‘A giarra

Stampa questo copione

Luigi Pirandello

Luigi Pirandello

'A giarra

Personaggi

Zì Dima Licasi, conzalemmi

Don Lollò Zirafa, burgisi

l'avvocatu Scimè

Tararà - Fillicò } contadini

'U cumpari d' 'i muli

'Mpari Pe', garzuni

la gnà Tana, Trisuzza, Carminidda }

contadine

Nuciareddu, ragazzo di undici anni,

contadino

Campagna siciliana. Oggi.

SCENA

Spiazzo erboso davanti la cascina di don Lollò Zirafa, in vetta a una quota. A sinistra è la facciata della cascina a due piani: la porta nel mezzo; su la porta, il balconcino del secondo piano; finestre sopra e sotto; quelle di sotto, con grate. Lateralmente a destra, sedile di pietra semicircolare sotto grossi alberi d'olivo saraceno. Presso il sedile, lo spiazzo scoscende con un viottolo. In fondo, alberi di mandorlo e d'olivi.

NOTE

Don Lollò Zirafa: tra i quaranta e i cinquanta - raso - cerchietti agli orecchi - cappellaccio bianco a larghe tese - spettorato, affocato in volto e sempre tuttu sgocciolante di sudore - gira di qua e di là gli occhi di lupo - sospettoso - bilioso - iracondo.

Zì Dima Licasi: vecchio sbilenco, con la gobba pendente da un lato; giunture storpie alle gambe - occhi duri, fissi, da maniaco - porta, appesa per una funicella alla spalla, una cesta con gli attrezzi del suo mestiere, trapano, ecc., e - attraverso - un grosso ombrello di cotone, verde, un po' stinto.

L'avvocatu Scimè: sulla cinquantina, brav'uomo, placido.

Nessuna nota speciale per gli altri personaggi.

-----------------------------------------

ATTO UNICO

Al levarsi della tela, 'mpari Pe', sentendo un canto campestre delle donne che vengono su con le ceste colme d'olive per il sentieruolo presso il sedile - vi s'appressa e grida.

'Mpari Pe': Oh! oh! picciotti! A ttia nicu ddocu! Chianu, santu diavulu! stati accura!

Trisuzza (venendo su con la gnà Tana, Carminidda e Nuciareddu): Chi è, 'mpari Pe?

Gnà Tana: Bi' lu cori! Puru vui vi 'nsignastivu a santiari?

Carminidda: Puru l'àrvuli a n'autra tanticchia santìanu nni sta campagna!

'Mpari Pe': Ah chi v'é lassari siminari l'aulivi viòla viòla?

Trisuzza: Cu? Iu, mancu una! mancu una!

'Mpari Pe': Si 'nzama' s'affaccia don Lollò dô finistruni! GN

Gnà Tana: Cci po' stari affacciatu, pi nnui, d'annu e jurnata; ca cci stamu attenti, nuautri, ô sirvizzu

c'avemu a fari!

'Mpari Pe': Già! Iennu cantannu cu 'a facci all'aria!

Carminidda: Ah chi mancu cantari si po' cchiù?

Gnà Tana: Santiari sulu si po'! Ca pari avissiru fattu scummissa, patruni e sutta, a cu' cci 'a sapi di cchiù!

Trisuzza: Maria Santissima, comu cci arreggi addritta sta casina, comu Diu nun cci la sdirrubba cu tutti

l'àrvuli, 'un 'u sacciu!

'Mpari Pe': E bonu, va'! va' jiti a scarricari! Chi 'a stati facennu longa!

Carminidda: C'avemu a cògghiri ancora?

Gnà Tana: Già! Quantu viaggia s'hanno a fari òi?

'Mpari Pe': Ncà chi vulissivu livari manu? Boni cci jiti! Va', allistemunni, ca cc'è tempo ancora â

cuddata d' 'u suli!

(Le donne e Nuciareddu traversano la scena con le ceste e via per la sinistra, all'angolo della cascina).

'Mpari Pe' (chiamando verso il balcone): Don Lollò! don Lollò!

Voce di Don Lollò (dall'interno): Chi è? Ora vegnu!

'Mpari Pe': Vidissi c'arrivau 'na rètina di muli, cu 'u fumeri!

Don Lollò (venendo fuori dalla cascina): Chi? ora? unn'è? unn' 'a mannasti?

'Mpari Pe': Sunnu ccà! Vonnu sapiri un'hannu a scarricari.

Don Lollò: Chi? comu? accussì? Haju a vìdiri prima chi m'hannu purtatu. E piccamora nun cci pozzu

dari adenzia, ca staju parlannu cu l'abbucatu.

'Mpari Pe': P' 'a giarra?

Don Lollò: Cu' ti cci ammisca a ttia? Chi è sta dumanna? Chi facisti? avanzasti?

'Mpari Pe': Nunsi, scusassi. È ca pi sta giarra, iu, chi sacciu, a vidirla ddocu nnô parmentu, haju l'arma

'mmucca. La livassi, santu Diu!

Don Lollò: No! T'haju dittu no, centu voti! Avi a stari ddocu e tantu basta!

'Mpari Pe': Vossia è 'u patruni. Ma vidissi chi cu stu tracchiggiu chi cc'è piccamora, cu' trasi e cu' nesci,

misa com'è allatu a la porta, ca cu' jìca cci 'nfrunta, quarchi dispiaciri si po' pigghiari vossia!

Don Lollò: Sangu di...! Chi mi vo' fari pàrtiri 'a testa, tu? chi m' 'u fai apposta?

'Mpari Pe': Nunsi... cci l'arricordu...

Don Lollò: Ma nun lu stai vidennu ca 'u ciriveddu mi fuma? Quannu staju parlannu cu l'abbucatu, ti dissi

ca nun t'ha' arrisicari di niscìrimi cchiù discursu di nenti! - Unni voi c' 'a mettu, sta giarra? Nnà dispensa

'un cc'è postu, ca s'avi prima a livari 'a vutti vecchia; e pi ora 'un haju tempu!

(Sopravviene dalla sinistra 'u compari d' 'i muli con una lunga frusta).

'U cumpari d' 'i muli: Oh, 'nsumma, unni l'haju a scarricari sti bestii, ca iu haju chi ffari, don Lollò!

Don Lollò: E ccà cci nn'è n'autru! Ti putissi stuccari lu coddu tu e tutti li to' bestii! - Prima di tuttu, a

stura ti nni veni?

'U cumpari d' 'i muli: Ncà si 'un mi potti spicciari prima d'ora, chi cc'é fari?

Don Lollò: E senza ca vìu chi mi portasti, iu ti fazzu scarricari, è veru?

'U cumpari d' 'i muli: Ncà 'u vinissi a vìdiri! ccà semu, pirchì 'un veni?

Don Lollò: E chi cci sì tu sulu? A n'autra tanticchia è scuro! E tu li bestii mi l'ha' a scarricari cu versu e

unni ti dicu iu! Comu mi lu vo' fari stu sirvizzu a mmia? Vidi ca gatti nnô saccu iu nun nn'haju accattatu

mai!

'U cumpari d' 'i muli: Oh, don Lollò, lu sapi chi fazzu?

Don Lollò: Chi fai?

