La stria

Stampa questo copione

 


Personaggi:

Dora                               la rasdora

Rosina                             la fiöla

Anna                               una vsina ad casa

Michele                           moros dla Rosina

Santina                           la chiromante – la strïa

Bartold                           al postin

Dumenico                        ex sonador ad liròn

Pedar                              scarpulin

Varginia                          amiga dla Rosina

Mr. Brown                       turista

Ai nostar dé in un gròs paes o in cità

Atto primo

Interno di un salotto dell’appartamento di Dora.  A sinistra due porte danno rispettivamente alla cucina e l’altra alla camera di Dora. Al centro un balcone con tendine; a destra una porta conduce all’esterno. Mobili: una credenza, sedie, tavolino porta riviste a tre piedi (tripede). Un apparecchio mangiacassette o per CD con musica che dovrebbe uscire da una radiolina: vasi di fiori, posacenere, quadri alle pareti.

La scena d’interno potrà essere costituita anche da teli che coprono dei pannelli che raffigureranno, per l’atto successivo, una piazzetta esterna con una panchina a destra, un desco da calzolaio fuori bottega a sinistra. In tal modo, si potrà avere cambiamento di scena spostando solo i teli dietro i pannelli e riportarli dopo a coprire la scena esterna per ritornare al salotto.

SCENA I

(Dora – Anna – Rusina)

DORA           :- (di mezza età, entra dalla sinistra. Grembiulino bianco, fazzoletto in testa, si mette a spolverare i mobili con un piumino. E’ infastidita per la musica un po’ su di volume. Spegne la radio) “Questo l’è al sarvèl ad me fiöla. Adès ch’l’è in fèrii, invéci ad iütaram l’impèsa cul bagài ché” (accenna la radio) “e po’ l’a n’al sculta gnanca… la möf al galòn e la va chisà in dua… Lé ad sicür, s’a do zò la cà l’an gh’armagn mia sòta. Banadét i zòan… S’a n’agh fès mia mé sempar a master, a s’andrés a cül in sö” (entrano da destra Rusina e la vicina di casa Anna) “If fnì ad tajar i pagn adòs a un qualchidün?”

ANNA          :- “Ma no, cus’a dit… E po’ li babli i-è la droga dla povra gent… e l’in costa gnint” (siede e trae dalla sporta il lavoro a maglia)

DORA           :- “An sa sparla mia adré a li parsuni… e po’ a me  m’interesa par gnint ad chi a dsevu sö….” (pausa studiata) “ ad chi a sieruf adré a parlar?”

RUSINA       :- “Mama… l’è al solit argoment… l’è cla strïa ad sura ch’l’a cambia casa”

DORA           :- “La fa San Martin[1]… con töt quél ch’igh dis adré, chisà cum’agh séfola i oréci”

ANNA          :- “Sl’an si a sgüra mia ben l’igh sefula ad sicür” (con lo sguardo rivolto al piano di sopra) “Cla poch ad bun… la cartomante… la veggente…i dis ch’l’ha s’è tòta un vilin con al giardin d’aturan…”

RUSINA       :- “L’è sempar mei che ‘sti casi vèci con fiapoli e tlarini”

DORA           :- “Vè,  cus’a dit? In ca nostra an gh’è fiapoli é gnanca tlarini”

ANNA          :- (maligando) “Magari un qual sorghin…”

DORA           :- “In casa tua forsi… E po’ l’è inötil ca girè sempar ‘sta fartàda…Chè agh sun nàda e ché agh möri…” (comica) “..beh, insòma… as fo par dir…an gh’ò mia présia” (alla figlia) “A t’agh s’è nada anca tè in questa casa e me am senti come ‘na ciòsa con sot al còrach[2] i sö cicin” (con lo sguardo al piano di sopra) “…e la strïa ad sura l’è una siòca a far tanti sacrifési pr’andar a star in mes ai siur chi gh’à la spösa sot al nas”

RUSINA       :- “Ma i-è propia lur chi la paga ben a faras far li carti… a faras…”

DORA           :- (interrompendola) “..a faras ciavar di bèsi!”

ANNA          :- (invidiosetta) “Cum’ala fat a müciaras i bèsi par cumprar un vilin… magari con la vasca par i idromasagi… Töti bèsi bütà via parché l’è vedva e sensa fiöi e quand la tirarò al gambin igh magnarò töt i sö cusin”

DORA           :- (ironica) “At gh’è ragion…At gh’è fat anca la rima… At pensi ca stà mèi quei chi dorum in sli panchini o in stasiun…? At pö sempar pro’ar  at sarési sensa stròlich … forsi”

SCENA II

(Dora – Rusina – Anna – Michele)

(si sentono dei rumori assordanti provenienti dalle scale)

DORA           :- (trasalendo) “Ma che stòs… Cus’a sücéd? “

RUSINA       :- “Che sapèl!”

MICHELE     :- (da fuori, ad alta voce contro qualcuno) “Ch’af gnès al cagòt… ma am vrì cupar?… s’am casca un mòbil in dal cupin ch’im paga?”

RUSINA       :- “L’è al Michele ch’al crida adré a quei chi porta via al mobilio a dla strïa ad sura” (va ad aprire la porta)

MICHELE     :- (giovane bottegaio, entra adirato. Indossa uno spolverino da droghiere, o un grembiule scuro ed ha una scatola di cartone o una borsa che posa sul tavolo brontolando) “I gh’à li man ad pòìna[3]” (ritorna sulla soglia protestando verso l’alto) “Sa vegni sö af molì un maröch ch’af faghi cascar i masalèr[4]… “

DORA           :-(intanto che Michele brontola, porta via, a sinistra, la scatola che era sul tavolo, rientrando subito)

ANNA          :- “Cun chi gh’l’et sö?”

MICHELE     :- “Cun chi sgagna filfèr chi porta via i mobil… a gh’è mancà poch ch’am caschés ados un stracantun… Ma chi èl ca vò via ad casa?”

ANNA          :- “Cla bèla taramplana ch’la fa li carti… la strïa”

MICHELE     :- “Ah… quèla ch’l’ha gh’à al giardin zoologich in casa?”

RUSINA       :- “Propia quéla”

MICHELE     :- “Ben… l’è a gh’è la roba…” (accenna alla scatola che aveva posato sul tavolo) “.. in dua èla andada a fnir la scatola con la roba ca m’ì ordinà?”

DORA           :- “L’è za a sit”

MICHELE     :- “Euh, che svelta… e par pagar?”

DORA           :- “Lé a sunt men svelta… Va la tribüleri… a pasarò da te admatina… sta mia star in panser”

MICHELE     :- “Va ben… Ades a vaghi da Gatti ch’al m’ha ordinà dla roba…”

RUSINA       :- (gelosa, con un po’ di acredine) “Ah… quel ch’al gh’à cla sbarsgnosa ad  fiöla che quand l’at ved la fa i oc da gata sgnaolona?”

MICHELE     :- “Ma a t’al sé ch’a tse tè la me gatina…” (fa una carezza)

ANNA          :- “Vè zuvnot… cus’èla ‘sta confidenza con la Rusina?”

DORA           :- (scocciata della presa di posizione di Anna) “Cus’a gh’intrat tè con me fiöla… Se mai a sunt mè ca gh’arés da dir”

ANNA          :- “E l’ura dì pör sö”

DORA           :- “Speta ch’am vegna in’ament li to paroli.. ah, si…<Vè zuvnòt cus’èla ‘sta cunfidenza con la Rusina?> (salace ad Anna) “Ontia det ben?”

ANNA          :- “Am par ca t’agh tegni la scala…”

DORA           :- “Vè Anna… I-è moròs… almen luatar i so quél chi gh’a da far… te anca sa tal sé, at manca al material…”

ANNA          :- “Tegh anca man”

MICHELE     :- “Sempar con la lengua in moviment… come al cörlu[5]… Gnanca mal che l’artrosi l’an ven mia in dla lèngua”

ANNA          :- “A m’an faghi propia casu ad te…” (dando un’occhiataccia a Dora) “..e mia sul ad tè”

DORA           :-  “Sta mia a dir dli strampaladi… che töt a ven a cò”

MICHELE     :- “Cambiand discors… la chiromante in doa vala?”

ANNA          :-  (sempre con la lingua velenosa) “In cità… (o in centro) in una zona da siur… Ad precis an so po mia e an gh’al dmandi ganca… da cla volta ch’em litgà par via di sö can chi ha smar .. ehm… chi ha sporcà davanti al portach an l’ho pö vardada in dla ghégna”

RUSINA       :- “L’è fàta a la sö manéra… e l’à n’è mia tant ad scarpa granda”[6]

ANNA          :- “L’as do tanta ad ch’l’importansa cla par la regina Taitù”[7]

MICHELE     :- “Par cunt mé agh manca ‘na rudèla… basta pansar ch’l’andava par strada con tri can in fila indiana… . infiochetà come di pachtin da regal”

RUSINA       :- “...e al papagal òrb?”

DORA           :- “Al dseva di sfondon ch’al mitéva in sugesiòn chi stava a santir”

ANNA          :- “E po’ l’ha gh’eva anca al gat, i canarin, i pés ròs…”(riflettendo) “E malgrado töt a n’agh mancava mai i client”

MICHELE     :- “A gh’è tanti manéri par faras ciavàr i bèsi fin ca gh’è dla gent ch’l’a cred a li strïi, ai filtar d’amur e via andare… As ved ca gh’éma ad bisogn d’andar föra a dla realtà…” (guarda sornione Anna) “Vera siura Anna?”

ANNA          :- “Cus’a voresut dir… A gh’è tanti fat ca süced föra da normal e ch’an siéma mia in grado ad dar dli spiegasiòn. Mè, par esempi, a sun v’öna che a-i oroscopi, a la chiromanzia, ai spiriti, agh credi parché a n’ho vü una pröva una volta, quand con quéla ad sura as parlavum incora.. l’a m’éa fat li cart e…”

DORA           :- “Gh’àla indguinà?”

ANNA          :- “Indguinà?… L’ha gh’à ciapà in pieno … L’éa det che me padar al n’arés süperà l’invern… e infati…”

MICHE         :- “Con töt al rispet siora Anna… ma l’era un bel psolin ch’l’éa mes… al clarinet in d’l’armari”

ANNA          :- (scrolla le spalle e prosegue) “L’a m’éva anca det ch’am sarès separada da mé maré!”

MICHELE     :- (con comicità) “Ma che brava…che sfors… Ma Siura Anna a l’aresum indguinà anca nuantar… A litgavu töti i dé e a volava anca zò da la fnestra di piant, di tgamin e fin un’urinal! … La v’è andada ben che al Comün a na va mia fat la cuntravension per <occupazione abusiva del suolo pubblico con suppellettili e oggetti vari>”

ANNA          :- (con tono importante) “Miscredente…. Ma an dovevat andar dal siur Gati? Vagh pröma ch’al’s méta a sgnaolar… Ah, a proposit addl’indo- vina, se propia at vö una pröva at dirò ch’là m’ha savü dir l’àn, al mes e al gioran dla mè nasita”

RUSINA       :- (salace) “Che sfors! A s’era bona anca mè ad diral… Eu pers la carta d’identità par li scali e qualchidün al’ha la data al portinèr par farvla aver…ma pröma l’ha gh’à dat n’uciàda la ‘veggente’… che tutto vede e non capisce niente!”

