Gioàn dèi Menés

BORTOLOZZI Memo
6 4

Stampa questo copione

Gioàn dèi menés. 1995

“Gioàn dèi menés”

di Memo Bortolozzi

(1995)

___________________________________________________________________________________PERSONAGGI

Nòm e Cognòm	Età	Chi l’è
Gioàn dèi menés	50-60	L’è cunusìt cóme giü che ‘ndrìsa i pastés dè i óter...ma lü ‘l tira a fà ‘ndà bé i sò afàre.
Kati	20	So fiöla. L'è mìa nasìda ‘n có dè le còle.
Dutùrèsa Galìna Ciucialowa	60-70	Ga piàs i bròcoi.
Nódér	50-60	L’è mìga riisìt bé dèl töt.

Famìa Maróni

Röza	60	Sorèla dèl pòer Cèco.
Batistì	20	Niùt dè Cèco e Röza.
Piéro	60-70	Fradèl dè Cèco e òm dè rispèt.
Sperandìo	60	Cüzì dè Cèco, pöt e descaeciàt.
Giacumìna	40	Niùda dè Cèco. Ghè mórt l’óm dè zùina.
Giüzipì	15	Fiöl dè Giacumìna.

___________________________________________________________________________________

SCENA UNICA

Camera da letto di Cèco Maroni. Letto. Una finestra. Due porte. Armadio a muro e tavolino. Sedie. Alla parete sopra il letto un fucile da caccia.

TEMPO E LUOGO

Oggi in una fattoria dalle nostre parti.

========================================================================================

OGNI RAPPRESENTAZIONE DELLA PRESENTE COMMEDIA VA DENUNCIATA ALLA S.I.A.E. DI CUI L’AUTORE E’ SOCIO PER LA SEZIONE D.O.R.

========================================================================================

“Gioàn dèi menés”

A T T O I°

Scena I°

Röza - Batistì - Sperandìo - Giüzipì - Giacumìna - Piéro

( Un manichino sul letto rappresenta il defunto. Parenti disperati)

Röza: ( Piangendo esageratamente) Pòer Cèco...pòer al mé Cichìno, che gràn dispiazér che ta m’é dàt! (Al morto) Ulìet fàm s.ciopà ‘l cör? Ghè calàt neènt che ta ga riisìet! (Altri lamenti) Mórer isé, sènsa...sènsa dìm neènt èco! Cèco...Cèco...(nota che Batistì non recita la parte del contrito, gli da una gomitata e, sottovoce) Piàns, macù! Fà parì de ìga dèl sentemènt! Tìra föra ‘l fasöl, Batistì...e piàns!

Batistì: (Risponde sottovoce a Röza) Pìanzer a fà?! Mé só mìga bù...dè fà le tragédie o le cómédie, cóme ta le fé té...

Röza: (Lo zittisce con stizza e torna ai lamenti) Che pasiù, che dulùr!

Batistì: ...che scotàda, che brüzùr! (Altra occhiata fulminante di Röza)

Sperandìo: Ma che sét mört a fà...Cèco?! Ma che sét mört a fà! (Altri pianti)

Giüzipì: (A Giacumìna) Màma! Ma làset andà ‘ndè l’éra a züga a cìche?

Giacumìna: (Gli da un ceffone)Ciàpa! Ele chèste le creànse che t’óm ansegnàt?

Piéro: ( A Giüzipì, che sta frignando) Sìto lé! Bèl rispèt che ta ghé!

Batistì: Ma dìze mé! Al gà apéne finìt dè trà i ültem! E pó...che nöetà éla chèla dè le cìche? A cìche zögàe mé, dè gnàro...e dòpo i’ó pö éste!

Giüzipì: E adès i’è ‘gnìde dè móda tùrna! L’è ‘na Legge dè “Fòrsa Itàlia” e la dìs che, sicóme adès ghè la “Democrasìa dèl lìbero Mercàto, töcc i gnàri i gà ‘l Derìto dè zögà cón dè argóta dè rotónd. Dè maniéra che i fiöi dèi miliardàre ... i zögarà al “GOLF” , chèi dèi milionàre i zögarà a “Tènis” ...e mé che só fiöl dè Giacumìna ...

Sperandìo: ...ta tocarà zögà a cìche! Ampàra a üzàt, Giüzipì...perchè i mestér dèi Maróni i’è dré a ‘ndà zó dè ràta. L’ó saìt quàndo che só ‘ndàt a Segnà! (Si avvicina a Giacumìna e le sussurra qualcosa)

Röza: Adès ...pèr saì i nòs.cc interès ...ma tocarà ‘ndà a Segnà!

Giacumìna: ( A Sperandìo)Che ghét dìt?! Fét debù?

Sperandìo: (Allargando le braccia) I l’à dìt a Segnà.

Batistì: (A Giacumìna)Che gài dìt? (Giacumìna gli riferisce a bassa voce)

Piéro: (A Sperandìo) Vöi véder quànd che ta ma dizaré argót apö a mé!

Sperandìo: Al dé che só ‘ndàt a Segnà, quàndo che ghìe de portàga ‘l formét dè Bèpi dè Cèca a Cèco Pioà...e che ma só fermàt a fà ‘na partidìna a brìscola cón Bìgio Carògna...ta ricórdet quànd che l’è stàt?

SCENA II°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna - Giüzipì

Röza: L’è stàt martedé pasàt. T’ó ést mé a ‘ndà vià có la caràta!

Piéro: (Ironico a Röza) Ta ricórdet apó al zechèt che ‘l ghìa ‘ndòs? (Previene l’eventuale risposta e, rivolto a Sperandìo) Arda che ma ocór mìga dè saì se ta ghìet la zbèsa ai öcc, al dé che ta sé ‘ndàt a Segnà! Vöi saì apéne chèl che i t’à dìt...e prìma dè l’àn che é!

Sperandìo: Ancö...che dé él?

Röza: L’è ‘l Venerdé dè la “Secónda “ dè Utùer.

Sperandìo: (A Piéro)E dóca...che frèsa ghét? A ‘ndà a st’an che é...ta edaré che ta ‘l dìze dè sücür!

Piéro: (Furioso)Nò eh! Té ta ma fé mìga deentà màt, Sperandìo! I gà pröàt za ‘n tàcc...e pö fürbi dè té...e só ché amó cól servèl löster! Té ta ma la cöntet adès, la stória dè Segnà!

Sperandìo: L’éra asé che ta ma ‘l dizìet sübet. Ma ta m’é dàt dè capì che ta üliet saìla a Zenér dè l’an che é...

Piéro: Mé, ‘na quàl vólta, ta còpe!

Batistì: (Che aveva ascoltato Giacumìna) Ma pèrdìo! Ma fét dèbù? Ché sa à zó dè có! Ma ghét sintìt Röza che a Segnà gìra le us... (Le riferisce)

Röza: (Dopo aver sentito Batistì) Ma sànto Dìo! Chèsta sé...che l’è ‘na disgràsia! (A Sperandìo) Ma sét sücür dè chèl che ta dìzet?

Sperandìo: (Allarga le braccia) ...se i na pàrla a Segnà...

Giacumìna: Vàca putàna! Che röenàda!

Giüzipì: Màma! Che dìzei chì a Segnà?

Röza: I dìs che i ‘n piàsa i gà mèst zó ón stegnàt làrgh quàter méter... e che, déter, i gà fà bóer töcc i gnari che sta lé a scultà chèl che sa dìs le persùne grànde!

Giüzipì: Se i a lasàa ‘ndà a zügà a cìche...dòpo...i ghìa mìga dè fài bóer!

Röza: (Furiosa a Giüzipì)Arda! Và a zügà a cìche...

Piéro: ...ma sùratöt và a fàghele stà zó a argü óter! (Giüzipì esce) E té...Sperandìo, él gnamò ura che ta ma la cöntet töta?

Sperandìo: (Rivolgendosi a tutti e gesticolando) Pòta...ghè ‘n gìr dè le us...

Röza: (Impaziente) Làsa lé dè fàle girà, lé us, che le ciàpa ‘l fridùr!

Sperandìo: Ta ghé dè saì che iér dè matìna, an piàsa, gó troàt Brùno malghés,...

Piéro: Quàla piàsa?

Sperandìo: La nòsta! Arda Piéro...che i l’à gnamó tiràda sö la cöza al cunfì! Se la zènt dè Segnà la é a Manèrbe quànd che la n’à òja...alùra le pöl rià ché apó a le us...a fórsa dè girà!

Scena III°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna

Röza: Pàrla cón mé, che lùrle i capés póch! Che ta dizìel Brùno Malghès?

Sperandìo: Sìem lé che la cöntàem sö ‘n piàsa...e lü ‘l m’à dìt che Venerdé i la dizìa ‘n piàsa a Segnà...

Batistì: Ché, ma tóca fà ‘l gìr dè töte le piàse dèla Lombardìa...!

Röza: ( A Sperandìo)Parlàei dè chì?! Vègnet a sègn, bröt treàngol?

Sperandìo: Pòta! I na parlàa! E cóme, se i na parlàa...

Piéro: ...An piàsa...!

Sperandìo: ...e i dizìa: “Té, Bórtol, ghét sintìt che ‘l Siòr Cèco Marù l’è dré a tirà ‘l zgarlèt?” E Bórtol: “A sé? Madóna-Signùr! I sarà contécc i sò Parèncc!” E l’óter: “Sé? Comöt?” E Bórtol: “A Putànis! Ma ‘l sét che Cèco al völ lasàga töt al Convènt dè le Ursulìne?” “Ma debù?” “Sé sé! Al testamènt al l’à fàt isé! Al ma l’à dìt pròpe a mé, ‘na séra che ‘l ghìa biìt ón quàch bicér dè pö!”

Röza: (Scandalizzata)Al Convènt dè le Ursulìne?

Sperandìo: (Allarga le braccia) I la dìs a Segnà.

Röza: Töt?

Sperandìo: A Segnà? Ma nò...i la dìs zabèle apó a Oflàga...

Röza: Ulìe dì...se ‘l völ lasàga töt a le mòneghe!

Sperandìo: (Tristemente) Töt.

Piéro: Ma pròpe töt?

Sperandìo: Pròpe töt!

Röza: (Furiosa con il morto)Ché gàl mài fàt chèl bistiù lé?!

Piéro: Ghè dè cridìga?

Röza: Ma cèrto! L’éra tat sémo! (Verso il morto) Bröt angrüit! Ghérem dè fàl interdì...quànd che sìem a ùra!

Sperandìo: (Singhiozza sulla spalla di Piéro) Sóm ruinàcc, capéset?

Piéro: Stà ‘ndré, dezgràsia! (Lo scosta) Pròpe té ta ‘l dìzet...che ta sét sèmper stàt ón falimènt! (A Giacumìna) Pènsa...che fregadüra!

Röza: Che stangàda, fiöi! (A Batistì) Cóme farómei adès a troàt ón partìt...sènsa l’Eredetà dèl zìo?

Batistì: Perchè? Sa spùzei mìga apó i poarècc?

Röza: Ah! Ma alùra ta sé pö sémo dè tò zìo! Capéset mìa che dizgràsia...

Tutti: Che dizgràsia! Che ruìna! (Si sente sbattere una porta. Confusione, Compaiono d’improvviso veli, bracciali neri candelieri accesi.)

Scena IV°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna - Giüzipì

Röza: Requiem esterna, din dan domine...

Giacumìna: La perpetua löciarèi..

Tutti: Rinfrescanti pace amen... (Ma ad entrare è solo Giüzipì: Parolacce)

Giüzipì: Màma...pöde mìa züga a cìche...

Giacumìna: Perchè?

Giüzipì: Perchè ga n’ó pö gnà öna! (Giacumìna fà per picchiarlo)

Batistì: Làsel astà, Giacumìna! (Da una moneta a Giüzipì e lo guida verso la porta, sussurrando) Cór a ciamà Gioàn dèi Menés, a l’Osterìa dè Mìna...e dìga se ‘l pöl vègner ché sübet! (Giüzipì corre fuori)

Giacumìna: (A Sperandìo) Ma sa pöl pròpe fà negóta?