'U cumpari d' 'i muli: Cci lu scarricu unni mi veni veni, darrè lu lìmmitu, e mi nni vaju!

Don Lollò: Ncà fallu! T' 'u vogghiu vìdiri fari!

'U cumpari d' 'i muli: Ora cci fazzu a vìdiri s' 'u fazzu! (s'avvia infuriato)

'Mpari Pe' (trattenendolo): Va', chi su' sti furii? chi siti muzzicatu di li vespi?

Don Lollò: Lassalu jiri! lassalu jiri!

'U cumpari d' 'i muli: Lassatimi jiri, 'mpari Pe'! S'iddu è caudu di ciriveddu, iu sugnu cchiù caudu

d'iddu! Malidittu cu' cci havi chi fari cu stu cristianu! Unu si cci havi a sciarriari pi forza!

Don Lollò: Cu mmia? Ccà, talia... (trae di tasca un libro legato rosso di piccole dimensioni e lo mostra)

'U vidi cu cu' si marcia cu mmia? Cu cchistu! U sai chi è cchistu? Ti pari un libbriceddu di missa? U

codici è cchistu, ca mi l'arrigalau 'u me' abbucatu, ca ora l'haju ccà a villeggiatura cu mia. E mi cci haju

'nsignatu a leggiri, iu, ccà! e nun mi la fa cchiù nuddu a mmia! Mancu Domineddiu mi la fa! Ca ogni

casu ca mi 'ntoppa, cu' sa ti cridi? è scrittu ccà! E l'abbucatu mi lu pagu ad annu iu!

'U cumpari d' 'i muli: E ora l'avi ccà a villeggiatura, avemu 'ntisu! 'U chiamassi! 'U chiamassi!

'Mpari Pe': Ecculu ccà, ca sta vinennu sulu...

(Esce dalla porta della cascina con una vecchia paglia in capo e il giornale in mano l'avvocato Scimè).

Scimè: Chi è? Chi è, don Lollò?

Don Lollò: Signur abbucatu, st'ignoranti si nni veni cu li vestii a st'ura pi purtarimi un carricu di concimi,

ca l'ê jittari a munzeddi ntô majsi.

'U cumpari d' 'i muli: Cc'è ancora du' uri di suli, signur abbucatu; 'un mi potti spicciari prima; chi forsi

iddu savi a cantari, parlannu cu crianza, lu fumeri, zòddaru pi zòddaru? Cci 'u dicissi lei, signur abbucatu,

ca mi spiccia...

Don Lollò: Lassalu jiri, tu, l'abbucatu, ca 'u signur abbucatu è ccà pi mia e no pi ttia! - Signur abbucatu,

nun cci dassi cuntu a st'ignoranti! Lei si nni po' jiri ccà pi stu viòlu, ô solitu, chianu chianu; si va assetta

ddajusu, bellu pulitu, sutta 'u cèusu a lèggisi 'u giurnali, ca iu ora vegnu a sicutaricci 'u discursu d' 'a

giarra. - (a lu compari d' 'i muli): Jamu, jamu. Quanti muli su'?

'U cumpari d' 'i muli: 'Un ristamu dudici? E dudici su'! - Baciu li manu, signur abbucatu.

(Via con don Lollò per la sinistra).

Scimè: (con le mani per aria): Ma' ma' ma' ma', dumani matina mi nni scinnu a la me' casa! Mi sta

facennu pàrtiri 'a testa!

'Mpari Pe': È riddiliusu assa'! Riddiliusu!

Scimè: È lu riddiliu 'npirsuna!

'Mpari Pe': 'Un appi chi fari voscenza a rigalaricci stu libbriceddu russu! Prima, ogni cincu minuti dicia:

"Siddàtimi la mula!"

Scimè: Già! Pi vèniri a deliziari a mmia ô paisi! Ncà giustu pi cchistu, figghiu, cci rigalai 'u codici!

Accussì, si metti a circari nnô libbru, e lassa cuetu a mmia! Cu' m' 'u dissi, 'u diavulu, di veniri ccà? Mi

misi 'ncruci, comu sappi ca 'u medicu m'ordinau di stari una quinnicina di jorna 'ncampagna! E cci 'u misi

pi pattu ca 'un m'avia a parlari di nenti! Cincu jorna ca mi parla d'una giarra... 'un sacciu chi giarra...

'Mpari Pe': Ah, sissi, d' 'a giarra grossa, pi l'ogghiu, chi cci arrivau ora di Santu Stefanu di Camastra.

Pari una casa... tanta è! Chi voli fari liti puru pi cchista?

Scimè: Puru pi cchista! puru pi cchista! ca la pagau quattr'unzi, dici; e pi quattr'unzi dici chi si

nn'aspittava una cchiù granni.

'Mpari Pe': Cchiù granni? S'è una casa, cci dicu! Ccà, vinissi ccà, ca cci 'a fazzu vidiri: è ccà nnô

parmentu.

Scimè: Lassami jiri a pigghiari tanticchia d'aria, figghiu. Ti dicu c'avi cincu jorna ca mi nni parla! Ma

dumani matina, mancu agghiorna ca mi la filu!

(Via per il sentieruolo a destra, da cui intanto sopravvengono, con scala e canna in collo, Tararà e

Fillicò).

'Mpari Pe': Oh, e vàutri, chi livastivu manu?

Fillicò: Livamu, livamu, gnursì.

Tararà: Nn' 'u dissi don Lollò, passannu cu 'i muli.

'Mpari Pe': E chi vi dissi ca vi nn'aviti a jiri?

Tararà: Già! Chi jiri! Nni dissi chi savi a fari 'un sacciu chi sirvizzu nn' 'a dispensa.

'Mpari Pe': Di livari 'a vutti vecchia?

Fillicò: Già. Ca s'avi a fari postu â giarra nova, dici.

'Mpari Pe': Ah, bonu, bonu! Mancu mali ca mi detti' ntisa! Viniti, viniti cu mmia.

(Sopravvengono di ritorno, con le ceste vuote, la gnà Tana, Trisuzza, Carminidda e Nuciareddu).

Gnà Tana: E comu? chi 'un si scòtula cchiù?

'Mpari Pe': Nenti cchiù pi òi!

Trisuzza: E nautri ora chi avemu a fari? Nni nn'avemu a jiri?

'Mpari Pe': Aspittati ccà tanticchia, ca veni iddu, e v' 'u dici.

Gnà Tana: Ccà? cu 'i manu accussì? E si Diu nni scanza nni trova ccà senza fari nenti...

Trisuzza: Nni mancia!

Carminidda: Cu' 'u senti?

'Mpari Pe': Ncà vi putissivu macari mettiri a scartari nnô magazzinu...

Gnà Tana: Senza ca nn' 'u dici iddu?

'Mpari Pe': E chi vuliti allura di mia? E iu ccà ê dari adenzia a chisti! Faciti na cosa, mannaticci a

Nuciareddu a spiari.

(Via per la sinistra con Tararà e Fillicò).

Carminidda: Sì, sì, Nuciare', vacci tu!

Nuciareddu: E cchi cc'ê diri?

Gnà Tana: Cci dici accussì: l'omini livaru di cògghiri l'aulivi; dicinu 'i fimmini, vonnu sapiri chi hannu a

fari ora.

