
LIC Ehm... E brav Fredo, ch’a le fasse ‘n giròt a ca mia, con le braje dl'ani passà!
FRE Ma… monsù Taròch… a l’avìa nen dit ch’a duvìa parléme?
LIC Eh? Ah, sì… I l’hai pro quaicòs da dite... Ma an ven na flìn-a, quand a l’é parèj, ch’i sai nen còs i farìa!
FRE Ch’a scusa… ma a j’è quaicòs ch’a va nen?
LIC No, no… Ampara, fieul… ant la vita… quandi che un a deuv dì na ròba… a venta ch’a la disa! A l’è franch inùtil stè lì a giréje ‘ntorn! Prima o peuj... a venta dìla! Almeno, quandi che un a l’ha dìt lòn ch’a duvìa dì...
FRE A l’ha pì gnente da dì!
LIC Pròpi parèj! A j’é pì gnente da dì! Ciao! (GLI STRINGE LA MANO E FA PER ANDARSENE)
FRE Ma ch’a guarda che chiel a l’ha pròpi dime gnente, neh…
LIC Ah. Già… alora… set-te ‘ncora ‘n moment… Donca, sent… a diso che un a l’é padron a ca soa. Ma, che padron! Në strasson qualunque, ecco!…
FRE I capisso nen...
LIC Figurte mi... Sent, Fredo… còs it veule ch’it disa... Fate coragi!
FRE Perchè? A l’è sucedùje quaicòs a mè pare?
LIC No, no... a l’é sucedùje gnente. Ma ti… fate coragi l’istess. Ant la vita a l’é sempre mej fesse coragi. A l’é mej.
FRE Ma… A va bin, mi im faraj coragi… ma i continuo a nen capì…
LIC Alora… mi ‘t la conto pròpi come a l’é. Ant una famija a j’é pare, mare e fija. Minca tant a capito ste ròbe. E ij son ‘dcò mi, ch’i son ël pare dë sta famija-sì! An costa famija aj riva un, come ch’it fùisse ti, e alora la famija a dis: "E perchè no? A l’é ‘n brav fieul… a ‘ndarìa giusta bin." e as na parla pì nen. Peuj, ant l’istessa famija ai riva n’autr. Alora la famija... e mi i j’intro pì gnente, perchè da padron ëd ca i son diventà në strasson qualunque… as comensa a dì: "Eh… fòrse a l’é mej!"… Capì che ròba?
FRE No.
LIC Ah… it l’has nen capì… I vado a fichéme la giaca, perchè a j’é na filura ‘d corent. Ai capitèissa sì un ch’am ved sensa giaca a dis subit: " Ma chiel-lì a l’ha gnun-e giache?" anvece i l’hai pro!... Ai manco magara i boton, ma i l’hai!… Spet-me sì. Peuj it conto cola facenda-lì. Guarda, però, ch’a l’é na ròba da gnente, neh… It vëdràs! Ti speta sì... (ESCE)
SCENA XV
(Beppe, Alfredo, poi Sandro e Lucia)
BEP (ENTRA) Fredo, it ses sì? Come mai? Dëdlà a brando le danse e ti të staghe sì sol come n’oloch? Còs it fase? Amleto?
FRE Ma, no… I speto monsù Taròch…
BEP I son ëscapà dëdsà come difèisa e ripòs.
FRE Ah va?
BEP I l’hai fait un bal con Liliana, la fija dël dotor Robiòla, e i son sì bele pist! Pòvra fija! Chila a n’ha gnun-e colpe, ma a talòcia ‘n cicinìn da na gamba… e a balé con chila-lì a smija d’andè an sle montagne russe!
FRE E con Lucia… it l’has balà?
BEP Òssì! Con Lucia… Ormai a l’é tacasse a Sandro!
FRE Còsa? A Sandro? Ma perchè? Forse...
BEP Ah beh… A l’é d’a ‘n bel tòch che coi doi-lì...
FRE Ma a l’è nen possibil!…
BEP Nen possibil? E perché nen possibil? Ven un pòch a sguréte j’euj… A venta vëd-la come a fa la gatin-a! Ven, ven! (FA PER PORTARLO FUORI, MENTRE SI ACCORGE CHE STANNO PER ENTRARE LUCIA E SANDRO) Oh, Signor! A son sì! Stermom-se! (SI NASCONDONO DIETRO AL DIVANO MENTRE I DUE CI SI SIEDONO SOPRA)
SAN Brava Carléta! Pròpi na bela festa! Compliment!
LUC Adess, però… it deuve pròpi dim-lo…
SAN (AFFABILE E SORRIDENTE) E còs i duvrìa dite?
LUC Ma… pr’esèmpi… perchè l’autra sèira it j’ere così... nervos... agità...
SAN E quandi mai mi i son stàit nervos o agità?
LUC Sissì! L’autra sèira it j’ere nervos e agità… quand it ëspetave... si ch’i sai... na littra, fòrse…
SAN (SI ALTERA UN POCHINO) Ah, già… Beh, a l’era mej s’it am lo ricordave nen…
LUC E… a l’è peuj rivà, sta littra? (LICE ENTRA, VEDE I DUE E FILA VIA ALLA CHETICHELLA CERCANDO DI PASSARE INOSSERVATO)
SAN Macchè… I l’hai ancora ricevù gnente…
LUC Ah, còs i pagherìa, per ch’a rivèissa an pressa!
SAN Oh, bela! E perchè?
LUC Ma… per pì nen vëdd-te così ‘d cativ umor…
SAN Beh, grassie, ma…
LUC A deuv tratesse ‘d na còsa bin amportanta, alora…
SAN Beh, sì... forse sì…
LUC E mi i chërdo ‘d savèj perchè cola littra at anteressa tant…
SAN Ampossibil!
LUC E se induvin-o?
SAN Sentoma, alora…
LUC It am promëtti ch’it anràbie nen?
SAN It lo promëtto!
LUC Alora... cola littra... a duvrìa tratè...
SAN Avanti… coragi…
LUC Ëd matrimòni! (BEPPE E ALFREDO SALTANO FUORI, RIDACCHIANDO)
SAN Còs a j’è?
BEP Oh, gnente... Rijìo ‘n pòch...
FRE (ACIDO) Già, i rijìo ‘n pòch!
LUC (ARRABBIATA) Av ësmija na manera furba ‘d divertisse?
BEP Euh, beh… Dài, Lucia, pijétla nen…
FRE Sta tranquila ch’i soma divertisse pòch… Certe folarià a fan rìje i gìvo!
LUC Folarià?
SAN Ma i capisso nen còs a j’è da ‘nrabiesse parèj…
BEP (CERCA DI CALMARE LE ACQUE) Ma, no... Ma, dài...
SCENA XVI
(Rina, Fredo, Beppe, Sandro, Lucia e Lice)
RIN (ENTRANDO) Oh, ma sì a j’è ‘d giovnòt liber e dëdlà a j’è ‘d fijëttin-e da sole! Fòrsa, fòrsa, fieuj! Andè a balè, su!…
FRE Grassie, madamin… ma mi i balo nen.
BEP S’a bala nen chiel, i balo mi!
RIN Oh, Beppe… it am farìe ‘n piasì, pròpi a mi, personalment? Dëdlà, a j’è Liliana, la fija dël dotor Robiòla...
BEP Ch’a l’abia passiensa, madamin, ma col piasì lì i peuss nen fèilo…
RIN I capisso nen…
BEP Liliana a l’avrà vint ani per gamba! Ansi, da un-a an n’ha 21!
RIN Ma it ciamo pa da mariéla, no?
BEP Ai mancherìa mach pì cola!
RIN Su, da brav… Faje fè ‘n gir… mach pì un, dài!