Sperandìo: ( A Piéro) Ga sarà mìa ón mèzo...

Batistì: ( A Piéro)Al gà dè ésega pèr fórsa...éra zìo?

Piéro: Màh!

Röza: Scólta, Piéro. Té, che ta sé ón óm pràtech, che dìzet? (Piéro nicchia) Eh, nò! Ta pödet mìga tàzer...ta ghé ‘l doér dè stüdià argóta. Ta sé ’l pö ècc dè la famìa e nóter t’óm sèmper vardàt té...

Giacumìna: ...e pó té ta ghé stüdiàt!

Sperandìo: E ta sé stàt Consiglier Comunàl!

Röza: (Serissima) Pàrla dóca! Pèr l’amùr dè Dìo e pèr al bé dè la famìa!

Piéro: (Meditabondo) Pòta, fiöi! Se ‘l Testamènt l’è ‘n mà a ‘n Nodér...al sarès cóme tirà só l’acqua cól caagnöl...!Ma se pèr combinasiù...(Indice alto)...o pèr fürtüna...(Indice basso) ...al fös amó ché ‘ntùren, an càza m’antende, alùra...la quistiù la sarès diferènta, le ròbe le pödarès oltàs...e ciapà la piéga che n’óm vòja nòter!

Sperandìo: E a caà sö l’acqua col caagnöl...le ga ‘ndarès le Suòre Ursulìne!

Giacumìna: Chèle, pèr cönt mé, le pöl andà a spigolà le roédre! Dómega n’öciàda ai casècc! (Tutti si mettono a frugare e a trovare cose strane nei cassetti e nell’armadio di Cèco, fino al momento in cui...)

Batistì: (Sventolando una busta) Ardel ché...n’dó l’è!

Röza: Che spètet a dàmel?! (Batistì indugia) Ma ‘l dét o nò?

Batistì: (Intascando la busta) Alt, ón münüt! A belàze zìa Rösa! El véra o nò che l’ó troàt mé? Scóltem mé, zìa. Se pèr càzo ‘l zìo Cèco al m’ès lasàt a mé argóta dè sostansiùs, té...ma lasarèset spuzà la Kati?

Sperandìo: Quàla Kati?!

Röza: La fiöla dè Gioàn dèi Menés (Sprezzante)

Scena V°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna

Giacumìna: Madóna mé! Ma se i’è dèi malghès...dèi “Tiratète”?!

Sperandìo: Sé! Però le tète che i tìra lùr i’è tacàde a le àche...e sicóme le àche le völ dì palànche...ma pararès mìga ‘l momènt dè dispresàle!

Piéro: Antàt ardóm dè ‘ndàghen an föra cól Testamènt...e dómega ‘n’ öciàda. Dòpo, a la fì, parlaróm dè le àche, de Kati...e dè Gioàn dèi Menés.

Batistì: (Mano sulla tasca) La Kati la gà dè piazìm a mé...e mìga a óter! (A Röza) Zìa Röza, ma làset spuzà la Kati. Sé o nò?

Röza: Ma l’ansòmie gnach!

Batistì: E alùra ‘l Testamènt al stà ché ‘ndó l’è! (Battendo sulla tasca)

Piéro: (Con diplomazia) Sa pöl sèmper parlàn. (Mette un braccio sopra la spalla di Batistì) Arda, scóltem mé Batistì: prìma metóm a pòst la quistiù dèl Testamènt! Ta ‘l sé che sènsa ròba e sènsa palànche...pàr che l’amùr, o prèst o tàrde, ‘l mànche! Ardóm prìma chèl che ghè sö le càrte che ta ghé ‘n scarsèla...e dòpo pensóm a töt al rèst.

Batistì: (A Röza) Nò! Ma rincrès, ma prìma öi véser sücür dè püdì spuzàm cón dè Kati. Völe la tò paròla, zìa Rösa! Södenò ga ‘mpitùle sö ‘n ból a la büsta...e ga la spedése a chi dìze mé! Se l’è éra...che ‘l zìo Cèco ‘l vülìa lasàga töt a le Ursulìne...: che góde le Ursulìne!

Sperandìo: Ma che zbaüsìv, pó? Ghè argü che la sà, chèl che ghè scriìt ansìma a chèi fòi lé? E alùra? Mé dìze che prìm de fasàs al có...bözognarès isìsel spacàt! (Ironicamente) Magàre Cèco...al m’à lasàt töt a mé!

Röza: Ma magenàs!

Sperandìo: E se ‘l m’ès lasàt a mé...óter, che farèsev? E mé, garès dè ambiàm a ciaà l’ös, quànd che vó a dórmer...o a cambià la scödèla che ta ma mètet denàcc...Röza?! Se ölóm mìga deentà màcc, mé dìze che l’è mèi dèrver...e lèzer!

Piéro: (Sottovoce a Röza) Che sa ‘ngrögnet a fà, bröta grapùna? Dìga dè sé! Ta sé sèmper stàda ‘na sòca dè rùer!

Röza: Ma ‘ndóm, Piéro...

Piéro: Andó öt andà? Se ‘ndóm aànti isé...andóm dè cül! Va rindìv cönt...che, ‘n dè i ültem agn...góm rimitìt, töcc ansema, quàzi ‘n miliàrdo? Sperandìo al gà zmenàt le teré dè Piöedése...e i capanù dèi porsèi al ga i’à cucàcc...al pòer Siòr Cèco! (Indica il morto) ...Al tò òm (A Giacumìna) ...al gà fàt föra setànta Piò a Sìgole...

Sperandìo: E té che t’è tocàt vindìga a Cèco al tò Alevamènt dè vedèi? (Giacumìna esce )

Röza: Al pö l’è che Cèco al m’àbe mìa fregàt apó steólta!Ansóma...prìma dè promèter,al sarès mèi lèzer!Se ’l Testamènt al fös amó chèl dè prìma,öle dì,se la storia dè Segnà la fös apéne ‘n’ invensiù dè argü de Segnà,mé ma sarèse ‘mpegnàda pèr neènt!

Batistì: Tròp còmoda, zìa ! Chèsta... (Mostra la busta) l’è cóme la “Schidìna” dè la SISAL! Prìma sa va a mèter...e sa pàga. E quànd che ghè finìt le partìde, se sa gà insìt...sa ciàpa le palànche!

Röza: Che gói dè pagà mé? Gó mìa capìt.

Scena VI°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna

Sperandìo: Gó capìt mé! Té ta pàghet la Schidìna...’n dè ‘l promèter dè lasàl spuzà có la Kati e quànd fenés le partìde, cioè quànd che conosaróm al Testamènt, ta searé se ta ghé insìt, o se ta ghé pagàt pèr neènt.

Röza: An póche paròle...se resèe la mé pàrt...Batistì al spùza la s.cèta de Gioàn dèi menés. Se ‘nvéce cùche neènt... (Giacumìna rientra)

Piéro: ...Batistì al la spùza löstès! Ghè negót dè fà, Röza, lüle, la büsta, al la mùla mìga. O majà la minèstra...o saltà dè la finèstra!

Röza: (Rassegnata) Andómeghen an föra! Zöenòt...se pròpe ta öt ruinàt có le tò mà...e spuzà ‘na zmusignùna, fiöla de ‘n malghés tiratète, fà pör. Spùza apó ‘na sénghena, se ta öt. A pàrter dè ’ncö i’è afàre tò!

Batistì: (Esultante) L’éra ùra! (Estrae la busta e la consegna a Piéro)

Piéro: (Severo) Sìto! (Apre la busta. Röza lo preme da un lato, tenendo il foglio anche lei. Gli altri fanno capannello) Röza, pùcia mìa...che gó bözògn dè concentrasiù! (Legge) L’è pròpe ‘l Testamènt! Scultì: “Io, Francesco Maroni, nobile figlio di Girolamo e Maria...(Qui si mette a mugolare in modo incomprensibile, fino a ) ...lascio tutte le mie sostanze, solide e liquide al Convento delle Suore Orsoline del mio paese”! (Dolore globale. Piéro, muto, lascia cadere il foglio)

Röza: Signùr, Signùr! E adès...che fómei?

Piéro: Che ölet fà, denàcc a ‘na ròba isé?

Batistì: Sa ‘l càmbia!

Piéro: Edet...cóme ta sé sémo? E la scritüra? Ga mètet an mà la pèna a...al mórt e ta ga ‘l fé scrìer zó töt amó ‘na ólta?!

Batistì: E alùra sa ‘l spàca e sa rés.cia cón dè ‘l Testamènt vècc...sèmper che ‘l ga sàpe. Se lasóm an gìr chèsto...ghè pö neènt dè sperà!

Giacumìna: L’è cóme ìga ché ón malàt...sènsa conóser la malatìa! Se tróem mìa la cüra...

Sperandìo: ...l’ancülàda l’è sücüra!

Piéro: Ah! Gó fàt ón bèl guadàgn, mé, a mài tacà béga cól Cèco...apó a quànd al ghéra tórt màrs e ‘l sa meretàa ‘na bràca dè pögn söl müs! Adès resée ‘l fröt! (Al morto) Che t’ói fàt mé de màl...pèr pagàm isé? (Agli altri) Cón töcc i agn che gó tröbölàt a cüra i sò afàre...an gìr pèr i paés ché ‘ntùren...e sènsa mài ciapàn gna ü! (Al morto) Perchè, Cèco, perchè? Ta respóndet mìga ah? E alùra crèpa!

Sperandìo: ‘N’ ótra ólta?! Se ‘l fös amó ìf...al só bé mé chèl che ga dizarèse... e che ga farès dré. Ma isé (Lo indica) che öt fàga dré chì?

Batistì: Ghè cunvignìt a mörer!

Giacumìna: Al l’à fàt apòsta!

Batistì: (Ironico) Ta edaré che Cèco l’è mórt apéne pèr fàm le féche!

Röza: Ghè mìga dè dìl dò ólte!

Giacumìna: E adès...chisà che rìder che l’è dré a fà! Ma mé, a Cèco, gó mài fàt ón tórt...gó sèmper vülit bé...perchè tratàm isé?

Röza: E mé, che gói fàt?

Scena VII°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna

Sperandìo: E mé alùra?

(Tutti tacciono per qualche attimo e iniziano a guardare gli altri con sospetto, come per scoprire le colpe altrui. Poi d’improvviso le donne attaccano a starnazzare, mentre Piéro consulta il Testamento)

Piéro: Fónne muchìla...che ma fì stà amó pö màl! (Sventola il Testamento) Ulìv saìl al perchè Cèco al gà lasàt töt a le Ursulìne? Ché ghè sö töt bèl ciàr! Gói dè lizìl a àlta us? (Stralciando) Röza, quànd che la cridìa che ‘l durmìes, la ga rezentàa le scarsèle dè le bràghe e dèl gilé e la ga fregàa la monéda. Batistì...ah, èco: Töte le Fèste l’andàa a éder al Brèsa...anvéce dè stà a càza só a laorà. E ‘n pö l’andàa a l’Osterìa a zögà a Biliàrd! (Commenti vivaci ma confusi)Al só, fiöi, che i’è mìga pecàcc dè zontàga l’ànema! Ma...Cèco l’éra fàt isé. On piügù...che i na fà pö! Al ga dàa mài gna ‘na palànca a Röza, che la ga fàa dè diznà e de séna...

Röza: ...Pèr fórsa ma tocàa spigolàga ‘n scarsèla! Lü ‘l ma dàa neènt!

Giacumìna: E dè mé...che dìzel?

Piéro: Che ta sé ‘na zmarasùna...e che ta sé mìga bùna dè lèa tò fiöl!

Sperandìo: Piéro? (Piéro consulta il Testamento, bofonchiando) Piéro!

Piéro: Che ghè?

Sperandìo: Ma...ghè scriìt töcc i nòs.cc difitì...lé ‘nsìma? Apó i mé?