Trisuzza: Si si ponnu mettiri a scartari nnô magazzinu, chiddi cugghiuti. Dicci accussì, 'u senti?

Nuciareddu: Sissi, sissi.

Carminidda: Una cursa!

(Nuciareddu via per la destra. Ritornano indietro a uno a uno, sbalorditi, spaventati,

Fillicò, Tararà, e 'mpari Pe'; con le mani per aria).

Fillicò: Maria Santissima!... Maria Santissima!... Maria Santissima!...

Tararà (picchiandosi il petto): Moru... moru... moru...

'Mpari Pe' (picchiandosi il petto): Moru... moru... moru...

Gnà Tana: Chi fu? chi fu?

Trisuzza: Chi successi?

Carminidda: C'aviti?

'Mpari Pe': La giarra! La giarra nova!

Tararà: Spaccata! spaccata a mità!

Gnà Tana: 'A giarra?

Trisuzza: Veru?

Carminidda: Moru... moru...

Fillicò: Spaccata netta! Comu si cci avissiru datu un corpu d'accetta: za!

Gnà Tana: Maria! E comu pott'èssiri?

Trisuzza: E cu' l'ha tuccatu?

Carminidda: Matri di Diu, e cu' lu senti ora a don Lollò?

Tararà: Nun haju cchiù sangu nni li vini!

Gnà Tana: 'Ncuscenza! Piccatu! Mancu 'ncignata!

'Mpari Pe': E cci lu dicia iu! Mi parlava lu cori! La livassi [di] ddocu!

Tararà: E chi sintiti diri ora? Chi fu quarcunu?

Fillicò: Oh! 'mpari Pe', viditi ca nun l'ha 'ntruzzatu nuddu! 'Un facemu ora!

'Mpari Pe': Ncà chi si spaccau sula?

Gnà Tana: Chi focu granni, Gesù e Maria! E cu' cci lu dici ora?

Trisuzza: Iu pi mmia mi nni scappu!

Carminidda: Farrà cosi di pazzi!

Fillicò: E cu' cci sta? Lassu tuttu e mi nni vaju!

Tararà: Chi è? Vi nni jiti? Sceccu! E ccu' cci lu leva allora d' 'a testa, si nni nni jamu, ca 'un fommu

nàutri? - Ccà, tutti ccà! - Vui, 'mpari Pe', jìtilu a chiamari... No, di ccà: jittaticci 'na voci di ccà. - Sùbbitu!

('Mpari Pe' monta sul sedile di pietra, si mette una mano presso la bocca e chiama a più riprese).

'Mpari Pe': Don Lollò! ah don Lollòòò!... - 'Un senti; 'un po' sentiri va gridannu cu chiddu d' 'i muli... -

Don Lollòòò!

Fillicò: Si vota?

'Mpari Pe' (scende dal sedile): È inutili! 'Un senti! - Cci fazzu 'na cursa.

Tararà: Ma 'mpozza ca...

'Mpari Pe': Chi vi scantati? Di mia vi scantati? E 'ncuscenza, iu, chi pozzu diri nenti? (via di corsa per il

viottolo a destra)

Tararà: Tutti d'accordu, oh! Una parola sula! Sodi a tènicci testa tutti quantu semu, si nni voli 'ncurpari a

nàutri! La giarra si ruppi sula!...

Gnà Tana: E succedi; Maria, succedi, tanti voti, 'i giarri sani!

Trisuzza: Ca scàttanu soli, sissi, è veru! Nn'accattau una, 'na vota, me' zà Rosa, pi l'acqua; si cci spaccau

doppu tri jorna - d'idda sula!

Fillicò: Pirchì quannu li còcinu a lu stazzuni, tanti voti, 'u sapiti com'è? quarchi faidda cci resta dintra,

prisa, 'ncagghiata; chi poi - tuttu 'nsèmmula - tan!- scatta!

Trisuzza: Sissi, accussì, veru! A giarra di me' zà Rosa fici accussì: comu un bottu: tan! ca parsi chi cci

avissiru sparatu, Diu nni scanza!

Fillicò: Ma 'u cchiù è, ca don Lollò ancora nun l'ha pagatu!

Tararà: Chi? 'un l'ha pagatu? Quattr'unzi, quattr'unzi la pagau!

Gnà Tana: 'Ncuscenza di Diu, quattr'unzi persi!

Carminidda: Chianci lu cori!

Trisuzza: Oh, ecculu ccà... ecculu ccà... - Matri, chi facci!

Carminidda: Signuri, ajutatinni!

(Sopravviene, pallido, scontraffatto, su le furie, don Lollò, seguito da 'mpari Pe' e Nuciareddu).

Don Lollò: Sangu di la Madonna, dicitimi cu' fu! (afferrando per il petto Tararà e scrollandolo

violentemente) Tu! tu! tu! E mi la paghi tu! Tu mi l'ha' a pagari! Nun potti èssiri autru chi tu! - Tu, o tu!

(a Fillicò) Unu di li dui! E mi l'aviti a pagari!

Tararà (nello stesso tempo, divincolandosi): Va'! Si livassi! Corpo di Diu, mi lassassi!

Fillicò (trattenendo don Lollò, nello stesso tempo): Si stassi cuetu! Cu ccu' s' 'a pigghia? Pazzu è vossia!

Tararà (c.s.): Senza manu di supra, don Lollò, ca lària finisci!

Don Lollò: Dicitimi cu' mi ruppi 'a giarra, di vautri dui!

Tararà: Sula si ruppi! Nun cci l'ha ruttu nuddu!

Fillicò: La truvamu spaccata! E cc'era cu nàutri 'mpari Pe' ca cci 'u po' diri!

Tararà (a 'mpari Pe'): Chi cci dicistivu? chi cci dicistivu?

'Mpari Pe': Ca si truvàu spaccata, cci dissi!

Don Lollò: Ah, comu? sula, è veru? sula?

Gnà Tana: Sula! sula! sissignura! E cci lu putemu jurari puru nàutri, ca nun cci l'ha tuccatu nuddu!

Trisuzza: Su 'nnuccenti tutti du'!

Carminidda: 'Un cci curpa nuddu!

Don Lollò: Va' jitila a pigghiari e purtàtila ccà ffora quanto 'a vìu! ca si cc'è lu signu di quarchi botta,

savi a vìdiri! E si viu ch'è 'ntruzzata, l'arma vi scippu, e vi la fazzu pagari a tutti quanti siti, omini e

fimmini! Purtatila ccà!

('Mpari Pe', Tararà e Fillicò vanno a prendere la giara).

Gnà Tana: Puru a nàutri? Vossia pazzu è!

Trisuzza: Chi nni cci voli ammiscari puru a nautri?

Carminidda: Nautri mancu cu l'occhi l'avemu taliatu!

Don Lollò: Aviti trasutu e nisciutu dô parmentu puru vautri!

Trisuzza: E cci 'a rumpìamu cu 'a faredda, è veru? passannu! Va', si nni fissi!

(Gli uomini ritornano recando la grossa giara spaccata).

Carminidda: Oh... piccatu veru!... 'ncuscenza!...