MICHELE     :- (ad Anna) “Gnanca mal ch’l’a và ricordà i vostar àn acsé an podì pö faraf al scunt… Dsim sö, àla prevest anca la data a dla vostra…” (mima la… dipartita)

ANNA          :- (impermalita) “Zuvnot…at sé un gran maldücà… Stat mia far pö vedar in questa casa!”

DORA           :- (salace ad Anna)  “Ma brava… Fa pör cunt d’èsar in casa mia!”

RUSINA       :- “Ma al Michele al schersa…”

ANNA          :- “Tögh anca li difesi… Tant al so ben ch’al’t fò la röda… al’t brucuna[8] d’aturan cme un clomb” 

DORA           :- “Ma lasa andar, rabiras a fa mal al figà. Dai Anna, ve da dla cun mè”

ANNA          :- (guarda con sussiego Michele, dà una comica scrollata di spalle ed esce alla sinistra con passo altero come fosse una gran dama)       

SCENA III

(Rusina – Michele)

RUSINA       :- “Povra Anna… l’a s’è rabìda”

MICHELE     :- (prendendole la mano con affetto) “Quand a sarém maridà sperèma d’an litgar mia e d’anver darent gnanca dli strïi con li carti di taroch”

RUSINA       :- “Quand con me madar a tachi al discors da sposaram, la cambia söbit discors… Da quand è manca me padar la gh’à paüra d’armagnar da par lé”

MICHELE     :- “L’as farà una ragion… Sla stes con nuantar a pensi ch’agh sares ogni tant una qual lit… o no?”

RUSINA       :- “An so mai quand a ta schersi e quand at dì da bon”

MICHELE     :- “Pr’al ben ch’at voi a sarés anca dispost ch’la gnes con nuantar…”

RUSINA       :- (contenta) “Dabun?”

MICHELE     :- “Però sl’àn vé mia a sarés mei!”

RUSINA       :- (allontanandolo) “Vuatar òm a si töti cumpagn!.. Egoisti… A t’an saré mia come al Piero, quel ch’al stava adré a la Maria ad Codsòt… Pröma is fava tanti  smolsinadi anca di front a la gent… in fava atar che pitonaras ca pareva ch’in podés mia star dastacà …Lilö al dseva che sensa la Maria agh sarés manca al fià”

MICHELE     :-“E dopu?”

RUSINA       :-“Al l’ha molàda e al tirà fià ben, ben!…Dopu al s’è tacà a la Santina”

MICHELE     :- (accennando a sopra) “Quéla ch’là fa li carti?”

RUSINA       :- “Quéla!… L’era al sö padron ad casa… al l’ha molàda e al gh’à anca dat al sfrato… Et capi che amur?”

MICHELE     :- (ironizzando e italianizzando il dialetto) “Gnanca male che si consola con i suoi animali… A pruposit, a t’a t’arcordi ch’l’a gh’eva cla cagnetta… quéla ch’l’è morta?”

RUSINA       :- “A m’arcordi ben… la dseva ch’agh mancava sul la parola”

MICHELE     :- “Sì ma… ad paroli l’agh n’eva basta lé”

RUSINA       :- “Povra bestia… L’as ciamava Gilda… come la fiöla ad Rigoletto”

MICHELE     :- “No, l’an’s ciamava par gnint”

RUSINA       :- “Ma cus’a dit”

MICHELE     :- “Lé l’an’s ciamava mai… I era ch’iatar chi la ciamava” (se la ride di gusto)

RUSINA       :- “Che spiritus… Ma po ad cus’èla morta la Gilda?”

MICHELE     :- “Mancansa ad fià!”

RUSINA       :- “At tsé sensa chör!”

MICHELE     :- “Ma sì… am dispias ma po… l’a n’era mia la mia… S’a staghi a törmla par töti li lamanteli ca senti a dla gent ca ve da mé in negòsi… Mai cuntent… E igh fa anca la zunta, magari par faras cumpatìr. Ma mé a pensi a tè e töt a par pö sè bel”

RUSINA       :- (tra il serio ed il faceto) “Sta mia far cmè al Piero dla Maria, né?”

MICHELE     :- (avvicinandosi intenzionato) “Rosina… me lo daresti un bacccio?”

RUSINA       :- “Cun töti i <c>?”

MICHELE     :- “Con tanti <c> l’è pö güstòs” (si abbracciano)

SCENA IV

(Rusina –Michele – Dora – Anna – Santina)

(Dora  e Anna entrano da sinistra)

DORA           :- “Ma bravi! If fnì ad paciügaraf?”

ANNA          :- (con esagerata pudicizia) “Cha scandol”

DORA           :- (risentita) “A tè a n’at capita pö, né?”

ANNA          :- (risentita, scrolla le spalle) “Dagh anca corda…”

DORA             :- “E l’ura… def sto basin e dasgatièf”

MICHELE     :- (scherzoso) “Grazie per la gentile concessione” (suonano alla porta)

SANTINA     :- (fuori scena) “Siura Dora, a sun mé… Santina”

DORA           :- (meravigliata) “L’è la Santina!” (si avvia ad aprire)

ANNA          :- “La strïa… l’è méi ca vaga da dlà” (esce alla sinistra)

MICHELE     :- “E mé a tài la corda” (manda un bacetto a Rusina e mentre esce si scontra comicamente con Santina)

SANTINA     :- “Bungioran a töti” (vestita in modo eccentrico: Turbante colorato, ampia veste sgargiante… da chiromante insomma)

DORA           :- (cortese ma senza entusiasmo) “Cumudèf… A siéma ad partenza?”

SANTINA     :- (siede) “Pörtrop! A gh’arés da dmandaragh un piaser… Sl’am pöl tegnar li ciàf ad casa pr’inchö… A dovrés vegnar a dla gent a vedar l’a- partament e sicome a gh’ò incora dla roba da portar via an vores mia chi ml’a sgranfgnés… Acsé sl’a pöl cumpagnar quei ca vé a vedar al sit, am senti pö sicüra” (porge teatralmente un mazzo di chiavi agganciate ad un peluche di animale - magari un pipistrello, o un serpente… qualcosa che faccia un po’ ribrezzo)

DORA           :- (non troppo entusiasta, lo prende, fa il viso schifato tenendo le chiavi a braccio teso posandole sul tavolo) “E va ben… ch’l’a staga tranquila”

SANTINA     :- “Adman, apena ho fnì da spatinar a porti la ciaf…” (salace) “...al mé padron ad casa… Chisà cum’al sarò content ad vedam…” (si fa venire il magone) “… dopo quél ca gh’è sta tra nuantar…”

RUSINA       :- “Dabun?”

SANTINA     :- “Ma s’al saì töti… Mé a sunt stata sol par lö, sol ad Piero …”

DORA           :- “Ma… ch’la ma scüsa… la sarà stata pröma ad sö marè, o no?”

SANTINA     :- “Ma cus’a gh’intral cul lé. L’era sul mé maré e basta… E’ stato un errore di sbaglio di gioventù… e m’al sun tirà adré fin ch’l’a decis ad tirar al gambin”

RUSINA       :- “Che amur!”

SANTINA     :- “Al Piero al m’adseva <che non poteva vivere senza di io> e dopu… <quando non ero più nel fiore dell’età> l’ha comincià a trataram cmè un pèr da scarpi vèci”

DORA        :- “Com l’ha fat con la Maria ad Codsòt”

SANTINA     :-  (sospirando) “Quand a l’ho cunusù am pareva d’èsar un … un sorghin in dli sö man… Ero… <pura siccome un angelo>, com’a dseva Rigo- letto ad dla sö Gilda”

DORA           :- “Un’atar òm?”

RUSINA       :- “Ma no, mama, l’è un personaggio ad l’opera”

SANTINA     :- (rassegnata nella sua logica) “Dal rest l’an podéva mia dürar… <era nato sotto il segno dei pesci…>”

DORA           :- “In un’arbanèla?”

SANTINA     :- “<Il segno zodiacale… quello dei pesci…>…E me vergine…”

DORA           :- (stupita) “Incora?”

RUSINA       :- “Sot al segn dla Vergine, mama… l’oroscopo”

SANTINA     :- “L’am fava tanti regài… e sicome a vrea ben a li bestii un dè al m’ha portà un cavagnot con dentar n’a béla creatüra ch’la pareva un <pelüche>…”

RUSINA       :- “Un pelüche?”

SANTINA     :- “L’era un cagnolin… anzi ‘na cagnolina e a gh’éma dat al nom ad Gilda… la fiöla ad Rigoletto”

DORA           :- “Ch’al Rigoletto lè al salta sempar föra… Adès am vé in ament… ”(alla figlia) “Tö padar al m’éa minà a Verona, apena maridada a vedar l’opera… ma cl’a Gilda lé a n’agh l’hò mia in ament”

RUSINA       :- “L’èra l’amante dal Duca ad Manta”

DORA           :- (redarguendola) “Quanti volti a t’ho dét d’an metar mia föra a dli babli… la gent po l’agh fa la zunta!”

SANTINA     :- “A la Gilda agh vreva ben come a ‘na fiöla… a la mantgeva  ben… e quand andavum föra agh miteva i nastrin atoran al col…”

RUSINA       :- (ironica) “La pareva un’öv ad Pasqua”

SANTINA     :- “Un bèl dé l’è rivada a casa da par lé cun i òc föra dla testa… al pél dret come dli göci e la s’è infilada in un cantun… Lè par lé ho pansà ch’l’a fes stada …una scorribanda amurusa e invéci… i l’éa bastonada e dopu ‘na mes’ortina…” (immagonata, estrae una cornice con la foto della cagnetta) “… l’èa andada in dal paradis di can”

RUSINA       :- “Povra bestia”
SANTINA     :- “Dopu ch’è mort la Gilda, al Piero l’ha imcomincià a cambiar in di mé cunfrunt”
DORA           :- “Al’gh sarò armas mal anca lö”

SANTINA     :- “Oh, a sun sicüra cal na s’arcordava gnanca a dla Gilda… magari al sarò sta propia lilö a faragh dal mal. E <siccome non c’è due senza tre> al m’ha parà anca föra ad casa. If capi che bel elément al siur Piero?”

DORA           :- (alla figlia) “Propia cumpagn a dla Maria ad Codsòt”

SANTINA     :- “A m’l’a sunt fin insognada e am sunt arcmandada ch’la m’a staga darent”

RUSINA       :- “La Maria ad Codsòt?”

SANTINA     :- (stizzita)“Ma che Maria, ch’la gata mogna[9] …a parlava dla me Gilda”

DORA           :- “La vostra cagnéta… àla parlà? A vrèa dir.. àla baià.. si, insòma cus’a v’àla det?”

SANTINA     :- “L’ha m’ha det ch’la sarà sempar ai mé pé”

DORA           :- “Da morta?”

SANTINA     :- “La sö ombra l’a sarà cüciada ai me pé… par protègiam… Parché mè…” (come sentenziasse) “Santina Ardissoni, diplomata in scienze occulte, chiromante autorizzata dalla Questura, a sun convinta che anca i can i gh’àbia un’anima”

RUSINA       :- “Un’anima… da can”

SANTINA     :- “Sl’an sarà mia un’anima la sarà la sö òmbra… e a l’ho anca vésta pö d’una volta”

DORA           :- “L’ombra?”

SANTINA     :- (misteriosa, teatrale, con un crescendo di voce come in trance) “Un’ombra trasparent come una lastra ad védar e po, töt d’aturan… la fümana… la nebbia...”