Piéro: Ché ‘nsìma, ognù dè nóter al gà ‘l só retràt, pütüràt dè Cèco!

Sperandìo: Ta garé mìga edèa dè mèter an pé ‘na “Móstra” ché déter...cón chèi quàder lé?!?

Giacumìna: Al sarès cóme dàga rizù dè töte le sò cateérie, a chèl bröt marsù!! Ardì se ‘l gà dè scrìer sèrte ròbe söl mé cönt!

Röza: Che dezgrasiàt!

Batistì: Mé garès perdìt l’Eredetà...perchè ‘ndàe a éder al Fóbal! O perchè...’na ólta a la scalvàda...fàe ‘na quàch partìda a Biliàrd? Però, chèla ólta che só riàt prìm al Tornèo dè Brèsa e gó pagàt la séna a töta la famìa...va ricurdìv che l’è gnìt apó a lü, a séna, e che ‘l gà majàt pès dè ‘n porsèl...e ‘l gà biìt du fiàsch dè Chiànti!?

Piéro: Quànt a Sperandìo... (consulta i fogli e ride) l’è perchè...

Sperandìo: Perchè lèzet mìga le tò, dè tàre? Comöt che ‘l t’à scasàt apó a té da l’eredetà?

Piéro: Lèze chèl che ghè scriìt, an ùrden cóme ‘l l’à scriìt! Però, se ghè argü che gà mìga göst che sa descuàrcie la sò pegnàta...tegnómega pör sö ‘l coèrcc! A nóter gà dè ‘nteresàm dè sistemà la quistiù... (Dal Testamento) ...e mìga dè saì se Sperandìo l’andàa al Càrmen al Sàbot...a troà le zìe!

Sperandìo: Zbaüsù! Fét isé a sistemà la quistiù?! Adès völóm sènter apó la tò dè màcia! Lès lé! (Tenta di togliergli i fogli. Piéro li difende)

Röza: Bàsta! Góm denàcc ón prublimù dè risòlver...e góm dè ‘ndà decórde pèr försa, se ölóm risulvìl. Fìv isé a ‘ndà decórde?!

Batistì: Al sìv che fóm? (Estrae l’accendino, lo mostra)! Al brüzóm!

Piéro: N’ótra pö òrba! E dòpo?

Batistì: Quànd che ‘l ghè pö...l’è cóme ‘l ga sàpe mài stàt!

Scena VIII°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna

Piéro: E se ‘n sàlta föra ón óter?

Röza: Al sarà mìga dè sücür cóme chèl lé! Quànd che giü ‘l sa sènta zó a scrìer ón Testamènt dè növ...al sa mèt mìga a fàl precìs spacàt dè chèl dè prìma! L’è quànd sa càmbia idèa...che sa càmbia Testamènt!

Giacumìna: Alùra...se ga n’è ón óter ...le Ursulìne le ga èntra mìga

Batistì: Völarès bé a créder!

Sperandìo: Ma cóme fómei a fidàs dè lüle? (Indica il morto)Metóm dè dàga föch a chèl Testamènt lé...chi ma garantés che ga ‘n sàpe mìga ón öter?

Giacumìna: Ma nò! E se ‘l gà lasàt neènt dè scrìt, gà à töt ai parèncc, a nóter!

Röza: Sé! Ma se pèr càzo al n’ìa fàt ón óter... magàre ‘ndó ‘l ga làsa le só sostànse al convènt dèi frà... o al Clöb dè la caràfa?! (Rivolta alla salma) Bröt spüsù dè ‘n zbindù! Se fös sicüra che ta le sèntet ... ta molarès dó zbióse! (Minacciosa) Ta m’è röenàt... bröt pòrch!

Batistì. (Placandola) Zìa Röza, scalmànet mìga... che ta fà mal.(A voce alta) Förse ... sa pöl giöstàla amó.

Röza: Ma che giöstet chi? Chèl fòi lé l’è mìa ‘n lensöl, dè pudì tacognàl!

Batistì: E mé ta dìze che chèl lé l’è ‘n lensöl che sa pöl tacognà...e che gó za ‘n mènt chi pödarès fàl vègner cóme növ!

Piéro: Càr al mé s.cèt, se ghès dè éder ’na solusiù, ga metarès sö apó al fìdech... ma isé, gó pròpe póra che ga sàpe neènt dè fà!

Giacumìna: Neènt dè fà! Chèl ... vigliàch, a parlàn bé dè mórt, al ma l’à fàda!

Röza: Vigliàch e spurchignù!

Sperandìo: Màja sétoi e spólpa cagnù!

Batistì: E pör... fórse ghè argü che pöl dàm ‘na mà. Mé conóse ón òm che ‘l gà le mà ‘n pàsta (Gestualizza) Che ‘l pöl consigliàm...On òm pràtech che l’è ‘n gràn brào a desfà i gamesèi angropàc...che ‘l pödarès ötàm a dezgrabià apó i nòs.cc... se ‘l ghès dè ìghen vòja...

Piéro: E chi sarèsel mài ón òm isé? Al màgo Sabìno?

Giacumìna: Berluscóni?

Batistì: Ma nò! L’è ón òm che mé, se ma lasìv fàga éder al Testamènt... al ma darès dè sücür ‘na mà , se ‘l pöl. I dìs che ‘l gà ‘ndrisàt dè le... situasiù amó pö balùrde e complicàde dè la nòsta... al conós töcc i sentér che sa gà dè ciapà pèr schià le stràde tròp batìde... e dòpo rià löstès a destinasiù.

Röza: Chi él ansóma?

Batistì: Al siòr Gioàn Röda!

Röza e Giacumìna: (Strillano) Gioàn dèi menés?!?! (Si sente ancora sbattere la porta. Tutti pregano)

Scena IX°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna - Giüzipì

Röza: Consolatrìs anfilsòrum - (ORA PRO NOBIS)- Regìna cancellòrum - Regìna perticantarum - Regìna forfetàrum - Regìna costolòrum - Regìna dèl Santo armonium - Regìna pacis - Angìna pectoris - Regìna in ciel consunta - (ORA PRO NOBIS) (Naturalmente non sono estranei in visita, ma è ancora Giüzipì)

Giacumìna: L’è bèle la secónda ólta che ma tóca mitìm a pregà cóme i macc... e sémper pèr neènt!

Piéro: (A Röza) Pèr càzo... ga l‘ìv za bèle dìt a argü che Cèco l’è mórt?

Röza: Nò. L’è gnamó ón ‘ùra che l’è sücès... e, dè ché, ghè ‘ndàt föra nüsü.

Giacumìna: Me só ‘ndàda ‘ndè l’órt ón quàrt d’ùra... ma gó ést gna ‘n cà!

Piéro: E alùra. Se föra i sà neènt... perchè ghìv póra?

Sperandìo: Ma Giüzipì l’ìa ‘ndè l’éra. Ghét dìt a argù che zìo Cèco l’è mórt?

Giüzipì: Mé nò èh!

Piéro: E alùra sóm a tàne. E pó ... chi pödarès vìga interès a fàga vìzita a chèl sétol dè Cèco?

Batistì: Gioàn dèi menés!

Röza: (Stizzita, a Batistì) Dèl tò Gioàn dèi menés... e dè chèla stemaröla dè Kati ... öi pö sintìn parlà! Ghèt capìt?

Giüzipì: (Giocando con le cicche) L'è dré a ègner.

Tutti: Chi?

Giüzipì: (Con indifferenza) Al siòr Gioàn dèi menés. (Sequela di parolacce) L’è stàt Batistì a mandàm a ciamàl! (Esce di scena correndo)

Scena X°

Röza - Piéro - Sperandìo - Batistì - Giacumìna

Röza: (A Batistì) Sa pöl saì perchè ta ghé mandàt Giüzipì a ciamà Gioàn dèi Menés? Se ché déter töcc i sa àmbia a fà dè sò có... sènsa dìga neènt a la Rizidùra e a Piéro, che adès l’è ‘l Capofamìa... ma dizìv andó che sa à a rifinì? (Piéro annuisce)

Batistì: Scüza zìa, mé ülie mìga pasàt denàcc... ma quànd ta m’é prumitìt che ta ma lasàet spuzà la fiöla dè Gioàn ... i ó mandàcc a ciamà sübet.

Röza: Che gói dìt mé? Che gói prumitìt? Dò s.ciàfe söl müs, t’ó prumitìt!

Batistì: Arda zìa! Mànca mìa dè paròla, nèh? Ché déter i t’ha sintìt töcc!

Röza: E alùra?

Batistì: E alùra... ta ma l’è ‘nsegnàt té che quànd sa dà ‘na paròla... la gà dè éser chèla! Ta sé stàda tè a casàm an dè ‘l có che l’unùr dè la Famìa l’è ròba che cönta dè pö al mónd, che la nòsta Cazàda ‘na ólta la ghéra le “Bàle” söl stendàrd!! (Pausa) Al sét quàle i’è le üniche bàle che ghè restàt ai Maróni? Chèle che ta cöntet sö té!!!

F I N E A T T O I°

ATTO II°

Scena I°

Röza - Piéro - Batistì - Sperandìo - Giacumìna

Piéro: Càro ‘l mé Batistì! L’è éra che ‘na ólta i Maróni i’éra Marchés...Marchés debù ma ‘ntènde...cón dè càze e terè ón pó dè pèr töt, ché ‘ntùren. Però, a póch a la ólta, sa sóm ambìacc a ‘ndà ‘ndré, a ènder argót dè sà, argót dè là...e adès...mìga che sómes an mìzeria, ma ...

Sperandìo: ...ma se ‘l Testamènt dè Cèco al rìa a ‘ndà föra dè ché, ma tocarà curìga drè töcc...e ‘ndà a stà sóta i “Tré Póncc”!

Piéro: (A Batistì)Però, ón cönt l’è che i afàre dè famìa i sàpes mìga isé fiurìcc cóme ‘na ólta...e ón óter cönt l’è me.ciàs cón ‘na famìa dè fetàoi...

Röza: Dì pör: dè malghés!

Batistì: E alùra?!

Giacumìna: Ma ‘ndóm, Batistì, ta sa rèndet mìga cönt? La capéset o nò che tra i Maroni e ‘na famìa dè bergamì...ghè amó tròp tànta diferènsa?

Batistì: (Ironico) Ta ghé rizù, Giacumìna. La diferènsa la ghè! Al sét quàla l’è la diferènsa? Che se và ‘n pórt al Testamènt, isé cóme che l’è, Gioàn dei Menés e i sò, i sarà sèmper dèi Fetàoi che sa ràngia mìga mal...e ‘nvéce i Nobili Maroni i andarà a stà ‘ndè ‘n finìl...e, a la Fèsta, ga tocarà ‘ndà ‘n Céza có le pèse söl cül!

Röza: A mé ma piazarès saì cóme che ‘l pöl fà Gioàn dèi Menés a töm vià le pèse dal cül...e a dàm i vistìcc növ!

Piéro: A chèl pàs ché ma ‘nterèsa mìga cóme che ‘l pöl fà,ma se l’è bù dè fàl! Quànd che s’è dré a negà n’dè la mèrda,sa ga domànda mìa ‘l “Pidigrì” a chèl che ta tìra föra!

Batistì: Amó tat che, ‘ndè la Nobile famìa Maróni, ghè amó argü che ragiùna! La quistiù l’è che ghìv dè decìder se ga tignìv dè pö a la Nobiltà frösta e stantìda dèl sàngh dè la famìa...o a ‘n cóp söl có, a ‘na quàch pèrtega dè teré...e a ‘na brachìna dè palànche ‘n scarsèla! (Indica il morto) Lé ghè ‘l zìo Cèco mórt, che ‘l m’à dizeredàcc. (Indica la porta d’entrata) Dè föra ghè dré a rià ‘l siòr Gioàn...che ‘l pöl rioltà la fretàda. Decidì pó öter!