Don Lollò: Quattr'unzi di giarra... taliati!... la bedda giarra!... la bedda giarra, ca m'avia a tèniri l'ogghiu

di l'annata!... una casa era! e comu ê fari, com'ê fari? - Chista fu 'mmìdia o 'nfamità! La bedda giarra... e

chi nn'ê fari cchiù ora? È persa! è persa! si po' jittari!

Tararà: Nonsi! Chi dici? Taliassi ccà lu spaccu! È nettu! 'U vidi? Cripata sula, d'idda. 'U sta vidennu?

Ccà! Un pezzu sulu, satatu bellu nettu!

Fillicò: Scattau di dintra, d'idda stissa, si vidi tantu bellu!

Tararà: Avia a essiri 'ntisa, certu!

Don Lollò: Chi 'ntisa e 'ntisa, ca sunava comu una campana quannu arrivau!

'Mpari Pe': Comu una campana, veru! Fici la prova iu!

Tararà: Ma 'u sapi chi cci sacciu a diri, don Lollò? Ca si po' cunzari perfetta! Nova cci po' turnari!

Taliassi ccà, un pezzo sulu è! Un bonu conzalemmi cci la rimetti a posto 'ntra un nenti, ca 'un si cci vidi

cchiù mancu lu signu!

Fillicò: 'U zì Dima! 'u zì Dima Licasi! Ccà è; ccà allato; 'u vitti iu! nnâ robba ccà allato, d' 'u zû Pantiddu

Musca! S' 'u mannassi a chiamari, subbitu subbitu!

Tararà: Bonu è! Mastru fino pi daveru, sissi! Avi un màstici miraculusu, chi quannu ha fattu prisa,

mancu lu marteddu cci po'.

Gnà Tana: Veru è! Sta vicinu di mia! Un màstici, don Lollò, fattu d'iddu, ca vacercatillu comu l'ha

spirimintatu! Cci hanno strullichiatu tanti pi scuprìri com'è fattu, 'un cci ha potutu arrinesciri nuddu!

Fillicò: S' 'u mannassi a chiamari! s' 'u mannassi a chiamari.

Don Lollò (che ha osservato la giara attentamente): Ma chi miraculi e miraculi! Livàtivi, 'un mi stunati,

santu diavuluni! A giarra è persa... Quattr'unzi di giarra!

'Mpari Pe': Cci lu dicia iu! cci lu dicia!

Don Lollò: Chi sangu di Diu mi dicìatu, si è veru ca si spaccau sula?

Tararà: Avi ragioni! Chi cci diciti?

Fillicò: Comu si s'avissi spaccatu p' 'a raggia ca si vitti misa nnô parmentu! Chi cci diciti!

Don Lollò: Mi fa dannari l'arma chistu, cchiù di chi l'haju dannata! Chi ê fari ora? ch'ê fari?

Tararà: Cci 'u stamu dicennu: 'u zì Dima! mannassi a chiamari 'u zì Dima! Curri, curri, Nuciareddu!

Fillicò: Ccà, nnâ robba d' 'u zû Pantiddu Musca! Cci dici ca veni subbitu ccà, ca 'u voli don Lollò Zirafa!

Curri!

(Nuciareddu via di corsa per la sinistra).

Don Lollò: Chi cci avi a cunzari, stu zi' Dima. Iu cu l'abbucatu cchiuttostu ê jiri a parlari! Si spaccau

sula? E allura è signu ca 'un era bona! - Sunava però, sunava quannu arrivau! E mi la ricivìi comu sana!

Cc'è 'a me' dichiarazioni... 'Un haju cchiù chi cci fari!... Cci 'a pagai... Chisti su' quattr'unzi persi! cci

pozzu fari 'a cruci!

Tararà: Nova cci torna, don Lollò, 'un facissi accussì!

Fillicò: Nova, nova, 'mputiri dô zì Dima!

Gnà Tana: Cu 'na para di liri, tri liri ô massimu, voscenza si nni nesci di l'àstracu!

Trisuzza: E si dici ca dura cchiù 'na quartara rutta ca una sana!

Don Lollò: Mannaggia a tutti li diavuli, haju li muli a la costa cu lu concimi... (a 'mpari Pe') Scappa tu,

chi mi stai a taliari 'mmucca? va' dunacci un occhiu... corri! Chi cunzumazioni, Signuri! Mi fuma! mi

fuma la testa!

('Mpari Pe' via per il viottolo a destra. Si presenta dalla sinistra 'u zì Dima Licasi).

Fillicò: Oh, ecco ccà 'u zì Dima!

Tararà (a don Lollò): Vidissi ca 'un parla.

Don Lollò: Chi fa? 'Un parla?

Gnà Tana: È di picca paroli.

Fillicò: Zì Dima, eccu ccà don Lollò.

Don Lollò: Oh, zû minchioni, e chi cc'è bisugnu ca cci 'u dici tu, ca cci sugnu iu? Chi è? chi 'un usati

mancu di salutari, vui, quannu vi prisintati a quarchi banna?

Zì Dima: Bacio li manu. - Avi bisugnu di lu me' salutu, vossia, o di la me' arti? Di la me' arti. Mi dicissi

chi cci haju a fari.

Don Lollò: E chi 'un 'u viditi chi aviti a fari? Ccà, sta giarra. M'hannu dittu c'aviti un mastici chi fa

miraculi. Chi 'u facistivu vui? - (zì Dima lo guarda, scontroso, e non risponde) - Rispunniti, zû bestia! e

facitimillu a vìdiri!

Zì Dima (nega col capo, poi dice): All'opira.

Don Lollò: Chi veni a diri?

Tararà: Dici ca all'opira si vidi.

Gnà Tana: Nun lu voli fari vidiri a nuddu! Nn'è gilusu!

Don Lollò: E già! Cosa d'opira è, 'u staju vidennu. Opira 'e pupi! - Dicitimi prima, armenu, si 'a giarra,

cunzata, veni bona.

Zì Dima (lo guarda, e non risponde, posa a terra la cesta, ne cava un fazzolettone logoro, stinto, tutto

avvoltolato; prende a svolgerlo pian piano, pian piano, tra l'attenzione e la curiosità di tutti, e quando

alla fine ne viene fuori un pajo d'occhiali col sellino e le stanghe rotti e legati con lo spago, sospira e

tutti ridono. Nun si cura delle risate; prima di pigliar gli occhiali si pulisce le dita col fazzoletto; se li

inforca, poi si mette a esaminare con molta gravità la giara, e alla fine dice): Veni bona.

Don Lollò: Niscìu a sintenza! - Ma viditi ca di stu mastici sulu 'un mi nni fidu. Cci vogghiu puru 'i punti.

Zì Dima (prende il fazzoletto, gli occhiali, e li butta rabbiosamente nella cesta; se la rimette in ispalla e

s'avvia per andarsene).

Don Lollò: Chi faciti?

Zì Dima: Mi nni vaju.

Don Lollò: Unni? Misseri e porcu, accussì trattati?

Fillicò (trattenendolo): Vaja, zì Dima, chi è?

Tararà (trattenendolo): Ccà, ccà...