RUSINA       :- (imitando con ironia Santina) “Nebbia in Valpadanaaaa….”

DORA           :- (incredula, a Santina) “L’a n’era mia par casu un po’ in ciarina, vera?”

SANTINA     :- (si alza con gesto teatrale) “A vedì ch’an sun mia cardüda. E l’ura saif cus’af dèghi? Che pröma ad lasar al sit ho fat una racomandasiùn a  l’ombra dla me Gilda…”

DORA           :- “Una fatüra?!”

SANTINA     :- (come declamasse, presa dal suo ruolo di …veggente) “I s’n’acursarò quei ca gh’andrò a star al me post ed ora, io Santina Ardissoni, vedova Lo Bue, me ne vado a testa alta” (infervorata esce solennemente urtando lo stipite della porta. Appena fuori scena dice a voce alta) “Vacca pita, che bòta!”

SCENA V

(Dora - Rusina – Anna – Bartold – Dumenico)

ANNA          :- (rientra da sinistra) “Finalment l’è andada via ch’al galavròn[10] somna gramégna”

DORA           :- “Cambiéma discors che stamattina tra la strïa dla Santina e l’anima umbrusa dla sö cagna a n’ho cumbinà gnint. Rusina, metat quel davanti  a va da dla in cusina a metar sö la ramina intant che mé a vaghi a furbìr zo, a far i let e a cambiar l’aqua al canarin”

ANNA          :- (incredula) “L’aqua… al canarìn?!”

DORA           :- (salace) “Sì, al canarin… ma mia a quel ch’at pensi te!… Vè Anna, s’at gh’è d’andar a far i tö mastér vo pör… a meno che a n’at voj daram un man..”

ANNA          :- (rapida) “No, no… A vaghi via sübét” (si avvia mentre suonano alla porta) “A vèrsi mé” (apre ed entrano da destra Bartold vestito da postino, o con almeno il berretto e la borsa da postino. Con lui entra e Dumenico)

BARTOLD   :- “Buongiorno a tutti”

DORA           :- “O Bartold… a gh’è posta?”

BARTOLD   :- “No” (additando Domenico) “A gh’è ch’al mé amigh ch’al serca casa… l’è ritorna ìn doa ch’l’è nà… Ho savü che la siura Santina lé adré a spatinar e l’ura a l’ho cumpagnà… Magari s’al pöl vedar l’apartament…”

DORA           :- “Cumbinasiòn l’ha m’ha lasà li ciaf”

DUMENICO :- (tipo bizzarro. Sulla quarantina o più, con una giacca a quadrettoni sgargianti, farfallina e modo affettato di parlare, si presenta ad Anna, scambiandola per la padrona di casa) “Tanto piacere di fare la sua conoscenza signora, Domenico Lasagna

ANNA          :- “Piaser, Anna”

BARTOLD   :- “Varda che la padrona ad casa l’è cl’a siura ché” (indica Dora)

DUMENICO :-  (porge la mano con un inchino) “Piaser ad conosarla siura: Domenico Lasagna”

DORA           :- “Piaser, Dora Capiluppi”

RUSINA       :- (entra da sinistra) “Buongiorno”

DUMENICO :- (ringalluzzito) “Buongiorno… E chi saresla sta bèla fiöla?”

BARTOLD   :- “L’è la fiöla dla siura Dora”

ANNA          :- “Comodef” (indica le sedie)

DORA           :- (salace) “Fa pör cunt d’esar in casa mia”

BARTOLD E DUMENICO:- (siedono)

ANNA          :- (a Domenico) “Él par caso parent ad cal Lasagna ch’al fava al stradin?”

DUMENICO :- “L’era me padar”

ANNA          :- (civettuola) “Al dovrés conosarm alura…”

DUMENICO :- (la osserva) “Parché? A favuf la stradina anca vö?…A vardarla ben am par che…”

ANNA          :- (cerca di apparire vamp anche se è sgraziata) “Sì…?”

DUMENICO :- (deciso) ”Am par propia ad no!”

ANNA          :- (che non demorde) “Forse l’am cunòs par scurmaì[11]”

DUMENICO :- (guarda Bartold un po’ scocciato come a dire <ma che vuole costei?> Bartolod fa spallucce) “E qual ‘el al sö scurmai?”

ANNA          :- “Ciöciamarlös… l’era quél ad mé padar ch’al m’è armas in sla schena a mé”

DUMENICO :- “Ah… Ciöciamarlös… ades am vé in ament… Mai santù!”

ANNA          :- “E lö, al sö scurmài?”

DUMENICO :- “A basta al mé cugnom <Lasagna>… Ma an s’era mia gnü par saver i vostar fat ma…”

DORA           :- “Ch’al diga siur Lasagna”

BARTOLD   :- “L’ha girà al mond ‘sto fantin ad Dumenico”

RUSINA       :- “Chisà quanti bei post ch’i vest”

DUMENICO :- “Beh, insòma…ho vest Rio de Janeiro, Honolulu, la tèra dal föch…”

ANNA          :- “La tèra dal föch?… Chisà che cald!”

DUMENICO :- “Verament a fa un fred ca zela anca i panser”

DORA           :- “E come mai vö ch’i vest tanti bei post e a si gnü a sbatar chè?”

DUMENICO :- “Parchè am sun ritirà e an gh’è post pö sé bel che quél in dua a s’è nà… Quand a pàsa i an a vé in ament anca i ricordi e n’as véd l’ura ad ritornar al propi argnàl (o gnal)[12]

RUSINA       :- “Come mai i viasà?”

DUMENICO :- (da consumato attore) “A s’era in dl’orchestra a bordo a una nave da crocera… a sunava al liròn [13]”

DORA           :- “I fat una vèta movimentada”

DUMENICO :- “Ho fat tanti ad chi mastér ch’an mi a ricordi gnanca pö… dal lüstrascarpi al viasadur… al comés viasadur insòma”

BARTOLD   :- “L’ha fat anca l’atòr al nostar giramond”

ANNA          :- “Chisà quanti bei bèsi l’ha guadagnà con töti chi master ch’l’à fat”

DUMENICO :- “Magari! Ho fat tanta ad cla fam ch’al so sul mé”

ANNA          :- (gattona) “E… come mai un bel’òm cmé lö l’è incora pöt?… Adès ch’l’è ritornà al sö paes… al’s pöl far ‘na faméia… A gh’è dli bèli e bravi dòni da ‘sti bandi” (gli passa davanti cercando di camminare come una mannequin)

DUMENICO :- (guardando interessato Rosina, col sorriso da... piegadonne) “A védi, a védi”

ANNA          :- (vedendo le attenzioni di Domenico verso Rosina, ha un gesto di stizza)

DUMENICO :- “Cla pütèla lé la par la futucopia ad ‘na dòna che mé… Ma… cambiéma discors dal moment che, anca sl’a’s parlava cun me l’è scapada con un sunador ad trombòn… e dopu un bel psolin ho savù ch’l’era in un lucal a far la spogliarellista e…”

ANNA          :- “Che malnéta!”

DUMENICO :- “… e acsé ho preferì armagnar pöt”

BARTOLD   :- “Meglio soli che mal accompagnati.. Però anca mé a sunt armas da par mé e par dirla töta, am sun stüfà d’esar fantin…” (triste) “specialmentquand a cala la not e darent a te an gh’è nisün”

RUSINA       :- “E bravo al nostar pustin dal spirit rumantich”

BARTOLD   :- “L’era mei ca fés sta un spirit pratich”

ANNA          :- (a Dora, tirandole un frecciatina) “A vedi ch’an’t gh’è pö présia da far i master”

DORA           :- “Una volta tant at gh’è ragion… Sa’s laséma ciapà dai ricordi a n’as movema pö… Sö Bartold, vardéma inanz che la véta la continua” (a Domenico) “Alura, siur Lasagna… a gh’interèsa vedar al sit ad sura o no?”

DUMENICO :- “Sicür ca m’interèsa… as pöl vedal?”

ANNA          :- “Sa fés in lö a starés atenta!”

DUMENICO :- “E parché?”

ANNA          :- “Parché quéla ca ga stava pröma l’era una strïa.. la fava li carti e an vorés mia ch’la gh’és fat un qual striament e agh dsirò di pö; ho savü par casu as capés parché a me an m’interèsi mia di fat ad ch’iatar…”

RUSIN          :- (mima come a dire: <figuriamoci>)

ANNA          :- “… da un amigh ch’al gh’à un cügnà ch’l’è mès parent ad me sìo aquistà ch’al gh’à un fradèl in dla Finanza, che la strïa l’ha gh’à dli denunci anonimi…”

BARTOLD   :- (ironizzando) “Informazioni… dirette!”

ANNA          :- “Comunque mé… am faghi i fat mio… “

DORA           :- “Cmè al cioch dla campana”

DUMENICO :- “Bagianàdi… Mè an credi mia a li maledision, incantesimi, e via andare… A sunt un <positivista>”

ANNA          :- “Oh, Signor… Éla una malatia ch’las tàca?”

DUMENICO :- “Ah, ah, ah… spiritosa la siura…” (a Dora) “Siura, s’a n’è mia trop distürb, andéma a vedar al sit ad sura?”

DORA           :- “Af faghi strada… al ripian dla scala l’è pötost al scür e an vores mia ch’a fesum un qual arbalton” (prende schifata le chiavi, non sopportando il portachiavi animalesco ed esce a destra con Domenico)

SCENA VI

(Anna – Rusina – Bartold – Dora – Dumenico)

BARTOLD   :- (in piedi, mette la borsa da postino a tracolla e si appresta ad uscire)

ANNA          :- “Bartold… al vostar amigh al gh’à un quél ch’al n’am convins par gnint”

BARTOLD   :- “Ma no, l’è un brav’om e quand l’è in vena l’è anca divartent”

RUSINA       :- “Meno male.. al’gh’v’reva propia v’ün ch’al portés un po’ d’alegria”

                      (si sente il rumore di cose che cadono e si sente l’abbaiare d’un cane) “Oh, Madona cara… cus’a sücéd?”

ANNA          :- “Qualchidün l’è cascà par li scali!…”

BARTOLD   :- (posa rapidamente la borsa) “A vaghi mè” (esce rapidamente e rientra subito sorreggendo Dora ansimante)

DORA           :- “Ahimemì…”

RUSINA       :- “Mama, cus’è süces? Cus’èl sta cal stòs?” (siede aiutata dalla figlia)

ANNA          :- “Dagh un po’ ad gràpa” (si avvicina mentre Rusin prende una bottiglia dalla credenza e versa un po’ di grappa)

DUMENICO :- (entra lemme, lemme e Bertoldo gli va incontro. Ha i pantaloni stracciati, la giacca per traverso. Gli occhi spiritati che guardano nel vuoto)

RUSINA       :- (si avanza per portare il bicchierino alla madre passando davanti a Domenico il quale prende il bicchierino e lo tracanna d’un fiato)

DORA           :- (notando il... dirottamento del bicchierino) “Grasie… Al grapin ch’i dbü al m’ha fat propria ben!”

DUMENICO :- “Ma gnint… ch’l’a’s figüra… par sé poch”

RUSINA       :- “As pö saver cos’è süces? S’if blisgà töti dü?”

BARTOLD   :- “Coraggio… If pers la lengua?”

