N. di posizione SIAE: 145334
E ndi chiamaunu
“li brindisini”
di JennyRibezzo
PERSONAGGI:
Cuncetta
Rafela
Pinuccio
Tommasino (Padrone del fondo)
Cosimino (Cognato di Cuncetta)
Matalena (Vicina di casa)
Pascali (Marito di Matalena)
Rocco (figlio di Matalena)
Ntonia (Commare di Cuncetta)
Saverio (Marito di Ntonia)
Rosario (Figlio di Ntonia)
Cuncetta ( Seduta in un angolo della scena, illuminata da una luce tenue. Lei rappresenta il
futuro, ai giorni più vicini ai nostri e ricorda, con nostalgia, il tempo passato.)
Mi chiamu Cuncetta, comu si chiamava la nonna mia, ma tutti m’hannu sempri chiamata Cettina. Aggiu vissutu li tiempi ti la uerra cu ddo vagnuni, marituma Ghiatoru era partutu in Grecia cu nu sommergibili e ci sapi addò si truvava. Brutta è stata la uerra e mi la rricordu comu ci eti osci. La notti ndi sce curcaumu vistuti, pirceni no si sapia ci sunava la sirena e ndi l’erumu a fuciri e l’8 novembri ti lu 1941 è stata una ti quiddi. (rombo di aerei) Era menzanotti e nd’erumu curcati ti picca ca Rafela mia no si sintia bbona. Ma eccu ca totta a na vota si sintiu lu cielu trunari comu nu temporali tiverso ti l’atri voti, comu ci tanta furmini si sta priparaunu a scucchiari li bueni ti li fiacchi. Feci appena a tiempu, cu lu fiatu ca mi mancava, cu chiamu a Rafela e Pinucciu e allu scuru ca staumu, foi comu ci nd’erumu capitu ca erumu a fuciri ci vuliumu a vitimu la luci lu cra matina. (bombardamenti) Cesarì fuci, Carmelaaaaa, chiappa li piccinni e fuci, cummà Ghiaturina cce sta spietti! Fuci Rafela, fuci Pinuccio mia fuci, sciamu amberu alli Calipsi, lluntanamundi ti quai, ca pari ca ndi sta secutunu. Paria na festa, tanta rumuri e tanta luci….. Basta…cce v’amu fattu!!!! (bombardamenti sempre più lontani) No era na festa, però, pirceni iu fucia ma no sintia Cesarina, mancu Carmela e tanto meno cummà Ghiaturina ca no vitia tretu a mei. Appena stava cu ccumenza a lucesciri , d’”acieddi”… ca mandaunu lampi e trueni si ndi scerunu e mi truvai cu li fili mia e atri cristiani sobbra alla strata ca dava a Santu Vitu…ci tinia lu curaggiu cu torna andretu. A Santu Vitu, ncierti parienti ti Ntonia , la cummari ti battezzu di figghiuma Pinucciu, ndi truvarunu nu postu ntra na vecchia massaria, mbero a na contrada ca si chiamava “sciannaricchiedda”, tutti ansiemi. Li “brindisini” ndi chiamaunu e dda scia a sciurnata, quiddu ca aggiu saputu sempri fari. E puru quai mi rricordu lu patrunu quandu si nvicinava, troppo pi li custi mia e critava:”Manesciti Giuannì, puru tui Angiulì... ma Giuannina si senti fiacca…..fatia scangiargientu li dicia.” Cu mei era sempri cchiu doci… Rrivvau la primavera, Pinuccio sempri cchiu masculu e Rafiluccia sempri cchiu tristi….ma iu ritia,nonostante tutto, nonostante lu patrunu, nonostante li pinsieri, pirceni mi sintia forti…era ggiovini e femmina ti caratteri, tinia na vita nnanti a mei, puru ci no tinia cchiu nienti. Lu frati ti marituma, Cosimino, venni puru iddu addò stava iu. Era pescatori Cosimino, ma era perso tuttu, puru la varca cu quiddu bombadamento. Sulu iddu mi iutava cu purtava annanti la famigghia, iddu era statu riformato e no s’è mai capitu pirceni e purtau puru lu ttani, suecruma, ca no stava filu bbuenu..e cussini eti ca ccumenza sta storia mia, na storia ti miseria, na storia fatta ti risati tristi ca ndi sirviunu cu passamu lu tiempu pi no pinzari a nienti.
SCENA PRIMA
Siamo nel cortile di una piazzetta di campagna, con diverse case vicine. E’ tramonto di una giornata di giugno e donne e uomini, tornano dalla campagna cantando un canto popolare. Lenzuola bianche, stese, rappresentano l’unica scenografia d’impatto. Due bambini si rincorrono tra di esse.
Tommasino (arrogante. Si muove con bastone nella mano sin., entrando da quinta a dx. verso sin.) Ndi vitimu crai matina. Mi raccomando a vui cu l’orario. Alli cincu puntuali e a ci tarda li llentu nu schiaffo a manu dretta.
Rosario (Parlando con Saverio, steso vicino alla balla di paglia) Abbata cu no sbagli dirizioni!!!
Saverio Quandu dici ca è nu cristianu di puzu. (brusio generale)
Tommasino Ci è ca sta parla? (silenzio) Pari ca mangiati grazia di Ddiu e cacati saietti.
Saverio (borbottando con gli amici) Grazia di Ddiu? Pani e cipodda ndi tocca!
Pascali (andando verso Matalena) Mannaggia ci no schatta, a furia cu zzappu la vigna tegnu do caddi ca parunu do ciciri in libbera uscita. (ridono)
Ntonia Ma la Matonna si nd’ava a paiari cu iddu!! Sai com’eti….
Pascali Si ncutina e statti….
Matalena Si martieddu e batti!!!!!(ridono, mentre Cuncetta raccoglie il bucato)
Pascali …e pi moi lu facimu fari, ca moi ca ddiventu martieddu iu…
Matalena A ddo ha sciri tui Pascà…viti ci ti muvi, ca ha scì ccogghiri nu picchi di cicora dretu casa. Ti fazzu viteri iu ca ddivienti martieddu.
Pascali E no cangiamu minestra Matalè… mi sta essi la cicora ti ntra li recchi…
Matalena Buenu, vistu ca no ti llavi essi cchiu sapurita!!!!
Ntonia Bè…ndi vitimu tra picca ,lu tiempu cu ndi facimu n’acqua sali, no Savè?
Saverio Acqua sali ndi tocca a nui Pascà. Mica stamu megghiu! Sciamu!!!
Rafela Ma…iu sta vau!!!
Cuncetta Sini…quantu mi ccogghiu sti gghiasciuni puru iu. (Tutti gli altri accenneranno dei saluti fra loro e usciranno di scena pian piano)
Tommasino (raggiungendo Cuncetta. E’un tipo deciso, prepotente,almeno davanti agli altri. Si guarda intorno con circospezione) Ue sienti Cettì… t’aggiu purtatu l’elenco aggiornato ti li dispersi in guerra. Mi l’aggiu fattu dari ti l’ufficio ti nipotima.
Cuncetta (raccogliendo le lenzuola) Nci stai marituma Ghiatoru,no? E tui no sta vitivi l’ora cu mi lu faci viteri, no? Zicca quai! (chiedendogli di aiutarla a piegarle)
Tommasino Santannecchia!!! (si guarda intorno per non essere visto da nessuno) Ma no ti putivi fa iutari ti Rafela?
Cuncetta Tui mi vuè parli e io ti sta dau l’occasioni cu lu faci.
Tommasino (Tommasino le si avvicina molto) E io ti l’occasione ndi vogghiu approfitto!!!
Cuncetta (provocatrice) Cussini no ccumbinamu nienti, tira!
Tommasino Tiramu!
Cuncetta Allora…cce m’ha diri? Abbata cu no ti spuesti ti parola ca ti ndi mandu a casa! (Tommasino le si riavvicina)
Tommasino (ritornando arrogante) No parlari cussini ca mi vai lu sangu allu cirvieddu!
Cuncetta (minacciosa, affrontandolo) Cce ti vai allu cirvieddu patrunu Tommasì??
Tommasino (ritornando docile) Nienti!!! E’ statu nu mumento!!!
Cuncetta E allora fatia!!!
Tommasino (accertatosi di essere solo,le si rivolge come un ragazzino al primo amore) So tre misi ca ti sta chietu ci ti riendi conto ca sontu na soluzioni pi tei, mi pozzu pigghiari carico ti tei e ti li figghi tua…cce ndi dici?
Cuncetta Ma cce sta issi pacciu? Na soluzione, li figghi mia….nci aggiu misu vint’anni cu fazzu totta sta fatia cu marituma e rrivi friscu friscu tui e vuè faci lu cumpari di battezzu. Ma viti ci ti ndi vai, me!
Tommasino (arrogante) Cettì, questa è la terra mia e ti mama (lei lo guarda minacciosa e lui torna docile).. e tui puè fari la patrona ansiemi a mei. Auanno poi, ci lu tiempu ndi ccumpagna, ama fari tanta bell’uva, lu mieru nuestru sa quantu li piaci alli tedeschi…nci stanno ncierti amici ca…
Cuncetta Tui ca vai a braccetto cu li camisi neri vuè ti ccucchi cu una ca no li po’ viteri?!? No mi numminari cchiui li tedeschi, l’amici tua e lu mieru casaluru!!!!(Tommasino la prende con forza e lei si dimena). Lassimi subbutu ca mi sta faci mali!!!!(va a poggiare il lenzuolo piegato dietro)
Tommasino Nu vasu Cettì. No ti chietu atru.
Cuncetta No mi la nnazzicari “patrunu”!!! Sienti…moi ti ndi puè sciri? La sciurnata mia l’aggiu fatta e no avanzi niente!
Rafela (uscendo e con tono grave, avendo visto la scena fra i due) Ma….pozzu sciri addò Michelina?
Tommasino (riprende il tono arrogante e allontanandosi da Cuncetta) Qua fori eti nu schifo. Di quando in qua li “femmini” (rimarca con disprezzo la parola) no si ndi curunu cu ppulizzunu?
Rafela Di quando è frequentato di “masculi” ca no si fannu li fatti loro(Cuncetta cerca di bloccarla toccandole un braccio) e no nci hanna a stari a quai. (ripete con disprezzo) Pozzu sciri addò Michilina?
Cuncetta (sistemando un tavolino e delle sedie fuori dall’uscio di casa) Moi, ti pressa t’ha llavari, vani addò nannuta ca ha vineri lu mieticu…. Ah…e mena puru lu zi Peppu ca ava a essiri chino…
Rafela Mà..(parlando in silenzio) Nnanzi a quistu? Iu no ndi pozzu cchiui! Mo sta tornu di fori e…poi lu nonnu, e puru lu rinali. E la vergogna!