Scena II°

Röza - Piéro - Batistì - Sperandìo - Giacumìna

Giacumìna: Sèntel, al galèlo! A té Gioàn dèi Menés al ta ‘nterèsa nóma perchè l’è ‘l pàder dè sò fiöla!

Röza: La t’à pròpe fàt zvapurà ‘l có...chèla serpeléta dè Kati! Mé só mìa cóme ta ghé fàt a

perdìt déter an dè na biólca dèl gèner!

Sperandìo: L’amùr l’è òrb, Röza...e se l’è mìga òrb...l’è zguèrs! Mèt che töcc i òm, ‘na matìna, i tróe söl giornàl la fóto dè la fónna pö bèla dèl mónd. Mèt che i sa ‘nnamùre töcc dè chèla...e che ga pàse ‘ndè ‘l servèl che i la öl apéne pèr lur. Mé la öi, Piéro ‘l la öl, Batistì pàrlómen gnach...al la öl dè pö amó...Cóme ‘ndarèsela a finì, Röza? Garèsem ‘na fónna fàda ‘n brìze, tré miliàrdi dè òm che sa còpa giü cón l’óter...e tré miliàrdi dè “Frétole” dizocupàde!

Piéro: Scùltem mé, Röza. Mìga pèr véser decórde cón chèl lé...ma, a chèl pàs ché...se lasóm an bànda che Gioàn l’è ‘n Fetàol e ‘n Mediatùr dè paés... (Si sente bussare) ...l’è mèi che ta àghet a dervìga l’ös, prìm che ‘l sa ripènse e che ‘l vàghe vià!

Röza: Mànda Batistì a dervìga! Lü ‘l l’à ciamàt, sènsa domandàm al permès gna a mé...e gna a té...e lü ‘l và a risiìl! (Batistì esce riluttante.Gli altri si apprestano alla rappresentazione del dolore per la fine immatura dell’estinto.Röza estrae il Rosario)

Sperandìo: Tachì mìga amó cón dè le litanìe...perchè se nò l’è la ólta che dó föra debù!(Silenzio)

Scena III°

Röza - Piéro - Batistì - Sperandìo - Giacumìna -Gioàn - Kati

Batistì: (Entra con Gioàn e Kati) Al siòr Gioàn Röda e sò fiöla Caterìna!

Gioàn: (A Kati, piano) Ma che bèla rècita! (Agli altri) Batistì al m’à apéne dìt... (verso il morto) ...adès capése perchè ghìv i öcc löster...

Piéro: Al pretendarà mìga che sa metóme a balà, éra?

Sperandìo: Dòpo che ‘l m’à lasàt ché sènsa gna ‘nà palànca, sènsa gna ‘n fasöl dè tèra...sènsa gnà mèza còla dè cornazèi...

Gioàn: Ulìe bé dì mé che, cóme dispiazér, al ma parìa ‘n pó ezageràt! Ciàpe l’ocasiù pèr fàv le mé condogliànse.

Röza: (Esasperata) Só mìa che fàn mé, dè le sò condogliànse! Pötòst...al ga dìze ciàr e tónd a la sò Principèsa...dè tös föra dèl có l’edèa dè spuzà mé niùd Batistì! Adès che l’è sènsa rèndita, ma tocarà troàga ón partìt che ‘l gàbe sostànsa pèr töcc dù!

Batistì: Ma zìa! Mé e Kati sa ölem bé!

Röza: E a mé del vòst bé,ma ‘mpórta ‘n fìch dè àzen!Al “Bé”gna sa ‘l màja e gna sa ‘l bév!

Kati: (A Gioàn) Bubà...mé Batistì ‘l völe! Dìghel a lùrle!

Gioàn: (Sottovoce a Kati) Té fa sìto...e cón lùrche fà la presiùza, ‘nvéce dè ribasàt isé! (A Röza) La “Regìna màdre” la sa na frèga dè töcc. La ga àrda ‘n fàcia a nüsü. Gna a só niùt, gna a la mé s.cèta. E se i sa öl bé...che ölel dì?!! Che cönta i’è mìga du gnàri ‘nnamuràcc che ga òja dè idìs, dè tocàs, dè bazàs, dè cùzer ansèma i pensér gròs e i ansòme pesègn dè chèi che sa öl bé... (Gioàn fa una lunga pausa) ...che sa öl bé mìga pèr ancö, mìga pèr ‘na setemàna o ‘n Més...ma pèr sèmper! Che cönta pèr lé i’è le palànche! Sàla, siùra Marchéza dè secónda mà, cóza ‘l ga dìs Gioàn Röda? Só mé, mìga lé, che sa rifüda dè fà spùza me fiöla e sò niùt! Garèsei dè ‘mparentàm có ’na famìa dè petòch, dè strasù, che i m’à apéne dìt che i ga n’à pö gna ü? Salüda i Nobili Maroni, Kati, che sóm za stàcc che apó a pèr tròp! (Fa per uscire, tirando per un braccio la figlia immobile, che piange a dirotto) ‘Ndóm Kati, dàga scólt a tò pàder adès...e vegnarà ‘l dé che ta ma dizarè: “Gràsie!” per le làgreme che t’ó fàt piànzer ancö! (Cerca ancora di trascinare fuori Kati.Piéro lo blocca)

Scena IV°

Röza - Piéro - Batistì - Sperandìo - Giacumìna -Gioàn - Kati

Piéro: Gioàn...al sa férme, pèr piazér. Se ghè bizògn dè fàga dè le scùze...ga le faró mé, a nóm dè töta la famìa. Ma lü ‘l ga dè capì che, cón dè ‘n mórt sùer tèra ‘n càza e la póra dè ‘na ruìna amó pö gròsa che ma pènd söl có, se argü dèi Maróni al s’è fàt scapà ‘na quàch paròla zó dèl vèrs...ón òm dè mónd, desedàt cóme l’e lü, al garès mìga dè ufindìs isé fés.Ga domànde scüza amó ‘na ólta,ma ‘l vàhge mìga vià.

Gioàn: (Ostenta ancora sdegno) Gói dè stà ché a sènter amó le porcàde che gó apéne sintìt? Mé ga l’ó mìga sö cón dè lü, Piéro, o cón Batistì, o có Sperandìo...ma, cón sèrta zènt ... (Indica Röza) ...mé öi mìa parlà gna ‘ncö, gna domà, gna mài! Andóm Kati!

Batistì: (Cerca di trattenere Gioàn) Ndó àl adès? Siòr Gioàn, al spète ón münüt...al ma dàghe ‘na mà! Se ‘l völ mìga ötà i mé parèncc. Al la fàghe pèr mé...e pèr sò fiöla...

Kati: (Lacrimosa) Ma bubà...l’è tat che mé e ‘l Batistì sa ölem bé...che fóm murùze, che ölòm spuzàs...e se ma sa spùze mìga cón dè lü, giùro...che ‘ndò Mònega!

Sperandìo: Magàre ‘ndè le “Ursulìne”, za che i’è dré a redetà!

Gioàn: (Tornando sereno) Sé...e isé Batistì ‘l và Frà!

Kati: E alùra mé ma còpe!

Sperandìo: A belàze, Kati...che, se ta ghé pasiènsa dè spetà, o prèst o tàrde ta möraré löstès...

Batistì: Móchela, ozèl négher! (A Gioàn) Alùra, ma la fàl sté piazér?

Gioàn: Bàsta che ta ma dìzet che piazér ta öt,perchè fin dès gó mìga capìt cóza só ché a fà.

Piéro: (Gli da la busta) Chèsto l’è l’ültem Testamènt dè Cèco. Al ga dàghe‘n’ öciàda...

Sperandìo: ...perchè pèr nóter l’è ‘na grànd ancülada!

Gioàn: E quànd che l’ó lizìt...che sücéd?

Piéro: Antàt al la lèze. E dòpo ga ragionaróm ansìma. (Batistì e Kati si appartano)

Scena V°

Batistì - Kati

Batistì: Speróm an bé Kati,perchè dàl servèl dè tó Pàder dipènd töte le nòste sperànse...

Kati: Ta ‘n faré mìga ‘na quistiù dè palànche apó a té, nèh? Ma pàr dè iga capìt che, per cólpa dè tò zìo, ta garèset gna ‘n frànch dè Eredetà.

Batistì: Neènt dè neènt!

Kati: E mé...crèdet che sàpe pö siùra dè té? Tìta, se ghè ‘na ròba sicüra tra nóter du...l’è chèla che sa sóm mìga mès.cc ansèma pèr Interès...pèr önéser le nòste Sostànse!

Batistì: Ma, se ón dé o l’óter, góm edèa dè spuzàs...ma ocorarà ó nò dè mitìs quàter mür antùren e ‘n cóp söl có...ó ‘ndómei a stà sóta ‘l pónt dè la stràda feràda?!

Kati: Batistì! Antàt mé Pàder i l’à gnamó dizeredàt nüsü e argóta pèr sò fiöla al l’à mèst an bànda. E pö...Gioàn Röda l’è ón óm che se ‘l s’ancàgna ‘n dè ‘n tràfech...stà pör sicür che’l ga riès!

Batistì: Ma se mé rèste cón gna ü...té che fét?

Kati: Ampàre a majà póch! (Gioàn ha terminato di leggere) Fà sìto...e sentóm mé Pàder.

Scena VI°

Gioàn - Piéro - Sperandìo - Giacumìna - Batistì - Kati

Gioàn (A centro-palco, si rivolge a Piéro) Gó lizìt.

Piéro: E alùra?

Gioàn: E alùra só contét dè mìga éser an dè le sò bràghe.

Sperandìo: Ga mètóm sö le mé!Quànd ma sa tìre sö le bràghe...ma é sèmper ‘na quàlche edèa!

Giacumìna: Per ezèmpe?

Sperandìo: ... dé ‘mbutunàm le tiràche!

Batistì: (Furioso) Sperandìo... perdìo...

Sperandìo: Gràtem al didrìo!(Vedendo avvicinarsi Batistì e Piéro) Sé, sé, zmórse la lampadìna... (Finge di schiacciarsi un pulsante in capo)... e speróm che s’ampìse chèla dè Gioàn.

Gioàn: Però... fì sìto, éra? (Si concentra, poi si rivolge a Kati) Kati... và a fà ‘na giràda ‘ndè l’éra... (Batistì fà per seguirla, ma Gioàn lo trattiene) ... Dè pèr tò cönt! (La Kati esce)

Scena VII°

Gioàn - Piéro - Röza - Batistì - Sperandìo - Giacumìna

Röza: Siòr Röda... mé öi sercàga scüza pèr vìga parlàt zó dèl vèrs, quàndo che l’è riàt. Sìe tàt disperàda pèr la quistiù dèl Testamènt... che gó dàt föra cól prìm che m’è capetàt...

Gioàn: E sicóme ga só capetàt mé...

Sperandìo: Al gà insìt ‘na confesiù dè “Röza ‘ncapelàda”, formàto Famìglia!

Röza: Alùra... Gioàn...ia ölel le mé scüze? (Gioàn le dà la mano)

Gioàn: Sé, sé, decórde. Però mucómela a la zvèlta perchè, tra béghe prìma... e scüze adès, ölarès mìga che ghès dè ègner séra sènsa ìga combenàt negót. Góm deànti ‘na quistiù che scòta...che spösa...

Sperandìo: E se la fóm dürà amó ‘n brìs... fenés ché spösa apó a Cèco!

Gioàn: (Indica il morto)Östa! Quàt èl che l’è ‘ndàt?

Piéro: ‘N’ùra, ‘n’ùra e ‘n quàrt.

Gioàn: Quàcc éi che la sà?

Piéro: Nöter.

Gioàn: E bàsta?

Piéro: E bàsta. (Ci pensa) Ah nò östa. Al la sà apó a Giüzipì, ma a lü góm intimàt la éta... dè mìa bofà!

Gioàn: Però l’è ‘n gnàro... al la sà cóme che l’è...

Giacumìna: A lü, gàl dìt argóta, quànd che l’è ‘gnìt a ciamàl?