ANNA          :- “A val déghi mé cus’è sücès… If santù baià al can? ..”(con voce cavernosa) “L’era l’ombra a dla Gilda… la cagna dlà strïa!” (restano tutti fermi a fotografia mentre il sipario si chiude)

Fine del primo atto

ATTO SECONDO

Tolti i teli che coprivano i pannelli e che raffiguravano un interno, appare una scena esterna. Una piazzetta con case lontane. A sinistra, davanti alla porta di una bottega con l’insegna “Il chirurgo della scarpa”, c’è Pedar, il calzolaio che lavora (quando ne ha voglia) al suo desco, davanti al negozio. Di fronte una panchina con il droghiere Michele che sta leggendo il giornale.

SCENA I

(Pedar e Michele)

PEDAR         :- (che interrompe il lavoro di riparazione ad una scarpa) “Michele, am fet dar n’uciada al giornal?”

MICHELE     :- (toglie un paio di fogli e li porge all’amico) “Ciàpa questo intant”

PEDAR         :- “Grasie…” (da una rapida occhiata e poi comico) “Cum’as ved ca ti-è za léti..”

MICHELE     :- “Ch’li pagini lè a-iò za lèti… fa cun comud… E com’a fet a saver ca li ho lèti?”

PEDAR         :- “Agh manca a dli paroli”

MICHELE     :- (scrolla la testa) “E mé ca ta staghi incorà a ‘scultar..”

PEDAR         :- (scorrendo i titoli) “Sempar fat alégar… cortladi, incident ad machina … Quésto l’è ‘l culum: <getta i figli dalla finestra>… ah, al gh’à büta anca la mojer…”

MICHELE     :- “E la suocera no?”

PEDAR         :- “E ‘statar? <si getta dalla finestra e cade su un passante che si rompe la clavicola> “An’s pöl gnanca andar par strada sicür”

MICHELE     :- “Ché invéci a gh’è scrét che non è previso, al momento, nessun aumento delle tasse. Acsé it prepara al sarvèl par quand i ti aumenta”

PEDAR         :- “An gh’è propia pö religiun… V’un al’s compra al giornal par tegnars informà e cus’a lèsal? Un elenco ad disgrasi e ad masament”

MICHELE     :- “Ad vorè dir che a cumpri al giurnal”

PEDAR         :- “Varda s’a n’è mia vera: <cinquanta morti durante il… Week-end” (legge VACCHEND)

MICHELE     :- “Ad vorè dir <week-end>”

PEDAR         :- “Ma sì, ch’la ròba lé… L’è come lèsar un buletin ad guèra” (si alza e porge il giornale a Michele)

SCENA II

(Pedar – Michele – Varginia)

VARGINIA   :- (arriva da sinistra con un pacchetto di giornale con dentro delle scarpe. Si avvicina a Pedar e gliele porge con voce vezzosa) “Bungiuran Pedrito.. a dovrésu ripararam quésti scarpi… iè un cicinin malandadi”

PEDAR         :- (che intanto ha sfasciato il pacchetto, osserva le scarpe) “Un cicinin malandadi? Siura Varginia la mé butega l’a n’è mia una butega… è la clinica delle scarpe… clinica, àla capì? Dove si guariscono le scarpe… Questi iè morti, bisogna portarli al simitéri e satrarli…” (nervoso) “E po mé am ciami Pietro, magari anca Pedar e mia Pedrito!”

VARGINIA   :- (facendo recitate moine) “Ma è per dar un tocco esotico… Pedrito… Un braf scarpolin cme lö… al fa guarir qualunque scarpa…”

MICHELE     :- (terminando con ironia e sfottò  la frase di Varginia) “…Pedrito!”

PEDAR         :- “Mètatagh anca tè!… “ (a Varginia) “Tiremli via da sot al nas e portéli da dla, in butega… Quando mi viene l’estro… agh mitarò man”

VARGINIA   :- “Ch’al’s faga vegnar prest <l’estro> parché agh n’ho ad bisogn…” (con una frecciatina) “Sempar s’al gh’abia voja ad lavorar as capes!” (esce un istante di scena per portare le scarpe rientrando quasi subito)

PEDAR         :- “La vòja la gh’è… l’è la volontà ch’am manca… Devo meditare”

VARGINIA   :- “Meditare? Ma sl’agh völ töta ca saì lèsar… sensa ofésa a s’intend”

PEDAR         :- “A vorà dir che vardi li fotografii… E po’ me… “ (come declamasse) “ero nasciuto per fare il filosofo, per pensare…”

MICHELE     :- “Attenti Pedar… pansar trop as guasta al sarvèl. A n’at basta la tö atività? A t’è mes sö adritüra un clinica… da scarpulin, ma sempar una clinica, dove “operi” le scarpe ripristinando suole, tacchi, tomaie, ecc”

VARGINIA   :- “Ho mès in sal banch li scarpi…” (avviandosi a sinistra) “A m’arcman- di… “ (si ferma, si volta e con sfottò) “... Pedrito!” (esce di scena)

PEDAR         :- “E la continua a töram in gir”

SCENA III

(Pedar – Michele – Mr. Brown)

Mr. BROWN :- (con accento inglese, un po’ effeminato. Entra in scena guardandosi attorno, poi ai due) ”Ehm.. excusmi please... sapere dire a io dove essere locanda…” (legge su un taccuino) “Posapiano?”

PEDAR         :- “Al solit sit”

Mr. BROWN :- “Prego dire a io… andare avanti?”

PEDAR         :- “Cum’al völ”

Mr. BROWN :- “Excusmi… io non parla bene taliano…”

MICHELE     :- “Non ce n’eravamo accorti”

Mr. BROWN :- “Parlez vous française?”

MICHELE     :- “Un cicino”

Mr. BROWN :- « Je cherche ûn petit auberge ch’il s’appelle…”

PEDAR         :- “Ah, quello della pelle? Il est… il est… pö in là” (accenna più avanti)

Mr: BROWN :- “Because, pardon... perché andare con…” (gira delle pagine da un minuscolo vocabolario) “ma femme…”

MICHELE     :- “Se ha fame c’è un ristorante vicino alla locanda”

Mr. BROWN :- “Voilà.. “ (legge) “…posibile andare con mia…moglie (leggere MOGGLIE) “Dite a io please… essere ambiente adatto per sig-nora?”

PEDAR         :- “Védal siur… Signor?”

Mr: BROWN :- “Mister Brown”

PEDAR         :- “Vedal siur Braun… dipende da che tipo di sig-nora… la ci vanno le coppie…  “

Mr. BROWN :- “Ambiente… “ (cerca la parola sul vocabolarietto)  “… pulito?”

MICHELE     :- “Pulitissimo… e non sporcano gnanca i vestiti perché…”

M.r. BROWN      :- “Perché?”

PEDAR         :- “I si a cava zò… E’ un ambiente dimondi caldo… Compris?”

Mr. BROWN :- “Je né compris pas”

MICHELE     :- “No la non si compra… si paga e basta… Ma non so se va bene con la moglie…”

Mr. BROWN :- (pensoso) “Trovare io in brutta posizione…”

PEDAR         :- “Cambi posizione… ch’al’s senta in sla panchina”

Mr. BROWN       :- “Áncora (con accento sulla a) una domanda please…”

MICHELE     :- “Sì, àncora…”

Mr. BROWN :- “Mia femme… mia sig-nora sentito dire che nella zona essere famosa chiromante… fare gioco con tarocci, sapere dire dove trovare?”

PEDAR         :- “La Santina?… Sta spatinando… ripassi che sapremo dire più meglio dove la va a stare”

MICHELE     :- “Così può farsi spennacchiare anche lei”

Mr. BROWN :- “Tank you… Alloa albergo più avanti n’est pas?”

PEDAR         :- “Dopo la stradina al volta a destra e a catarì la locanda “Posapiano”

Mr. BROWN :- “Merçi bien… aurevoire” (si allontana, esce di scena e poco dopo, in siciliano, a voce alta) “Carmelinaaa. Avimme trovato o posto… ammoninne”

MICHELE     :- (stupido come Pedar. Si guardano) “Et capì al Mister Brown?”

PEDAR         :- “Io non capire taliano e nuantar a daragh spiegasiun… Gnanca mal ca parlema anca al forest…”

MICHELE     :- “Pedrito… a sarà mei ch’at ripari li scarpi dla Varginia… Me a vaghi in negosi ma am so tant che pr’inchö a n’as vend gnint” (esce a sinistra)

SCENA IV

(Pedar – Dumenico – Anna)

(Domenico ed Anna, entrano in scena da parti opposte. Domenico, col papillon, bastone da passeggio e la sua giacca vistosa a quadrettoni. Cammina zoppicando leggermente. Ha la pipa in bocca)

ANNA          :- (civettuola) “Oh, siur Dumenico che elegansia…Fömal?”

DUMENICO :- (appoggia un piede sulla panchina e si massaggia il dorso) “Propia fümà al pé no… ma con ‘sta scarpa stréta l’ham fò un mal…” (la toglie)

ANNA          :- “Ma an dseva mia s’a fümava al pé… Comunque chè a gh’éma al chirurgo della scarpa… al siur Pedar… Ogni scarpa ammalata lui la guarisce”

DUMENICO :- (si avvicina con la scarpa in manoi) “Piaser ad far la vostra conoscenza… Domenico Lasagna…”

PEDAR         :- “Ho santù ch’l’è ‘rivà dopo tanti an al sö paés… Bravo… “ (prende la scarpa e la controlla)

DUMENICO :- “Am fa mal al didòn”

PEDAR         :- “Bisogna métarla in forma un qual dè”

ANNA          :- “Al didòn?”

PEDAR         :- “Al sö sarvèl in forma!… Ma siur Dumenico… a gh’è da far anca i tach“ (ridà la scarpa a Domenico che va a sedersi sulla panchina e se la mette)

ANNA          :- (sorniona, a Domenico) “S’a pòs èsar ötile a vegni mé a ca sua a tör li scarpi e dopo, quand i-è pronti, al gnirò a törli, cus’a disal?”

PEDAR         :- (ad Anna) “E za ca t’agh sé fagh anca i tach”

ANNA          :- (d’un fiato, come il noto scioglil ingua” Mè ch’a tàca i tach a tè, ch’at tsé tè ch’at tàchi i tach? Tagchi tè i tö tach!”                                     

PEDAR         :- “Ah… am cardeva ch’at vulevi far al mé mastér”

ANNA          :- (sempre civettuola) “Siur Dumenico… cum’a vala cun al sit?. Af catef ben?”

DUMENICO :- (lamentoso) “Ben?!…Am par ad védar sempar ch’l’a cagnéta ch’l’am mosga incòra e… a n’af deghi mia in dòa… A n’as riès gnanca a dormir la nòt”

ANNA          :- (a Domenico e a Pedar) “Al credi ben; al pröm bungioran ch’l’ha ricevù l’è sta un mosgon da l’ombra a dla Gilda”

DUMENICO :- “Ciamèla pör ombra… dal mosgon l’an pareva mia un’ombra… Am fa incora mal! E s’an basta mia a m’l’insogni anca!”

ANNA          :- (a Pedar) “Quand cla matinà ho vest al siur Dumenico, smort cm’è un linsöl, am sont déta: Ades agh ven un culp!”