Matalena (uscendo sull’uscio per sbattere la tovaglia e sentendole) Mena Cettì…la piccenna no è mancu mmaritata e nci vuè faci fari stu surviziu???? (vedendo Tommasino) Ah..tinimu cumpagnia… Mi ndi vau allora!!!
Cuncetta Vani Rafè, tanta no ti veti nisciunu… e no ndi parlamu cchiui! (Matalena rientra)
Rafela Rafè muviti, Rafè vani ddò nannuta, Rafè manesciti!!!! No ndi pozzu cchiui…a quiddu lavativu ti frama Pinucciu, poi, no si dici mai nienti no mà. Eh già quiddu è masculu, s’ava a riguardari ca ava a fari l’abbucatu e comu , ca ci no sapi mentiri na palora vicina all’atra!!! E cce succedi…nci catunu li mani cu fatia ma? E zzu Cosimino poi ca perdi tiempu sulu cu lu scuponi scientifico!?!... e a ci tocca cu vai ddo lu nonno? A mei!!!! A cce servo? Eh già….(Rafela rientra in casa mortificata) . Nà…coccia allu scaloni puru.
Tommasino (ritornando docile) Li figghi so tutti uguali… Lu dici pure mama!!!
Cuncetta Pirceni…tui ndi tieni?
Tommasino No…ma mi basta cu vesciu quiddi di l’atri! (le si avvicina di nuovo)
Cuncetta (scostandosi) E continua cu li viti e basta, me!!!
Tommasino E no fari cussini cu mmei…Ma armeno assimu cchiu tardo….
Cuncetta Cchiu tardu tengu di fari, e puru crai e piscrai…. Sontu na “femmina” mpignata!!! Ha capito???
Tommasino No si dice ha capito Cuncetta!!!! Mama mi l’è insegnato sempri.…
Cuncetta Sienti…moi ti nd’ha sciri di quai…tui e mambita, ha capito? (fa per entrare in casa)
Tommasino (lui le afferra il braccio) Vegnu cchiu tardu Cettì. Mi ssettu cu vui e raggiunamo!!!
Cuncetta ( liberandosi) Poi tici ca l’arcipreviti è pacciu!!!
Tommasino (tornando sui suoi passi con arroganza) Cce sta dicivi ca no aggiu capito!?
Cuncetta Niente…sta dicia ca stasera eti propria na bella sirata! (via Tommasino)
SCENA SECONDA
Matalena (esce guardando Tommasino che va via e siede davanti all’uscio della sua casa ) Nci voli curaggio sa?!? Fign’a menz’ora fa sta gridava ca ticia ca erumu ccuetu picchi e cu tei eti manzu manzu Cettì!!!
Cuncetta Mmmm…eti sulu nu cacalietto senza sustanza! (entra in casa)
Matalena (Entra suo figlio Rocco) Roccù t’ha rritiratu puru tui ?
Rocco Sini mà….aggia a sciri a na vanda cu Pinucciu.
Matalena Cce teti sta cosa mo, fì?
Rocco Maaaaaa (spazientito!Prende un ceffone dalla madre)
Matalena Comu ha rispundutu alla mamma figghiu?
Rocco Vulia a dicu….Maaaaaa cce cautu faci osci!!! E Minchia papa cce scuddacchioni.
Matalena Cussì ti mpari, figghiu!!!
Cuncetta Patre, figghiu e Spiritu Santu!!!
Rocco Ma….Rafela stai a casa?
Matalena Sini …ma lu sai dda strega di mambisa cce ndi voli di dda figghia, no? Ci spietti, moi essi ca ava a sciri addo nannusa.
Rocco So tre giurni ca no mi parla. Cce l’aggiu fattu poi?
Matalena Lu sacciu iu cce l’ha fattu…dda carabbiniera di mambasa l’è cchiusa ntra casa cu lu nonnu. (indicando l’ingresso della casa di Cuncetta, mentre entra Pinuccio)
Rocco Eh..ciao Pinù…ha sciutu addò t’aggiu dittu?
Pinuccio Noni, poi sciamo anziemi. Ca so fessa ca vau sulu?
Rocco Abbata…cunnossia ti va pirdi!
Pinuccio (mettendo una mano davanti alla bocca) Mmmmmm cce mi sta facivi diri Rò…
Rocco E cittu cu tei no si po’ schirzari filu. Ticia cussini cu sontu cchiu simpatico.
Pinuccio Infatti…m’aggiu ddivirtuto mica picchi…(fa finta di ridere a forza. Dietro di loro passa un contadino con un carretto su cui trasporta il raccolto e dei bambini che giocano a fuci fuci manuveli) Si propria nu beduino!
Rocco Lu sai ca aggiu pigghiatu lezzioni di miticina sobbra a na rivista ca stava allu barbieri e vogghiu a ddiventu farmacista. Sientimi, sientimi…(Sistema un cartellone colorato,che va a prendere in casa,su un cavalletto già preparato e comincia a decantare come un cantastorie le qualità del suo medicinale salva tutto) E’ arrivato Roccuccio, quiddu ca eti capaci cu vi sistema pi li festi! Pi la voce, pi la sciorta la nniquilizia mia vi sistema sino alla morta!!!!
Pinuccio Ma cce sta dici fessa. Si dici morti, capitu, morti comu quedda ca t’ava a ccogghiri moi ca ti spezzu li razzi.
Rocco Giusto …ma no faci la rima, no? (riprende a rimare) No vi dicu, poi ci vi veni lu mali di panza….vi pigghiati na pinnula sola e si spiccia la danza. (esce Cuncetta)
Cuncetta E ci ti cchiappu ti lu cullettu, fuci ca è megghiu ca ci no ti lassu senza intelletto.
Pinuccio Lassa stari mà. Lu sai ca Rocco eti nu picchi alla bona, no?!?
Matalena (che è sempre seduta nel cortile) Alla bona comu alla fessa di mambasa!!!!
Pascale (uscendo) Ci è dittu ca figghiuma eti alla bbona?
Matalena Tui statti cittu e no parlari, ca no stai tanta megghiu!
Rocco Ma, papà, no fa cussini…lu sai ca Pinuccio eti nu bravu vagnoni!!!!
Matalena Si…quandu tormi la notti!!!
Pascali (con rassegnazione) Sta va ccogghiu la cicora!!!!
Cuncetta Viti ci ti ndi vai Roccù ca stai cu essi Rafela e nc’è bbusuegnu ti “spaziu” ntra st’ortali!!!!
Matalena Cummà e cce t’eti na balena? Ai vogghia cu passa la piccena…Rocco mi sta iuta a..(tentenna nel cercare una giustifica) ….nnittari la cicora
Rocco Uffa uè ma!
Pascali (uscendo) Allora stai la cicora!
Matalena Trasi intra e cugghi l’atra. E tui (a Rocco) fani quiddu ca ti ticu! (danno inizio all’operazione)
Rocco Sini ma, m’è sempri piaciutu cu nnettu la cicora.…
Cuncetta (a Pinuccio) Beddu ti la mamma, ti sta vesciu biancu biancu…no eti ca t’ha stancatu assai no fì!!!
Matalena (ironico) Abbata….nd’è spizzatu margiali ti zappa!!! (rientra in casa)
Cuncetta E cce tici ca prima cu assiti…com’ha dittu, ti cripentu li favi di ieri e ti li mangi?
Rocco E cussini nci tai una pinnula ti li mia e stai bbuenu doppu!!!!
Pinuccio Noni mà…lassa stari. Atu spicciatu cu sintinziati? Lassatimi fottiri.
Cuncetta Ha raggioni figghiu!Ma cummà Ntonia no nc’è ssuta ancora? (alzando la voce per farsi sentire e rientra)
Ntonia (da dentro) Sta rrivo!!!!
Rocco Ndi l’ama a sciri Pinù?
Pinuccio Sini sciamu…sta va fazzu nu bisogno piccinnu prima!!!!
Rocco E vani vani Pinù…è propria nu crandi l’amicu mia!!!(la madre lo guarda) Bisogno piccinu…amicu crandi!!! (cerca di ridere della sua battuta)
Matalena E tui si nu caccalinnanni figghiu, ci pi tei Pinuccio eti tanta na capu ti robba. Rientra con Cuncetta)
Rocco Rafè…comu aggia a fari cu ti parlo? Sta smaniu!!!!! (Canzone d’amore, alla fine della quale esce Rafela)
SCENA TERZA
Rocco Ciao Rafè…
Rafela (contenendosi) Ciao ….
Rocco Vuei…na nniquilizzia?
Rafela No…grazie, stau bbona iu!!!! (a bassa voce)… lluntaniti prima cu essi la mamma e ti faci neru!!!!
Rocco E voli a dici ca poi mi fazzu mentiri a bagnu ntra la lissia!!! (fa sorridere Rafela)
Rafela Quantu si fessa Roccù. (poi interessata) Ti l’ha ccatatu moi stu tirloggiu?
Rocco Ti piaci? (Rafela annuisce)
Rafela (stupita e ingenua) Iata a tei…comu ha fattu?
Rocco Poi ti ndi ccattu unu puru a tei!!! (la prende per le mani, lei si stacca e si avvicina al tavolo)
Rafela Se…cu li sordi ti la fessa ti mambata!!!
Rocco Sienti…m’ha rinacciari lu polsino ti sta camisa?
Rafela MMm…fammi viteri…Sini…fammi scè pigghiari l’acu!!!!
Cuncetta (uscendo) Statti sota…cu nno tti cusi li tisciti….. lu fazzu iu!!!
Rafela (terrorizzata dalla madre) Ca mica vulia a cosu, ma. Nu spingulu era a pigghiari cu lu lluntanu!!!!
Cuncetta Sbrichiti Rafè e vai addo lu nonnu… e pripara sobbra alla seggia…lu vacili cu nu stusciamanu pulitu e llu saponi, pi lu duttori….(Rafela via.) viti ca moi veni puru cummà Nunziata cu lli faci la puntura, ddumandici ci la siringa e ll’acu l’è bolliti a casa sua..cu no si scorda….
Pinuccio (ha una sacca tra le mani) So prontu Roccù…spiccila cu faci tutti sti murretuli cu sorma!!! Cu sti chiari di luna, quiddu picchi di zuccru ca tinimu ndi servi pi lu uergiu la matina.
Cuncetta (uscendo) E vui..ancora a quai stati?
Pinuccio Sciamo Rò!!!
Rocco Sini…sciamu….!!! (Rocco canticchia...via i due.)
Ntonia Bè…aggiu spicciata cu la crazia ti Ddiu.
Cuncetta Spramu a Ddiu ca Rafela no lu trova muertu lu nonnu!?!?!
Ntonia Certu ca nci la sta priati la morti ah, cummà !!!
Cuncetta Ma cce sta diciti….ca ci lu sta sirvimu cu li uanti bianchi! Certu…nui sce fatiamu totta la sciurnata e si ndi parla alla sera cu lu sce uardamu.