BEP I lo faso pròpi mach perché am lo ciama chila, neh… A vorerà dì ch’im buterài d’acòrdi con col ch’a buta le canson… Ch’a na buta un-a curta curta… (ESCE IN GIARDINO)
RIN Grassie, Beppe, Grassie… (VEDE LUCIA E SANDRO CHE PARLOTTANO IN DISPARTE) E vojàutri? I ‘ndeve nen a balè?
SAN Sì, sì, madamin… Adess i ‘ndoma...
LUC I soma fermasse ‘n moment per pijè fià, ma adess i tornoma dëdlà!
FRE (ACIDO) Sandro, it permëtte ch’i fasa ‘n bal con Lussìa, o it la veule pròpi tuta mach per ti?
SAN Ma ‘s capiss! Ma it veule pa schersè?
LUC Però ‘n gir sol, neh? Perchè con ti i balo pi nen. It l’has capìme?
FRE (PREPOTENTE) It faso giré come na sòtola fin-a a doman matin! (PRENDE LUCIA PER MANO E LA TRASCINA FUORI)
SAN (USCENDO) A vurerà dì che ‘l pròssim bal a sarà per mi…
LIC (ENTRA) Tuti ch’a balo…
RIN E alora?
LIC Eh… Im ricòrdo ‘d quandi ch’i j’ero giovo… Am ven torna veuja ‘d balè…
RIN Guard-me nen mi, neh… (GLI VOLTA LE SPALLE ED ESCE)
LIC A l’è pròpi vera… Per trasformè na bela fijëttin-a ant una bes-cia furiosa… a basta marièla!
FINE PRIMO ATTO
SECONDO ATTO
SCENA I
(Rina, Lice e Beppe)
(RINA È IN SCENA)
LIC (ENTRA CON BEPPE) Rina, sent un pòch… A j’è sì, Beppe, ch’am dasìa, pròpi ‘n momentin fa, na certa neuva...
BEP Ma… verament la còsa a l’è... come as dis... ancora “allo stato embrionale”. Per adess... gnente ‘d sicur…
RIN A va bin. Ma ‘d còsa as traterìa?
LIC Un matrimòni, a smija. Pa vera?
BEP I l’hai dit lòn? Eh, alora i son ëstàit un folitro a féme scapé sta paròla… A son ròbe delicà, a sa? E a l’è nen prudent parléne parèj...
RIN Via, Beppe, sta tranquil, no… Con noi it fase gnun-e imprudense! It lo garantisso!
BEP Sì, sì... ma, a ved... a l’è nen ch’i l’abia ‘l permess ëd j’anteressà, per parléne… ansi!
RIN Tranquil!…
LIC Beppe am disìa... Scusa, neh, s’i parlo mi... che sto matrimòni an riguarderìa, come dì... da davzin.
BEP A sì? I l’hai dit parèj?
LIC E già. It l’has dimlo prima. A mi.
BEP Am dëspias d’essem-lo lassà scapé! Ma… as capis, neh... a son mach indiscression…
RIN Ma parla, no… ëd còs it l’has paura?
BEP Beh… a l’é nen question ëd paura...
RIN I ‘ndoma pa a spatarélo ‘n gir… Set-te ‘n moment…
BEP (SI SIEDE) I deuve savèj ch’i son tant amis dë sto fieul, no… e ‘dcò pròpi amis ëd famija… ëd la famija dël fieul… tant an confidensa ‘dcò con ël pare… na person-a ‘mportanta… Beh, figuréve che pròpi ‘l pare dlë spos a l’ha dame n’incarich… disoma parèj... particolar...
RIN Ah… a l’é stàit ël papà dlë spos a ciaméte...
BEP Certe informassion riservà...
RIN Capì...
BEP Per savèj... travers ëd mi, se... Basta, basta, basta! I parlo tròp.
RIN Alora a l’è inutil!
LIC Ormai it l’has ancaminà!... Su, dài!… Na parolëtta...
BEP Eh? No, no! Basta, basta!
RIN Ma Lice, basta! Còs it veule ‘d pì? A l’ha parlà fin-a tròp!
LIC Paròle! Mese paròle!
RIN No, no… a l’ha già dit fin-a tròp!
BEP Sì, sì, sì!... Tròp, tròp!… Ah, madamin a savèissa… ël fieul a l’é bele cheuit! E la fija… ‘dcò chila. A l’é… disoma… partìa ‘n quarta!…
RIN (CERCA DI STIMOLARLO A DIRE DI PIÙ) Però… Sent, Beppe… quand as sa già come a andaràn a finì le ròbe...
BEP Sì, sì... Però... ai va prudensa… A l’han pregame d’esse riservà…
RIN Diso mi... an fond a l’é mach question ëd dì!… Pòche sman-e al massim!
BEP Però, as sa mai…
RIN (CAMBIA TATTICA) Scusa… it pije quaicòsa?
BEP No, grassie. I l’hai già sagià quaicòsa an giardin…
RIN Dài… acéta per feme piasì, sù!… I vado ‘n moment an cusin-a e it pijo ‘n bel bicér ëd limonàda frësca!
BEP No, no, no!...
LIC Ma Rina! Beppe a l’é pa ‘n fieul da limonàde! Ven giù con mi an cròta ‘nvece, ch’it faso tastè ‘n dil ëd grignolìn…
BEP Ah, beh... s’i la butoma parèj… (SI ALZA) Andoma a sente ‘s grignolìn!
LIC (FA USCIRE BEPPE, POI, PRIMA DI USCIRE ANCHE LUI, SI VOLTA) Chissà ‘d chi a vorìa parlé, eh Rina?
RIN (ATTENTA A NON FARSI SENTIRE DA ALTRI) Ti it capiràs mai gnente, testa d’indìvia! (LICE ESCE; LEI VOLGE GLI OCCHI AL CIELO) Nòsgnor! It lòdo e ‘t ringrassio! La còsa a l’é bele combinà! I soma a pòst!
SCENA II
(Lucia, Rina, poi Sandro, Piera, Fredo e infine Lice)
LUC (ENTRANDO) Bòja, che caud!
RIN Tesòr, andoa ch’it l’has lassàlo, Sandro?
LUC Oh, a l’é dëdlà, ch’a fa ‘n bal con Piera.
RIN E perchè it l’has lassàlo da sol con Piera? It lo sas ch’a va nen bin!
LUC Ma mama!… It ses sempre lì con la paùra!
RIN E paùra, paùra... A l’é nen mach question ëd paùra…
LUC Pitòst... i l’hai ciamàje dla littra!
RIN It saras pa fate ancòrze, neh?
LUC No, no… Ma i l’hai tacàje… as trata pròpi ‘d matrimòni!
RIN Bela novità! It lo sas che mi i na sai fin-a ‘d pì?
LUC Ëd pì?
RIN As capiss! Beppe a l’é stàit incaricà dal senator ëd pijé d’informassion an sla nòstra famija!
LUC E a ti… chi a l’ha dit-lo?
RIN Pròpi chiel.
LUC Dabon?
SAN (ENTRA CON PIERA E ALFREDO) Ecco, guardéla sì! Lucia, dëdlà a vurìo sent-te...
LUC A fé còsa?
SAN Ma a canté, no? Tuti a diso ch’it cante tant bin!
LUC Mi i canto?
RIN Còsa? It robàte da le nivole, adess? As capiss ch’it cante! E come, s’it cante! A l’é che adess it ses nen pronta... it ses fòra esercissi! As peul nen, adess, ecco… Ma dis nen ch’it cante nen, eh? It am fase fé sempre ‘d figure…
PIE A parèj a l’è vera? It cante?