Gioàn: Neènt afàt. Al m’à dìt apène se pudìe ègner ché.

Giacumìna: Edel dóca? Giüzipì l’è pö desedàt dè tàcc... chè dènter!

Gioàn: Andóm annàcc. Al Prét, l’ìv za ciamàt?

Röza: L’è stàt ché iér dè sèra a dàga l’òjo sant... e ‘l spèta che ‘ndóme a dìga quànd che l’è mórt, pèr mitìs decórde pèr l’Obet.

Gioàn: Alùra fómel spetà amó ‘n pó. Antàt fì sparéser i candelér! (Röza e Giacumìna portano fuori i due candelabri, poi tornano) Che spösa de séra !Dìga ària a la stànsa. (Sperandìo va ad aprire le finestra) E adès... fóm sparì ‘l mórt. Purtìl sübet dè là!

Röza: (Stupita) Al mórt?

Giacumìna: Dè là ?

Gioàn: (Imperioso) Sö, sö, müìv föra: ghè mìga tèmp dè pèrder! (Sperandìo e Batistì sollevano il corpo avvolto in una coperta, lo portano fuori e tornano in scena) Otre fónne fì sö ‘l lèt! (Le donne ubbidiscono e mentre rassettano si sente da fuori rumore di voci. Sperandìo va sulla porta e guarda all’esterno)

Sperandìo: (Sulla porta, metà dentro e metà fuori)Ghè ché la Dotorèsa Galìna. Sìe östa dré a dìga che ‘l póer Cèco....

Piéro: (Interrompendolo e sbarrando la porta ) ... che Cèco ‘l stà bé fés... e che l’è ‘nnütil che la ‘l vìzite stamatìna... (Gioàn gli parla in un orecchio, poi si toglie le scarpe e si mette a letto, ingiungendo a gesti alle donne di chiudere la finestra e di abbassare le luci) On münüt, spèta Sperandìo... dìga che sóm dré a cambiàga la fanèla e che dòpo la ciamóm sö... (Controlla all’interno la situazione e poi si rivolge all’esterno) ... èco dìga a la dotorèsa...che adès la pöl vègner sö... (Rientra e fissa Gioàn nel letto) ... e speròm che la ma àghe bé... (A questo punto entra Galìna, tallonata da Sperandìo)

Scena VIII°

Gioàn - Piéro - Röza - Batistì - Sperandìo - Giacumìna - Galìna

Galìna: Puonciórno a foi!(Urta Piéro e perde la borsa)Mi fuole scuzàre voi mé... ma io molto tristissima,per separata mia patria!Ieri io è Cecoslovàca...e oggi è solo céca.

Sperandìo: ... e ga dispiàs dè éser mìa pö vàca!

Galìna: Tófe stare mia falicetta ? (Piéro gliela porge e lei fruga) Qvi è puio moltissimo e io non federe péne. (Si infila un paio di occhiali spessi) ... come stare Sig-nor Franz?

Röza: Sta bene, sta bene, siùra dutùra.

Giacumìna Sta molto meglissimo di ieri!

Galìna: Ma tafféro?

Giacumìna: Senz’ótro. Questa mattina à smettuto di bolsegare, si è desedàto... à biìto ‘na bazgiolina di brodo, poi si è indormentàto e à tacàto infinamài a ronchezàre. Adesso stà polsando.

Galìna: Ma cuàrda, ma cuàrda... allora Frànz stàre meg-lio?

Giacumìna: Stà così meglio che siamo qui tutti ciarìti!

Galìna: Io folére fedére!

Piéro: Ma adesso dorme...

Galìna: (Avanzando verso il letto) Comùncve è crànde miracolo di meticìna Cecoslovàca! Io chirùrca specialista Unifersità di Pràga! Io parla lingva Taliana eccellente. Tutta meticìna di Mondo, tutte parole di fostra lingva... (Indica la testa) stampàte qvi in mio piccolo culo! Tottoressa Galìna Ciucialòwa ora fisitare Frànz Maroni!

Scena IX°

Gioàn - Giacumìna - Röza

Sperandìo: Ma se ‘l dórma!

Gioàn: (Dal letto, con la voce di Cèco) La ègne... la ègne ... Siùra Galìna.

Galìna: (Che non vede niente al buio)Tofe ézzere ?

Gioàn: Sò ché, ‘ndè ‘lèt. (Sperandìo e Galìna si avvicinano al letto, uno per lato, ma Galìna è in ritardo su Sperandìo)

Sperandìo: (Si china su Gioàn)Ma la sàl che ‘l gà la us precìza?

Galìna: (Afferrando la testa di Sperandìo) Ma lei .... è matto! Lei non pefùto prodo... Lei ternegàre di vino!

Sperandìo: Ela dré a dizvidàm al có? La ma müle, Ciucialòva, che só Sperandìo!

Galìna: Io chiede pertóno per piccolo errore. Io non fedére un cacchio!

Giacumìna: L’è céca...

Sperandìo: ... e zlovàca! Amó ‘n pó ... e la mà stringulàa!

Gioàn: Dutùra ... pödela mìa ègner staséra a vizitàm? Adès stó bé debù... e garèse bizògn dè fà ‘n pulsitì...

Galìna: Io non mi fida di penéssere viaggiatore....

Röza: Ghe gàla dìt?

Galìna: ... Folevo tire : penéssere passeggero! Io torna stasera ma prima... folére profàre temperatura... (Prende il termometro. Gioàn le porge la bocca) ... Nò ! Non qvì! Io defo mettere in bocca! (Lo scopre e gli infila il termometro nel didietro) Come stare ora, Sig-nór Frànz?

Gioàn: Stàe mèi prìma ! Però, a confrónt dè iér ... ciào! Stó mèi debù!

Galìna: Fedéte? Mia meticìna di Praga è feramente miracoloza ! Io Tottoressa Extra...

Sperandìo: .... comunitària !

Galìna: Miei malati che non muore...tutti cuarìsce! (Estrae e consulta il termometro) ...maletiziòne! Cravissimo! Febbre tremènta: 63 e 08...Nò... (Annusa il termometro. Lo capovolge) Altra parte dove non sente di bocca...ecco: 36 e 8! Tutto pene...io viene staséra quando Siùra Ròza fare zuppa di broccoli! (Fa per uscire ed urta Sperandìo che cade. Cade anche la borsa che è recuperata da Batistì e restituita)

Sperandìo: Chèsta...la restarà mài sènsa clièncc! (Afferrando Galìna con Piéro e guidandola alla porta) Prìma la ia zgnèca...e dòpo la ia cüra!

Galìna: Arrifedérci a ora di céna pèr zuppa di broccoli! (Esce, rientra) Con tanto sale, Ròza. Sale fa péne tutte circonfallazioni di cuore!(Esce tra Sperandìo e Piéro.Li segue Batistì)

Scena X°

Gioàn - Giacumìna - Röza

Röza: (Agitata) Fin ché...l’è ‘ndàda. Ma adès, ché söcéd?

Giacumìna: Adès bözognarà che sentóme Gioàn, se ‘l ga stüdiàt argóta...e se ‘l vé a sègn dè desedàs! (Gioàn russa) Sèntet cóme che ‘l rónca?

Röza: Làsel a stà, desèdel mìga! Ai “Matemàtich”...bözògna ‘ndàga ‘ntùren al sò èrs, se nò i sa mèt a fà le strése!!Ma ghét sintìt...quànd che ‘l pàrlaa có la ùs de Cèco?

Giacumìna: Fà sìto Röza...che quàzi m’è gnìt ón cólp! Oó, l’ia precìs spödet! Ghè stàt ón momènt che sìe dré a burìga, pèr fàghele scöntà töte! Pèr fürtüna che dòpo ma só zgurlìda föra e ma só cunvincìda...che, söl lèt, ghéra Gioàn e mìga Cèco!(Gioàn che ascoltava, ricomincia a russare. Röza si accorge degli intervalli e vuole smascherarlo)

Röza: Té; Giacumìna, scólta. (Gioàn russa. Röza parla più forte) Dìzet che sa pödes fidàs dè lüle? (Gioàn tace,poi russa ancora) ...Perchè ‘l ma dà ‘na bröta impresiù...

Gioàn: (Alzandosi a sedere) Che impresiù ga dói, Siùra Röza? Dè giü che öl zögàga déter a le òste dizgràsie, o dè giü che öl dàv una mà, perchè ga fì compasiù? La m’à apéne sercàt scüza pèr le vigliacàde che la gà dìt prìma...e l’è za dré a spüdan dè le ótre?

Röza: Nò, Gioàn Röda...mé só ‘na fónna dè paròla e quànd che la dó...l’è chèla. Sùl che ma sìe rincurzìda che ìl fàa parènsa dè dormer...e ülìe fàghel saì.

Gioàn: E mé ülìe fàga saì che ‘l sìe che lé la ‘l sìa!

Giacumìna: Se ülì saì argót apó dè mé...sìv dré a fàm vègner al mal de có!

Scena XI°

Röza - Gioàn - Giacumìna - Sperandìo - Piéro Kati - Batistì

Sperandìo: (Rientrando con Piéro) Se Dìo öl l’è ‘ndàda, la “zlovàca”

Gioàn: Ga l’ìv dìt dè mìa fàs véder fin staséra?

Piéro: Al stàghe sücür, Gioàn...che la riarà ‘n pàca...a l’ùra dèi bròcoi! Gó promèst dè mèter só apó ‘na sfìlsa dè salamìne a la bràza e lé l’è partìda có i öcc che stralüzìa.

Röza: Ma ‘nsóma! Quànd ghìv edèa dè fàl mörer...al mórt?

Gioàn: Prìm dè séra.

Piéro: Quànd che ma fà còmod a nó!

Röza: Prìm dè l’ùra dè séna.

Sperandìo: Ma alùra, se decidóm che l’è mórt prìma dè séna...che ga dómei a fà i bròcoi e le salamìne, a la Galìna Extracomunitària?!

Giacumìna: (A Sperandìo) Ta sé ‘n gràn zbaüsù! Dòpo töt al córer che la gà za fàt sté setimàna, a ègner a vizità Cèco, té ta ölarèset dàga mìga dè séna...perchè, al só cliènt, góm decidìt dè fàl mörer a la marènda?

Piéro: Zbaüsù e tègn! I bròcoi i ó catàcc mé... e le salamìne i’è chèle dè la mé pòrca!

Röza: E chi fà bóer i bròcoi e rustì le salamìne? Só mé, bröt...Rasìsta!

Kati: (Rientrando con Batistì sente le ultime parole di Röza)Che gàla dìt?

Batistì: Che Sperandìo l’è “Rasìsta”.

Scena XII°

Röza - Gioàn - Giacumìna - Sperandìo - Piéro - Kati - Batistì

Röza: Rasìsta...sé!Cóme ‘l ciamarèset té, Kati, giü che rifüda ‘n piàt dè minèstra a ‘na Dutùra Céca e Zlovàca che, cón chèl la pagóm nóter paezà,l’è gnamó riisìda a fità ‘na stànsa... e ga tóca dórmer an dè ‘na bröta màchina...’na “SKODA” dèl 53?

Kati: Se l’è isè, Sperandìo, ma pàr che la siùra Röza la gàbe mìga tórt.

Sperandìo: Mé ga metarès ‘na préda sùra...e ragionàrès dè quistiù pö dè sostànsa!Ardì che se tacóm a scaàs dènter,pöl desquarciàs dèi cantù scür fés,che fórse sóm gna dè ìga!

Sperandìo: Ansóma...però la Dutùra...l’è mìga pròpe cóme nöter...

Giacumìna: Ma se la gà la pèl pö ciàra dè la tò!

Sperandìo: Èdet!Se l’ìa culùr cafè,sa püdìa dàga apó na scödela dè panaròcc!Gàl sintìt, Gioàn?

Piéro: Gioàn al gà dìt che l’è mèi mìga scaàs dènter fés. E té, Giacumìna, an dè ‘l fà diferènsa tra biànch e négher, ta sé Rasìsta apó a té!