Matalena Cu lu va uarda figghita cummà, noni tui!!! (entra Cosimino)
Cosimino Uè…comu stamu!?!?
Ntonia Quant’avi Cò!?!
Cuncetta E’ scè tiratu li recchi a Marco, comu allu solito, canatuma! (Antonia spidocchia Rosario)
Ntonia A Marco…e ci eti moi?
Cuncetta Ehhh…sienti a st’atra siè!!!! Ha vinciutu armenu osci, Cò?
Cosimino La Madonna s’è misa l’acchiali Cettì. Aggiu sciucatu a tre setti cu Vitucciu lu varvieri contra a Cosimo e Damiano. Appena è datu carti, aggiu capitu subbutu ca era la serata mia. (esce una carta dal taschino e la scivola sul tavolo) Liscio e bussu (bussa sul tavolo) Vitu’, nci aggiu dittu. Iddu no nc’è rrispundutu comu era a fari. Doppu nu picchi aggiu scindutu n’atra carta. Liscio e ribussu Vitucciu (bussa di nuovo facendo trasalire ogni volta Cuncetta) Ma Vitucciu nisba. Nsomma…sta bussu Vitù!!!!
Cuncetta Avanti Cosimì, avanti…no ti l’è dittu Vituccio? E cce cazzatora cumbini canatu mia!
Cosimino Na….ecco cce cumbino. Do pumbitori pi vui e l’atri l’aggiu purtati a casa mia. Quistu aggiu vinciutu.
Cuncetta E di ddò l’hannu scì pigghiati Cosimo e Diamano, ca no tennu uecchi cu chiangunu?
Ntonia Ddo zu viti viti, no?
Cuncetta Comunque era ora cu passi Cosimì!
Cosimino E no viti ca cce sempri ta fari e poi tegnu nu mali ti capu ti tanta giurni!!! No pigghiu riggiettu a nisciuna manera!
Cuncetta Ca ciertu! ….Cu lu ta fari ca tieni!!!! E poi cu lu mali ti capu lu lisciu e (bussando sul tavolo) bussu veni megghiu no?...
Cosimino (preoccupato) Certo ca …nci stai n’aria an giro!!!
Ntonia (fraintendendo) Nu vientu di carbinu ca ndi sta lleva lu rispiro…E cce cosa, pari ca eti già Agosto!!!! Stanotti an terra m’aggiu curcata cu sentu nu picchi di refriggerio!!!!
Cosimino Si nd’è ssuta a frunchiu Ntonia eh!!!
Matalena Eti na specialità, comu si dice… Putrisinu ogne minestra!!!!
Cosimino Noni cummà Ntò…sta parlu ti la uerra.
Ntonia Na….sta sintia ti l’aria brutta e pinsava…
Cosimino Sintiti a mei, patrunu Tommasino m’è dittu, mentri stava allu barbieri….
Donne (insieme) Stava allu barbieri!?!?!
Cuncetta Se scè fattu bellu… (ridono)
Cosimino Nsomma…mi dicia ca sta uerra spiccia fiacca. L’amici sua (enfatizzando) nci hannu dittu ca sta pigghiunu pi fessa Mussolini.
Saverio (entrando con Rosario ) E cu pigghiunu pi fessa Mussolini nci ndi voli. Tammi na seggia Ntò…ca no mi sta fitu osci!!!!(toglie le scarpe)
Pascali (entrando) Matalè…portindi nu bicchieri d’acqua, ca ndi lu mbivimu alla facci ti Mussolini, va!!!
Matalena Cce t’aggia a purtari iu?
Pascali Mi lu sta va pigghiu sulu, no ti prioccupari!!!
Cosimino Citti…sintiti a mei. (sottovoce) Tici ca hannu ccattatu ncierti cannuni moterni ca sparunu ierti, ma so picchi, ca sordi no nci ndi stannu. Quando vai Binito cu faci l’ispizioni nci li fannu truvari, poi li stessi li spostunu a n’atra vanda….e sempri quiddi sontu, nsomma… Mussolini si creti ca vincimu la uerra cu ddi cosi, ma no lu sapi ca lu dichiddicamu allu nimico cussini.
Pasquale (entrando)Atru ca uerra a chiacchiri…
Cuncetta Ndi bbinchiamu cu stamu a quai. Vogghiu a tornu a Brindisi mia, ma cu sti chiari di luna ci sapi pi quanta tiempu si ndi parla ca ama a spittari.
Ntonia E sti cannuni pirceni li spostunu sempri? Tanta vali ca ccattunu l’atri no?
Cosimino ( conscio dell’ignoranza delle donne) Amu capitu me…ca ci erumu sciuti tutti alla scola no era megghiu???
SCENA QUARTA
Rafela (entrando)Ma…è rrivvatu lu duttori!
Cuncetta Fammi sciri allora, va! E tui Cò, licenzia l’amici di “liscio e busso” e vieni cu mei?
Cosimino Noni…a mei mi faci mprissioni cu vesciu a papai cussini
Ntonia (andando verso Matalena con una vasca di roba da lavare) E tui no lu uardari, trasi tretu a Cettina, li pigghi la mano e nci tici: “Tata…stanotte aggiu diciso cu la passu a casa cu tei, ma scusa ci no ti uardu, pirceni a furia cu scioco a carti pigghiu asu pi ficura”
Cosimino E ci si va sbanta ca mi veti?
Cuncetta Quistu è sicuro, visto ca no nci vai di tanta tiempu. Tanta Santi an forza no ndi voli Cristo…cce vue faci faci. (togliendo il grembiule e infilando giacchino)
Tommasino (arrogante) Sta facimu festa e no m’atu tittu niente?(tableau vivent)
Cuncetta Arretu è turnatu, alla sicurduna!!!
Cosimino (sillabando) Ci viti cce festa…moi sta zziccaumu nu giru ti patrunu e sotta!
Matalena Cittu no ti llargari Cosimì!
Ntonia Savè…trasi ntra casa e va mitti l’ogliu ntra la lampa ca sta scuresci!
Saverio Trasu!
Pascali Iu sta va guvernu li cavaddi!
Matalena No li binchiari assai!!! (fanno per andare, ma si bloccano tutti contemporaneamente quando parla Tommasino)
Rosario Iu lu nfoco papà!!!!
Tommasino Aggiu truvatu sta forbici ti puta ntra nu filaru ti la vigna ddo atu stati stamattina. Ti ci eti?
Matalena (a Ntonia) La mia eti ca la sta circava…e ci nci lu dici?
Ntonia E comu faci crai senza?
Matalena Ma mo lu sienti cce vernia faci!(Antonia la guarda.Pascali, per proteggerla, fa un passo avanti con lei, contemporaneamente)
I due Eti mia!!!! (Pascali verso Cuncetta)
Tommasino La forbici ti puta eti nu strumento ti fatia e l’ata a stipari comu a na cresima santa. Capitu?
Cuncetta (al pubblico) Capitu? Ci lu senti mambisa!
Tommasino Cu no succedi mai cchiui! Vi vogghiu brillanti, in forma e senza picci an capu. Nd’amu capitu?
Cetta/Cosimo Arretu!!!
Ntonia E so doi!!
Saverio E quistu comu s’è zatu osci? (Rosario si alza come per avventarsi su Tommasino, Saverio e Cosimino lo bloccano, Cuncetta si mette davanti a loro)
Tommasino Ti crai annanzi a fatia vi vogghiu alli 4, anveci ca alli cincu, vabbeni? No vi putiti crattari la panza ti la matina alla sera. (Rosario vorrebbe avventarsi su di lui, ma Saverio lo blocca. Poi Tommasino dolcemente a Cuncetta) Tui puè viniri allu cchiu tardu, no ti prioccupare. E quistu po’ essiri sulu l’inizziu!!!!
Rosario Ci lu cchiappu lu scannu, prima o poi. (si siede dietro alla balla di paglia. Tommasino nota il trambusto e va verso di lui, cercando di intimorirlo)
Tommasino Aggiu vinutu cu vi nvito a na festa. Vogghiu a festeggiu quai, stasera, pi la bbona raccolta.
Matalena Hiiii cc’è miraculu osci…e cc’e successo? (Tommasino la guarda con tono di rimprovero. Lei si ridimensiona) Sta ticia propria…cce belli cosi!!!
Tommasino Vi la portu iu nu picchi di rrobba ti mangiari..(al pubblico) Muerti ti fami!!!
Cosimino A quistu lu crassu l’è rrivvatu an canna!! Mo vegnu….(via Cosimino)
Matalena Io mi sta va metto lu vistitu ti la festa (via Matalena)
Ntonia E io mi sta va fazzu lu capiddu!!!(via ridendo per l’impossibilità di farlo) Sciamu Savè ca ama a fari nu sirviziu.
Cuncetta M’ha piaciutu propria assai!
Tommasino Lu sai ca l’aggiu fattu sulu pi tei. No mi rassegno Cuncetta. Lu sai ca quando vogghiu na cosa mi la pigghiu, no? (parla a Cettina avvicinandosi, mentre lei si allontana con disprezzo)
Cuncetta E viti ca si tratta ti nu spilu di marangi a giugno…no ndi puè aviri “patrunu” Tommasino.
Tommasino Lassa stari lu patrunu. Pi tei sontu Tommasino. Uarda cce ti manda mama …stu cintrino ca è fattu cu li mani sua stessi
Cuncetta Eh…e mò è bbuenu ca lu mettu sobbra alla buffetta, vistu ca no tegnu mancu na banca cu lu ppoggiu.
Tommasino Ma pirceni, pirceni dicu iu mi tratti cussini. Tegnu do anchi comu a tutti.
Cuncetta (al pubblico) Stuerti sontu!!!
Tommasino E lu cori…Michelì….lu cori mia eti tuttu tua. Nci l’aggiu dittu a mama ed è puru d’accordo.
Cuncetta Ma d’accordo di cceni…ca cce sontu la posta ti na partita a carti. Ma viti ci ti ndi vai, va…. (esce Antonia e urla)
Ntonia (Affacciandosi alla porta) Rosariooooo… ddo cagnu è sciutu figghiuma…
Rosario (facendo capolino dalla balla di paglia) Lassimi stari ma, ca mi sta vesciu la bella!
Tommasino (trasalendo e con arroganza) Ma ci vi sembra motu ti critari cussini. Li cannaliri si nfiammunu e cramatina no tiniti forza ntra li razzi cu fatiati.
Rosario (che era nascosto dietro alla balla) San Ghiatoru mia, no ssapia ca cu li cannaliri nzurfamu la vigna. Questa è nova.
Tommasino Allora Cuncetta…stasera, alla festa, mi la tai na bella risposta?
Cuncetta Ca comu…tu però…m’ha fari na bella ddummanda sa?