DUMENICO :- (si alza toccandosi rapidamente… ferro) “Ma che pensiero gentile signora!… Caro siur Pedar, da quand a sun gnü a star ché an gh’ho pö ‘vü gnanca do uri ad rilasament”

ANNA          :- “Parché an gnì mia a cataram a casa…a féma una partida a ciàpa- quindas” (lè dà una gomitata che fa barcollare l’uomo che non se l’aspettava)

DUMENICO :- “Ma che maneri… Cus’ala magnà… dal fil fèr?” (si avvia zoppicando ed esce di scena a sinistra)

PEDAR         :- (si alza e a voce alta per farsi sentire dall’uomo) “L’è la forsa dla disperasiòn!”

ANNA          :- (a Pedar) “Maldücà!” (esce sculettando dalla parte opposta)

SCENA V

(Pedar – Michele – Bartold – voce fuori campo)

PEDAR         :- (siede davanti al suo banchetto) “Che comica” (invece di lavorare sfoglia una rivista) “Vòia ad laurar saltam adòs”

MICHELE     :- (rientra in scena sedendosi sulla panchina… termina la frase) “...laùra tè che an pòs”

BARTOLD   :- (entra in scena con la sua borsa a tracolla. Ha in mano due buste. Ironico) “Lavoratoriiii… a gh’è posta par töti dü” (consegna ai due:  una busta normale a Pedar ed a Michele una busta grande)

PEDAR         :- (l’annusa) “L’è la solida cambiala dal frigu”

BARTOLD   :- “E la cunosat da l’odòr?”

MICHELE     :- (che sta aprendo la busta grande) ”L’è cmé i can da tartüfoli”

PEDAR         :- “A vaghi a versla in butega perché am vé al magòn a vedar la cambiala” (si alza ed esce di scena)

BARTOLD   :- “E mé a faghi a far li cusegni… Ciau…”(esce di scena)

MICHELE     :- (estrae un foglio da macchina da scrivere) “E questa cus’èl… un manifest?” (legge la prima battuta) “Attento Michele… la vostra bella…”

VOCE FUORI CAMPO: (prosegue la lettura come se la leggesse Michele) “… non è un modello di virtù…”

MICHELE     :- “Ma… ch’agh gnes al cagòt… chi èl ca scrif?”

VOCE           :- “…alla piccola piace istigare le attenzioni dei <matusa>…”

MICHELE     :- (agitato) “Figüremas se la mé Rusina…”

VOCE           :- “…Pare che il signor Domenico Lasagna, noto piegadonne, si dia da fare e incoraggiato, gira per la casa di Rosina facendo andare  fuori dei binari, col suo fascino d’uomo vissuto, sia la madre, sia la figlia…e pare anche con discreto successo!”

MICHELE     :- (controlla sulla busta l’eventuale mittente che non c’è) “Ma chi èl ca scrif?” (rivolta il foglio) “An gh’è mia la firma”

VOCE           :- “Occhio e orecchio sul chi vive, non fidatevi … Stef mia far ciapar par la cül!… Un amico…”

MICHELE     :- (attonito) “Ròba da mat… al’s firma anca <un amico>…Bel amigh!” (pensoso) “E s’agh fes quél ad vera?… A tgnirò i oc vert!” (esce di scena amareggiato)

SCENA VI

(Dumenico – Voce fuori campo – Pedar)

DUMENICO :- (arriva da sinistra e siede sulla panchina davanti a Pedar. Ha con sé una busta grande che apre incuriosito) ”A sun propia curius ad vedar chi l’è ch’am manda ‘na bösta acsé granda” (la volta per vedere il mittente) “Al mitente al na gh’è mia…”(la annusa) “…proföm ad violéta… a meno che al na sia udur ad dopu barba…” (apre la busta) “Dunca… alséma…”

VOCE FUORI CAMPO         :- “Vecchio Casanova da strapazzo!… Don Giovanni delle aree depresse, play boy delle stalle…pipistrel a dla nòt… sta ben attento a come ti muovi… Le tue relazioni a catena con vedove desiderose d’affetto e con giovani inesperte…”

DUMENIC    :- (stupito e incredulo) “Ma chi el che… e po… giovani inesperte al dé d’inchö…?”

VOCE           :- “Tàs lé bagola e ‘scultam!”

DUMENICO :- (balbetta e si guarda attorno) “Questa l’è.. l’è bè-bèla… la lettra l’am pa-parla e l’am crìda anca…”

VOCE           :- “Le acque stanno agitandosi… dai troppo nell’occhio… Ti consiglio di alzare i tacchi e sparire prima che qualcuno ti rispedisca da dove sei venuto ma…” (con voce cavernosa) “…in una cassa di abete!… Un amico”[14]

DUMENICO:- (che appare scosso) “Ma-ma chi el che… Ma mé a n’ho mia cupà nisün par ricevar da ‘sti ròbi ché… Chi-chi saral mai…” (incavolandosi) “E al’s firma anca <un amico> at capiré che amigh” (assorto nei suoi pensieri non si accorge che arriva, alle spalle, Pedar che con voce squillante lo saluta)

PEDAR         :- “Bungiuran siur Lasagna!”

DUMENICO :- (spaventato , ha un balzo comico) “Chi… chi èl?…” (cercando di assumere un atteggiamento normale) “Ah,… a s’ì vö? Bungiuran”

PEDAR         :- (osservandolo) “A gh’ì ‘na facia ch’lam pias poch”

DUMENICO :- (risentito) “L’è bèla la vostra!”

PEDAR         :- “’Na qual bröta növa?”

DUMENICO :- “Écu la nuvità… “ (porge il foglio da leggere e sospettoso) “Natüralment vö an saì gnint, vera?”

PEDAR         :- “Cusa dovrés saver…? A so apena apena scrivar… Ho fat sul la terza alimentare”

DUMENICO :- “Al vurà dir la tersa elementare”

PEDAR         :- “No, no, alimentare, parché par poder magnar i m’ha mandà söbit a laurar…”(accennando al foglio in mano che si appresta a leggere) “Pòsia?”

DUMENICO :- “Alsì, alsì cus’i scrif…E al’s firma anca un amigh!”

PEDAR         :- (che stava leggendo) “Ma chi pöl èsar sta a scrivar una létra acsé… Siur Lasagna, a n’arì mia cumbinà… dsemagh… ‘na qual matàda… Parlé pör francament che a sunt una parsuna discrèta… cunfidèf pör… tra nuantar òm, ne vera…”

DUMENICO :- “Ma a vrif töram in gir? Ad sicür a sarò qualchidün ch’l’am völ parà via dal paes… ma al parché an so mia”

PEDAR         :- “A dseva acsé parché da questi pochi righi batüdi a machina a salta föra tanta cattiveria; la classica vendetta di una femmina piantata lì!”

DUMENICO :-“Ma piantela vö, fem al piaser. Me li dòni a li ho sempar tratadi ben”

PEDAR         :-“Va ben, va ben… calmèv... A saì cum’i dis i frances … <cherché la femme>, a l’ho imparà quand a sunt andà in Francia a far al müradur. Par cunt mé a gh’è sòta la man ad ‘na dòna… Vö ca s’ì stà un atòr…. magara ‘na qual gelosia…” (ha una pensata) “A m’è gnü un’idea”

DUMENICO :- (ironico) “A siem a post!”

PEDAR         :- “L’an sarà par casu cla strïa ch’l’a stava in dua adés a ga stè vö ad casa?” 

DUMENICO :- “E chi l’ha mai cunusüda?”

PEDAR         :- “’Scultem ben… magari lé, mia contenta dla maledisiun ch’la mandà in sla casa, la fa in modu da spavantaraf e pararaf anca föra ad casa”

DUMENICO :- “Sl’è acsé a gh’l’à daghi vinta parché a vaghi via dabun” (siede sulla panchina)

PEDAR         :- (si accorge che dal fondo sta arrivando Santina) “Óciu… as parla dal diaul e a spunta i còran”

DUMENICO :- “Chi spunta?”

PEDAR         :- “La strïa… la chiromante!”

SCENA VII

(Pedar – Dumenico – Santina)

SANTINA     :- (vestita sempre in modo eccentrico, lunghi scialli colorati, turbante. Entra speditamente salvo poi, vedendo Domenico, rallentare il passo… fatalona)

DUMENICO :- (a Pedar) “A m’arcmandi…stè mia far parola ad la létra”

PEDAR         :- “A sunt la discresion in parsona” (a Santina) “Siura Santina…ma che elegansia… In doa andémia ad bèl?”

SANTINA     :- (ignorandolo) “I-è fat ch’in v’interèsa mia”

PEDAR         :- (avviandosi al suo banchetto davanti a dsco da calzolaio) “Al solit caraterin”

SANTINA     :- (a Dumenico, con gentilezza) “Bungiuran siur Lasagna”

LASAGNA   :- (indifferente) “Bungiuran a lé siura”

SANTINA     :- “E acsé al saré lö l’inquilin a dla casa in dua a stava mé”

DUMENICO :- (c. s.) “Am par da sì”

SANTINA     :- (dispiaciuta) “I m’ha cuntà dal mosgon dal can…”

DUMENICO :- (agitato) “Ah! E la sarés la sua ch’l’a bestia ch’là m’ha mosgà?”

SANTINA     :- (sospirando) “La me Gilda?… Ma l’è morta”

PEDAR         :- (tra sé) “Da la ràbia”

SANTINA     :- “Siur Lasagna… a sun gnüda a scüsaram, ma cus’a völal mai… ch’la matina lé l’ombra dla me Gilda l’a s’era mésa a dormir in un cantun e… am sunt dasmangada ch’la gh’era”

PEDAR         :- “Agh volevi ben dimondi par dasmangaraf…”

SANTINA     :- (bacchettandolo) “Vö an s’i mia sta interpelà!”

DUMENICO :- (sempre con aria scocciata) “Ma ch’al can, quand al m’ha musgà, al n’era mort propia par gnint”

SANTINA     :- “L’era una cagnetta”

DUMENICO :- “Dal mosgòn a n’am sunt mia acort dal sesso… Quel ca so l’è ca m’l’insogni anca ad nòt e po… Signor banadet… l’a més mosgà in una cavücela… invéci propia in… un post trop delicà, ècu!”

PEDAR         :- (sornione a Dumenico) “If fat la puntura contra la ràbia?”

DUMENICO : “Söbit ma… la zona l’è trop delicata e i m’ha det ad tegnla cuntrulada. A ogni modu, cara la me siura, s’agh daghi fastidi a vaghi via söbita da ch’la casa lè… A vurò dir che…” (salace) “agh lasarò un sarpént rutulà in dal töbi dal gas e di pés piragna in dla vasca da bagn… Tant l’è amiga dli bèstï…”

SANTINA     :- /avvilita) “Al’gh pöl lasar quél ch’al völ… I m’ha parada föra da ch’la casa…E po’, parché mai a völ andar via…”

DUMENICO :- “An cardeva d’ésam spiegà ben… Da quand a sunt ché am va töt par través. I m’ha anca det, cara la me siura, che quand la lasà al sit, l’ha fat una fatüra in sla casa… l’ha mandà dli maledisiun!”