LUC (IMBARAZZATA) Beh…sissì… Mach che am sa che ‘ncheuj…
PIE Ma pensa che strano! I soma cusin-e… is conossoma da quand i soma nà… e i l’avìa mai sentùla!…
RIN It l’has mai sentùla, perché as gena… a l’ha mai cantà davanti a ‘d gent. Anvece a canta… e anche pitòst bin! (TUTTI, A SOGGETTO, HANNO ESCLAMAZIONI DI STUPORE ED AMMIRAZIONE) Ël maéstro ‘d cant a veul nen… a dis ch’a deuv nen sforsè le còrde vocaj… a pudrìa... ruvinè l’impostassion… (TUTTI NUOVAMENTE COME SOPRA)
LIC (ENTRA SGHIGNAZZANDO) Uh, uh, uh! Che rijade ch’i son fame! Che da rije! (A RINA) Adess it conto… an sala, (RIDE) a j’era Zampòni, col-là ‘d Mòdena, ch’a l’ha dìme: “Complimenti, complimenti, ho sentito che sua figlia canta!” (RIDE) Ma it sente che ròba? Lussìa ch’a canta… Come cola vòlta ch’a cantava, sota a la dòcia, ch’a l’han ciamàne s’ij pijavo la pel al can!
RIN (DANDOGLI UN PIZZICOTTO, LO TIRA IN DISPARTE) Sta ciuto, teston! Capì?
LIC (RIDENDO) Lussìa a canta? A bàula, nen ch’a canta!
RIN (PIZZICOTTO) A j’è pòch da rije, gadan!
LIC (SI FA SERIO) I capisso nen…
RIN E quandi mai it l’has capì quaicòsa, ti? (AGLI ALTRI) A paga chiel ël maestro tuti ij mèis e a sa gnanca che soa fija a canta!… (PIZZICOTTO) It lo paghe o no ‘l maestro? (PIZZICOTTO, IN DISPARTE) Dìs ëd sì... dìs ëd sì… (LO STRATTONA PER UNA MANICA) E it treuve dròlo che toa fija a canta?
LIC Eh… a sarà… ch’i lo pago a rate… e alora...
RIN Scusélo… a venta pa fèje cas… A l’è ‘ndàit an cròta a feje sagè ‘l grignolin a Beppe e… a l’è ‘n pòch alégher!...
FRE Ma sì, ma sì… andoma a balè, alora! (ESCE CON LUCIA, PIERA E SANDRO, CON BATTUTE A SOGGETTO)
SCENA III
(Lice e Rina)
LIC Rina, sent… Guarda che a mi ste ròbe am piaso nen... Se un-a a canta, a canta. S’a canta nen, a canta nen!…
RIN A basta ch’am piasa a mì, capì?
LIC A l’é nen bel, Rina...
RIN Basta, là! Stame bin a sente, adess. Dëdlà a j’é Sandro. It lo ciame sì e ‘t fase doe ciance...
LIC No, no, no… i son nen bon, Rina...
RIN Ma figurte, it ses nen bon… It ij dise le sòlite ròbe… a fa bel… a fa brut...
LIC Eh,già… S’i son nen bon, i son nen bon, no?…E peuj a lo sa benissim ‘dcò chiel che temp ch’a fa!
RIN It lo ciame e ‘t lo ‘nvite a disné ‘mbelessì! Da nojàutri! Per doman!
LIC A disné? Sì da noi? A mangé?
RIN A mangé.
LIC No, no, no... I son nen bon… A venta ch’i staga lì a pensé còs i deuvo dì... Am ven mal a la testa… E peuj, Rina… i ‘ndoma a fé bruta figura!
RIN Perchè?
LIC Pr’esempi… I l’oma ses bicer, no? Ebin… ai na sarà ‘d set qualità!…
RIN Fame nen rije!...
LIC Foma parej… ij regalo ‘n pòchi ‘d sòld, parej chiel a va a mangé ‘ndoa ch’ai ësmija. Foma parei? Eh? Massì, foma parei!
RIN It capisse pròpi gnente! Stoma nen lì a fé tante ciance. It lo ciame sì, it fase quatr paròle e it lo ‘nvite a disné per doman.
LIC Foma dòpdoman…
RIN Doman!
LIC Va bin! Doman, doman, doman!
RIN Alora… Restoma ‘ntèis. Mi i vado dëdlà a fé quaicòs…
LIC Rina, tant per savejme regolé… it cante pa ‘dcò ti?
RIN (SCUOTE LA TESTA, SCONSOLATA)
LIC Perchè as sa mai, eh?
RIN (INVELENITA) Ebin, sì! I canto ‘dcò mi! E alora?
LIC (IMPERTURBABILE) Doman im cato na ghitara.
RIN (SEMPRE PIU’ INVIPERITA) Mi i canto! A va bin?
LIC (IMPERTURBABILE) E mi i son-o.
RIN E s’i savèissa ‘d fete vnì ‘l nervos, i canterìa da la sèira a la matin! I vorerìa pròpi esse n’usél, per canté fin-a a ‘nciorgnìte! (ESCE)
LIC E mi i vorerìa esse ‘n fusil.
SCENA IV
(Rina, Lice e Sandro)
RIN (RIENTRA CON SANDRO) Pòrta passiensa, neh Sandro, ma quandi che mè òmo as buta na ròba an testa… (A LIC) Lice, a l’è sì!…
LIC I lo vëddo, i lo vëddo… (RINA ESCE GUARDANDOLO BIECAMENTE)
SAN I son sì, monsù Taròch…
LIC Ëdcò mi. Disme pura…
SAN Ma a l’era nen chiel…
LIC E brav Sandrin!... Ch’a l’è fasse ‘n giròt a ca mia!
SAN (NON CAPISCE) Beh… i l’eve ‘nvitame vojàutri…
LIC E brav Sandrin!... Ch’a l’è fasse ‘n giròt a ca mia, con le braje dl’ani passà! Ops!... (SANDRO È SOSPETTOSO, CONTINUA A NON CAPIRE, MA CERCA DI SORRIDERE AFFABILMENTE) Ma che farseur, che farseur!… A l’è per cole sòlite ròbe, come a dis mia fomna… S’a fa bel… S’a fa brut… It vëdde… La prima vòlta ch’i l’hai vist-te, i l’avìa pa vist-te bin… peuj anvece… i son dime: “Parla pa, col fieul-lì! A l’è pròpi ‘n fieul ëd la lege!”…
SAN Grassie, monsù Taròch, chiel a l’è tròp gentil…
LIC Ah… It ses ancorzut-ne ‘dcò ti, eh? Còs it veule mai… ël piemontèis... come as dis... a parla pòch e a rij da ràir…
SAN Ch’am ëscusa, neh… ma i capisso pa…
LIC It capisse nen. Neh? Mah, verament i son ancamin ch’im perdo ‘dcò mi. I vurìa dì che ‘l piemontèis ëd plùch an sla lenga an n’ha nen. Quandi ch’a deuv dì na ròba… Tràcchete… Magara a na dis n’autra! (SANDRO RIDE, INCERTO) Che farseur, che farseur... Dime ‘n pòch... e col monsù… col ëd Roma… col ch’a l’ha marià toa mama, là…
SAN Mè papà?
LIC Ecco… già… Anche noi i disoma parèj… papà… as costuma… E dime ‘n pòch… It l’has notissie ‘d col tò papà-lì?
SAN No.
LIC Gnanca mi. E dime ‘n pòch… Sto papà… a l’è sempre là?
SAN Sì.
LIC Sempre lagiù... a...
SAN A Roma.