Cosimino (rientrando) Ancora quai stai quistu!!!
Tommasino (gli dà due schiaffetti sulla guancia) E bravo a Cosimino… Io mi ndi vau!!! Stativi bbueni tutti quanti. E mi raccumandu a Cuncetta!
Cosimino (fa gesti con le braccia, senza riuscire a dire una parola)
Matalena (Quando è sicura di non essere sentita) Salutimi a mambita!!!!
Rosario (uscendo dal suo nascondiglio) Ma uardati nu picca stu cacafavi!!!!(Pian piano rientrano tutti in scena e cantano con rabbia la protesta contro l’uomo)
Cuncetta Sta vau ddo ttanuta…allora Cò?
Cosimino Na..lu tiempu cu mi passa stu vilenu ca portu an cuerpu. (Cuncetta via)
SCENA QUINTA
Ntonia Rafè…allora comu stai lu nonno?
Rafela Sta dormi!
Cosimino Sta dormi? Si ssicura?
Rafela Cce dici ca no ssacciu mancu ci unu sta dormi?
Cosimino Coccia…e cce t’aggiu tittu ti mali!!!
Rafela Veramenti quando aggiu sciuta m’è parlatu. Mi conta sempri cosi…(tutti in scena fanno gesto di avvicinare le sedie a Rafela)
Tutti (a dx uomini. Saverio in piedi fra i due. Cosimino sulla sedia e Pascali sullo scalino della sua casa. A sin. Le donne) E cc’è dittu? (Le donne avvicinano le sedie, Cosimino si alza e Pascale e Saverio si girano verso di lei)
Rafela Poi prima cu rriva lu duttori s’è ddurmisciutu arretu!(si allontanano insieme)
Tutti Ahhhh
Matalena Ma fign’a quando no è rruvvatu lu duttori? (si riavvicinano)
Rafela M’è parlato di na certa Brigitta ca….
Cosimino Ah Brigitta!!!!! (ride come un ebete e cerca consensi intorno)
Matalena Puru a tei ti l’è cuntatu lu nonnu?
Cosimino E mestra papa, ti la ricuerdi Brigitta Pascà? Tinia nu piettu ca putia spengiri sola sola nu travino senza cavaddu. (ridono)
Pascali E tui lu sai pirceni purtava ppinduti tutti ddi capiscioli culurati?
Rafela Sarai pi fistiggiari…pi ddivuzzioni a Santu Cosimu e Ddamianu.
Saverio Se se…si piccenna tui cu capisci sti cosi (risata maschile marcata)
Matalena E allora sci parlati a n’atra vanda. Cce cosa!!!!
Pascale Ehhhh…ca la piccenna è crandi sa?!? (brusio)
Saverio (sottovoce) Lluntaniti Rafè..
Rafela Io no mi ndi vau!!!
Cosimino E allora sienti: Brigitta assia incinta na vota ogne tre anni. (Commenti di tutti) Quando scia cravita era a fiatari ti cchiui, ca li vinia cchiu assai fami e era a pinzari cu metti puru qualche lira di parte…
Matalena Bè ciertu…pircè servunu quando la panza diventa cchiu grossa….
Pascale (ridendo) …e lla fatia spiccia…
Ntonia Cce distino pi ddi piccinni ca nasciunu.
Cosimino Nsomma…rrozzula vota e ggira…erana a essiri furtunati cu vengunu bbandunati alla rota. (brusio sostenuto)
Rafela (a voce alta per zittirli) Lu nonno m’è dittu (cessa il brusio e torna a parlare normalmente) ca li ttani ti li fili ti Brigitta lu cchiu ti li voti no si canusciunu mai. Pirceni? (tutti ridacchiano guardandosi fra loro)
Ntonia Mo vi lu contu iu.(Commenti) Na vota lu mieticu nci feci la ddummanda:” Hai qualche idea di chi possa essere il patre?”… Nn’itea la tegnu sobbra a tre/quattro, pozzu essiri cchiu sicura accomu si faci crandi… ca vesciu a ci si ssumigghia”… (Tutti ridono)
Saverio Cu butti lu pallino Ntò….e cu no sa tiniri tre ciciri an bocca!!!!
Matalena Ntò, ama a sci viteri ci rritiramu quarche cosa cu sta tessera?
Ntonia Sciamu Matalè..no tegnu cchiu niente ntra casa ti mangiari.. (le due via)
Saverio Io era a sciri alla jacca stanotte. Ma…lu patrunu voli a balla Pascà e no si ndi parla cchiui. (va verso l’uscio di casa sua)
Pascale Scià stipamu lu bacuccu ca sciamu cra sera, va!
Cosimino Io quasi quasi vau addò Cettina. Ci dici ca lu tata sta dormi!!!
Rafela Zu Cò ama a parlari ti Roccu prima. O mi sienti o mi ccio, quant’è vero Diu.
Cosimino Citta Rafè, no ndi parlamu propria ca ci veni mambita ti cciti edda.
Rafela Ssignuria sulu mi puè iutari, visto ca manca papai.
Cosimino Ma ci stava ttanuta ti spizzava l’anchi iddu.
Cuncetta (rientrando) E mestra a Coco…t’ha minato a ccitiri!!!
Cosimino Appunto!!! Di quistu sta parlaumu…ca mi vogghiu a cciu chiuttostu ca vesciu muriri ttanuma. Cce tittu lu mieticu?
Cuncetta Ehhh cce dittu lu mieticu!(Parlando toglie il giacchino e rimette il grembiule) “Facciamolo sedere” è dittu. Mi pinzava ca l’erumu a fari anziemi… tui lu sai comu vai llattumatu ttanuta, va ca lu facia ssittari. M’aggiu scunucchiata sola cu sollevo nunnu Sarvatori….m’è vista ca sta sfurzava assai cu lu sollevo…ma no m’è iutata sa…. No è misu manu!! S’è misu lu strumientu alli recchi…”Sarvatore fai un bel respiro”…ma cce respiro…ca accomu è perta vocca l’è pigghiata la tossi ca pi picca li essi l’anima ti mpiettu.… Poi è dittu ”Ristendiamolo”…L’è tuccatu lu stommucu…e siccome lu porta confiu ca no vai ti cuerpu, l’aggiu tittu “Troppa aria no duttò” Forzi cu na pumpetta?...”Meglio uno spillo” cu na risatella a ccaricatura. Mi sta vinia cu li dicu “riti sobbr’a sta carzetta”…M’aggiu trattenuta, però!
Cosimino Ma ci eri capitu subbutu ca stava nuiusu…no t’ieri pututa stari citta?...
Cuncetta Cce citta e citta Cò! Quiddu è vinutu ntenziunatu cu mmi spotti! (Intanto esce Ntonia dalla sua porta e si avvicina) Ci m’era pututa tari cu na mazza m’era tatu. SE scè llavatu subbutu li mani..Iu l’aggiu nvicinata la seggia,(mima il movimento) pircè l’atri voti cu ssegna li miticini s’è ssittatu..”Grazie sto in piedi” Fategli solo le punture!!! Altro non serve più!!!
Cosimino Comu? Ttanuma no sservi cchiui?
Cuncetta Cosimì…ttanuta stai alli pieti ti Cristu, comu ti l’aggia a diri? (Guardando Rafela) La vagnona no mi sta piaci! Ti fazzu nu picchi di latti cautu? O na campumilla? (Rafela non risponde)
Cosimino Sarai ca stai ggitata!!!..ma moi li passa, mo viti!!!! Mbè…io moi va vesciu addò stanno iaticati Saverio e Pascali!!!...chiuttostu t’era a diri cu ti stai ccorta ca Pinucciu m’hannu dittu ca sta frequenta vagnuni fiacchi
Matalena (che ha sentito) Ue ue…ci sontu sti vagnuni fiacchi??? Roccu mia vulia a faci lu farmacista….putiunu essiri tutti comu a iddu!!!
Cuncetta E pirceni…Pinucciu mia…ca vulia a faci l’abbucatu?
Ntonia Vulia!!!!
Cosimino Bè…scarzittativila vui!!! Iu vi l’aggiu tittu!!! (Cosimino via, mentre le donne bisticciano, e si abbassano le luci, viene illuminata solo Rafela)
Rafela No ndi pozzu cchiui di sta vita. Campagna e fatia ntra casa. Pari ca mi mmerito lu carciri. Aggiu crisciuta sott’alli bombi, aggiu vistu piccinni perdiri la mamma e lu tata e mi sembra tuttu nu scurori ti costi a mei. Mi manca Brindisi mia…e lu tata. Ti stu periodo mi purtava a fari nu giru cu la varca, lu mari senza iunduli, lu cielu stellatu e la luna chena ca lu lluminava. Pirceni ama a stari a quai? No nci la fazzu cchiui. Vogghiu a vesciu Roccuccio! Matalè…nci tai sta lettira a Roccuccio, moi ca veni?
Matalena Sini figghia, statti scuscitta.
SCENA SESTA
(si abbassano le luci a sottolineare il passare del tempo, con un lieve sottofondo musicale)
Pinuccio (Luci…entrando in scena con Rocco) Io aggiu sciutu buenu Roccù…quando s’è lluntanato ti la putea lu mestru firraro, aggiu trasutu e aggiu pigghiatu ddo tinagghi e nu martieddu, no si sa mai.
Rocco Anveci io aggiu pinzatu alla panza. Fessa!!! Nu stuezzu di pani e nu chilu ti farina, armenu vitimu ci tiramu annanzi pi na sittimana. E poi… sobbra allu cummoi stava sta boccetta di profumo.
Pinuccio E a ci la vindimu? A sorda? Qua no nci stanno sordi pi li cosi seri e quiddu pigghia lu profumu.
Rocco Quistu veramenti l’aggiu pigghiatu pi mei.
Pinuccio Mi l’è dittu la mamma cu nci stau alla larga ca quistu no mbali quattro caddi.
Rocco Nci l’aggia a dari a na piccenna!!!
Pinuccio Sienti, ci la piccenna eti quedda ca pensu iu…lassa stari ca no ndi teni bbusuegnu ti profumo quando va cogghi li pumbitori. Chiuttosto sta pinsava a na cosa. Cce ndi dici cu sciamu, stanotte, ntra la casa ti lu podestà e nci la ppulizzamu?!
Rocco Sta issi pacciu, Pinù…ndi scià mittimu an bocca allu cani? Ca figna a cce mi parli di farina e zuccru pozzu capiri, ma cu nci ppulizzamu casa a nu capu ti rrobba comu a quistu, significa la fucilazione!
Pinuccio Esagerato!!! Sienti…ci vuè rumani a quai statti puru…io no vogghiu a contu li mbaloti . Iu vogghiu Oro, argientu e…
Rocco …e mirra me…scè facimu li re magi. (vanno via)
SCENA SETTIMA
Si sentono i grilli cantare, è notte e un gran vociare di gente che arriva
Cosimino Era vinutu già cu mangiu e quai no nci stai ancora nienti.