SANTINA     :- “Ma quàli maledisiun… che bröta parola… Arò det sul quèl in d’un moment ad narvòs”

DUMENICO :- “Ma vardéma i fat: Apena a rivi a sc-iopà ‘na bèga e a salta föra un can, ansi, una cagna ch’la fa cascar da töt e la mosga il qui presente Domenico Lasagna. Cun la siura Dora a caschema zò da li scali.. Un qual dé dopo am ciàpa l’inflüensa… A la nòt a m’insògni ch’im mosga… Sensa cuntar…” (scrolla busta) “questa…e a n’am ve mia vòia ad sicür ad balar la mazurca”

SANTINA     :- “Ma l’è töt pasà oramai. Quél che cunta l’è l’avenir”

DUMENICO :- “Quél l’è uramai da dré a li spàli”

PEDAR         :- (si alza e si avvicina ai due con fare misterioso) “Al siur Lasagna l’è anca un po’ zo ad carsada parché l’ha ricevü una letera anonima!”

DUMENICO :- (occhi e mani al cielo) “Ha parlà la discresiùn in parsuna!”

SANTINA     :- (con noncuranza, estraendo dalla borsa una busta analoga) “Oh sl’è par cal lé, a l’ho ricevüda anca mé”

DUMENICO :- “Dabun?… S’an sun mia trop indiscrét… pòsia vedla?”

SANTINA     :- (porgendola) “Prego”

DUMENICO :- (prende dalla panchina la sua busta e la confronta, mentre Pedar allunga il collo per sbirciare) “L’è cumpagna ad la mia… stés argoment”

PEDAR         :- (interessato come un gioco di bambini)  “Il mistero misterioso diventa sempre più misterioso”

SANTINA     :- (confronta la battitura a macchina) “L’im par a dla stésa infurnada… ansi par mé a gh’è anca la zunta…” (scrolla le spalle) “Ma mé a n’agh daghi mia importansa acsé quel ch’al la scrét al gh’armagn bolà”

DUMENICO :- “Ma chi sarala mai ‘sta brava parsona…”

SANTINA     :- “Eh! Saveral!” (guardando Pedar) “A pöl èsar anca al pröm balös ca s’incuntra”

PEDAR         :- “A m’a faghi casu cas podì pensar ca sia sta mé”

SANTINA     :- (teatrale) “Mé a n’am fidi ad nisün… gnanca ad Pedar!”

DUMENICO :- (ironico) “Quand a gh’è la fidücia a gh’è töt!”

PEDAR         :- “Grasie tante, siura… “ (risentito) “Me inveci a deghi ch’a s’ì  stada vö e che par confondar i aqui i fat cmè in di romans ad pulisia… Av s’i mandada una letra par… cum’as dis.. ah, per sviare le indagini!”                                                                                                                                                                                                                                                                          

 SANTINA    :- (che incurante del dire di Pedro stava meditando) “No… a pansaragh ben lö al na pudi mia èsar sta vö … agh völ pö cattiveria e pö inteligensa”

DUMENICO :- “Assolto per insufficienza di prove!”

PEDAR         :- (agitato) “Ma mé af faghi causa per…per calunnia… am par ch’a dega acsé… No, l’è mei ad no… agh völ tropi bèsi par far una causa e po, pröma ch’la vaga a post a fagh a ura a tirar al gambin… Però a voi la perisia calligrafica dal scrét”

SANTINA     :- “Ma quala perisia caligrafica sl’è scréta a machina”

PEDR            :- (rientrando indispettito nel proprio negozio e quindi uscendo di scena) “E l’ura la perisia machinografica!”

SANTINA     :- (civettuola) “Cus’a disal siur Dumenico s’a comansesum an vardaras mia cmé can e gat, dal moment ch’a par ca gh’abiéma da cumbatar al stes nemich”

DUMENICO :- “Almen acsé a parés”

SANTINA     :- (tende la mano) “Voléma èsar amigh?”

DUMENICO :- (senza entusiasmo stringe la mano a Santina) “Mé an voi èsar nemigh ad nisün… Però a sun decis ad cambiar aria listés”

SCENA VIII

(Dumenico – Santina – Pedar – Rusina)

RUSINA       :- (elegante) “Bungiuran”

DUMENICO :- (ringalluzzito) ”Bungiuran signorina… Che bèl vedla… Am dispias andar via sulament par lé e par sö madar che in questi dé am si sta darent a cunfurtaram… Grasie incora”

RUSINA       :- “Beh… an’an par mia al casu ….”

DUMENICO :- (sospirando) “A dovrò ben tör una decisiun…”

PEDAR         :- (rientrando in scena) “Decidar cosa? A na vorò mia dargla vinta, no?”

RUSINA       :- “Siur Dumenico, mé madar l’ha m’ha mandà a sircaral…”

SANTINA     :- (come ingelosita) “Al siur Lasagna al n’ha gh’à mia ad bisogn ad dàmi ad carità”

RUSINA       :- (reagendo) “E gnanca ad strìi!”

SANTINA     :- (scrolla le spalle e si apparta a parlare con Pedar)

RUSINA       :- (a Dumenico) “Mé madar l’è töta agitada par via d’una letera anonima chi gh’à mandà …”

SANTINA e PEDAR:- (sentendo l’ultima battuta, riavvicinano e all’unisono con Dumenico) “Anca a lé?!”

RUSINA       :- “Anca a lé… Ma parché…”

SANTINA     :- (accennando a Domenico) “A l’éma ricevüda anca nuantar”

PEDAR         :- “Me no… Ho ricevü la solita cambiala in scadenza…E cus’a gh’era scrét?”

RUSINA       :- (amareggiata) “Da töt! Paroli ignobili, vargognosi, scréti a machina… Che gent cativa ca gh’è al mond… Ma cum’as fa a scrivar che mé a sarés l’amante… dal siur Dumenico!”

SANTINA     :- (dando un’occhiataccia a Dumenico) “Dabun?”

DUMENICO :- “Chi l’ha scrét al gh’à al sarvel sbüs… A sara ben far la denuncia ai carabiner”

PEDAR         :- “Ben dét… Ma cuntra a chi?”

SANTINA     :- “Contro ignoti”

PEDAR         :- “E chi sarési?”

DUMENICO :- “Si è <ignoti> l’è parché a n’as so mia chi iè”

PEDAR         :- “E l’ura cus’a servla la denunsia?”

SANTINA     :- (spazientita) “Oh, ma insòma… Agh porté le letri e in quatar e quatr’ot i risolv la situasiun”

PEDAR         :- (comico) “Questa l’è töta da rédar… Quatr e qutr’òt… Una chiromante, chiaroveggente, sensitiva, ch’l’indguina cun li carti, l’a n’è mia buna ad saver chi l’è l’autore anonimo!”

SANTINA     :- (altera) “A n’af rispondi gnanca:… a parlè sul parché af vé föra al fià!”

DUMENICO :- “L’è méi piantarla lé. Cunsiderà che la mé presensa l’a da fastidi a qualchidün a sarà ben ca porta via i tach”

PEDAR         :- “Pröma bisogna riparài i tach”

SANTINA     :- “E acsé al la darés vinta a ch’al disgrasià ch’al scrif ’sti bagianàdi?”

RUSINA       :- “E magari l’è adré a vardar da ‘na qual finestra e al sl’a rèd ad göst”

DUMENICO :- “Ma mè a serchi sul un po’ ad quetu… Am cardeva ad ritornàr a casa mia dopu tanti an sensa panser e invéci…”

PEDAR         :- “Ma alvemas almen al göst d’andar dai carabiner e far ciapà ch’al delinquent!”

DUMENICO :- “No. No… An vòi métagh in més a’ocat, causi, spesi ad tribünal…” (a Rosina) “Ma cum’as fa a dir adré a ‘na bèla bagaiòta, zovna cmè un fior incora da scartufià… e métar sö dli babli contra a ün ch’al podrés èsar sö padar”

PEDAR         :- (meravigliato) “Lö… sö padar?!”

DUMENICO :-  (reagendo con comicità e con irritazione) “Mé sö padar? Ma Pedar! Cus’a gh’al… al sarvél sbüs?”

RUSINA       :- “Tulemla in rèdar ch’l’è mèi…” (a Dumico) “A pòs anca capir che un qualchidün l’arò notà la sö simpatia in di me riguard par via ad ch’la somiliansa, com’l’ha det, cun la vostra ex spasimante”

DUMENICO :- “Ma l’è una simpatia inòcente” (agli altri, con fervore preso dai ricordi) “Questa pütela l’è come una gòsa d’aqua a ‘na mé cumpagna ad palcusenich.. <compagna d’arte> in dla rivista ad Fiorinelli”

SANTINA     :- (disapprovando) “Ah, propia un bel’ambient!”

PEDAR         :- (interessato) “Ch’al cunta, ch’al cunta… com’l’éra?”

DUMENICO :- “L’era… l’era una belesa meno genuina ad la Rusina, ma cun i stes lineament”

SANTINA     :- (ostentando disinteresse) “L’a gh’à avü un nom, imagini”

DUMENICO :- “Al sö nom d’arte l’era…” (estasiato, teatrale) “Tatiana Formitrol!”

SANTINA     :- “Come li caraméli pr’al mal ad gula”

DUMENICO :- “La Tatiana la fava pasà al mal ad gula a töti… e anca quèl’atar… Am ricordi la müsica pröma ad far la paserèla davanti al pöblich…”

PEDAR         :- (su di giri) “Che bel…e alura?…”

SCENA IX

(Dumenico – Santina – Rusina – Pedar – Michele)

MICHELE     :- (entra in scena, rimanendo dietro ed osserva, a braccia conserte, scocciato, le mosse di Domenico)

DUMENICO :- (infervorato) “L’urchestra la sunava una müsica spagnöla…” (fa una danza che vorrebbe essere simile al flamenco, con comicità) “…zum parapazun, zum, parapazum…”

RUSINA       :- (con sfottò) “Che bèli paroli”

DUMENICO :- “L’era vastida come Carmen in dl’opera ad Bizét, e mè da torero”

PEDAR         :- “Gh’eval anca i còran?”

DUMENICO :- (seccato) “Quéi i-e rivà dopu!” (riprendendo l’estro di prima) “Fnida la presentasiun agh fava far un piroléta, un voltavia acsé” (afferra Rusina, la fa piroettare e poi, dando sempre le spalle a Michele, si inginocchia davanti a Rosina… le bacia la mano proseguendo verso il braccio e sempre più su)

RUSINA       :- (imbarazzata, cerca di far resistenza)

DUMENICO :- (trascinato dai ricordi) “Che bèi temp!”

MICHELE     :- (spazientatito, batte le dita sulla spalla di Domenico, ancora inginocchiato)

DUMENICO :- (senza voltarsi) “Però alura nisün l’am piciàva in sla spàla”

MICHELE     :- (cercando di reprimere l’ira) “Vè scagaròt… sa vaghi föra dla grasia ad Dio a t’insöchi  e s’at sé in bardarèla[15] at faghi pasar al brüsor e at

                        böti in d’àlbi[16] in dua a bef li vàchi, èt capì bröt scagaròt?” (lo scrolla prendendolo per il bavero(

DUMENICO :- (cercando inutilmente di reagire, mentre comicamente subisce gli scrolloni)  “Dsil incòra s’a gh’i al curàgio!”