Giacumìna: Mé só mìga “Rasìsta”! I’è lur...che i’è négher! (Commenti mimici ironici)

Batistì: Siòr Gioàn, al ma scüze se gó...’na famìa dè discuzìcc...ma ché ‘l tép al pàsa e sa gà combenàt póch e neènt! Gàl ón ‘edèa...dè chèl che sa pöl fà?

Gioàn: Ón’edèa ga l’ó.Ma gó dè decìder se ma convié res.cià la reputasiù...magàre la prizù ...pèr ötà ‘na mànega dè zbalàcc e dè zvergolécc an dè ‘l có...cóme i Nobili Maróni!

Batistì: (A Gioàn) Siòr Röda, al ma dìze chèl che ghè dè fà.

Gioàn: A belàze. Mìga pèr ufindìv ma óter Maróni, mèno ghì dè fà...e meno püdì zbaglià. Se va à bé chèl che öi fà mé...ghì dè mitìv an dè ‘l có che comànde mé...e apéne mé! Se argü...(Röza)...o argön i sfàlca nóma dè ‘n’öngia da chèi che i’è i mé ùrdegn...ma sa làe le mà dèi mórcc, dèi vìf e dèi màcc, dè la famìa Maróni! Sói stàt ciàr?

Piéro: Pö ciàr dè isè! Mé só decórde.

Batistì: Töcc...sóm decórde!

Gioàn: (Guardando Röza) Tignì a mènt che fó cönt sö la òsta paròla.

Röza: Sé, sé. Só decórde apó a mé... (Tra sè) ...pèr fórsa!

Giacumìna: E té Sperandìo, che dìzet?

Sperandìo: Dìze che, a mé, ma piàs cudighì e spenàse...ma se ‘nsìma la tàola ma sa tróe apéne polènta e lat...majóm polènta e lat.

Gioàn: Alùra ambiómes a cùzer ansèma argóta, prìm che ègne nòt. (Incomincia ad imitare la voce di Cèco) Siùra Röza, àla bé la ùs dè Cèco?

Röza: Pòta! Cèrto che la à bé! La m’à fàt vègner i zgrizulì apó adès!

Piéro: Ostréga se la à bé! La ùs l’è chèla, precìza, spödéta.

Sperandìo: L’è riès a ‘mbroià apó la Dutùra Ciücialòva...östa, vègnela a séna?

Giacumìna: Mùchela, zgagnasömèghe!

Gioàn: E se la us la à bé...e gó ‘mbroiàt la Dutùra, perchè gói mìa dè ‘mbroià apó ‘l Nodér?

Batistì: Ma cèrto che’l gà riès! cól Nodér, pó , l’è amó pö fàcil...

Röza: Oh, Dìo...a pensàga dré bé...al garès mìga dè tröbölà ‘n gràn fés.

Sperandìo: A tignìl bèl vontàt dè grègia...antàt che l’è ché...sa pöl fàghela.

Giüzipì: (Entrando di corsa, a Giacumìna) Màma! Màma...gó pö gnà ‘na cìca!

Giacumìna: (Gli da un ceffone) Fàtele dà dè Berlusconi...che l’è mìga Rasìsta!

Fine Atto I I°

A T T O III°

Scena I°

Piéro - Giacumìna - Batistì - Kati - Sperandìo

(Piéro sta bruciando i fogli del Testamento. Entra Sperandìo)

Sperandìo: E adès che sét dré a fà?

Piéro: Só dré a brüza ‘l Testamènt. Al ma l’à dìt Gioàn dèi Menés.

Batistì: L’è ‘n bèl sègn. Se ‘l gà dìt dè brüzàl, völ dì che l’è sücür dè lü.

Kati: Cèrto! Mé bubà prìma ‘l ga pènsa sùra fés ma, quànd che l’sa àmbia a fà argót, al la fà bé. Fìn dès al ghè mài andàt dè mès.

Sperandìo: Però, cóme sa sènt, l’è ‘ndàt an brüs parèce ólte! E adès...andó él?

Giacumìna: L’è ‘ndàt dè là, an càmera dè lèt dè Röza.

Sperandìo: E Röza...’ndó éla?

Piéro: L’è ‘ndè la sò càmera dè lèt...cón dè Gioàn.

Sperandìo: Arda té! I s’è pelàcc al müs töta matìna...i gà tacàt béga fìn dès cóme cà e gàt...e adès i’è ‘n càmera dè lèt!

Batistì: Ma ‘nsóma, zìo! Perchè sét isé malègn? Al ghìa dè cambiàs föra...

Sperandìo: El andàt a mitìs...’na camìza dè nòt dè Röza?

Batistì: Só gna che ‘l sa mèt, gna perchè ‘l sa la mèt. Mé, dèl Siòr Gioàn, ma sa fìde...e só sücür che ‘l farà sèmper al nòst interès. Era Kati?

Kati: L’ó apéne dìt. Mé bubà se ‘l fà argót al la fà bé. Spitì e edarì!

Sperandìo: Alùra spetóm...e speróm che i ga ‘n vaghes an föra prìm dè domà.

Giacumìna: Che garèsei dè stà là a fà?

Sperandìo: Mé só apéne che: “Söche e milù...i fiorés mal se i’è föra stagiù!”

Scena II°

Piéro - Giacumìna - Batistì - Kati - Sperandìo - Gioàn - Röza

(Entra Gioàn con camicione e cuffia e Röza con una “Bugia “ in mano)

Gioàn: Arda Sperandìo, che ‘l tò ciöciömelà a mé ‘l ma dà mìa fastìde. Töt al pö l’è Röza che garès dè ufindìs, perchè a pensà isé mal dè töcc...cón dè ‘n mórt an càza...ta ga rièset apéne té!

Piéro: Eco! Sercóm dè tègner a mènt che ghè ‘n mórt sùer tèra...

Sperandìo: ...e che góm gnamó decidìt quànd che ‘l gà dè mörer.

Gioàn: Va bé! Batistì adès al và dal Nodér Carafìna e l’ ma la pórta ché, pö prèst che ‘n frèsa, perchè Cèco ‘l stà mal e ‘l völ fà Testamènt.

Kati: Pödei andà apó a mé, bubà?

Gioàn: L’è mèi dè nò, s.cèta. Al Nodér pödarès vignìga dèi sospècc, an dè ‘l vidìt riàga ‘n càza ansèma a Batistì.

Batistì: Quài sospècc? Ga dizarèsem che Kati l’è la mé murùza.

Röza: A belàze! Oter du sarì murùs...quànd che la ‘l dizarà la mé famìa!

Kati: ...e la mé famìa ‘nvéce...gàla de fà sìto e spetà i sò còmocc?

Gioàn: (Furente) Bàsta! Ghìv apéne dìt che comandàe mé...e sìv dré a röenà töt! E te, Kati, còmplica mìga le ròbe. Rèndet cönt che nüsü gà dè saìl che ‘ncö sóm vignìcc an càza Maróni. Capéset al perchè?

Kati: Ma sé, bubà. Pèr adès la zènt la gà mìa dè saì...che i Maróni e i Röda i gà dèi tràfech ansèma. Ma quànd che la stória dèl Testamènt la sarà sistemàda...stì pör sücür che mé e Batistì ga ‘l dizaróm a töcc...che sa spuzöm an Primaéra!

Röza: Ma perdìo, che frèsa! Prìma rióm an có dèl mistirù pö gròs...e dòpo pensaróm apó ai mestér pö pesègn!

Batistì: Ta ‘l dìzet té...che i’è mestér pesègn! Pèr mé e Kati i’è gròs fés...e ta saré mìga té dè sücür a ‘mpidìm dè fà chèl che ‘n’óm vòia! (A Gioàn) Mé ‘ndó alùra. Se ‘l tróe sübet, an dè mèz’ura sóm ché.

Piéro: Sérca dè müìt föra, perchè sa pöl mìa ‘ndà aànti isé, cón dè ‘n mórt an càza...sènsa che argü ‘l vègne a saìl.

Röza: Domà...l’è l’ Sàbot dè la “Secónda” e a ndà bé töt, prìma che fóme l’Obet...gà dè pasà la Dumìnica, al Lönedé...ansóma: fìna a Martedé, Cèco Maróni ga l’ óm an dèi pé!

Sperandìo: Metómel an giaséra! Isé pödóm fà Fèsta a la “Secónda” e Cèco ‘l fóm mörer...quànd che ma fà còmod a nó! (Gioàn è scandalizzato)

Gioàn: ( A Batistì) Dal momènt che crède e spére...che ta ga sömèet póch al rèst dè la tò famìa, vöi fidàm dè té, Batistì. Dóca và a tö ‘l Nodér.

Batistì: Pàrte sübet. E lü, Gioàn, al gàbe pasìensa. I parèncc...sa pöl mìga catài föra: tóca tègner chèi che sa gà. (Esce, accompagnato da Kati)

Scena III°

Gioàn - Röza - Piéro - Giacumìna - Sperandìo

Piéro: Mé gó ‘na quistiù dè s.ciaréser có lü, Gioàn.

Gioàn: El dré amó a dàm dèl “Lü”? Se töt và bé, a guàl dè séra, sóm za bèle ‘mparentàcc... (Röza fa gestacci, frenata da Giacumìna)

Piéro: Dömes dèl “Té” alùra. Ta ghé spidìt Batistì a dìga al Nodér che mé fradèl Cèco al völ fà Testamènt. Dè chèl che góm troàt stamatìna...e che mé gó brüzàt...Carafìna al na sà neènt. Ma se pèr càzo al ga ‘n’à ón ‘óter vècc, an dè i sò casècc...le paròle: “Fa Testamènt” i’è zbagliàde! Töt al Pö, Cèco, al garès dìt che ‘l vülia fàl dè növ, al Testamènt, cambiàl...ma mìga: ”Fàl”! Ta sömèa...o nò?

Gioàn: L’è éra. Ma mé gó fàt apòsta, a parlà isé. Pröóm a oltà la fretàda. Metóm che, a càza dèl Nodér, dè Testamèncc ga ‘n sàpe mìga. Se me ga mandàe a dì che Cèco ‘l vülìa cambià...o rifà...argóta che ‘l ghìa mài fàt...che garèsel pensàt? Sarèsel mìa stat pès?

Piéro: Ta ghè pròpe rizù, Gioàn. Al garès pensàt sübit a argót dè tróbe

Sperandìo: E ‘nvéce, a ìla mèsta zó isè, quànd che ta dìzet: “Fà Testamènt”, töt chèl che pöl pensà Carafìna al sarès: ”Amó ‘na ólta!” E bàsta.

Giacumìna: Dizì chèl che ülì...ma Sperandìo apó ste ólta al gà majàt la fòia!

Gioàn: ...cón töcc i “Caalér”! Spére che ‘l discórs al va sàpe dè scöla e che riìghev a capì cóme l’è gràm dezgrabiàs an sèrti menés. Perchè ‘ndè ‘l dìv dè lasàm fà a mé, dè lasàm parlà mé...schersàe mìga!

Röza: Ma quànd ga sarà ché ‘l Nodér, sa pödarà mìga...ga sarà mìga möd...pèr fàs dì se ghè za ón Testamènt?

Sperandìo: ...e a chì ‘l ga lasàa Cèco...e quàt che ‘l ga lasàa! Desèdet, Röza! Carafìna ‘l ta rispondarès: ”Cèco l’è lé...domàndega a lü!”

Giacumìna: Rièse mìga a capì perchè ta sé isé curiùza dè conóser ón Testamènt che fórse ‘l ghè gnach...e, apó se ‘l ga fös, al cöntarès pö neènt! Làsa lé dè fà bóer al servèl, Röza. Góm dìt che sa fidàem dè Gioàn? Lasómega fà a lü! Adès pó, che ‘l sà la ràa e la fàa dè töcc nóter, dìzem cóme ta faresèt a taiàl föra.

Röza: Vöi taià föra nüsü, mé. (Confusa e cocciuta) Ma se sa püdìa...