Saverio Ha lassatu ti “fiatari” e ti sta batti la lopa, no Cosimì?
Pascali Matalè…cce amu dittu? Quantu va pigghiu lu mieru, va?!?
Matalena (d.d.) Na na…sta rrivu, sta priparu nu picchi ti cucuzza alla puviredda.
Ntonia (uscendo da casa di Matalena) Va pigghiu li cosi mia e na tuvagghia armenu. Cettì…e quando issi?
Cuncetta Aggiu spicciatu ti priparari li marangiani a fungitieddu. Ah Scurdamundi tutti cosi, stasera, vitimu ci nci riuscimu.
Ntonia Iu aggiu purtatu na frittata e to fichi maritati
Matalena Lu mieru l’è pigghiatu Pascali. Quistu armenu no ndi manca, ca Rocco mia è sanato la mugghieri ti lu fattori cu li pinnuli alla nniquilizia e quiddu ci sapi cce nci vulia a dava.
Pascali Cce bella serata….ci erumu stati a Brindisi erumu pututu assiri cu la varca.
Saverio Sicuru erumu turnati a casa cu tanta fracaglia pi friciri armenu.
Cosimino Ah…ci la tinemmu moi!!!
Pascali La campagna è bella, ma lu mari mia no lu cangiu cu nienti!!!
Cosimino A mei mi lu tici? Mo ca turnamu ci sapi ci la truvamu quarche reti cu sciamu a ngiddi, no? La varca di sicuro è sciuta a fondu lu 8 novembre….(Cantano Matonna ti lu mari che suscita profonde emozioni a tutti)
Cuncetta Ma cce aria sta tira osci, eh? Amu vinuti cu facimu festa e sta chiangimu?
Pasquale Ha ragioni Cettì. Ma cu ndi rranciamu a Sciannaricchiedda è forti a suppurtari. Chiappa sti cirasi. Ndi li mangiamu doppu!!! (entra Tommasino)
Tommasino Siti cuntienti ti sta sirata ca v’aggiu organizzato?(Batte i tacchi) M’è custata fatia sta cosa sa? (guardando Cuncetta per farle pesare il gesto) Ca sortanto cu fazzu tagghiari l’erva sobbra a stu piazzali.
Cuncetta E ndi teni fumu quando caca…. (tutti annuiscono e ridacchiano)
Pascali Ma cra matina facimu ca ndi vitimu alli cincu lu stessu, no? So già li dieci, quantu ama dormiri.
Tommasino Sulu pi crai! (trasalire) E no pigghiati vizi!!!!
Saverio Pi l’amor di Diu. Dici ca pigghiamu vizi nui!!!
Tommasino (che non ha sentito) Aggiu purtatu la nzalata!
Ntonia Certo ca s’è mmurtalatu cu nu picchi ti nzalata!
Pascali E ci si la mangia totta!
Tommasino …e na buttiglia di primitivo ca mama tinia stipata ti quando s’è nzurata.
Pascali (appena arrivato) Acitu allora….(poi ripete per mascherare) L’acito pi la nsalata stai a quai.
Cosimino Tiniumu propria bbisuegnu cu pinsamu a quarche cosa bella. No si vivi ti sola fatia, no?
Ntonia Ci no lu pigghia cu li bbueni, crai ndi faci llicriniri cchiu di l’atri voti.
Saverio Non ci nd’è bbusuegnu…No ndi sta senti propria. (si abbassano le luci e vengono illuminati i due)
Tommasino Cce bell’aria ca sta tira stanotte, no Cettì!!!
Cuncetta Bè…ci Diu voli sta zziccunu li belli sciurnati e ama a stari tutti megghiu.
Tommasino Cettì…pirceni no vieni cu mei sobbra allu sciarrabbai, vulia cu ti conto quarche cosa .
Cuncetta Arretu!!! E cce mi cuenti? Quantu è brava e quante è bbona mambita?
Tommasino No schirzari Cettì…lu sai ca mi piaci assai e ca no ti vogghiu a fazzu fari cchiui sta vita. Ci tu sì d’accordo ti la fazzu canosciri…
Cuncetta A cini? Ma cce sta dici…patrunu! Ma ci la voli a canosci. E poi…tanta cristiani ca ndi vetunu cce hanna a diri?! Ca io so na femmina maritata, marituma po’ turnari di nu mumento all’atru!
Tommasino Ancora no vuè capisci ca marituta è disperso e ci sapi ci torna cchiui…
Cuncetta Marituma torna, ti lu ticu iu!!!(silenzio Cuncetta,brusio in scena, poi riprende) Chiuttosto… cce ndi dici ci mitti na bona palora pi figghiuma Pinuccio cu Rusina ,la mestra, ca saccio ca la canusci bona. Ci li po’ nsignari nu picchi a leggiri e scriviri. Rafela s’è mparata sola ma iddu… Cce mi po’ fari stu figghiu toppu la uerra?
Tommasino Tuttu si po’ fari, lu sai Cettì….volere e potere.
Cuncetta E sini…Rusina tici ca po’ ccuminzari?
Tommasino E tui la vuè canusci a mama?
Cuncetta (accondiscendendo forzatamente) Ava spiccià sta uerra!!! E sini…la vinimu a canosciri..
Ntonia Lu sta coci onza onza….
Saverio Comu nu purpu ntra la pignata!!!(ridono tutti)
Rafela Cce vergogna! Era vinuta quai cu vesciu a Roccuccio mia e mi tocca cu vesciu a mama ca faci la fessa cu patrunu Tommasino. E Roccuccio no nci veni cchiui. Ma ddò è pututu spiacciari? (via Rafela)
Pascalino Matalè, pirceni no ti azi e ndi faci ballari nu picchi, ca tui si mestra mugghieri mia… cce festa eti ci noni?
Matalena Ehhhh…quantu ndi vuliti. Tra picchi ama a scì fatiari.
Ntonia Sini Matalè… mi sta sentu assai chena. (ironicamente) Cussini diggirimu!!
Matalè E muvimundi mè!!!!
Tommasino Ballanzè!!!! (QUADRIGLIA)
Rafela (entrando in scena trafelata) Ma…lu nonnu!!!!
Cuncetta Madonna mia…sciamu!!!! (si chiude il sipario con la musica della quadriglia in
sottofondo)
FINE ATTO PRIMO
ATTO SECONDO
SCENA PRIMA
(Cortile della scena iniziale. Tutti in attesa. Rafela è poggiata alla porta di casa. Pensierosa.)
Ntonia (entrando) Comu stai lu nonnu? (Asciugandosi le mani al grembiule)
Cuncetta (tirando acqua dal pozzo) No si ndi capesci crafagnulu! E’ zziccatu cu nu cagnu ti sciruppu, poi hannu ziccatu li duluri..la tibbulezza…nzomma…cu nò ti la fazzu alla longa…s’è curcatu…e nno s’è azatu cchiui.
Ntonia Comu sia ca lu sta vesciu moi.. doppu ca muriu socrita, cce funerali ca li feci Cettì! Si ppulizzava ‘ntra casa…”Cce sta faci nunnu Salvatori ? “La femmina di casa” rispundia ritendu.
Cosimino (entrando) E moi…nu cristianu comu a ttanuma, forti, resistenti…fiatatori, iaticatu ntra nu liettu…a n’attimo!
Cuncetta (Versando l’acqua nella brocca) Nd’è minatu fatia a mmienzu alla campagna…ccattava…vindia…nci sapia fari suecruma. Noni li chiacchiri…mo lu futtivi, na?! E cce parlantina! Ca cinò lu canuscivi, rumanivi mpapucchiatu.
Cosimino Grazie a iddu ci fign’a moi amu mangiatu tutti no???? (tutti annuiscono)
Cuncetta Ha dittu buenu…e tui cchiu assai di tutti Cò!!!
Cosimino E ca no lu sapia ca una ti li tua l’eri a tiri?
Rafela Iu vulia a capescu sulu pirceni, ntra la miglioria ti la morte m’è vulutu a nommina Brigitta
Cuncetta (si gira di scatto verso Rafela) T’è numminatu Brigitta?
Rafela Sini ma…e m’è paruta na femmina strana ti la descrizioni.
Cuncetta Fissarie Rafè… Si vedi ca tinia nostalgia ti la nonna. (riportando secchio al pozzo)
Rafela E mendula…e m’è numminata n’atra femmina?
Matalena (entrando) Cuncetta mia…madonna…hannu rristatu Pinuccio
Cuncetta Comu l’hannu rristatu…e pi cce cosa? (Cosimino si alza in piedi di scatto)
Cosimino E lu sapia iu! A mei no mi senti nisciunu!
Cuncetta Cittu! Fammi sentiri!
Matalena No ndi sacciu niente Cettì! Roccu mia è turnatu, s’è pigghiatu li zacareddi sua e si nd’è sciutu ti pressa. Ai vogghia ca nci aggiu cridato:”Addò sta vai” No m’è rrispundutu e ci l’è vistu cchiui.L’aggiu sicutatu, ma va ca l’aggiu cchiappatu?
Pascale Mo vititi ca eti na fissaria ca hannu tittu l’amici cu nci fannu nu scherzo.
Matalena E cu ti ndi stai sempri suscitato. Comu faci, dicu iu?
Pascali Hiiii Matalè (visibilmente contrariato, sale sulla scala, aiutato da Saverio)
Cosimino Papai sta mori e vui sta pinzati alli fissarie.
Cuncetta Sienti Cosimino ti la carzetta. Moi ti stai a quai, saluti santu Cosimo e Diamano e ti cusciti ttanuta. Io va cerco aiuto pi figghiuma e no nci nd’eti pi nisciunu, ha capitu?
Rafela Ma’ fuci, va trova a Pinuccio. Chiama allu patrunu e fatti iutari. Piffavori….fallu pi mei… (Cuncetta via, si abbassano le luci, con sottofondo musicale, per sottolineare il passaggio del tempo)
SCENA SECONDA
Sul cortile parlano fra loro Ntonia e Matalena.
Matalena (Sedendosi sull’uscio) Ntonia mia, cce crepazzioni sta sciurnata.
Ntonia (Rigirando i pomodori ad essiccare) Osci eti lu 10 giugno, hannu passatu ottu misi di quando ndi l’amu vinuti a quai. E no si ndi parla pi moi cu spiccia sta malitetta uerra.
Matalena Rocco no nc’è turnatu cchiui, e doppu la sciurnata di fatia, stamatina no mi ccogghiu cchiui. Ma nunnu Salvatori alla fini comu stai.