Don Lollò: Ma taliati chi arii di Carlumagnu! Chi vi sintiti? Tintu conzalemmi siti, pezzu di sceccu, e

aviti a stari all'ordini! Cc'ê mettiri ogghiu iu ccà dintra, e l'ogghiu suda, armalazzu chi siti! Un migghiu di

spaccatura, signuri me', cu 'u mastici sulu? Cci aviti a mettiri 'i punti! Mastici e punti. Cumannu iu!

Zì Dima: Tutti accussì! tutti accussì! 'Gnoranti! Macari s'è una quartara, macari s'è un limmiceddu,

macari s'è una ciòtula, macari s'è 'na cicaredda. I punti! 'i ganghi dô vecchio, ca nèscinu di fora e pari ca

rìdinu e gridanu a tutti: - "Sugnu rutta e mi cunzaru!" Signuri me', si chista è sorti! - Offru lu beni e

nuddu si nni voli prufittari! E m'avi a essiri nigatu lu piaciri di fari un lavuru pulitu, filatu a regula d'arti,

e di dari la prova di la virtù di lu me' màstici - Sintissi ccà: si la giarra, cu lu mastici sulu, nun cci sona

arrè comu una campana...

Don Lollò: Gnurnò, vi dissi! È inutili chi faciti 'a predica! Dici ca 'un parlava! - Mi pari ca parla quanto

un judici poviru! Si tutti cci vonnu 'i punti, è signu ca 'u giudizziu voli ca cci fussiru i punti!

Zì Dima: La 'gnurantità, no lu giudizziu!

Gnà Tana: Ncà puru a mmia pari ca cci vonnu, 'i punti! sarò 'gnuranti, zì Dima...

Trisuzza: Ncà si sapi, tenno cchiù forti!

Zì Dima: Li punti spirtusanu; chiddu ca 'un sapiti vui! Ogni puntu, du' pirtusa! Vinti punti e quaranta

pirtusa! Quannu chi cu lu mastici sulu, si po' fari un sirviziu pulitu, e 'a giarra torna sana e nova.

Don Lollò: Già, pi cincu minuti!

Zì Dima: Pi l'eternità! - Madonna di lu Carminu, ncà apriticci la menti a st'ignuranti!

Don Lollò: Oh, a li curti, lassati stari 'a Madonna di lu Carminu! 'U patroni ccà sugnu iu, e iu cci vogghiu

i punti! Pagu mastici e punti. Quanto v'ê dari?

Zì Dima (esamina di nuovo la giara, poi dice): Ecco! sintissi: si è cu lu mastici sulu...

Don Lollò: Càzzica, chi testa! E chi è, mulu? Comu parlu? V'haju dittu ca cci vogghiu puru 'i punti! -

Bah, e chi cci pozzu cummattiri iu cu chistu! Mi fa acchianari una cosa di ccà! (tutti ridono) - Ma dicu,

picciotti, e chi è? opira 'e pupi pi daveru? Va', jamu a travagghiari! Vuatri fimmini, nnô magazzinu, a

scartari! (agli uomini) Vautri, nnà dispensa, a livari 'a vutti vecchia, marche!

Zì Dima: Aspittassi.

Don Lollò: Chi vuliti? Nni facemu 'i cunti quann'aviti finutu. Haju 'i muli ddajusu, e 'un haju tempo di

perdiri cu vui!

Zì Dima: E chi mi lassa sulu? Iu haju bisugnu di cu' m'ajuta, a reggiri 'u pezzo. A giarra è grossa.

Don Lollò: Cci resta... (a Tararà) - rèstacci tu. Jamu, jamu nàutri.

(Via con tutti, tranne zì Dima e Tararà. Zì Dima si mette subito, con ira e con sdegno, all'opera e

comincia a fare i buchi col trapano alla giara e al pezzo staccato. Nel mentre Tararà gli parla).

Tararà: E mancu mali ca si la pigghiau accussì, avi a diri! Nun cci sacciu crìdiri! Mi parla ca stasira ccà

avia a succediri 'u finimunnu. Pari cumunicatu di friscu. - Ah chi? s'arraggia, zì Dima? - Chi nn'avi a fari

vossia? - Cci vonnu 'i punti? e vossia cci duna 'i punti... - Cci nni vorranno ô menu una trintina... (zì

Dima lo guarda) - Chiossa'? - Trentancincu... (zì Dima lo guarda) - Chiossa'? - Quaranta... (zì Dima lo

guarda) - E quantu allura?. . . Quarantacincu, vah!... - E bonu, 'un si pigghiassi còlara: si cci veni lària...

cu 'i ganghi di fora comu dici vossia... - cci veni lària a iddu... - vossia cumannatu è!

Zì Dima (sempre seguitando a lavorare): A vidi ccà sta saittedda di tràpanu? Comu fazzu accussì... fru e

fru, fru e fru, mi la sentu fruchiari nni l'arma! mi nni sentu pirciari lu cori! - L'arma mi dannu, l'arma!

Tararà: 'Un cci pinsassi! È veru ca vossia l'appi 'nsonnu 'a ricetta di stu màstici?

Zì Dima: Nsonnu, sì.

Tararà: E cu' cci spuntau 'nsonnu?

Zì Dima: Me' patri.

Tararà: Ah - so' patri? Cci spuntau 'nsonnu e cci dissi comu l'avia a fari?

Zì Dima: Sceccu!

Tararà: Chi veni a dire? chi voli 'ntènniri vossia?

Zì Dima: 'U sai tu cu' è me' patri?

Tararà: Cu' è?

Zì Dima: 'U diavulu chi ti mancia vivu!

Tararà: Ah, bonu! E annunca vossia è figghiu di lu diavulu!

Zì Dima: E chista, c'haju ccà ntâ coffa, è la pici di lu 'nfernu chi v'avi attaccari a tutti quantu siti!

Tararà: E chi è niura?

Zì Dima: Bianca è! E m' 'u 'nsignau me' patri a falla bianca, sta pici! Ora, ccà, nun cci voli crìdiri nuddu,

chi comu pigghia, 'un lassa cchiù! Aspettati ca siti morti e vi jèttanu nni li carcàri di lu 'nfernu, e allura

sarà la festa! "Nun cci vulistivu cridiri a me' figghiu Dima?" - dirà me' patri. - "Sintiti ora si teni!" - (si

mette a spezzettare il filo di ferro con le tenaglie) - 'U vidi cc'à stu ferru filatu? Accussì cci stucchirrìa

l'ossa a cu' 'un cci voli cridiri! - Ma cci cridinu tutti chiddi chi fannu l'arti mia, ca pi daveru darrìanu

l'arma a lu diavulu pi sapiri comu è fattu stu màstici ccà. (lo prende dalla cesta, è in un vasetto di latta)

Talia. - chi è? nenti - pari un mastici comu a nàutru. - Ma si ti 'ncucchiu du' jirita, nun ti li stacchi cchiù,

si ti 'ncucchiu lu labbru cu lu nasu, accussì, arresti scimia pi tutta la to' vita!

Tararà: E com'è ca vossia lu tocca, e 'un cci fa nenti?

Zì Dima: Sceccu! - e quannu ma' lu cani ha muzzicatu ô so patruni? - Va', veni ccà... - reggi ccà... - 'unti

scantari... Iu mi mettu ccà... (si caccia dentro la giara)

Tararà: Dintra si metti?