LIC A Roma! Sì, sì, Roma! Bela sitadin-a!... Ehm.. as capiss che tò papà... a l’avrà ‘n mëstè, ‘mbelelà a Roma… a l’avrà ‘n travaj… A travaja là, no? Ma già… D’un bòja fàuss… Chi a l’avrìa mai dilo… Però... as vëddìa già ‘ntlora, neh?. Col bel’òm ëd tò pare… Parèj a l’è là! A Roma!
SAN Sì... al Ministero.
LIC Al Ministero!
SAN A la Camera.
LIC (CI PENSA UN ATTIMO) La mia a l’è cola-là! (INDICA LA PORTA DELLA CAMERA DA LETTO)
SAN Ah, bon-a costa! (RIDE)
LIC Al l’avrà ‘dcò col tò papà-lì la sua stansia a Roma, no? A durmirà pa an sël pianeròtol, no? (RIDE) Ma che farseur ch’it ses, Sandro!… Im ricòrdo che quand i l’hai vist-lo col tò papà-lì, così bin chërsù, così grand... i son dime: “Che bela person-a! Che autorità! Che statura!” Ma ‘t sas ch’a l’è grand?
SAN Beh, verament… ch’a sia pròpi grand grand… as peul nen disse...
LIC It l’has rason! I deuvo esse sincer! Quand i l’hai vist-lo… a l’era setà.
SAN (SEMPRE PIÙ SCONCERTATO) Ah, ecco…
LIC Però, im ricòrdo benissim ch’i son dime: ”Quandi ch’as aussa ‘n pé chiel-lì... chissà com a l’è grand!”…
SAN A va?
LIC E ‘nvece, no. It l’has rason ti. Quandi peuj i l’hai vist-lo ‘n pé, i l’hai pì nen trovalo tant grand, no… A l’era un-a ‘d cole mese figure… Ops!… I vorìa dì… nen pròpi aut aut… Alticcio, là… Ops!...
SAN Ma… ch’a scusa, neh, monsù Taròch… I son sicur ch’a l’è nen per dime ste ròbe ‘d mè pare, ch’a l’ha vorsume parlè…
LIC Ecco, no… pròpi parej… alora… Dime ‘n pòch… doman it ses liber?
SAN Doman?… (CI PENSA UN ATTIMO) Ehm… Sì,sì… I son liber.
LIC Ah, it ses liber... E dòpdoman it sarìe stàit liber?
SAN (PENSA ANCORA UN MOMENTO) Uhm… Ah, no… Pròpi no! Dòpdoman i l’hai n’impegn… i l’hai da ‘ndè fin-a a Milan…
LIC Ecco! I l’avìa dilo, mi! Ma còs it veule mai… Mia fomna a l’avrìa piasì ch’it ëvnèisse sì da noi, doman, a fè penitensa, come ‘s dis… penitensa per “modo di dire”, là!… Ansoma, a ca nòstra a mangè quaicòsa con noi. Ma a la San Fasson, neh, come a diso an Ëspagna... Pròpi a la bon-a…
SAN Am dëspias ch’iv dësturbe...
LIC Eh, i lo sai… Ma mia fomna... Còs it veule mai…
SAN A va bin! I acéto sens’autr!
LIC It acéte?
SAN Sì, i acéto.
LIC It acéte. S’it veule ‘ncora penséje ‘nsima…
SAN Ma no… A sarìa na scortesìa, da part mia, nen aceté…
LIC Ma figùrte! Fa pura sensa gena, neh…
SAN No, no… I acéto bin volenté.
LIC E va beh... Tanti ringrassiament da part ëd tuta la famija… (GLI STRINGE LA MANO) Tante eséquie, neh… (RIDE) Ma che farseur, che farseur!…
SAN Ch’am ëscusa, neh, monsù Taròch… ma i son mi ch’i deuvo ringrassié…
LIC As capiss… Noi i ‘nvitoma, ti it ringrassie.
SAN Già… Ch’am permëtta, alora… adess i tornerìa dëdlà… i j’era ‘ncamin ch’i balava con Piera e i vurerìa nen delude la dama…
LIC Già, la dama… e it gieughe ‘dcò a scacchi?
SAN No, i disìa… la dama… per dì la fija ch’i son ancamin a fè balè… Piera…
LIC Ah, sì… (RIDE) Piera… (SI FA SERIO, COME PER FARE UNA CONFIDENZA) A l’è mia ‘nvoda. Mia fija a l’è l’autra… cola ch’as ës-ciama Lussìa…
SAN (STUPITO) Sì, sì… i lo sai…
LIC E torna tanti ringrassiament da part ëd la mia famija… tuta la famija… E doman, quandi ch’it ven-e… (LEGGERA PACCA SULLA SPALLA) dësturb-te nen, neh…
SAN Còs a veul dì? I capisso nen…
LIC Dësturb-te nen… A l’è nen ël caso ch’it dësturbe…
SAN Ma…
LIC It vëdde… Ëd sòlit, quandi che un a l’è ‘nvità, magara a pòrta quaicòsa…
SAN (RIDENDO) Ah, sì… i l’hai capì… Ch’as preòcupa nen... (ESCE)
LIC Ecco… Dësturb-te nen.
SCENA V
(Rina e Lice)
RIN (ENTRANDO, GLI PARLA PIANO, COME PER NON FARSI SENTIRE DA ALTRI) Alora? It l’has parlàje?
LIC E già, eh…
RIN E it l’has anvitàlo?
LIC Sì, sì… Però a l’è nen ch’a sìa pròpi dësbotonasse…
RIN Còs it veule dì?
LIC Pensa ch’a l’ha fin-a dime ch’a ‘ndasìa a balè con Piera. A l’ha dit ch’a l’era… la sua “dama”!
RIN Ma figurte… It l’avràs capì gnente, come tò sòlit!
LIC Ma come, i l’hai nen capì?
RIN Sta mach ciuto, là! Fame mach ël piasì, che t’am confonde!
LIC Ma come, Rina… sta ciuto!… Guarda che costa a l’é na polenta fàita mal, neh… tuta gnòch! An conclusion, cercoma ‘d rasonè e d’esse ciàir… Sto Sandro a l’è nen ch’a sia compromëtùsse granché...
RIN Ma còs it davan-e?
LIC E ‘dcò col Beppe… A l’è nen ch’a sia peuj spiegasse pròpi bin… An conclusion, còs a l’ha dit?
RIN Come a sarìa a dì che col Beppe a l’é nen spiegasse? A l’ha dit bin ciàir ch’as tratàva d’un matrimòni ant la nòstra famija!
LIC No, Rina, no...
RIN I sfido chiunque a spieghésse mej!
LIC No, Rina, no…
RIN Pì ciàir che parèj…
LIC Sent, Rina… a l’ha nen dit “ant la nòstra famija”!
RIN E già… i l’hai pro sentù bin… A l’ha pròpi dit “andrinta” a la nòstra famija!
LIC No, Rina, no!
RIN A l’era lì! A l’era lì!
LIC A l’era lì, a l’è vera, ma a l’ha nen dit lòn. It lo diso mi còs a l’ha dit… A l’ha dit ch’as traterìa d’un matrimòni ch’a riguarderìa “da davzin” la nòstra famija.
RIN Stessa ròba!
LIC No, Rina, no… Atension con le paròle… A l’é bin diferent davzin e ‘ndrinta!
RIN Ma va!…A l’é l’istess! Ti it capisse gnente! Scusa, là… pì davzin ëd toa fija, chi ‘t l’has?
LIC Ti.
RIN Ma piant-la, là! Mòl-la mach lì da dì ‘d boricàde, na bon-a vòlta!
LIC No, Rina, no… Na còsa a l’é “davzin”… e n’autra a l’é “andrinta”!
RIN A l’é l’istess.