MICHELE     :- “Bröt scagaròt!” (mentre Rosina e Pedar cercano di sottrarre Dumenico alla furia di Michele)

DUMENICO :- “Basta acsé… Ho vest che al curàgio agh l’ì” (comtimua lo scuotimento mentre si chiude il sipario)

Fine del secondo atto

TERZO ATTO

(stessa scena del I° atto)

SCENA I

(Dora – Rusina – Virginia)

(Varginia sta ascoltando della musica dalla radio, seduta accanto a Rusina che sta leggendo. Dora sta cucendo assorta nei pensieri, poi scuote il capo infastidita dalla musica)

DORA        :- “Ma an’s pöl mia smorsar cla radio… Con ‘sta müsica moderna am vé l’asma… Quéla di mé tem l’era müsica…”

VARGINIA         :- (abbassa il volume) “E come no… a gh’era <lo chiamavan bombolo>,<Pippo non lo sa>, <stramilano>… che cansun romantichi…”

RUSINA     :- (con un’occhiata d’intesa a Varginia) “La lingua batte dove il dente duole”

DORA        :- (risentita) “Cus’a voresut dir?”

RUSINA     :- “Ch’l’è una stmana ch’at suspiri… A siem in di ricordi cun nostalgia màma? As pöl saver par chi?”

DORA        :- (scrolla le spalle) “Quanti fantasìi”

VARGINIA         :- (ha preso alcune crtoline sda sopra il mobiletto e le scorre) “A vedi che i <coniugi Lasagna> i v’ha scrét a dli bèli cartolini… Roma, Napoli, Firenze” (legge)<Siamo felicemente felici: Domenico e Santina Lasagna>… Varda te tè cum’a vai fnì certi ròbi; chi dü ex zoan is s’la gòd”

RUSINA     :- “Dü chi n’as conoseva par gnint e chi èa mès litgà i s’incontra e dopo la matàda ad Michele al s’è inamurà e i s’è maridà”

DORA        :- “A n’am par mia vera…I ha fat amicizia e in quatar e quatr’òt a gh’è ciapà al rosghin e via… a nòsi”

VARGINIA         :- “E partiti per un viaggio di nozze che non finisce mai…L’è sta un culp ad fölmin”

SCENA II

(Dora – Rusina – Varginia – Pedar – Dumenico – Santina)

PEDAR      :-  (fuori scena, a voce alta) “Dora, Dora… E’ ‘rivà i spus”

DORA        :- (si alza sveltamente e va ad aprire la porta, uscendo un attino fuori scena) “A sun pran contenta ad vedav… Ma gnì dentar…a sarì strach…”

DUMENICO e SANTINA :- (entrano. Lui vestito da viaggio, posa la valigia e lei pure ma sempre col turbante sgargiante, posa una grossa borsa)

RUSINA e VARGINIA:- (a soggetto, salutano, si complimentano)

SANTINA  :- (accettando all’invito fatto con un cenno da Dora siede assieme a Dora stessa)  “Grasie… A sun propia straca”

DUMENICO:- (gaio e sorridente, in piedi dietro a Santina) “Salve a töti, brava gent… Novità?”

VARGINIA         :- “Al solit tra-tran”

SANTINA  :- (sorridente e lieta, con gli occhi dolci) “Chi l’arés mai dét che a la nostra età…” (volge uno sguardo affettuoso a Dumenico che le prende la mano baciandogliela) “al chör al podés batar cmè da zòan e sentar saltar föra un sentiment ch’al na pareva pö èsagh par nuantar… e inveci éma capì ch’a gh’éum tant sentiment e tant amur da dar incora…”

DORA        :- (sospirando intristita) “L’è vera…”

SANTINA     :- ”Ch’la ma scüsa Dora… an vrea mia faragh vegnar al magòn”
DORA           :- “Al panser al vula e li stoï li s’ingatìa…”
DUMENICO :- (incoraggiando Dora) “Siura Dora… al temp l’è galantòm e li stori l’is pöl anca dasgatiar”

DORA           :- “La stmana pasada ho catà in dla caséta dla posta, un’atra puesia ad v’ûn ca par al ma staghe adré… Am piasarés saver chi l’è… par curiosità”

SANTINA     :- “La vidrà che al moment giöst al’s farà viv… Ma adés a ciapéma fià e da ché un pèr ad dé, cun un po’ ad chiromanzia, a féma saltàr föra al pueta misterius… e magari l’è pö ad v’ün!”

VARGINIA   :- “Ma a la Dora a gh’an basta ün”

DUMENICO :- (sente un valzer dalla radio o dal mangiacassette. Preso da frenesia, tira il braccio a Santina obbligandola ad alzarsi per ballare)

SANTINA     :- “Ma Dumenico… a sunt straca” (fanno alcuni brevi giri d idanza e poi Santina va a stravaccarsi stanca sulla sedie) “Caro al mé òm… al n‘è mia al moment ad faram balar…” (ai presenti) “A gh’è ciapà la smania dal bal ma mé…an sun mia viàda…Al sarés sempar in dla baléra!”

DUMENICO :- (si deterge il sudore con un fazzoletto e ha il fiatone) “L’idea la gh’è ma… l’è al fià ch’agh manca…” (ritorna alle spalle di Santina)

SCENA III

(Dora – Rusina – Varginia – Santina – Dumenico – Pedar – Bartold)

(suonano alla porta. Rosina va ad aprire. Entrano Bartold e Pedar)

BARTOLD   :- (entra segioto da Pedar e con euforia) “Evviva la sposa… As bef?”

PEDAR         :- “Porca vaca…a speri da sì…Salöt ai spus… salöt, pan e cumpanadagh”

BARTOLD   :- “Che bèla atmosfera… alegra… Am vé vòia ad balar anca a mé”

SANTINA     :- “Varda, varda al nostar pustin… Bartold, if més qalchidöna in dal bartavèl?[17]”

BARTOLD   :- (serioso) “Agh sunt mé in dal bartavèl”

RUSINA       :- (ai coniugi Lasagna) “Cuntè dal vostr vias ad nòsi”

VARGINIA   :- “Sì, cunté cos’i vest”

SANTINA     :- (contenta) “Cos’a vrif mai ch’af déga….A sarés stada me intensiùn anda a Palma de Majorca ch’a gh’era al congrès mondiale ad chiromansia, spiritismo e magia negra, con la presidensa dal grand sensitiv Pastnaga[18], ma al mé Minghin al n’ha mia volù…” (guarda il marito con occhi languidi)

PEDAR         :- “Minghin? E chi el?”

DORA           :- “Ma al siur Dumenico, no?”

DUMENICO :- (alla moglie) “Ma cara la mé Santina, a ‘sti fat ché l’è ura ad daragh al <via vattene>. Pensa un po’ se una qual strïa invidiosa l’a t’és fat un incantesim e it purtava via da mé… E po’, a quant at m’è cuntà, a partecipava anca di tipo da galera… L’è sta mei acsè”

SANTINA     :- (bonariamente, sentendosi protetta) “Avdì? I òm i völ sempar aver ragion… E alura as pöl dir ch’èma fat al gir d’Italia”

PEDAR         :- “In bicicléta? Chi ha ciapà la maja rosa?”

DORA           :- (con salace sfottò) “Sö sìa!”

PEDAR         :- “Corevla anca le in biciléta?”

DUMENICO :- “Sì, con sö nòna!”

RUSINA       :- “Pedar. Et fnì ad dir dli stüpidadi?” (a Santina) “Cuntè”

SANTINA     :- “Em vest Firenze, Pisa, Roma, Napuli e po’ sö a Milan dai me parent… A n’af déghi che confüsiun, che sapèl… al trafich… L’éra un bel psolin d’an ch’an gh’andava e am s’era viada a la nostra trabquilità…”

DUMENICO :- “Mia tanta tranquillità cun i mosgon dla cagna e con li letri anonimi”

SANTINA     :- “A Milan i gh’à töti prèsia par ‘rivar da ‘na qual banda e po… eh, e po’ s’an ta stae mia atenta a li porti dal tram, l’it sèra in mes al col. A siéma anda in un ristorant a l’americana in dua la gent l’as sarvés da par lé…” (al marito) “Cum’al’s ciàma?”

DUMENICO :- “Self-service”

SANTINA     :- “Écu… L’è cmé èsar in una cadena ad montagio: At ve dentar da ‘na porta, intan quei da dré it cöcia parché i gh’ha prèsia. At tö un cabaret e, sempar caminand, a t’infili in di scumpart al magnà ch’at cati in sal banch. Dopu a t’at senti in un scragnon elt, senza poder posàr la schena, ch’am pareva d’èsar un papagal in sal tréspul, sempar cun la püra ad cascar indré; at magni in fagutun, at paghi a la svelta e a la svelta at vè föra da ‘n’atra porta. Am pareva d’esar in un alevament ad polastar”

DUMENICO :- (con dolcezza)  “La vreva un angolin tranquillo, apartà e acsé a siem andà in periferia, in un lucalin familiare, èm pudù magnar com’as def e senza ciapar di cüciòn e...” (a Santina, con affetto) “speréma cara che al Signor at mantégna la vesta parché l’apetito al n’at manca mia”

SANTINA     :- “L’è l’amur ch’l’am mét fam…. Ma cuntém vuatar… Novità?”

PEDAR         :- “I ha portà al manicomi al ragiunier ch’al sta ad sura”

BARTOLD   :- “Acsé an gh’hò pö da portaragh la posta”

SANTINA     :- “Ah, l’è quel ch’al gh’éa sul dü denti davanti e ch’il ciamava Dracula” 

VARGINIA   :- “Il ciamava Dracula parchè una not la musgà al col sö mujer”

DORA           :- “Che alegria”

PEDAR         :- (a Santina) “A gh’è sta anca un tipo mia tant racumandabil, ch’al dseva che sö mojer, sempar ch’la fés sö mojer, l’as vreva faras far li carti <dalla chiromante>”

SANTINA     :- “Che tipu eral?”

PEDAR         :- “Un furest, ch’al parlava un po’ in inglés e un po’ in frances e che dopo al risültava un sicilian… e gh’éa det che la chiromante era… uccel di bosco”

BARTOLD   :- “Sarà stato un poco di buono”

DORA           :- (agli sposi) “Adés af vaghi a far un cafè”

DUMENICO :- “A la ringrasi ma a tulem al distürb”

SANTINA     :- (alzandosi) “Si caru, andéma a casa nostra e par dü o tri dé a n’agh siéma par nisün; riposo assoluto… A speri che pr’un po’ ad temp d’an far mia atar viàs ad nòsi”

DUMENICO :- (comico, si volta rapidamente e si tocca… ferro) “Sl’è par cul lé al speri anca mé!”

VARGINIA   :- “Ho vest li cartulini ch’i mandà… iè propia di béi sit”

DORA           :- “Grasie dal pansér… a m’ha fat piasèr ricevli”

SANTINA     :- “A n’ém mandata sul’na qualdüna ai amigh pö intimi”

DUMENICO :- (con comcità ironica) “Sul… trasént!”

BARTOLD   :- Dsim’l’a mé ca i ho cunsegnadi!”

RUSINA       :- “Am fa piasér ca si ritornada la nostra vsina ad casa”

SANTINA     ;. “Chi l’arés mai dét ca sarés ritornada in dla casa ad sura e ch’la sarès advantada…” (al marito, romantica) “il nostro nido d’amore”

PEDAR         :- “Un’<argnale>per due colombi, stagionati che broconano”

DUMENICO :- “Grasie per i <stagionati>”

SANTINA     :- (teatrale) “L’amore non ha età”

VARGINIA   :- (a Santina) “A tulìf un’atar can?”

DUMENICO :- “No!… I can i mosga… Agh faghi mé da cagnolin e agh n’avansa”

DORA           :- “Alura… gnint café?”