Ntonia E bbascia la voci Matalè, ca sta mori nunnu Sarvatori, puvirieddu. Cce cosa lu Signori, ieri a sera, quando Cuncetta si nd’è sciuta cu lu patrunu cu va cerca Pinucciu, Cocu s’è chiantatu ti costi e no s’è muvutu cchiui. Lu vecchiu tici ca è pigghiatu nu latuernu e ddummandava sempri ti Rafela. La vagnona s’è misa ti costi e iddu è parlatu è parlato tanta tiempo, doppu Rafela s’è minata nta lu liettu e s’è mmutuluta.
Matalena Sobbra alla tigna la capu malata. Ca an forza….li sta succedono tutti a edda li disgrazie. Fatia comu a na ciuccia, lu nonnu prediletto stai mienzu muertu. Lu ttani è disperso….
Ntonia Nci voli nu picca ti cirvieddu…La morti no è ca tivvisa…ntra tre giurni tocca a nonnu Salvatori, lu mesi ci trasi, lu 21 a notti, per esempio, puè tuccari a tei Matalè. (guardando Matalena)
Matalena E sattu sattu a mei ieri a pigghiari ti ponta? (tutti toccano ferro)
Saverio Quantu siti malilengui tutt’è doi.
Pascali Ma ce sta dici Savè… vuei nu scarponi a nturtigghiuni? (entra Rocco, accompagnato da Rosario che gli gira intorno in allegria)
Rosario E rrivvatu Rocco. E’ rrivvatu Rocco.
Matalena Rocco mia….addò a scì spicciato. M’ha fatta stari in pensiero figghiu mia. (lo abbraccia , come a voler controllare che sia tutto a posto)
Pascali No lu strengiri cussini Matalè ca si faci mali!
Matalena Bè…parla…cce ha ditto figghiu?
Ntonia Niente è dittu ancora Matalè…ci ti sta citta forsi ca riesci cu parla lu vagnoni.
Rocco (va a sedersi sullo scalino di casa) Stanotte ma…amu fatta na fissaria io e Pinuccio.
Matalena Comu na fissaria? Cce v’è vinutu an capu?
Pascali No mi tiri ca atu scè rubbatu ddo lu patrunu?!(e gli molla un ceffone)
Matalena Spetta cu parla armenu, prima cu nci lu tai, no?
Pascali Citta Matalè, ca m’ava a dari cuntu a mei di quiddu ca cumbina!
Ntonia O San Ghiatoru mia…cce atu pututu cumbinari?
Rocco Puru tui ti sta mitti no cummà ?!
Ntonia (guardando Matalena, come a trovare pretesto per le sue domande) Picca e filu figghiu!
Rocco Niente…Pinuccio s’era misu an capu cu trasi ntra casa ti lu podestà e cu nci rripulizza la casa. (Ad un movimento della madre, subito dice) Io no vulia!
Ntonia Cu nci la ppulizza? Mbè…e cce nci stai di mali. Anveci cu chiama na femmina!?!
Matalena Citta Ntonia mia, citta. Ndi l’era dittu Cocu cu ndi staumu ccorti ca li figghi nuestri sta ssiunu fori binariu. E tui l’ha sicutatu?
Rocco E cc’era a fari, ma? (prende immediatamente uno schiaffo da Matalena)
Pascali E cc’era a fari !?! No ccuminzari cu parli a pizzichi e muezzichi. Fatti assiri lu fiatu totta a na vota!!! (Prende un altro schiaffo)
Matalena Puezzi stà buenu, figghiu…e pirceni no ha pigghiatu tiempu, no nd’ha parlato cu mei ah???
Rocco Si…io m’era a fari bellu cu Pinuccio cu mi faci nvicinari a sorsa Rafela, no?
Ntonia Bè…stativi scuscitati moi. Armenu tui ha statu culuruttu e ha riuscito cu ti ndi fuci.
Rocco Ca noni? Nel frammentre ca sta spizzaumu lu catinazzu ti lu purtoni ti lu sciardino, è passata na ronda. E’ visto a Pinuccio ca sta frattisciava allu purtoni, mentri iu sta circava na petra dda vicino e hannu critatu: FERMALLOCO. Fermallocu?… Pinuccio s’è girato, è fattu cu si ndi fuci e l’hannu cumbinatu…
Ntonia …. a tre ori di notti.
Rocco Noni li quattro erunu!!!….
Pascali (gli molla altro scappellotto) Ancora no la spicci.
Matalena Figghiu, cce mi sta dici…tieni li uecchi comu a ddo stacchioddi osci. Ha mangiatu quarche cosa, vuè ti ddifrieschi?
Pascali Moi lu facimu mangiari puru!
Rocco Noni…vogghiu a vesciu Rafela. Ci sapi cce dittu ca no m’è vistu.
Ntonia Ca si nu babbioni!!!
Matalena Ntonia spiccila. Quando è troppo è troppo. Rafela m’è datu sta lettira pi tei. Rafela stai fiacca, figghiu. E’ parlata totta la notti cu lu nonnu e poi….Pascali è trasutu ntra casa e l’è vista minata sobbra a nu liettu.
Ntonia (mentre Rocco legge la lettera) E mestra papa. Sarai ca eti nu principio di malaria?
Pascali Esagerata! E cce tici ca lu nonnu nc’è fattu st’effetto?
Rocco Rafela m’era datu n’appuntamento stanotte! Sicuramenti moi nci l’avi cu mei!
Cosimino (esce e si siede allo scalino) Ama a priparari ddo robbi cu li mittimu sobbra allu tata. Li scarpi bueni l’è dati a mei quando ndi l’amu vinuti a quai e nci l’aggiu consumati …e moi?
SCENA TERZA
Cuncetta (entra con Tommasino) E moi vitimu ci li chitimu a mpriestu a Tommasino, no?!? (Cosimino rientra a casa del padre, contrariato)
Tommasino No vi prioccupati, vi ndi rricalu nu paru (tutti lo guardano) e no li vogghiu andretu, lassatili allu nonnu. (al pubblico) Mannagghia ci no schattati tutti ansiemi osci…cce aggia a fari pi na femmina.
Matalena Buenu!!! Cce cori ca tieni patrunu Tommasì!(In lontananza si sente il fragore di una bomba)
Cuncetta Madonna mia cce sta succede.
Ntonia A Brindisi arretu sta bombardunu? (Rocco,Cettina e Tommasino si dirigono verso l’arco a dx per individuare il luogo del bombardamento)
Pascali Noni…mi sta pari ca veni ti versu Taranto stu rrumori. (Saverio,Matalena e Pascali verso la quinta a sin)
Ntonia Saverio…fa ssiri Rosario qua fori.
Rosario (esce di corsa) Ma…cce sta succedi?
Saverio Cittu! So lluntani pi moi! Spramu a Diu ca si tenunu luntani! (altro scoppio)
Tommasino Cettì…io quasi quasi vau addò mama….
Cuncetta Fign’a ca rrivi a casa è spicciatu. Vieni a quai. (lo tira per il braccio e si sistemano all’esterno della casa, vicino alle balle di paglia.)
Rafela Mà…cce sta succedi? Tici ca tornunu l’areoplani? Ma…no vogghiu ca tornunu l’areoplani!!! (sotto choc, ricordando il bombardamento precedente)
Cuncetta Statti suscitata, figghia. La Matonna ndi iuta puru stavota. (bombardamento continuo) Manisciativi, assiti di intra casa. ( Si aggiungono altri del vicinato. Un silenzio, rotto spesso dai bombardamenti, che sarà intervallato dalle loro frasi apparentemente senza senso)
Cosimino Stutamu li luci!
Pascali Aggiu pinsatu cu scè facimu na scappata a Brindisi cra matina, vitimu cce sta succedi.
Saverio Ci campamu e no murimu Pascà….
Matalena Noni, no eti Brindisi, veni ti sta vanda! Taranto eti. Avi ragioni Pascali.
Rafela L’areoplani noni. No li vogghiu cchiui.
Tommasino Cce sta cumbinunu. (guardando in alto) Quanta famigghi hanna a chiangiri cra matina!!!
Cosimino Lu tata…puvirieddu….l’amu lassatu sulu!!!
Cuncetta No putimu fari nienti pi lu tata Cusimì!!!
Ntonia (le loro parole sono quasi robotiche) Atu vistu quanta cranu alla campagna ti Ucciu lu Trainieri?
Rosario (rannicchiato per terra)Ma, tici ca ndi l’ama a scappari puru ti Scianaricchiedda?
Ntonia Figghiu. MOi spicciunu. No ti prioccupari…e poi quai stamu allu sicuru!!!
Pascali (su un tonfo più accentuato, la sua voce si alza per paura) Ma io ticu ca ddi cannuni no è veru ca so picchi.
Cosimino Macari li usunu moi.
Rafela Mà….ti vogghiu assai bbeni!!!
Cuncetta E pircè mi lu sta tici moi. Cunnossia so l’urtimi cosi ca ndi dicimu? (ride per tranquillizzare sua figlia) Puru iu ti ndi vogghiu tanta figghia!!!
Rocco Ma…pirdonimi pi quiddu ca aggiu fattu! No ti lu mmieriti!!!!
Matalena Nisciunu si mmerita tuttu quistu, figghiu, nisciunu!
Cuncetta Pinù…addò a scì spicciatu figghiu!!!!
Tommasino Stativi scuscitati…moi spicciunu! Quisti vennu, fannu bà e si ndi vannu!
Ntonia E certu…sia ca sta fannu na sorpresa a nu piccinnu. Ma sintiti a quistu! (Pian piano si sentono gli aerei allontanarsi e, di conseguenza anche i bombardamenti cessano, ma loro restano immobili. Silenzio per qualche secondo. Poi, le prossime battute sono tutte sottovoce, come per paura di essere ascoltati dal nemico)
Rafela Noni…no li vogghiu l’areoplani an capu a mei.
Cuncetta (più rilassata) Citta figghia! Sssshhhh…sarai ca si ndi sta vannu.. Iu dicu ca ndi putimu azari.
Cosimino Noni…statti ferma…ca quiddi sciocunu comu la iatta dretu a nu zucculoni.
Rosario Armenu mi pozzu moviri?
Saverio E cu no ti sa stari fermu nu picchi figghiu!!!! (gli dà uno scappellotto)
Cuncetta No ndi pozzu cchiui. Sta uerra ndi sta lleva tutti cosi, puru l’anima ndi sta lleva. Iu aggiu persu ci mi dava forza e nci vulia a parlo, ma….puru ca li scrivo no sacciu addò nci la mando na lettira. (a luci soffuse cantano) No tinimu cchiui na casa…no si capesci nienti…(alzando la voce) Cce c’intramu cu sta uerra nui? Cce c’entrunu li fili nuestri, st’animi di Ddiu ca sta cumbattunu stu schifu ti vita?
Cosimino (va verso Cettina, sfidando Tommasino con lo sguardo)Basta Cettì, basta. Azamundi…è spicciatu tutti cosi.