LIC No, a l’é nen l’istess “davzin” e “andrinta”! “Davzin” a veul dì “davzin” e “andrinta” a veul dì “andrinta”!
RIN Ma còs it continue a dì davzin e ‘ndrinta, ‘ndrinta e davzin, davzin e ‘ndrinta... it voreràs pa mostreme a parlè a mi, no?
LIC Rina, scota bin na vòlta lòn ch’it diso… a l’è pròpi nen l’istess… scusa, eh… (VA A PRENDERE UNA BROCCA) Ecco, guarda...
RIN Ma va, dài...
LIC Un moment, un moment... Buta che mi i l’abia an man n’afè, si ch’i sai… na ròba... pr’esempi...
RIN Un pom.
LIC Ecco, sì, a va bin... un pom. S’it lo bute sì… (PONE LA MANO CHIUSA A PUGNO DI FIANCO ALLA BROCCA) a l’é “davzin”. Se ‘nvece it lo bute ambelessì… (INFILA LA MANO NELLA BROCCA) a l’é “andrinta”! Davzin… e ‘ndrinta! (RIPETE I DUE GESTI) Na bela diferènsa!
RIN Ma va là, Lice... Lassa perde!...
LIC Possibil ch’it ariesse nen a capì? It faso n’autr esempi. Sent bin… un a dis: «Mi i stago ‘d ca “davzin” a Le Neuve»...
RIN Sì, si...
LIC N’autr a dis: «Mi i jë stago “andrinta”»...
RIN Ma no, ma no!...
LIC A j’é na cita diferènsa… o no?
RIN Ma còs it vade a cerché… Sent-me bin! Rason-a! Ma ‘t veule che ‘n fieul come Sandro at ciama la man ëd toa fija prima ‘d sente ‘l consèj ëd sò pare? Specialment dòpo ch’a l’ha ciamaj-lo? Nen possibil! A venta speté! Beppe a deuv ancora scrive al pare, ‘l pare a deuv risponde al fieul e peui...
LIC A Pentecòste ai riva lë Spirit Sant.
RIN Stupid! It vëdràs chi a l’ha rason, se mi o ti!
LIC A va bin, Rina, a va bin… It diso na còsa sola: mi i sento per l’aria n’odor ëd temporàl… che i sai nen a dite!...
RIN Ma va là! It ses sempre ‘l sòlit! Sì a venta bogésse! A l’é ‘l moment! A bzògna ciamé Alfredo. Sì! Ciama Fredo e dis-je come a stan le ròbe. Ch’a vena pì nen a giréne per ca e ch’a sia finìa, na vòlta per tute!
LIC Ma Rina… a l’è ‘l fieul ëd me amis Giulio!...
RIN Perchè, toa fija ‘ndoa it l’has trovala? Per la stra? E alora?
LIC Rina, a lé ‘n car amis e coléga ‘d travaj...
RIN Lice… Adess mi i vado dëdlà e it mando ‘n sà Fredo, parèj it ij parle.
LIC No, Rina ,no...
RIN Imediatament!
LIC No, Rina, no… va dëdlà a cerché Fredo e peuj it ij dise che doman matin, quand a ved ël postin, ai ciama: “A j’è pa gnente per mi?” Mi i jë scrivo…
RIN No.
LIC Ma Rina... scota...
RIN No.
LIC (CON ARIA SUPPLICHEVOLE) Rina... i jë scrivo...
RIN No! It ij parle!
LIC Am ven na flìn-a, quand a l’é parèj, ch’i sai nen còs i farìa!… I jë scrivo!
RIN Ma disme ‘n pòch… chi ch’a l’é ël padron sì ‘ndrinta?
LIC Come, chi ch’a l’é?
RIN It ses nen ti ël padron?
LIC No.
RIN Sì.
LIC (SI IMPUNTA) No, no e peuj no!
RIN Ecco! It ses mach bon a fé «Bàu bàu»… e peuj it ses gnanca bon a botonéte le braje!
LIC Sfido, mi… Ai manco ij boton!
RIN Vergògna!
LIC Sì, Rina, a l’é na vergògna! Mi i sai nen come a finirà... Ma a finirà, neh... Oh, s’a finirà!...
RIN Ah, guarda… Se mi i fùissa a tò pòst...
LIC Sì?...
RIN Guarda, se mi i fùissa a tò pòst, im vergognerìa ‘d mia fomna! (ESCE)
LIC Lolì am soced!
SCENA VI
(Alfredo, Rina e Lice)
FRE (ENTRANDO ACCIGLIATO CON RINA) Monsù Taròch? A l’ha da parlème?
RIN Set-te, Fredo, set-te. (ALFREDO SI SIEDE; LEI PRENDE IN DISPARTE LICE, CHE STA FACENDO SEGNO A FREDO CHE LUI NON C’ENTRA) Guarda ‘d parlé come as deuv! E fa nen passé che son mi, neh!...
LIC (SOTTOVOCE) Rina, i jë scrivo...
RIN It ij parle! Subit!
LIC Set-te, Fredo, set-te... Ah… it ses già setà… (A RIN) A l’é già setasse.
RIN Adess… set-te ‘dcò ti e dis-je tut lòn ch’it l’has da dije.
LIC (SOTTOVOCE) I jë scrivo…
RIN (DA DIETRO LE SPALLE DI LICE) Parla! It sugerisso mi! Ripet: “Donca…”
LIC Donca...
RIN A më smija, s’i më sbaglio nen...
LIC A më smija, s’i më sbaglio nen...
RIN Che tò papà…
LIC Che tò papà...
RIN A l’abia dime…
LIC A l’abia dime...
RIN (SI SPAZIENTISCE) Ma che cretin!
LIC Ma che cretin!
RIN Ma còs it dise? (RIPRENDE IL TONO DA SUGGERITRICE) Che ti ‘t l’avrìe quaiche idea an sla nòstra Lucia…
LIC Che ti ‘t l’avrìe quaiche idea an sla nòsta Lucia...
FRE (NERVOSO) Monsù Taròch, s’ai rincres nen, ch’a lassa parlé soa fomna! A më smija che chila as la gava mej!
LIC (SI TIRA INDIETRO, COME PER LIBERARE LA TRAIETTORIA TRA RINA E ALFREDO) Atension… a l’é nen tò òmo, chiel-lì…
RIN E già! A bzògna bin ch’i parla mi! Per fòrsa! Chiel a l’é nen bon! I capisso nen… perchè ant ësta ca sì chi a fa e a disfa a l’é chiel!… A nòstra ca ai bogia gnanca na feuja, sensa ch’a lo disa nen chiel!
LIC Ai bogia gnanca na feuja, vera, vera… Ma se tacà a cola feuja a j’é mach tanta ramëtta parèj... (FA SEGNO CON UN’UNGHIA) ai va già n’autr permess!
RIN Donca… Ecco, Fredo… le còse a stan parèj… Tant mi, come me òmo, i soma tant, ma tant content ch’it l’abie pensà a nòstra fija, per fete na famija… Ma, d’autra part, tant a mi, come a me òmo... an rincrès pròpi tant ëd duvèite dì ‘d no.
LIC Tant, tant, tant!
RIN Nen ch’it sìe nen un brav fieul, neh...
LIC Ansi!
RIN Ansi…
LIC Ansi, ansi, ansi!
RIN E peuj a l’è fija sola, pa vera?…
LIC Eh?
RIN (SECCATA) A l’é fija sola, no?
LIC Per adess… Se peuj a së sposa, a sarà pi nen sola.
RIN (COMPIACIUTA) A l’é fija sola e a l’ha na gran bela dòta...
LIC Còs a l’ha?
RIN A l’ha na gran bela dòta!
LIC E chi ch’ai la da?
RIN Ti.