Zì Dima: E unni m'ê mettiri, bestia? 'un ê firmari 'i punti? - Porta ccà - bella a 'mmasàri... chianu!

accussì... (Tararà eseguisce: zì Dima resta chiuso dentro la giara da cui sporge la testa) - Ora tira... è

ancora senza punti... tira cu tutta la to' forza... 'U vidi? 'u vidi si si scodda cchiù? Mancu cento para di voi

la putrianu staccari! Mannaggia a cu' 'un cci cridi! Va' diccillu, va' diccillu ô to' patruni!

Tararà: Chi voli, zì Dima! Cu' è supra cumanna e cu' è sutta si danna!

Zì Dima (dando i punti dentro la giara): E uno... e due... e tre... e quattro... Tutti sti pirtusa ccà... Mi pari

un crivu d'occhi...

(Ritorna per il viottolo a destra 'mpari Pe').

'Mpari Pe': Oh, è già fatta? E chi fu diavulu?

Tararà: Ncà figghiu d' 'u diavolo è, m' 'u sta dicennu.

'Mpari Pe': Già! Cu 'a pici bianca... - Ah, zì Dima?

Zì Dima (dalla giara, seguitando a contare): E dudici... e tridici... e quattordici...

'Mpari Pe': Chi cunta 'i punti? Quantu cci nni detti?

Zì Dima (c.s.): Diciannovi... vinti... vintunu...

'Mpari Pe': Piccatu pi daveru, va'... la bella giarra...

Zì Dima (c.s.): Vintottu... Vintinovi... trenta...

Tararà: Staju dicennu... miraculu ca passau accussì liscia...

'Mpari Pe': E pi daveru! a tenuri di chiddu chi fa certi voti pi nenti, p'una auliva ca cci scarpisanu... p'un

filo di pagghia chi cci levanu dâ manciatura...

Zì Dima (c.s.): Quarantottu. . . quarantanovi e cinquanta...

'Mpari Pe': Ancora?

Zì Dima: Uffa! - Basta. - Ajutatimi a nèsciri, ora.

'Mpari Pe': E spincitivi!

Zì Dima: Oh - e chi è?

Tararà: Chianu... - di lato... - aspittassi...

'Mpari Pe': 'U vrazzu... - niscissi prima un vrazzu...

Tararà: Gnurnò... chi vrazzu... e comu fa poi? - Ma com'è?

'Mpari Pe': È ch'è stritta di vucca...

Tararà: Già, tantu grossa di panza, tantu stritta di vucca...

Zì Dima: Ma 'nzumma... santu diavulu... com'è?... chi è? chi 'un pozzu cchiù nèsciri?

'Mpari Pe': 'Un avissi a putiri cchiù nèsciri daveru!

Tararà: Bella sarria! Doppu avilla cunzatu!... (ride)

Zì Dima: Chi riditi, corpu di Diu, datimi ajutu!

'Mpari Pe': Aspittati... videmu!... calàmula!... videmu... s'è megghiu...

Zì Dima: No... no... peju... lassati! Lu 'ntoppu è nni li spaddi...

Tararà: Già, vossia ca nn'è difittuseddu.

Zì Dima: Iu? Ha' a diri chi schifiu di giarra è! Cci haju nisciutu sempri di tutti, e di chista 'un ci pozzu

nèsciri?

Tararà: È stritta di vucca, 'un cci ['u] dico?

'Mpari Pe': E comu si fa ora?

Tararà: Oh ch'è bellu! oh ch'è bellu! oh ch'è bellu! (così esclamando e ridendo corre a chiamare)

Fillicò! Gnà Tana! Trisuzza! Carminidda! Viniti! viniti ccà! Lu zì Dima 'un po' nèsciri cchiù d' 'a giarra!

(AccorronoFillicò, la gnà Tana, Trisuzza, Carminidda, Nuciareddu).

Gnà Tana e le altre donne: Chi è? chi è? - Moru... nnà giarra! E 'un po' nèsciri cchiù? - E comu?...

Maria!

Zì Dima (inferocito): Santu diavulu! Facitimi nèsciri! Pigghiati 'u marteddu! ddocu dâ coffa!

'Mpari Pe': Chi marteddu e marteddu! Chi siti foddi! L'avi a diri don Lollò!

Fillicò: Ecculu ccà... ecculu ccà...

(Viene di corsa don Lollò)

Zì Dima: Facitimi nèsciri, vi dico! Datimi ajutu! datimi ajutu!

Don Lollò: Chi fu? chi? dintra 'a giarra?... Si cusiu dintra 'a giarra?

Zì Dima: Ajutu! ajutu!

Don Lollò: E chi ajutu vi pozzu dari iu? Vecchiu stolidu... comu? 'un aviavu a pigghiari li misuri prima

di 'nfilarivi dintra? - Aspittati... adasciu... un vrazzu...

Tararà: Nenti... 'un po' nèsciri, don Lollò! ficimu tutti li provi!

Gnà Tana: Poviru zì Dima... ma taliati!...

Trisuzza: Cosa di jucarisilla è, signuri me', dintra 'a giarra!

Don Lollò: Chianu, aspittati... accussì...

Zì Dima: Ahi! chi fa! Mi sdilloca 'u vrazzu!

Don Lollò: E comu ê fari allura?

Zì Dima: Pigghiassi 'u marteddu e spaccassi 'a giarra!

Don Lollò: Chi? Doppu ca 'a sanastivu? Chi spaccu? unni?

Zì Dima: E chi mi vulissi tèniri ccà?

Don Lollò: Aspittati!... videmu comu savi a fari...

Zì Dima: Chi voli vidiri? chi haju aspittari! Iu vogghiu nèsciri! nèsciri, santu diavulu!

Don Lollò: A testa! mi fuma 'a testa! Carma! Carma! Chistu è un casu novu! Un casu ca 'un ha successu

mai a nuddu! Senti tu, picciriddu... no, tu, Fillicò, curri pi stu viòlu, ddà sutta' u cèusu cc'è l'abbucatu;

fallu vèniri subbitu ccà! - (a lu zì Dima che si dibatte nella giara) Fermu vui ddocu! Tinitilu fermu!

Signuri me', taliati... La giarra è nova arrè! 'Un è giarra chista! 'un è giarra! Diavulu è! Fermu! fermu!

Zì Dima: O la rumpi vossia, o vidissi ca la fazzu arruzzuliari, e la rumpu iu pi forza! Mi facissi nèsciri!

mi facissi nèsciri!

Don Lollò: Casu novu, vi dicu, frati miu, casu novu ca l'avi a risorviri l'abbucatu!

Zì Dima: Lu marteddu l'avi a risorviri! Chi abbucatu! Chi mi voli teniri ccà?

Don Lollò: Nell'interessi vostru, pezzu di sceccu! aspittati! Ora, comu dici l'abbucatu, facemu. Iu intantu

mi guardu lu me' drittu a la giarra, e accuminciu cu fari lu me' doviri. Ccà: vi pagu lu travagghiu. -

Tistimonii tutti! - Quantu v'é dari?

Zì Dima: Nun vogghiu nenti! Vogghiu nèsciri!