Gioàn: Lasóm pèrder, Röza. Nóter du sa capésem apó per tròp! Ma, dal momènt che sóm sö la stèsa bàrca...pröóm a remà dè la stèsa bànda, perchè se nò...negóm töcc ansèma! Sercóm dè ègner a rìa cón dè le ültime quistiù. Sìv bèle decórde sö cóme spàrter l’Eredetà? (Silenzio) Ma parìa dè saìl...che ghì gmamó combenàt neènt! E pèr le palànche?

Scena IV°

Gioàn - Röza - Piéro - Giacumìna - Sperandìo

Röza: Sa spàrt. Sa fà tat pèr ü.

Sperandìo: E prìma sa le cönta ‘nsèma.

Piéro: Quànd che pènse a la mé famìa...’ndóe che töcc i sa fìda e i sa öl bé dè giü cón l’óter...che ülìv che va dìze: ma sa zlàrga ‘l cör!

Gioàn: Al ma sa zlàrga apó a mé. ‘Ndóm annàcc, però. Chèla càza ché, chèla ‘n paés e töcc i teré...cóme ülìv spartìi?

Piéro: Mé öle i capanù dèi vedèi.

Sperandìo: E mé chèi dèi porsèi.

Giacumìna: Isé ta troarèset tra fradèi! Mé ‘nvéce ma sa contènte dèl Laghèt e dèl Tràni che ghè ‘n bànda...

Sperandìo: Al Laghèt dè le tröte ‘mbreàghe!

Giacumìna: Chèl, sé! E a Batistì, se ‘l sa spùza, ghè dè lasàga la càza ‘n paés.

Röza: Va sa ricurdìv...che ga sö apó a mé? E mé, chèi mür ché, i làse mìga fìn che scàmpe! An pö...ghè i teré dré a Mèla!

Giacumìna: Ta ölaré mìga apó a chèi...neh? Al sét quàt che i vàl? (Nervi tesi)

Scena V°

Gioàn - Röza - Piéro - Giacumìna - Sperandìo - Kati - Giüzipì

Gioàn: Sercóm dè conclüder, zènt, prìma che rìe ‘l Nodér! (Rumori da fuori) Va l’ìe dìt! E adès che fómei? (Si nasconde dietro la porta.Entrano Kati e Giüzipì) Amó tàt!

Kati: Ma ardì lüche! L’è la tèrsa ölta che ga dó palànche pèr crompàs le cìche! Fìn che ghìe argót an dè ‘l bursì...l’è ‘ndàda bé. Ma adès, che ga n’ó pö gna ü...rièse mìga a fàl stà quacì!

Röza: E té...perchè ga i ét dàcc? Che bèla Màder ta sarèset...pèr i fiöi dè Batistì...se ta sé mìga bùna dè dìga dè nò a ‘n gnàro!

Kati: La ga domànde a lü...perchè ga i dàe! Sàla cóme ‘l ma rispundìa?

Giüzipì: Se ta ma töet mìga le cìche, ga dìze a töcc che Cèco l’è mórt!

Gioàn: E adès Kati la gà finìt i sólcc. E dè cìche...quàte ga n’ét amó?

Giüzipì: Pö gnà öna. Ma le cìche le m’à stöfàt. Adès ma piazarès zögà al... (Rivolta a Sperandìo) ...che zöch él al “GOLF”?

Sperandìo: L’è ón zöch che i fà ‘n mès ai pràcc. An prensépe sömèa che i sàpe dré a ‘ndà a fóns, ma ‘nvéce i ga cór dré a ‘na balìna pö pesèna dè chèla dèl “Tènis”. Quàndo che i la tróa...’nvéce dè töla sö...i sa àmbia a giràga ‘ntùren e, a la fì, i ga mùla ‘na badilàda...

Giüzipì: Cón chi? Cól badìl?

Sperandìo: Èe! Cón dè ‘n bachèt cóme chèi pèr anfröscà i fazöi, che, ‘n fönd, al gà ‘na spécie dè cögià sturzìt. I ga dà ‘na cögianàda e ón ‘ótra...e ón ‘ótra...fìn quànd i riès a fà ‘ndà la balìna an dè ‘n büs.

Giüzipì: El töt lé...al “GOLF”?

Sperandìo: Che ràsa! Dòpo i tìra föra la balìna dal büs e i trübüla cóme macc...pèr fàla ‘ndà ‘ndè ‘n’öter.

Giüzipì: Gó capìt. (Pensa un po’, poi, a Giacumìna) Màma! Bàsta cìche! Mé völe dò rachète dèl Tènis, sìch scàtole dè balìne, le braghìne bianche, la maìna...cól lözertù che màja i négher an dè i fòs...e ón abonamènt de tré àgn al Tènis Clöb!

Giacumìna: E se nò?

Giüzipì: Se nò andó a dìga a töcc che ‘l zìo Cèco l’è mórt amó dè stamatìna...e che ‘l v’à lasàt neènt dè Redetà!

Piéro: Ma mé ta còpe, bröt dizgrasiàt! (Giüzipì si rifugia da Giacumìna)

Gioàn: Ón momènt, siòri! Ghè mìga tat dè copà. An dè i pastés ga só dènter apó a mé e vöi mìga ‘ndàga dè mès! Giüzipì bözògna tignìl bu!

Sperandìo: Ma cóme fómei a töga töta chèla ròba lé? A oltàm töcc a cül an sö, saltarès föra gna desmìla frànch!

Gioàn: Gàl mìa dè fà Testamènt Cèco, apéne che rìa ‘l Nodér? Völarà dì che tò zìo... (A Giüzipì, indicandosi) ...al tà lasarà chèl che ta ölet!

Giüzipì: (Indica Gioàn) Mé zìo...lü?! (Gioàn annuisce) Alùra ma fìde. Però dè braghìne e de maìne, an vöi tré péer...e dés scàtole dè balìne! (Fa uno sberleffo ed esce di scena canterellando, seguito da Kati)

Scena VI°

Sperandìo - Giacumìna - Röza - Piéro - Gioàn

Röza: Zènt, möómesela, che rìa ‘l Nodér! Sóm gnamó ‘ndacc decórde sö neènt!

Piéro: Mé dizarès dè fidàs dè Gioàn an töt e pèr töt. Se cridìv che sómes bu dè ‘ndàghen an föra dè pèr nòst cönt...sìv màcc petòch. Lasómega fà a Gioàn...e che Dìo ‘l ma la mànde bùna!

Sperandìo: Sé, sé! Lasómega fà a lü! Però se lü sa àmbia...a mèter sö la mé camìza dè nòt...andóm mìga bé!

Giacumìna: Dè Dìo...che streacàt che ta sé! Ghét póra che ‘l ta la zlìze?

Sperandìo: Vöi mìga che la mé ròba i la mète sö i óter...e che la àghe a spàs pèr la càza! (A Röza) Comöt che l’ìà ‘ndè la tò càmera?

Röza: Perchè se ta i làe e se ta i stìre mìga mé, i tò stràs i starès an pé dè pèr sò cönt, bröt cavrù dè ‘n barbù!

Piéro: Röza, l’ét stiràt al mé pigiàma? Mètega sö chèl e ‘mpientómela lé!

Röza: Al pigiàma l’è za ‘n càmera tò, ndè ‘l casèt an bas dèl vestàre.

Gioàn: Andóm a mitìs al pigiàma! (Esce con Piéro. Li segue Sperandìo)

Giacumìna: (A Sperandìo) E té...’ndó ét?

Sperandìo: Ma sa fó dà ‘ndré la mé camìza, prìm che i ma la stranfógne sö töta!

Scena VIII°

Röza - Giacumìna

Giacumìna: Röza...che ghè sücès an càmera tò, cón dè Gioàn? (Röza si agita) Ta ‘l domànde perchè ta ma sömèet pö chèla dè prìma. Ta ghé lasàt che ‘ndàes Piéro a dàga ‘l pigiàma...e gó l’impresiù che ta ölet schià dè troàt de pèr tò cónt, cón dè Gioàn Röda!

Röza: Che ta é ‘n mènt, Giacumìna? An càmera mé, ghè sücès neènt de neènt! Prìma dè töt l’è ón óm che ma piàs gna ‘n brìs. L’è isé...gròs, isé...biólch, isé paezà ‘n confrónt a nóter! Però, a dìtela töta, quàndo che ma só ‘ncuaciàda zó a tö sò la camìza...deànti àla specéra dèl vestàre...gó ést che i sò öcc i vardàa mìga gna ‘l mé có, gna le mé spàle...ma i éra ‘mpitulàcc...

Giacumìna: ...sö le tò cülàte! Edet dóca che ghìe rizù mé? Che ghéra argöt dè növ...’ntrà Röza Maróni e Gioàn dei menés?!

Röza: Té a mènt che a mé ...ón óm dèl gèner al ma fà apéne schéfe!

(Improvvisamente suona il campanello di casa)

Giacumìna: (Corre alla porta, la apre) Gioàn, Gioàn, ghè ché ‘l Nodér!

Scena VIII°

Nodér - Sperandìo - Giacumìna - Gioàn - Röza - Batistì

(Di volata entra Gioàn in pigiama e si butta nel letto. Lo seguono Sperandìo e Piéro che bloccano la porta per dare a Gioàn il tempo di sistemarsi. Röza abbassa le luci.)

Nodér: (Tipo veneto.Entra con Batistì) E alóra? Fiói, che rotùra dé balòni! Laséme pasàr, ciò! Drìo a la stràda gó trovà un polverón che ‘l me gà ‘mbruzià tùte le canèle! No ghe sarìa un gioséto dè zgnàpa, pér zmolàrme la góla? E Cèco, xélo ancóra vìvo... o xélo za partìo? (Röza gli versa da bere)

Giacumìna: Vènga a sentàrsi giù, siòr Nodéro, vènga qui, sulla scàgna più bella!

Sperandìo: Andóm bé, fiöi ! Al ma sömèa za aànti cól lubrificànt!

Nodér: Gnorànte! Impìsé ‘l ciàro invéce, che no vòjo spacàrme ‘na gàmba! O i ve gà za tajà i fili dè la lùce? ’Ndó xélo él moribóndo?

Gioàn: (Imitando la voce di Cèco) Só ‘ndèl lèt. Al vègne ‘n sà... che gó dè parlàga

Nodér: Ma qua ghe zè tròpo scùro! Come fàso a scrivere? No se véde gnànca ‘l bicér! E cóssa xéo quèl continuàr a fàr e disfàr Testamenti?

Pièro: Alùra, ga ‘n’éra ón óter!

Nodér: Gnorànte! La séto la diferènsa che ghè xè...tra tì e una boàssa?

Pièro: (Offeso) Nò...e ‘l ga pènse sùra bé, prìm dè dìmela!

Nodér: E mì no te la dìzo... e te làso crepàr ‘gnorànte!

Gioàn: (Fioco) Nodér... al pèrde mìga tèmp, al vègne ‘n sa, che stò mal fés!

Sperandìo: (Guidando il Notaio al letto) Fórsa, Siòr Nodér... che se nò Cèco al fà mìga a ùra a mörer prìm dè séra...

Gioàn: Al ga dàghe mìga óra, Nodèr... e ‘l vègne ché. Gal töt sö dè scrìer?

Nodér: (Apre la borsa) E còssa fémo có l’ultimo Testamento, che ‘l gà firmà l’inverno pasà? Spachémo ànca quèlo? (Posa carta,penne e... grappa, sul tavolo a fianco del letto)

Röza: Se Gioàn... Madóna! Se Cèco al vól fàn ón óter, l ’è ciàr che ‘l prìm l’è dè zbàter vià! Ma...siòr Nodér, (Versandogli da bere) sa pödarès mìga saì a chi ‘l ga lasàt le sò Sostànse... an dè ‘l Testamènt che ‘l gà lü?