LIC E a mi, chi ch’am la da?
RIN (PROSEGUE) E peuj, un dì o l’autr, a erediterà ‘dcò col pòch ch’i l’oma.
LIC S’a brusa nen...
RIN Basta! Mòl-la! Donca, tant mi come mè òmo, per dìte la vrità, i l’oma pensà ‘d sisteméla diversament...
FRE (SEMPRE PIÙ SECCATO) I capisso! I son nen a basta adat, vera?
RIN No…
FRE La famija a aspira a quaicòs ëd mej...
RIN No, no...
LIC Se mai... A sarà per n’autra vòlta... Ti ripreuva… as sa mai…
RIN Ma stà ciuto, badòla! Còs it dise?
FRE E peuj... perchè i duvrìa piém-la? Ansi, auguri!
LIC Grassie.
FRE A vorerà dì che, da sì an pòch, i sentiroma chi a sarà ‘l fortunà!
RIN Natural.
FRE Perchè, immagino, i l’avrìe nen dime tut lòn... s’ai fùissa già nen pront un pretendent!
LIC A j’é nen.
RIN Come, no?
LIC Fòrse.
RIN A j’é!
LIC A të smija.
RIN A j’é! E, ansi Fredo… i vurìo ciaméte ‘d rairì ‘n pòch le visite. A l’é pròpi question ëd pòchi dì, it lo sas ëdcò ti… avèj passiensa… Ma la gent a ciaciàra, pa vera?… E le cativérie a manco mai... A pudrìo finì ant j’orìe dlë spos… e alora a pudrìa seurt-je quaiche pastìss...
FRE Sì, sì... i capisso. I starài sì mach giust ël temp ëd salutè j’amis e compagné a ca Piera.
RIN Pòvra cita, a l’é dëdlà ch’a piora…
FRE Eh… ël sò cas a l’é ‘n pòch come ël me.
RIN Cioè?
FRE A mi i l’eve negàme la fija ch’a l’avrìa podù esse mia fomna… a chila i l’eve gavàje tute le speranse.
RIN (RIDENDO) Ah, perchè Piera a chërdìa…
LIC (PIANO) Rina, as ved ch’it rije… As n’ancòrz!
RIN E lass-me rije, no? Scusa… i peuss nen féne a meno! (RIDE) I diso mi... anche sta fija... I l’avìa sempre vist-la come ‘n tipo romantich… un caràter sentimental, magara… ma stupida...
FRE Prego?
RIN Ma i diso mi… A l’ha gnanca ‘n sòld ëd dòta, sta fija!
FRE (INVELENITO) A j’é pròpi da rije, neh? Mi ij penso già gnanca pì! E la mia cara amisa Piera a dësmentierà ‘n pressa e as troverà ‘n bon partì, anche s’a l’ha nen na bon-a dòta da sbat-je an sla facia ai torolo! (ESCE)
LIC (SODDISFATTO) Oh, come a l’ha dit-la bin! Come a l’ha dit-la bin!...
RIN Ma it l’has sentù?
LIC (RIDENDO DI GUSTO) E già ch’i l’hai sentù!
RIN E ‘t ses stait lì, sensa dì gnente!?
LIC S’i diso quaicòs, a l’è per deje rason!
RIN (FURENTE) Dis nen ëd tavanade! E ricord-te bin: col fieul-lì, an ca mia, a resta nen na minuta ‘d pì! E ‘mbelessì a buterà mai pì pé!
LIC Euh, adess, Rina...
RIN Sto maleducà! Vilan! Mòrt ëd fam! Capì? La dòta da sbate an sla facia ai torolo! Come se mia fija al-l’aveissa nen!
LIC Al-l’ha nen, Rina, al-l’ha nen… Ricordët-lo!
RIN Na bela dòta!…
LIC Sì, Rina! Fichët-lo bin ant la biòca! Al-l’ha nen!
RIN Ma sì… a va bin...
LIC Ma a l’é ciar? Perché ti it ses bon-a, ‘n dì o l’autr, a ven-e sì e dìme: “Dame ‘n pòch coj sòld ëd la dòta?” A l’é bin ciair? Al-l’ha nen! Il-l’hai nen mi e al-l’ha nen chila! Al-l’ha nen… e basta!
SCENA VII
(Lucia, Rina, Lice e Beppe)
LUC (ENTRA PIANGENDO) Oh, mamina!... I l’avrìa mai pì chërdùje!
RIN Còs ai soced?
LUC Beppe a l’ha dime che... oh... (PIANGE)
RIN (PREOCCUPATA) Ma còs a l’ha dite col falabràch ëd Beppe?
LUC A l’ha dime che Sandro a mi a l’ha mai pensàje!
LIC (RIPRENDE LA BROCCA E RIFÀ IL GESTO “DAVZIN E ‘NDRINTA”) Ij soma, Rina... ij soma...
RIN Ti it capisse pròpi gnente! Còs it veule ch’a sapia Beppe?
LIC Ij soma, Rina… ij soma…
RIN Chiel-là a parla perchè a l’ha la lenga ‘n boca! A l’è mach un ciaciaron! (ENTRA BEPPE)
LIC Guard-lo sì…
RIN (NERVOSA E AGGRESSIVA) Mè car Beppe, it capite pròpi a propòsit. Sì a j’é mia fija ch’a piora e as dispera. Là a j’é mè òmo ch’a cria, a s’agita, (LICE NON HA FATTO UNA PIEGA E GUARDA IL PUBBLICO COME A DIRE: “MI? E QUANDI MAI?”) e am fa diventé gabia...
LIC I l’hai pen-a fàit tre sàut mortàj.
RIN Rivà a sta mira-sì, it deuve dìne come a stan le còse! A bzògna ch’it gave ste doe person-e d’ant la tribulassion! Parla ciàir, na bon-a vòlta!
BEP (STUPITO) Ma, madamin… Mi i savrìa pròpi nen còs i duvrìa dì o fé...
RIN Oh, basta! Dis la vrità! Sto benedét matrimòni as fa o as fa nen?
BEP Ah!... I l’hai capì... As fa... as fa ‘d sicur!
LIC Un moment, un moment... As fa ‘n matrimòni e a va bin. Adess però sentoma… chi a son ij doi colombòt?
BEP Oh, béla! A lo san nen?
RIN As capiss!
LIC No, Rina, no...
RIN I lo soma!
LIC No, Rina, no...
LUC (TIRANDO SU COL NASO) Ant ësto matrimòni... a j’intra Piera?
BEP E sì, eh!… A l’è ‘l matrimòni tra Piera e Sandro…
LIC Patatràch! (PRENDE LA BROCCA E RIFÀ IL GESTO “DAVZIN E ANDRINTA”)
BEP (STRANITO) Ma perchè? Còs iv chërdìe?
RIN Ma… Piera, mia ‘nvoda? (LICE RIFÀ IL GESTO “DAVZIN E ‘NDRINTA”)
BEP E già, no?
LIC Ecco.
RIN E ti it l’has ancora ‘l coragi ‘d dì “Còs iv chërdìe?” Pròpi ti? Dòpo ch’it l’has fane chërde lòn ch’a l’era nen?
BEP Mi? (LICE GLI STRINGE LA MANO, COME PER SOLIDARIETÀ)
RIN Sì! Ti it l’has fane chërde lòn ch’a l’era nen! Perchè it l’has dine ch’as tratàva d’un matrimòni andrinta a la nòstra famija!
LIC (CON LA BROCCA, RIFÀ “DAVZIN E ‘NDRINTA”) No, Rina, no…
BEP Còsa còsa? Mi i l’avrìa dit...
RIN Parlom-se ciàir… cò an n’anfasìa a noi ëd savèj-lo, se la sposa a l’era nen nòstra fija?