Ntonia Ma armenu…atu saputu quarche cosa di Pinuccio?
Tommasino Pinuccio nci voli nu miraculu cu torna a casa.
Cuncetta Patrunu Tummasì…tui stu miraculu mi l’ha fari. Lu sai ca iu sacciu cu mi dissobbligu. (tutti insieme tirano su la testa, insieme a Tommasino e si girano a guardarla) …na sciurnata ti fatia a campagna senza paiata ti fazzu …patrunu! (abbassano la testa e Cuncetta rientra in casa)
Tommasino Ma iu pozzu sci parlari cu ci vuei tui, lu sai ca pozzu ccattari tuttu quiddu ca vogghiu…
Ntonia Ca poca no lu criti : A ci mangia la candela e a ci caca lu stuppinu!!!
Cosimino (bagnandosi il viso con un fazzoletto vicino al pozzo) Chiuttosto….mi sta camardu li mitoddi cu penso allu funerali ti lu tata moi ca mori.
Rafela Lu nonnu vulia nu funerali cu li sacri crismi e no sapimu comu ndi l’ama a purtari. (Rafela, intanto, sviene )
Matalena Rafela… Iutatimi…cce putimu fari!!!!
Cosimino Fuci Cettì…fuci!!!!
Cuncetta Fuci Cò, fuci, va pigghia nu bicchieri d’acqua e nu picchi d’acitu!!!!
Rosario Ma…va pigghiu lu zuccru?
Ntonia Vani Rosario. Manesciti.
Saverio (sull’uscio di casa, masticando) Cce ticiti. Va chiamu lu mieticu?
Pascali Ma cce mieticu. Roccù…tui ca ha studiatu. Tici ca ppuè fari quarche cosa?
Rocco Rafela!!!
Cuncetta Eeeee…vavvandi di qua vicino, scangiargientu!!!!
Ntonia Matonna cummà, quanta stori!
Matalena E ogni vota ti stizzi pi picca!
Tommasino (soccorrendo Rafela) Eeeee….(per zittire il frastuono fatto da tutti) Cce casino ca sta faciti!!!(tra sé) Ci sulu mama mi vitia. (a Rafela, menefreghista) Rispira, vagnò…rispira. Rocco…no eti ca ndi sai quarche cosa tui ci Rafela stai cussini, no? (rimane vicino a Rafela.)
Pascali (scappellotto a Rocco) Rocco…dimmi ca pozzu stari tranquillo!!!
Rocco Sini papà! Ma cce sta piensi tui e…stu fessa!!!
Matalena Rafela nostra….
Cuncetta Ti quando in quai eti vostra!!! (si alza ad affrontare Matalena)
Rosario Eccu lu zuccru! (lo metteranno nell’acqua)
Matalena Naaaa….ma cce t’ha scurdata ca di quando è nata è sempri circulatu a casa mia ca no ti vulia a senti?
Cuncetta A ci eti ca no vulia a senti Rafela?
Rocco A tei!!!
Cuncetta L’aggiu duvuta cresciri sola a sta figghia, era vulutu a vesciu a vui allu postu mia.
Matalena Abbata….e Pinuccio? Cu iddu lu discursu no lu faci?
Rocco Parlo io mà! Vogghi ‘a mi nzuru cu Rafela e no mi movu ti quai fign’a che no mi tai lu permesso.
Cuncetta E moi sta cosa cce c’entra crimoni! (mollandogli un ceffone)
Matalena No ti permettiri cu chiami figghiuma cussini, sa?
Pascali Save’…no eti ca ama a sci chiamari li uardi, no?
Saverio Lassa stari Pascà…cosi ti femmini sontu, lassamuli struppiari.
Pascali E sini va… tanta, ci li pigghia mugghieruma, ogne tanta,no faci mali.
Tommasino Con molta calma…doppu ca atu passatu li cunfietti, vitimu ci salvamu la zita!!!
Ntonia Nu bicchieri d’acqua alla piccenna, ancora no nci rriva?!?
SCENA QUARTA
Cosimino (entrando) Ecco qua l’acqua Cuncittì.
Cuncetta (A Tommasino) Tui ti ndi puè sciri! Mbivi figghia. Mbivi.
Rafela (Riprendendosi) Cce successo?!!!
Ntonia E’ bbivisciuta.
Matalena Cce sta spietti Rò…viti ci pigghi na nniquilizzia ti li tua, macari li faci bbuenu, no? (Rocco si precipita dentro)
Cosimino Lu tata Cettì!!! (Cuncetta rimane ferma)
Rosario (a Cuncetta che continua a rimanere immobile) Lu nonnu Cuncittì!
Ntonia Cuncittinaaa!!! Muviti!!! Nci pinsamu nui alla vagnona!!!! (sorretta da Cosimino Cuncettaentra in casa, seguita da Tommasino. Intanto Rocco rianima Rafela che comincia a muoversi e, accortasi di Rocco affianco a lei, gli molla un ceffone)
Ntonia E menchia alla piccenna!!!!
Matalena Ehhhh…ma è n’esaggerazione!
Rocco Rafela…ma ha ssuta paccia? Cce t’aggiu fattu iu, ah?
Rafela Addò ha scì spicciatu ieri sera ah? Pi moi pigghiti stu carzali, ca poi raggiunamu.
Matalena Però è stata n’esaggerazione, sa?
Rocco (Accarezzandosi la faccia) Mo vegnu!!!
Rosario (soffocando le risate insieme a Saverio ) Izza papa…pigghitilo è dittu…
Saverio …pi quiddu ca ha fatto e pi quiddu ca ha ffari!!!
Pascale E siccome lu nonnu sta mori, dancindi n’atru ca eti puru colpa sua.
Matalena Ca di figghiuta si sta parla Pascà….
Pascali E sini… pirceni…assai nd’è vuti pi quiddi ca è fattu?
Rafela Lu nonnu!!!! E’ muertu ???? (occhiate tra tutti che si invitano ad origliare. Quindi si avvicinano alla porta)
Tommasino (affacciandosi alla porta) Scè chiamati lu previti.
Ntonia Recumaterna do…..
Tommasino No nc’è muertu ancora Ntuniè…
Matalena Pinsamu a Rafela. Va chiama tui nu previti Pascà…
Ntonia Figghia mia…cc’è paura ca nd’amu pigghiatu… cce t’è successo?
Rocco Rafela mia…stau a a quai!!! Aggiu appena pigghiatu nu carzaloni , ma…so disposto cu mi ndi pigghiu quanti ndi vuei, basta ca ti stai cu mei, na vota pi sempri.
Rafela Facitimi trasiri…no lu vogghiu a vesciu cchiui!!! Aggia a sciri addò lu nonnu…iu!!!! (appena inizia la musica lei si blocca sull’uscio della porta e Rocco canta canzone d’amore)
SCENA QUINTA
Rocco (Scorgendo Pinuccio che entra. )Pinù… Saietta cu ti pigghia. Nui stamu tutti a pinsieru pi tei e…
Matalena Matonna…Pinuccio!
Ntonia Cuncettì…issi!!!!
Pinuccio Ma cce paura vi sta pigghiauvu. Lu sapiti ca iu mi la sacciu viteri, no?
Rocco Ca poca noni? Ca ci t’aggiu vistu iu ca t’hannu fattu ozzuri ozzuri ieri a sera.
Ntonia Cettì…morta armenu, issi!!! (Nel frattempo entra Cuncetta)
Cuncetta (gli corre incontro e lo abbraccia) Pinuccio mia….beddu ti la mamma. Addò ha stato, cce ha fatto, comu ti sta sienti?
Matalena Na ddummanda alla vota Cettì…va pigghia nu picchi d’acqua Ntò!!! (lei va a prendere una sedia per Pinuccio)
Ntonia Va pigghiu l’acqua, ma spicciativa cu li faciti lu terzo grado allu vagnoni!
Saverio (che continua a creare il suo cesto) Quiddu nci l’hannu fatto in caserma no? (uomini ridono tra loro)
Pinuccio No vi prioccupati. Stanotte, mentri mi sta nterrogaunu…
Pascali Ti sta cripintaunu, vuè dici?!?
Pinuccio Cittu Pascà…no fari lu solito simpaticoni ca mi ttacchi li niervi. Mentri ca stava in caserma, m’è vinuta n’idea fenomenali.Nel mentre ca sta pigghiaunu carta e penna cu si pigghiunu nomi e cognomi mia, nc’era lu carabinieri ca m’era uardari ca no nci la facia cchiui ed era a sciri allu cessu. L’atri sta raggiunaunu tra di loro. Iu….(enfatizzando)
Ntonia Tui!!!! Na Mbivi!!! (Pinuccio beve)
Cuncetta Chianu chianu figghiu! (Ntonia si avvia verso dx a stendere i suoi panni)
Pinuccio Iu mi sintia na forza sobbra ca putia scannari nu reggimiento di sordati a cavaddu.
Saverio Infatti…l’ieri appena pigghiati!
Matalena Matonna Savè….cce dici!!!
Pascale Savè…e spiccila!!!!
Pinuccio M’aggiu zatu chianu chianu…e…a na vutata di uecchi no nc’era cchiui.
Ntonia Comu a nu macu, nsomma.
Matalena Cce belli cosi!!!
Cuncetta E ci ti vennu a zziccunu a quai.
Pinuccio E ci mi canosci, ma!!! No nci aggiu datu mancu nomi e cognomi. M’è sciuta propria bbona.
Rocco Ca noni?!?
Cosimino (uscendo da casa del padre) Ah…si l’è scappottata stu fessa ti nnipoti mia!
Tommasino (fumando la pipa) Sa cce fani? Visto ca t’è sciuta propria bbona, Pinù, fani nu sacrificio pi nannuta ca t’è protetto. Pigghia la camisa bbona ca tieni stipata e dancila allu nonnu ca sta mori.
Pinuccio Ehi…cce v’atu misu an capu. E iu cce mi mettu cu essu la dumenica. Nu muertu essi la dumenica?
Rafela (uscendo) Lu nonnu vulia nu bellu funerali, e vi l’atu scurdatu…pirceni sulu vui crandi vi putiti scurdari li cosi! (la prossima scena è contraddistinta da movimenti coordinati)
SCENA SESTA
Cuncetta Cce cosi nd’amu scurdatu…Rafè ti essi lu fiatu?
Rafela Li prumessi ca faciti…no? (movim. Coord.)
Cosimino E cce prumessi t’amu fattu, ca nd’amu scurdatu?
Rafela Noni a mei….allu nonnu….(movim. Coord.)
Matalena Allu nonnu?
Pinuccio Cce prumessi…
Tomasino E quando?
Cuncetta Tui cittu ca no c’entri niente. Pensa a mambita!!!