Nodér. Tóza! Se no ti fa ‘na s.ciànta dè ciàro...no se pól fàr niente! (Röza corre ad accendere la “bugia”e la mette sul tavolo) Lóra! Cóssa xè che té dizévi tì? Cóme ‘l géra el vècio Testaménto? Ma sicùro che te pól savérlo. Bàsta che te ghe lo domàndi a lù!

Sperandìo: Ta l’ìe dìt mé...dè mìa fà domànde cretìne!

Gioàn: Mé gó neènt a l’incontràre che i sàpe a chi ghìe lasàt. Però, Nodér, sicóme stó mìga bé gna ‘n brìs...al ga la dìze lü! (Ammiccamenti)

Nodér: Mì ve mandarìa tùti a Ramèngo! Però, contènto Cèco...contènto ànca mì.Vùto savér a chì ‘l gavéva lasà ‘l sò PatrimònioCèco Maróni? A tùti voiàltri, parènti ‘gnorànti!

Röza: E alùra... tegnóm chèl l’é! Vàl mìga bé?

Piéro: Cèrto che ‘l và bé! Nóter sóm töcc contécc, éra? (Assensi)

Nodér: E mì...còssa són vegnù a fàr, lóra? A rómperme i balóni cói Maróni?

Gioàn: Se l’ó ciamàt ché...l’è perchè ‘l Testamènt vöi cambiàl! (Proteste)Bàsta nèh! Sìto töcc, prìm che ma ‘nvèrse debù!Alùra fóm isé,Nodér.Lü ‘l nòmina le mé sostànse giöna a la ólta e mé ga dìze a chi vöi lasàghele.Sa pöl fà isé... pèr mìa fàm stracà fés?

SCENA IX°

Röza - Piéro - Nodér - Gioàn - Batistì - Kati - Giacumìna - Giüzipì

Nodér: Se podarìa ...ma qua...mi nó ló scrìvo, él Testamento!

Batistì: Adès ghè dré a ignìm al nervùs apó a mé. Perchè pödel mìga scriìl?(Rientra Kati)

Nodér: Perchè ghe vól du testimòni...fóra dè la faméia! (Guarda Kati) E tì...chi sìto? Parènte dè qualcùn dèi Maróni?

Kati: Nò, ma amó pèr póch. E dóca l’è mèi che stàghe föra dèi pastés.

Nodèr: E lóra...và in móna ànca tì!(Batistì preleva due spettatori dalla platea) E voiàltri...sìo parènti dèi Maróni? Nò’? E lóra cominsiémo! (Legge) Contanti, Azioni...e BOT?

Gioàn: Che i sa ia spàrte tra dè lùr

Nodér: La càza padronàle e i teréni sùl Fiùme...che ghe và drìo?

Gioàn: Apó a chèla ga la làse a töcc ansèma. A Batistì ‘nvéce ga làse la càza ‘n paés, se ‘l spuzarà Caterina Röda, la fiöla dè mé compàr Gioàn!

Nodér: Gó da scriverlo?

Kati: Ga n’è mìga bizògn!

Batistì: Ga pensóm nóter du a dìghel a töcc...che sa spuzóm.

Nodér: (Consulta le sue carte) L’allevamento dèi vedèi?

Gioàn: L’allevamènto dèi vedèi (Piéro ansioso) ga ‘l làse a mé compàr Gioàn Röda (Piéro rabbioso) an memória dè quànd che sìem a l’Azìlo ‘nsèma!

Nodér: L’allevamènto dèi porsèi? (Sperandìo agita una mano verso Gioàn)

Gioàn: Chèl vöi lasàghel...a mé compàr Gioàn Röda, an memória de quànd che ‘ndàem a scöla ‘nsèma! (Sperandìo furibondo mima vendette)

Nodér: El laghéto dè pèsca, có la tratorìa rùstega e ‘l vìn che fà schìfo!

Giacumìna: (Avanza, mani sui fianchi) Vöi pròpia éder a chi ‘l ga la làsa!

Gioàn: Sèmper a mé compàr Gioàn, an memória dè quànd che andàem a zgiòndre ‘nsèma!!

Nodér: (Tra grida rabbiose) Cóme xè che se scrìve: Zgiòndre?

Gioàn: Putàne! (Piéro si rivolge sottovoce a Batistì)

Piéro: Se pènse che l’ìa asé brüza ‘l Testamènt che góm troàt...ma é adós l’antizù! Bèl ‘afàre che ta m’é fat fà...cól tò Gioàn dèi Menés! (Entra Giüzipì,in divisa da tennis)

Giacumìna: Dizgrasiàt, pòrch! Sóm töcc ruinàcc...e lü ‘l và a tö le rachète!

Giüzipì: Ma mé gó tiràt föra gna ‘na palànca, i m’à dàt töt a crèdet. Gó dìt che a pagà sarès pasàt... (Indica Gioàn) ...mé zìo Cèco Maróni!

Piéro: E quànd él che ‘l và? “Cèco”...e dìze mìga quàl...l’è dré a mörer!

Giüzipì: Gó mìa dìt che l’andàa sübet. Gó dìt che ‘l sarès andàt Martedé...dòpo che i ga fàt l’Obet! (Scappa inseguito da Giacumìna, Sperandìo e Piéro, che rientreranno più tardi con martelli e coltelli)

Nodér: Gnorànti! (Fa firmare il testamento a Gioàn) Gavémo finìo?

Gioàn: A mé ma pàr che ga sàpe pö neènt...

Röza: (Impassibile, versando ancora grappa al Nodér) ...dè lasàga a Gioàn!

Nodér. Bòn! (Ai 2 spettatori) Fiói, vegné qua, firmé... (Firmano) ...e ‘ndèmo fòra dèi balóni! Ve salùdo...Gnorànti! (Esce con i 2 spettatori)

Scena X°

Piéro - Gioàn - Röza - Batistì - Giacumìna - Sperandìo - Kati

(Entrano Piéro, Sperandìo e Giacumìna. Agitano le armi contro Gioàn. Questi stacca il fucile dal muro e li minaccia a sua volta)

Kati: Che sìv drè a fà?! Lasì stà mé bubà, nèh!

Batistì: Sö, da brài, zìo Piéro, zìo Sperandìo...zìa Giacumìna, fì mìa isé...

Piéro: Ah! Ta fé bèl té...perchè ta ghé risiìt la càza ‘n paés...

Sperandìo: ...e ta spùzet la tó Zmusignùna!

Giacumìna: Ma nóter...sóm restàcc cón dè neènt, sóm ruinàcc...pèr cólpa tò...e dè la tò bèla idèa dè fàs vötà dal Siòr Gioàn Röda!

Piéro: Al bèl l’è...che sa pöl pö fàga neènt!

Sperandìo: (Agita il coltello) Ma sa pöl consàl cóme ‘n creèl, a fórsa dè büs!

Gioàn: (Voce sua)Ghìv vòja dè scoltàm du münücc...o ülìv fa s.ciopà la guèra? Ardì che a fà isé ghì neènt dè guadegnà. Se ghèse apó dè mörer, adès che ‘l Nodér l’è partìt cól Testamènt...tirìv föra de ’l có dè giöstà argót! Töt chèl che ma só lasàt a mé... al ga tocarès a mé fiöla e, pö tàrde, a Batistì! Dóca, sa ragiùna...o sa scanómei?

Batistì: A mé Gioàn al m’à fàt ón gròs piazér...

Piéro: Ma se ón domà Kati la càmbia idèa...e ‘l piàzer i sa la fà a lùr?

Sperandìo: Antàt al m’à ruinàt e ‘l m’à tiràt pèr al cül! E té Röza, fét sìto?

Röza: Fó sìto perchè ghè neènt dè zontàga. Al sìv perchè Gioàn al gà fàt isé? Mé crède dè ìl capìt: ché ‘ndré la nòsta famìa la ghìa dés vólte de pö dè chèl che góm adès. Töcc ghérem al nòst ciàpel...e che n’ìv fàt, óter óm? Comöt che té Sperandìo e Piéro e ‘l tó óm (A Giacumìna) e tò pàder (A Batistì)...an dè ‘l gìr dè póch àgn va sìv troàcc cól cül an tèra? Perchè chèl che perdìem nóter...al ga ‘ndàa töt an mà a Cèco? Gói pròpe dè dìvel? L’è perchè sìv mài stàcc bu de neènt!

Gioàn: Ma dispiàs, ma l’è éra. Stamatìna sìev padrù gna dèi vistìcc che ghì ‘ndòs. Adès la càza l’è òsta e ghè òs.cc apö i noànta piò che ga à dré. Quànt al rèst, se mé ma fös ezibìt dè fàv al rizidùr e de cürà i vòs.cc interès...che m’arèsev rispundìt?

(Batistì e Kati escono)

Piéro: Che la ròba l’ìa nòsta e che sa rangiàem dè pèr nòst cónt!

Gioàn: Eco perchè ma sa l’ó lasàda a mé! Tignì bé a mènt che se l’ìa mìga pèr Gioàn...le òste sostànse le sarès za partìde pèr al Convènt dè le Ursulìne! Se ‘nvéce va fidì dè mé, dè ché a ‘n quàch àn, i Nobili Maróni i garà amó töte le sò sostànse...e magàre argót dè pö!

Röza: E pensà che stamatìna ma sa fidàe gna ‘n brìs! Al ma scüze amó ‘na ólta, Gioàn...mé e la mé famìa. Adès cambiarà töt, al vedarà!

Gioàn: Alùra fómes sö le màneghe. Ghè dè ‘ndà a tö Cèco e cumudàl söl lèt. Ghè dè ciamà ‘l Prét, telefonà a le Pompe funebri e a la Dotorèsa...

Sperandìo: ...pèr dìga che Cèco l’è mört e che la fàghe sènsa ègner a séna!

Röza: Mùchela, peciòt! Pötòst, andì a tö ‘l cadàer, che l’è ùra che ‘l möre! E lü , Gioàn,al vègne cón mé a caàs al pigiàma... (ammiccante) ...an dè la mé càmera dè lèt! (Gioàn esce di scena con Röza a braccetto)

Scena XI°

Detti - Galìna - Giüzipì

Piéro: Che öt che ta dìze...mé pröarès a fidàm.

Sperandìo: Se pènse a cóme sìem consàcc stamatìna...l’è mèi ancö!

Giacumìna: Mé dè lü ma fìde...l’è dè Röza che gó póra! Pèr lé l’udùr dèi sólcc l’è cóme l’udùr dè pìsa pèr i gàcc! Amó tat...che ‘l ga fàa schéfe! (Piéro e Sperandìo escono. Giacumìna sulla porta grida) Röza, Gioàn! Vignì föra dè lé,spurchignù! (Poi arretra perchè entrano Galìna e Giüzipì)

Galìna: Jozepìno detto che Franz è morto...ma io non fedére. Tófè ezzere? (Sperandìo e Piéro entrano con Cèco in spalla,ballando in tre la “Cumparsìta”.Vedono Galìna. Fanno un giro su se stessi come per uscire di nuovo)

Sperandìo: La àrde, Ciücialòva, che i bròcoi...ì’è amó dè fà bóer! (Riprovano a uscire ma Galìna li blocca. Allora depongono il corpo sul letto)

Galìna: (Ausculta attraverso il lenzuolo, poi chiede:) Tófe è successo?

Piéro: Che ròba, ‘nsóma??!

Galìna: Tófe è successo il decesso!

Giacumìna: (Vicina al letto, con la corona del Rosario in mano) Il decesso..

Piéro: ...è successo...

Sperandìo: ...nel cesso!

Giüzipì: (Recitando con ironia) REQUIEM ESTERNA, DIN DAN DOMINE...

Giacumìna: LA PERPETUA LUCIAREI...

Coro: RINFRESCANTI PACE AMEN (In calando)

Gioàn: (Dall’esterno, con passione crescente) Röza!...Röza!...Röza!!!

Röza: Eh nò, càro ‘l mé s.cèt. Se röze ‘n brìs dè pö, ta bùrlet zó dal lèt!

F I N E A T T O I I I °

Manerbio, 15/07/94