BEP Ch’a senta, madamin… mi ij ciamo scusa, se...
RIN It deuve nen ciamé-me scusa adess!
BEP Ma perchè?
RIN Perchè it l’has compromëttùne!
BEP Come? Mi i l’avrìa compromëttù quaidun?
RIN It duvìe parlé ciàir!
BEP (MENTRE LICE GLI STRINGE LA MANO) Andoma, là...
RIN I ‘ndoma da gnun-a part! It l’has nen parlà ciair!
BEP Ma madamin, còs a dis?
RIN Gnente da fè! Ti, Beppe, o it ses n’antrigant o ‘n parpagnàco… o ‘n cretin!
BEP Madamin Taròch! Ch’a misura le paròle, neh! E ch’a guarda bin con chi a parla, a sa? Se no, ch’a guarda che prima o peuj a lo treuva, neh, col ch’ai mostra come as trata con i galantòm… e ch’ai mostra l’educassion!
LIC Un moment, an moment... Lass-me parlé mi, na minuta... Sì, ij soma pì nen. Fin-a a quand it l’has dit tut ël rest, a ‘ndasìa bin. Ma lo-lì dl’educassion, no, eh… Ti, Beppe, it ses na person-a tanto grassiosa, ma it l’has nen d’esperiensa… Preuva ‘n pòch ti a mostréje l’educassion a mia fomna…
BEP E come, s’ij preuvo…
LIC E alora, guarda ‘n pòch s’it ses bon ti!... A sarà vint’ani, ch’ij preuvo! Adess i faso nen per dì... Ma ‘n vint ani i l’hai già provaje tute, neh...
RIN Lice! Piant-la lì! Mi i ciamo mach un pòch ëd rispét!
BEP Mi i rispéto chi ch’am rispéta mi! E i veuj pròpi dìjlo, Madamin, che ‘d tute le soe mese paròle, dle soe gramissie e dij sòj paciòch, mi in n’hai bele a basta! Sì! E ‘ntant ch’i soma sì per diss-je, (A LICE) i diso ‘dcò che chiel a l’è an buràcio, né pì né meno! E chila, madamin, con tuta soa prosopopéa, a sarà ‘dcò vestìa da sgnora, ma a l’é na lavandèra, na verduréra da Pòrta Pila... (ESCE A GRANDI PASSI DALL’INGRESSO)
SCENA VIII
(Rina, Lice e Lucia)
RIN Lice! Ma it l’has sentù còs a l’ha avù ‘l coragi da dì?
LIC Eh… i l’hai sentù…
RIN Guarda s’it ses ëstait bon a dì na paròla!...
LIC Ma Rina… s’i diso quaicòsa, a l’è per dèje rason...
LUC A venta traonde anche costa! Ma già! Vojàutri òmo i seve tuti busiàrd e canàje!
RIN Còs it veule féje... tò pare a capiss gnente!
LIC Ma già… J’òmo!... E le fomne? Tute sensa servel. A gabolo, a fico ‘l nas andoa a duvrìo nen e peui… Uéeee! (FA IL VERSO DI UN NEONATO) Giù lacrime! Ma adess a basta, neh! Fé lòn ch’i veule. Mi im na lavo le man! E col tipo-lì, ch’a l’é pen-a ‘ndàs-ne... sinch bicér ëd grignolin a l’è suvàsse, altro che ‘n dil... Sinch bicér! (ESCE)
RIN E mi? Fòla ch’i son… A dis ch’a l’é colpa mia, adess! Ma come? Col-lì a ven sì e an dà da intende na ròba per n’autra... e peuj a dis ch’a l’é colpa mia! Come s’a fùissa colpa nòstra s’i l’oma da fé con ëd plandronàss ch’a ven-o antëcà per lusinghéne... e peuj moléne!
LUC Già… e adess… chi ch’ai gionta i son mi…
SCENA IX
(Piera, Rina, Lucia, Alfredo e Sandro)
PIE (ENTRANDO CON SANDRO E ALFREDO) Ciao ciao… Noi i soma sì…
RIN Ah, it ses sì? It ses ëvnùita a gòd-te tò trionf? Ciapé cola pòrta, (INDICA L’USCITA) ti e ij tòi amis anséma e buté mai pì pé ambelessì! Perchè d’afront parej, a ca mia, i peuss nen soportéje! (ESCE FURENTE)
PIE (NON CAPISCE) Ma… magna… (A LUCIA) Ma còs ai capita, Lucia?
LUC It ciame còs ai capita? Dòpo tut lòn ch’it l’has fame?
PIE Mi?
LUC Sì, ti! Prima it piore e ‘t dispere, peuj... It ses pì faussa che Giuda, ecco!
PIE Ma sent mach che ròba... Ma spieg-me còs a l’é socedùje…
FRE I lo sai mi, còs a l’è socedùje! Ël bel a l’é ch’a l’han ancora rason lor! Andoma, va, Piera… it lo spiego per la stra...
SAN Ma… mi i capisso nen...
FRE (SEMPRE PIÙ ALTERATO) No! Ti ‘t capisse benissim! Ti ‘t capisse fin-a tròp bin! Lassa perde, và, ch’a l’è mej!…
SAN Mi i lasso perde pròpi gnente! I pretendo prima ch’it im ëspieghe còs a l’è ch’i l’hai fàit ëd così terìbil a ti e a Piera! E peuj i pretendo che a la fin it im lasse semài ‘l temp ëd dëscolpéme!
FRE It dirài alora che ti con Piera it ses comportate come na vera canaja!
PIE Ma… Fredo…
SAN I chërdo da ‘ncaminè a capì… I vurerìa mach savèj chi a l’è ch’a l’è divertisse a le mie spale, butand an girola tute ste malignità… (A FREDO) E i vurerìa nen ch’it fùisse pròpi ti, che adess it blaghe tant…
FRE Dis gnun-e folarià e lassme stè…
SAN No! I veuj ciairì tut ës trigo e i veuj che ti, adess… subit… it am dise tut!
FRE (SEMPRE CON TONO OFFESO) Mi i sai mach ch’a l’è pròpi la prima ‘nteressà… Lucia, ch’a l’ha confidame tut. A l’ha contame che ti it ij fasìe ‘l fil… e a l’ha ‘dcò dime dla littra ch’it l’has ëscrivùje a tò pare per dije ch’it vurìe sposéla e per vëdde còs a na pensava...
SAN (SI RIVOLGE A LUCIA, CHE SI PONE IN DISPARTE, SILENZIOSA E COLMA DI VERGOGNA) Cosa? Mi it fasìa ‘l fil? I vurìa sposéte?
FRE E alora? Adess it ses sodisfàit?
SAN Ah, a l’è parej? Alora a l’è rivaje ‘l moment ëd dè le mie spiegassion. (TIRA FUORI UNA LETTERA) Costassì a l’è cola famosa littra ‘d rispòsta, ch’a l’è rivame pen-a stamatin da mè pare. Frësca frësca. Lesìla pura tuti e peuj, semàj, dòpo im condane. (PORGE IL FOGLIO AD ALFREDO, CHE LO LEGGE CON PIERA)
FRE Beh, mi it ciamo scusa… ma con tute le ciance ch’a l’è fasse ‘n gir…
SAN I l’hai capìlo, i l’hai capìlo…
FRE (CI PENSA SU GUARDANDO ANCORA UN ATTIMO LA LETTERA) Guarda che sì… la colpa ‘d tuti sti paciòch… a l’è ‘d madamin Taròch, neh… I son sicur ch’a l’è chila, ch’a l’è montasse la testa e a sperava ch’it ij marièisse la fija! Massì! A l’ha nen fàit d’autr che parlene con tuti, ancheuj… mese paròle… alusion…
SAN Antant la figura i son famla mi!…
FRE (GUARDA DI NUOVO LA LETTERA) E ‘mbelessì as parla mach ëd Piera… (LUCIA ESCE DI CORSA, LE MANI SUL VOLTO) Mi i son mortificà, dòpo tut lòn ch’i l’hai dite... Ma perchè it ses nen ëspiegate subit?