Don Lollò: Nisciriti: appena 'u dici l'abbucatu; ma iu intantu vi pagu. Ccà, tri liri, vi bastanu? Ecculi ccà,

oh! Una... dui... e tri - dintra 'a giarra! - Manciastivu pi mezzjornu? Tu, Peppi, va', va' pigghiacci susu na

guastedda di pani e un pezzu di caciu, subbitu!

Zì Dima: 'Un vogghiu nenti, cci dicu!

Don Lollò: Lu jittati ê cani, 'un mi nni 'mporta! A mmia mi basta ca vi l'haju datu!

Tararà: Eccu l'abbucatu! eccu l'abbucatu!

Gnà Tana: Maria, comu ridi!

Scimè (venendo con Fillicò dal sentieruolo a destra): Ah ah ah... ah ah ah...

Don Lollò: Ma chi cc'è di ridiri, scusassi! A vossia 'un cci abbrucia! La giarra è mia! (insieme con

l'avvocato ridono tutti)

Scimè (non potendosi tenere): E chi pre... e chi pre... e chi pretinniti di tinì... di tinìrlu... ddocu dintra?...

ah ah ah... ohi ohi ohi... - tinirlo ddocu dintra pi 'un pèrdicci 'a giarra?

Zì Dima: Signur abbucatu, mi facissi nèsciri, cci 'u dici!

Don Lollò: Ah chi cc'ê perdiri 'a giarra iu? - Lu dannu e lu scornu, signur abbucatu?

Scimè: Ma 'u sapiti comu si chiama chistu? Sequestru di persuna si chiama!

Zì Dima: Sequestru di persuna - 'u sta sintennu?

Don Lollò: Sequestru? E cu' l'ha sequestratu? S'ha sequestratu lui, d'iddu stissu! Chi curpa cci haju iu?

Zì Dima: E pi cchistu 'un haju a putiri cchiù nèsciri di ccà?

Don Lollò: E iu ch'ê rumpiri 'a giarra pi vui?

Zì Dima: Iu 'un nni sacciu nenti! Ê nèsciri!

Don Lollò: E nisciti! Pirchì 'un nisciti? Cu' vi cci teni?

Zì Dima: Nun pozzu! Pirchì nun mi fa nèsciri vossia, si si fida? Iu nun pozzu! E perciò vossia l'avi a

rumpiri!

Don Lollò: Bellu! E cci appizzu 'a giarra?

Scimè: Signuri me', lassati parlari a mmia!

Tararà: Cc'è l'abbucatu ccà pi chistu!

Scimè: Nun è un sulu casu, signuri mei, lassatimi parlari - sunnu dui casi: v'aviti a mettiri d'accordu!

D'una parti, voi, don Lollò, aviti subbitu a libirari ccà a 'u zì Dima; nun nni putiti fari ô menu, per non

rispondere di sequestro di persona. Aviti capitu? - Ma di l'autra banna, 'u zì Dima ccà v'avi a rispunniri

puru iddu di lu dannu chi vi veni a cagiunari cu l'avirisi 'nchiusu nnà sta giarra senza badari ca nun nni

putia cchiù nèsciri.

Zì Dima: Comu? iu? chi veni a diri? Signur abbucatu, iu nun cci badai, pirchì, tant'anni chi fàzzu 'u

conzalemmi, centomila giarri haju cunzatu, e sempri mi cci haju misu dintra, mi cci haju anzi calatu

dintra d' 'a vucca, pi daricci 'i punti, comu l'arti cumanna! Nun m'avia 'ntuppatu mai di nun putirinni

cchiù nèsciri! E dunca iddu si l'avi a pigghiari cu lu stazzunaru ca cci la fici accussì stritta di vucca, e no

cu mmia!

Don Lollò: Ma stu jimmu c'aviti, cu' vi lu fici, 'u stazzunaru? o vostra matri? - Stritta di vucca, dici,

signur abbucatu!

Zì Dima: Cu tuttu stu jimmu, iu, pi so' norma, di l'autri giarri cci haju trasutu e nisciutu sempri comu di

la me' casa!

Scimè: Chistu nun voli diri nenti, zì Dima! L'obbligu vostru era, prima di trasiri, di pigghiaricci li misuri,

si nni putiavu nèsciri o no!

Don Lollò: E dunca m'avi a pagari 'a giarra, è veru?

Zì Dima: Chi è?

Scimè: Chianu, chianu! Chi 'a vulissivu pagata pi nova ora?

Don Lollò: Ncà certu, pi nova, pirchì no?

Scimè: Ma pirchì era rutta, oh bella!

Zì Dima: Oh bella! Chi 'un era rutta? Cci la cunzai iu!

Don Lollò: La cunzastivu! E ora è sana, annunca! Chi rutta? S' 'a rumpu ora, pi farinni nèsciri a iddu, nun

la pozzu cchiù cunzari: giarra persa, signur abbucatu!

Zì Dima: Ma s'era persa, cci avi a diri, signur abbucatu!

Don Lollò: Nun era persa! Tanto è veru c'ora è sana! Si nun mi 'ntuppava un conzalemmi armalu comu

vui e cu un jimmu comu 'u vostru!

Scimè: E va beni! Vi staju dicennu ca di chistu si nn'avi a teniri cuntu! Mi vuliti, sì o no, lassari parlari a

mmia?

Don Lollò: Parlassi, parlassi...

Scimè: Ê parlari ccà a 'u zì Dima! Una di li dui: o lu vostru mastici servi, o nun servi.

Don Lollò: Sentiti! sentiti ora comu lu pigghia! Quannu accumincia accussì...

Scimè: Si lu vostru màstici nun servi, e vui siti un 'mbrugghiuni qualunqui. O servi, e allura la giarra,

accussì com'è, avi averi 'u so' valuri. Chi valuri? Stimatila vui stissu.

Zì Dima: Cu mmia ccà dintra?

Scimè: No, senza jucari! 'a giarra accussì com'è!

Zì Dima: Cci rispunnu. Si don Lollò ccà mi l'avissi fattu cunzari cu lu màstici sulu, comu vulia iu - iu,

prima di tuttu, nun mi truvirria ccà dintra, pirchì la putia cunzari di fora senza 'nfilàrimi ccà; e 'a giarra

allura avirria avutu lu stissu valuri di prima, tali e quali, comu si avissi ristatu nova, né cchiù né menu. -

Accussì arripizzata cu tutti sti puntazzi, chi mi cci feci fari iddu, (e cci l'appi a dati pi forza di ccà dintra)

chi valuri po' aviri cchiù? Un terzu, sì o no, di quantu valia.

Don Lollò: Un terzu?

Scimè: Un terzu! Zittu vui! Un terzu... - veni a diri?

Don Lollò: Fu quattr'unzi. - Un'unza e trentatrì!

Scimè: 'U stati sintennu? Un'unza e trentatrì.

Zì Dima: 'U staju sintennu, sissignura. Cchiù di chistu, nenti! Menu sì, cchiù no!

Scimè: E va beni! Passa 'a vostra parola; - un'unza e trentatrì, veni [a] diri, dicissetti liri; pigghiati

dicissetti liri e cci li dati.

Zì Dima: Chi? iu? a cui?

Scimè: A don Lollò chi rumpi 'a giarra pi farivi nèsciri. Cci la pagati pi quantu l'aviti stimatu vui stissu.