Rafela Ti lu funerali…quando vi mprustava li sordi…a tutti….(tableau vivent)
Tommasino Mestra papa…mo ca lu sapi mama. (tutti lo guardano contrariati)
Rafela Lu nonnu, quando vi mprustava li sordi v’è sempri dittu ca quiddi erunu sordi ca s’era misu ti parti pi lu funerali quando muria…e cca quando succidia, ci li sordi rimasti bastaunu pi lu funerali, no li vulia cchiu andretu…moi vi lu sta rricurdati?
Pascali Prima ti la uerra!!!!!!
Rafela Ha capito!!! (movim. Coord)
Cuncetta Be…Mo s’hanna a truvari l’atri sordi pi viteri quantu è rrumastu….(fa per andare verso l’uscio della sua casa, ma si ferma alle parole di Tommasino)
Cosimino Cu sapimu ci bastunu pi lu funerali…
Tommasino E ddo l’hanna a sci pigghiari li sordi sti muerti di fami!!!!
Matalena e Ntonia Arretu!!!!
Cuncetta (verso Tommasino) Muerti di fami a cini Tommasì?
Tommasino Iu….iu tegnu na fami osci ca no nci sta vesciu la strada….
Ntonia E mittiti nu paru d’acchiali, allora, fessa!!! (entra in casa spinta da Saverio)
Rosario Io sordi no mi nd’aggiu mprustatu…
Cosimino Mancu iu….(brusio)
Cuncetta Ma ti l’aggiu mprustati iu….(silenzio)
Cosimino Ma no m’ha dittu ca cu mi li tai ti li facisti dari ti lu tata…a sti condizioni…iu a tei ti l’aggia a dari….
Pascali Iu mancu mi nd’aggiu mprustati…(brusio)
Rafela Ma Matalena sini, però! (silenzio) Mi l’è dittu lu nonnu!!
Cuncetta Mo capescu pirceni ogne tanta nci purtavi lu pani cuettu.
Tutti E moi addò li scè pigghiamu sti sordi!!!!
Matalena (sedendosi pensierosa) Vitimu comu megghiu putimu fari!
Saverio Nci stanno tanta cosi ca putimu fari nui…e atri ca si ndi po’ fari a meno!!! Mo vegnu! (entra in casa)
Cosimino Pi lu vestiri nci pensa Cuncetta, cunsidiratu ca lu llava…
Rafela Moi va spiccia ca faci tuttu la mamma!!!(si riaffaccia sulla porta Antonia)
Cosimino Noni…anziemi a Matalena e Ntonia…
Pascali Fign’a moi amu parlatu ti li cosi ca hanna a fari li femmini! E nui? ….la varva, per esempio, si la faci sulu?
Cuncetta Comu sulu…ci mori comu faci?
Cosimino Ci s’ava a sparagnari no è ca si po’ chiamari lu varvieri…la varva nci la faci tui Pinù!!!
Tommasino Femmini…cu no nci pulizzati lu culu…ca nci penza Coco…
Ntonia E mestra a Coco! Cuncetta faci quistu, Pinucciu la varva…e tui?
Cosimino Già… ci sai già comu nci faci la varva Pinuccio, nci la faci iddu, no? Cu tanta cosi ca nci stanno di fari…rriva puru pi mei! Vau ddo lu tata!!!(esce)
Ntonia Ti li femmini ca lu chiangunu ndi putimu puru fari a meno, no cummà?
Matalena Li facimu viteri nui comu si chiangi…
Cuncetta E senza lacrimi…
Rafela ….Senza lacrimi?…e comu si faci?
Cuncetta Figghia…no ndi tinimu cchiui…ti quant’avi c’amu natu, ca chiangimu, l’amu finiti.
Pascali Cu no vi veni an capu cu pinsati allu carru cu li cavaddi.
Tommasino No eti ca lu nonno era comunista, no? (lo guardano tutti in cagnesco)
Saverio Pircè ndi lu ddummandi?
Tommasino Ci era comunista…li compagni…quando mori unu ti loru no volunu lu carru…ca si lu portunu an cueddu allu campusantu…
Donne (sedute davanti all’uscio di Matalena) Ahhhh
Pascali E ssi sparagna la spesa!!!!
Tommasino No sulu pi lu carru…puru pi lu papa!!!
Cuncetta Puru?
Tommasino Ca lu papa, quando mori uno di quisti…no nci vai allu funerali….
Cuncetta …e si sparagna na bbinidizioni!!!!(entra in casa)
Rafela Ma v’atu fatti li patti? Amu llivatu lu carru ca no si poti, li sorelli e l’orfanelli, lu barbieri…ma cc’è rumasto?
Tutti Lu muertu!
SCENA SETTIMA
Rafela E mancu…ca lu nonnu no si nd’è sciutu ancora!!!
Cosimino (uscendo) Ci eruvu fattu menu casino era statu megghiu. Nunnu Sarvatori è ntiso tutti cosi e m’è dittu:”Lassatimi puru cu lla capu ti fori, cussì sparagnati la lapiti e puru li sordi ti la futocrafia….ah…e siccome no sontu comunista… quistisontu pi lu lampinu!!!!” Ed è minatu sti sordi an terra. (LI butta anche lui e Cuncetta esce)
Tommasino (si piega a raccoglierli) Ma quisti so piccati an terra, cce diciti?! (Cuncetta poggia un piede sulla sua mano)
Cuncetta Sti sordi so nuestri, no criti patrunu Tommasino?
Rosario Totta corpa ti lu giovanotto (indicando Tommasino) ca è parlato assai.
Tommasino Ca poi cce si sta dicia. Io mi critia sulu ca era comunista.
Pascali Sulu?!?
Matalena Nunnu Sarvatori è muertu!!!! (Concetta va dal nonno)
Ntonia (Tornando verso casa sua) Izza papa…cu l’urtimi palori, nd’è chiamato pizzienti e si nd’è sciutu!
Cosimino E io no nci aggiu parlatu! (si siede sconfortato sulla balla di paglia)
Rafela Ma nci aggiu parlatu iu, però!!! E…m’è bastato!!!(Tutti si girano verso di lei a guardarla) Quandu era piccenna mi critia ca mama e ttanuma erunu l’angili custodi mia, puru ca la mamma mi critava sempri…era bellu quando mi pittinava cantando. Lu nonnu era sempri prisente cchiui di tata Ghiatoru e lu vitia comu allu faru ti li Pitagni. Quando, sciucandu a fuci fuci manuveli catia…iddu mi vinia a zziccava e mi mmiticava la firita, ci no vulia a mangiu mi vinia a mbuccava,(Cuncetta esce da casa del nonno) e quando chiangia pirceni mi sintia sola iddu mi dicia…ndi facimu na partita a scopa?
Cuncetta Spiccila Rafè (tutti si girano verso Concetta) …lassa stari. (ora verso Rafela)
Rafela (senza fermarsi) No capia pirceni di tutti sti gentilezze. L’aggiu capitu moi. Prima cu mori lu nonnu m’è cuntatu na storia ti povertà e ti solitudini, la storia di na certa Brigitta ca tinia cumpagnia alli giuvini e alli vecchi. Cu mi conta di Brigitta è duvutu a mi parla di na certa signora di li Camelie (tutti si guardano con aria interrogativa)….cu mi ndora la pinnula, insomma. (guardano Rafela)
Cuncetta Piffavori Rafè…
Rafela Puru iddu si sintia sulu doppu la morti ti la nonna, quarche vota è tinutu bbisuegnu ti nu picchi di cumpagnia e l’è circata proprio a Brigitta (movimento di tutti) ca lu facia di prufissioni. Di bellu e buenu, nu giurnu, nci dissi ca spittava nu piccinnu sua.(Tutti fanno per rientrare in casa) Li pigghiau na saietta (si bloccano sulla voce più alta di Rafela) e puru ca era cuntentu, duvetti fari menti capaci ca no putia diri a nisciunu sta cosa ci no vulia a ddiventa lu fessa di Brindisi. Cussini Brigitta dicidiu cu….
Cuncetta (si intromette) …cu bbandona lu piccinnu alla rota di santa Chiara. (brusio) Lu nonnu era mpacciutu, ndi cuntau tutti cosi a mei e a figghiusa Ghiatoru ca nci ndi dissi di tutti li culuri, fign’a che mi dicisi cu va pigghiu iu stu piccinnu e cu mi lu tegnu ntra casa mia, cussini iddu lu putia viteri sempri…pi na mamma e pi nu ttani sacciu cce significa. (brusio) Stu piccinnu… era na femmina e la chiamammu Rafela.(tutti fanno un passo indietro) Doppu tre anni nasciu Pinucciu (guardando Cosimino)….e aggiu stata cuntenta ti cresciri Rafela, la figghia ti la rota e Pinucciu, l’unicu figghiu ca aggiu viziatu comu no era a fari. (Silenzio totale)
Rocco (fermo sotto l’arco ha sentito tutto. Dopo qualche istante rompe il silenzio) Però moi m’ata a fa parlari a mei. A mei no m’interessa filu ti ci è figghia Rafela, sacciu sulu ca vogghia a trasu ntra casa vostra, e siccome li cosi stanno cussini, penso ca no t’ha intromettere cchiui tra mei e figghiuta Cuncittì.
Rafela No l’ha diri mancu pi scherzu Roccù… Cuncetta eti la mamma mia, na femmina forti ca m’è cresciuta, nonostante tutto. E moi capescu pirceni mi facia stari sempri ti costi allu nonnu.
Cuncetta Grazie figghia, ma moi è cchiu ca giusto cu ti spuesi e cu truevi nu picchi di paci puru tui. E tui statti ccortu Roccù…ci nci tuerci nu capiddu…ti l’ha viteri sempri cu mei, sa?!?
Tommasino (brusio di tutti di contentezza) A mei li sordi no mi mancunu cu li fazzu ti ttani alli fili tua.
Cuncetta No lu diri cchiui Tommasì. Iu aggia a spittari a marituma e aggia stari a quai. No mi lu chiediri cchiui , vani addò mambata e ndi vitimu a fatia sulamenti, di crai annanti… (si posiziona sul palco lì dove ha recitato il monologo iniziale) Hannu cangiati tanta cosi ntra sti otto misi,ma….la famigghia (a dx e sin si riuniscono le famiglie di Pascale e Saverio) è rimasta na cosa mpurtanti pi mei (Pinuccio e Rafela le si avvicinano) l’aggiu rispettata e amici e parienti ancora di cchiui. E’ propria vero ca na figghia spiccia ca chiama mamma a ci l’è cresciuta e iu mi sento ca l’aggiu trattata comu a na figghia. E Ghiatorinu mia… lu cori mia è sempri addò stai tui e tengu fedi allu signori ca nu giurnu t’aggia a sentiri tuzzari alla porta…sia ca li sentu li paroli tua ntra li recchi quando ha partutu… (Canta Cuncetta mia)
FINE