SAN Beh, verament it l’has pròpi nen dame ‘l temp material da fèlo…
FRE Ah, ma adess im pijo l’arvangia! I vado dëdlà e i veuj pròpi ch’am senta!
PIE (CHE NEL FRATTEMPO SI ERA AVVICINATA A SANDRO) No, Fredo, lassa perde…
SAN Se mai, am toca a mi, ciamè dë spiegassion! I veuj ch’am ciama scusa davanti a tuti!
PIE Sandro, esagera nen… a l’è na madama… la padron-a ‘d ca… e mia magna!
SAN I veuj gavèje ‘l vissi, na vòlta per tute!
SCENA X
(Rina, Lucia, Sandro, Lice, Piera e Alfredo)
RIN (ENTRA A CAPO CHINO, AVVILITA, CON UNA CONTRIZIONE DECISAMENTE TROPPO TRAGICA, SEGUITA DA LUCIA) Carissim Sandro... (NASCONDE IL VISO TRA LE MANI) I l’hai gnanca pì ‘l coragi da guardete ‘n facia, dòpo lòn ch’a l’è capitàje! (ENTRA ANCHE LICE) Mi i l’avìa dijlo a col teston: “Pensa bin lòn ch’it fase, Lice… Guarda che peuj i duvroma pentiss-ne tuti…” Ma col benedet òmo, quandi ch’as buta ‘n testa na ròba... a l’è inutil… Un galantòm, neh, come ai na j’è pòchi! Ma a nìja ‘nt un bicer d’aqua… as ëspaventa per gnente...
SAN (ANCORA DECISO, MA UN PO’ PERPLESSO) Però... a ved, madamin...
RIN Ecco, ecco… I lo sai già! It l’has rason! I sai nen còsa a sia passaje per la testassa a col benedet òmo, che ti it ij fèisse la cort a nòstra fija! Còs it veule mai... mi i parlo e chiel a sta nen a scotè... mi i parlo e chiel a crìja... A combin-a e a dëscombin-a tut chiel e peuj… peuj ai dà j’eut dì a col pòr fieul ëd Fredo… (INDICANDO ALFREDO, SEMPRE CONTRITA) col brav fieul… (POI POGGIA UNA MANO SULLA TESTA DI LUCIA, COME PER CONSOLARLA) A scontenta e a fa piorè soa fija, tant an-namorà ‘d col car e brav fieul ëd Fredo!…
SAN (COMINCIA AD ABBOCCARE) Ah… i lo savìa nen…
RIN Eh sì, pòvra fija… a veul nen sente parlè d’autri, it sas?
LIC Rina… sèra la boca, ch’as ved la lenga forcùa...
RIN (A LICE, RINGHIANDO) Guai a ti, s’it parle! Las-me fé da mi! (POI, SEMPRE A LICE, DI NUOVO AVVILITA) Lice, it capite pròpi a propòsit. A j’è sì Sandro che, con tute le rason, a ciama sodisfassion per le ciance ch’a son fasse an sël sò cont...
LIC Sent, Rina...
RIN (RINGHIA) Sta ciuto! (AVVILITA) Sì a j’è Piera, nòstra ‘nvoda… na fija ch’a l’è na perla... Mi i l’hai sempre dit-lo, a l’è pa vera? A momenti a perd un bon partì… l’òmo dal sua vita, per le toe ciaciaràde!...
LIC Sent, Rina...
RIN (RINGHIA) Sta ciuto! (AVVILITA) E Alfredo… pòr Fredo… Un fieul brav, anteligènt, posà… Mi i l’hai sempre dit-lo: “E dàila, sta benedeta fija! A l’è ‘n fieul a pòst! Dàila!” Ma ti: “No… no… no!”
LIC Sent, Rina...
RIN Ma it lo vëdde nen col pòr fieul, come a l’è dimagrì…
LIC Sent, Rina...
RIN E guarda toa fija, come a piora… (IMPERIOSA, A LUCIA) Piora! (A LICE) Per col brav fieul ëd Fredo… (A LUCIA) Piora! (LUCIA FINGE OGNI VOLTA UN SINGHIOZZO DISPERATO)
LIC (SI PIZZICA LE GUANCE) Rina… im dago ‘d pëssiotin per vëdde s’i son mi o n’autr! I lo sai pì nen!
PIE (SI AVVICINA A LUCIA PER CONSOLARLA) Andoma, Lussiòta!… I son così contenta, ch’i veuj nen vëdde gnun a piorè!…
RIN (A LUCIA) Piora! Piora! (LUCIA FINGE UN PIANTO DISPERATO)
PIE (VA DA ALFREDO) Alfredo… dai…
FRE At ësmija nen ch’a sia ‘n pòch tròp tardi?
SAN E dai, Fredo!...
RIN No, no… Dis gnente, Fredìn… it l’has mila rason... (A LICE) E tut per colpa toa, it vëdde?…
LUC Sì, sì… per colpa toa! (CON L’INDICE PUNTA IL PADRE, CHE ACCENNA A MORDERLE IL DITO) Ahia!
LIC Andeve a stermé, tute doe!…
RIN (METTE UN BRACCIO SULLE SPALLE DELLA FIGLIA) Andoma dëdlà… ant la stansia!… (LA SPINGE ADDOSSO A FREDO)
LIC Ma che facia, Rina! Che facia! It conossìa ancora nen, fin-a a cola mira! S’it daghe na musà per tera, le pianéle a sagno!
LUC (SUPPLICHEVOLE) Alfredo...
PIE Va là, Fredo, ch’it vëdde nen l’ora…
SAN E dai!
FRE (ANCORA UN PO’ RECALCITRANTE) Lucia… s’i pudèissa chërde ch’it ses sincera...
SAN E pijla an preuva, no?…
FRE I duvrìa nen… (SI DECIDE A CEDERE) Ma it veulo tròpa bin! (SI ABBRACCIANO)
(TUTTI HANNO BATTUTE ED ESCLAMAZIONI DI SODDISFAZIONE A SOGGETTO)
RIN Iv dago la mia benedission. (CON FARE SOLENNE, BACIA FREDO E LUCIA IN FRONTE, MENTRE LICE SE LA PRENDE COI CUSCINI DEL DIVANO) I l’hai sempre vorsùje tanta bin a ‘s fieul-sì… It ses un brav fieul, Fredo, i l’hai sempre dilo. E mi i son orgogliosa ‘d consegnéte mia fija!… Lice! Daje ‘dcò ti la tua benedission!
LIC (SI AVVICINA CON FARE PATERNO) Cari fieuj… quand i l’avrève ‘d cit…
RIN Ma Lice! Còs it dise?
LIC Va beh… quand i l’avrève ‘d cite…
RIN Ma at ësmija ‘l moment?
LIC E còs a duvrìo fè? Ëd parachèr?
RIN Dài! Benediss-je!
LIC Mi i benedisso mia fija, ma per l’autr ambelessì ai andarìa ‘l Papa… perché se sta cita a ven a smijé-je a la mare… pòver Fredo, che bruta fin! (RINA LO AGGREDISCE COME PER DARGLI UN CEFFONE, MA LUI SCAPPA FUORI, INSEGUITO, TRA L’ILARITÀ DEI PRESENTI)
CALA IL SIPARIO