Don Lollò: Mi pari tantu lisciu!

Zì Dima: Iu? Pagari? Vossia pazzu è! - Ccà dintra, iu cci fazzu i vermi. - O tu, Tararà, pigghiami 'a pipa,

d' 'a coffa ddocu... (Tararà eseguisce) - Grazie. Dunami focu... - Grazie. - E baciamu li manu a tutti!

(Accende la pipa, saluta e si cala sotto, fumando tra le risa di tutti).

Don Lollò (sbalordito, restando come un allocco): Oh! E chi cci facemu ora, signur abbucatu? comu si

fa? Chi rimeddiu cc'è s' 'un voli cchiù nèsciri?

Scimè (si gratta la testa): Già... veramente... Fina ca vulia nèsciri, 'u rimeddiu cc'era... Ma si ora 'un voli

cchiù nèsciri...

Don Lollò (andando a parlargli dentro la giara): Chi 'un voliti cchiù nèsciri ora?

Zì Dima: Nunse, nenti. Cce staju perfettu ccà, megghiu chi a la me' casa. Frescu, bellu, ca mancu

'mparadisu! (ridono tutti)

Don Lollò: Ah sì? E chi vi vuliti domiciliari ntâ me' giarra? Tistimonii tutti vautri ccà! Nun voli nèsciri

iddu, pi nun pagarla; iu sugnu prontu a rumpirla. Signur abbucatu, mas' 'un voli nèsciri, iu nun lu pozzi

citari pi alloggiu abusivu? Sissignura, pirchì m'impidisci l'usu di la giarra!

Zì Dima (sporgendo la testa dalla giara): Mai, sbagghia, vossia! Nun cce vogghiu 'mpidiri nenti iu! Chi

staju forsi ccà pi piaciri miu? Mi facissi nèsciri e mi nni vaju satannu satannu! Ma pagari, nenti! pi pagari

è, vossia si l'avi a scurdari; mancu pi jucari l'avi a diri! nun mi movu cchiù di ccà dintra!

Don Lollò (afferra la giara su le furie e la scrolla): Nun ti movi cchiù, no? nun ti movi cchiù?

Zì Dima: Lu vidi che màstici? chi putenza di màstici?

Don Lollò: Lazzu di furca, pezzu di latru, 'nfami! Cu' l'ha fattu lu mali, iu o tu? E l'ê pagari iu? Mori di

fami ddocu dintra, e videmu cu' la vinci!

Zì Dima: Chi è? Signur abbucatu, mi dicessi 'na cosa. Chi mi po' fari mòriri di fami iddu ccà dintra?

Scimè: E si vui nun vuliti nèsciri!...

Zì Dima: Cu' cci 'u dissi? Iu sugnu prontu! Chi forsi 'un vogghiu nèsciri iu? Nun pozzu, no ca 'un

vogghiu! Ah chi mi 'nfilai ccà pi piaciri? Ivi pi fari un servizzu, e inveci d'essiri pagatu, voli essiri pagatu

iddu di mia? Foddi è! E vossia nautru! Diciassetti liri! Unni va cu sta citarra? Iu mancu ntra quinnici

jorna li guadagnu! Chi leggi è?

Scimè: Ma si sgarrastivu! se 'nveci de cunzaricci 'a giarra l'obbrigati ora a rumpirla pi fari nèsciri a vui,

nun cci lu vuliti pagari stu dannu? È certu chi d' 'a giarra, iddu ora, rumpennula, 'un nni po' fari cchiù

capitali!

Don Lollò: Cchiù chiaru d'accussì vi l'avi a dimustrari? E mittissi anzi, signur abbucatu, chi lu

travagghiu iu cci l'haju pagatu! Cci detti tri liri! Cci li jittai dintra 'a giarra!

Zì Dima: S'è pi li tri liri - ccà, cci li pozzu dari! Nun haju difficultà!

Don Lollò: No, tu àutru chi chisti m'ha' a dari! Dicissetti liri m'ha' a dari, comu dici l'abbucatu! dicissetti

liri comu dicissetti àncili!

Zì Dima: S' 'u po' scurdari! Cci dicu ca iu, ccà, cci fazzu 'i vermi! (trae piano una boccata di fumo, poi

dice) Si s' 'a fida, mi fa nèsciri! (e subito si ricaccia dentro)

Don Lollò (fremendo): Signur abbucatu! Signur abbucatu!

Scimè (se lo tira in disparte): Nun faciti accussì, pezzu di sceccu! Lassatilu stari ddocu dintra tutta 'a

notti, e vìditi ca dumani matina v' 'u dumanna iddu stissu di nèsciri: e allora, o dicissetti liri, o nenti!

Iamuninni susu! Lu viditi ca scurau? Susu, senza diricci nenti.

(S'avvia con don Lollò per la cascina).

Zì Dima: Don Lollò, si nni va?

Scimè: Nun cci dati cuntu!

(Via per il portone della cascina con don Lollò).

Zì Dima: Bonanotti, bonanotti! - Picciotti, allegramenti! Ristati ccà tutti cu mmia! Vogghiu 'ncignari 'a

casa nova! haju tri liri; tu, Tararà, arriva a la tavirnedda ccà vicinu; ccà, pigghia (Tararà stende il braccio

dentro la giara e prende le tre lire): accatta vinu, pani, baccalà frittu, pipi salati, e porta ccà; curri!

facemu fistinu!

(Tararà, via, mentre tutti allegramente battono le mani).

Fillicò: Giustu ca cc'è una luna! Pari jornu! Ccà, taliati!

Zì Dima: 'A vogghiu vidiri! 'a vogghiu vidiri! Carriatimi chianu chianu cchiù ddà, quantu 'a viu (gli altri

eseguiscono) - accussì, chianu... chianu... Oh quantu è bella! e chi è... veru un suli pari!... Cu' cci fa 'na

cantatedda?

Gnà Tana: Trisuzza! Trisuzza!

Trisuzza: No, iu no!... ccà, Carminidda, tu!

Zì Dima: Tutti, cantamu tutti! - Tu, Fillicò, pigghia d' 'a coffa 'u marranzanu e sona, e nui cantamu!

Allegramenti!

(Cantano al suono dello scacciapensieri. Di tratto in tratto - fra una strofa e l'altra - le donne e

Nuciareddu ballano attorno alla giara, mentre zì Dima batte le mani in cadenza - e poi tutti riprendono

a cantare. Ma alla fine la porta della cascina s'apre e irrompe su tutte le furie don Lollò).

Don Lollò: Santu e santissimu diavuluni, unni semu, a la taverna? Tiniti ccà, vecchiu di lu diavulu,

stuccativi lu coddu!

(Allunga un formidabile calcio alla giara, che cade e rotola giù per il viottolo scomparendo. Tutti alzano

le grida, e si sente il fracasso della giara che si spacca urtando contro un albero.)

Gnà Tana: Maria! L'ammazzau!

Fillicò: No! Ellulu ddà! Nenti, nesci, si susi, nenti si fici!

(Le donne battono le mani allegramente).

Tutti: Viva zì Dima, viva zì Dima!

Zì Dima (a don Lollò): Cci 'u dissi, ca la vincia iu?

TELA