SANTINA     :- “A  sarò pr’un’altra volta”

DORA           :- “Un café par töta la compagnia an podì mia rifiütaral… Intant cumudef in sla terasina a l’òra sòta a la tenda”

DUMENICO :- “Vè Santina, andéma in sal teràsin”

VARGINIA   :- (seguita da Rusina) “A gnéma anca nuantar” (escono a sinistra)

BARTOLD   :- (a Dora, additando gli sposi, sospirando) “Eh, Dora, l’è propri vera che <non è mai troppo tardi per…>

PEDAR         :- (interrompendo) “.. par far dli minciunàdi”

DORA           :- “A sarà méi ch’at vadi  a ciapàr un po’ d’aria anca te, as pöl dar ch’at vegna l’ispirasiun ad laurar”

PEDAR         :- “Ho capì... a vaghi…” (esce a sinistra)

SCENA IV

(Dora – Bartold)

DORA           :- (con affettuosità e decisione, leva dalla tasca un foglio) “Bartold… l’if par casu scréta vö questa puesia?”

BARTOLD   :- (in imbarazzo) “Pu.. puesia?…” (prende il foglio che gli allunga Dora) “Qu-questa?”

DORA           :- “Alsila par piasér”

BARTOLD   :- “A def.. propia lèsarla?” (visto l’accenno affermativo col capo di Dora, si raschia la voce e la declama dapprima leggendo con tanto sentimento e verso la fine recitandola a memoria)

“Da anni canto sotto al tuo balcone

pizzicando corde di chitarra

con voce roca e piena d’emozione.

Il cuore batte come vela al vento

al ritmo del pensier che m’attanaglia,

che m’ha lasciato in cuor un sentimento.

Mi manca il sorriso di una donna

 e prima che la luce mi si spenga,

prego ogni sera la Madonna

che t’apra gli occhi e ti faccia capire

che per te ansima un’anima in pena,

che il suo cuore ahi fatto intenerire.

                      (rimane un attimo immaginato, poi cerca di riprendersi e riconsegna il foglio)

                           “Bèli paroli ma… ehm… parché i volù cha a vi alsési mé?”

DORA           :- (piega e rimette in tasca il foglio e con tenerezza, avvicinandosi a Bartold) “Sì. Propia béli… ma dopu ch’a l’ì léti ho capì ch’im mada li puesìii… Bartold, an sarés mia l’ura ad dir la vrità?”

BARTOLD   :- (tenero e impacciato, con sentimento) “E ben, sì… a l’ho scréti me par vö… A n’am sun mia dasmangà quel che alura… da bagaiòt, la pareva un’aventüra ma che al temp… al n’ha mia dasmangà. Li n’è mia paroli scréti a casu… A n’è mia pö al temp uramai… Scüsem Dora s’ho sbaglià… pardunèm”

DORA           :- “Oh, Bartold… a sunt la dòna pö contenta dal mond… A m’ì fat tornar indré… al temp ad la nostra zuantù… A m’al s’era imaginada ma … al me dover ad madar l’ha frenà al desideri ad rifaram una véta… e adé l’è tardi…”

BARTOLD   :- “Ma Dora, s’as marides anca vostra fiöla… Michele al’gh’ völ ben a la Rusina e mé am sunt impgnà ad métagh una buna parola, dopu ch’la matàda ad gelosia. A vidrì… al ciel al turnarò seren. A sun sicür ad quél ca degh, ascé come a so chi ha scrèt ch’li letri…”(si tappa la bocca per non farsi scappare altre parole)

DORA           :- “Al saì? E chi èl?”

BARTOLD   :- (si guarda attorno e poi sussurra all’orecchio di lei)

SCENA V

(Dora – Bartold – Michele)

MICHELE     :- (entra con delle borse della spesa che posa sul tavolo. Li vede bisbigliare e saluta sonoramente) “Bungiuran!”

DORA           :- (imbarazzata, si sposta) “Ah, sét te?… E cum’a t’è fat a vegnar dentar?”

MICHELE     :- “Dal büs dla ciaf… A gh’era l’ös vert”

DORA           :- ”A n’am s’era gnanca acorta”

MICHELE     :- (rammentando, con un po’ di acredine) “Anca Lasgna al n’as s’era mia a- cort quand al fava al marlös cun la Ruséta”

BARTOLD   :- “L’è ura ch’at la pianti… A n’è mia cum’at pensi e po’ la Rusina l’at völ ben”

DORA           :- (ringalluzzita) “E’ rivà i spus dal viàs ad nòsi. Al siur Lasagna e la siura…”

MICHELE     :- (interrompendola) “Tajadéla”

DORA           :- “Sta mia a tör in gir la gent. La siuta taja… Oh, cus’am fet dir, la siura Lasagna cun al matrimoni la par cumpletament cambiada… At dovrési scüsarat con Dumenico”

BARTOLD   :- (guardando col sorriso Dora) “Anca mè a gh’arés da scüsaram… pr’al temp pers”

MICHELE     :- “A n’agh tégni par gnint”

DORA           :- ”Oh, vuatar zuan al post dal sarvél a gh’ì dla böla[19]. Bartold gnì cun mè da dla” (escono a sinistra)

MICHELE     :- “I bèsi dla spesa… Sì, bungiuran” (si avvia all’uscita, senza voltarsi mentre entrano Rusina e Varginia)

SCENA VI

(Rusina – Virginia – Anna - Dora)

RUSETA      :- “Et vest?… Il signorino? Al n’at varda gnanca. Spiegasiun e contraspegasiun e n’è cuntà gnint. I gh’l’ha dét in töti i modi ca gh’è stà sul una mal interpretasiun di fat e po’… anca la letra anonima…töti bàli. Ma lö fin che a n’as ciàpa chi ha scrét  ch’li cativeri e al n’a gh’ò sc-iapà al müs al n’è mia tranquillo e acsé al fa al sustenù cun me”

VARGINIA         :- (siedono) “Stagh mia a fara una malatia… lasà pasà al temp”

RUSETA    :- “S’a vòi an cati di atar mèi che lö”

VARGINIA :- (accennando ad una nota canzone) “Parole, parole, parole… Stat mia tribülar… a t’agh völ un matrimoni cme i Lasagna. I-ha cambià fin caratar. Ciàmal pör un <matrimonio senile> ma…” (sorniona) “al n’ha sarò l’önich dal genar”

RUSINA       :- “E chi sarési ch’i atar?” (suonano alla porta, Rusina va ad aprire)

ANNA          :- “Scüsèm al distürb, ma am pareva d’aver santü dal sapèl, dal moviment… è sücès quèl?”

RUSINA       :- “Pr’adès no, ma ch’la stag pör… l’è come un suermarcà… chi vò e chi vé”

ANNA          :- (con tono noncurante) “Ho santù ch’è ‘riva i... cosiddetti coniugi Lasagna, la copia ad… tsé…zoan spusin… a m’incalarés ad salütai s’as pöl”

RUSINA       :- “Ch’la vaga pör… i-è in sal tersin”

ANNA          :- (con malcelata malignità) “I dü spusin… agh völ un bel curagio maridaras a sö età!”

VARGINIA   :- “Forsi i n’al saveva mia chi doveva admandar al permés a lé”

ANNA          :- “I doveva maridaras al 30 ad favrèr”

RUSINA       :- “Ma al 30 ad favrèr al na gh’è mia”

ANNA          :- “L’è ben par cul lè!”

DORA           :- (entra agitata e va lestamente verso la credenza non avvedendosi di Anna)

                      “Che giornaDa… a sunt töta … ch’an capési pö gnint… In dua a sarà quél ca serchi…”

RUSINA       :- “Cusa sercat?”

DORA           :- “A n’al so pö” (si avvede di Anna) “Ah, Anna, agh sét anca tè?.. Sèt che gh’è da’d là?”

ANNA          :-  (con arie di superiorità)  “Sì... i dü spusin... A vrea salütari ma  agh s’i anca tropi tacà a lur“

DORA           :- “Ma no… a gh’è i dü spus, nuantar, Pedar e…” (con voce dolce) “Bartold…” (alle ragazze) “Ma fèla sintà, no?” (esce a sinistra con cassettini affretatti)

ANNA          :- (siede) “Cum l’è töta in agitasiun la Dora inchö”

RUSINA       :- “L’ha n’è mia tant viada aver di ospiti e la völ far i fat par ben”

VARGINIA   :- “As pöl dar ch’la senta la prömavera anca lé… e magari la pensa ai cunfet”

ANNA          :- “Ma che rusgamenti ca gh’è in gir… In sa mia cus’a völ dir al matrimoni. Agh vorès una lège ch’la faga dürà i matrimoni come al passaport. Pasà sinch’an s’a t’al vö rinuvar va ben, siono l‘è scadü e töt a fnés lé”

VARGINIA   :- “E sa gh’è di fiöi… gh’ai la scadenza anca luatar?”

ANNA          :- “Mé a s’era separada e adés a sun vedva ma sé un dé am girés al biròc ad maridaram l’è méi ch’am ciàpa un culp!”

RUSINA       :- “Atenta al stòs!”

SCENA VII

(Rusina – Varginia – Anna – Dora – Dumenico – Santina – Pedar)

PEDAR         :- (rientra in scena da sinistra, seguito da Dora, Dumenico e Santina. Vede Anna a saluta) “Oh, bungiuran Anna”

DUMENICO :- “Ah, la siura Anna, töt ben?”

SANTINA     :- (ad Anna) “Am fa piaser vedla… com’a vala?”

ANNA          :- “A tirém inanz…” (con finta cortesia)  “Ho preparà un chilo ad rìs da bütaraf in sal col per faraf festa!”

PEDAR         :- ”Uramai li nòsi i-è consümadi… A sarà mei tegnal par…” (a Dora) “Pòsia diral?”

DORA           :- (come vergognandosi) “Tant, pröma o dopu il vé a saver…”

ANNA          :- (incuriosita) “Cus’èla ‘sta novità?”

DORA        :- “Sentat Anna… a n’as so mai ch’at vegna un… lancör[20]…”

PEDAR         :- “A dovì saver che la Dora l’a gh’éva un curtegiatur segréto… l’era tant segreto ch’l’a n’al saveva gnanca lé”

TUTTI          :- (fanno scena)

PEDAR         :- “Un spasimante misterius ch’al’gh mandava di biliet con frasi ad puesia”

DORA           :- (sospirando) “Puesiì d’amur… par mé”

ANNA          :- “Bèli robi!”

VARGINIA   :- “E… chi sarésal?”

PEDAR         :- (gustandosi l’attenzione su di lui) ”Indguinè”

SANTINA     :- “E cum’a féma a saveral?”

PEDAR         :- “Bèla chiromante ca sì!… L’èra… al postin!”

ANNA          :- (mentre gli altri commentavano a soggetto, ha uno scatto di nervoso) “Bartold?!”

DUMENICO :- “Dopu tanti an d’amur silensius al s’è scartofìà anca lö cme un fiur in prömavera…”

PEDAR         :- (ad Anna) “Capì Anna parché bisogna sparagnar al ris?”

ANNA          :- (non riesce a trattenere l’invidia, battendo i le palme delle mani stupita) “Gesù, Giuseppe e Maria, San Pancrazi e animi dal pürgatori…”

DUMENICO :- “Stef mia a dasmangar ad Sant Dumenico”

VARGINIA   :- “Mitìgh anca Sant’Ilari ch’alf faga cambiàr binari”

ANNA          :- (sconcertata e sentenziosa) “La gent la va föra ad testa… Un pustin?”

PEDAR         :- “A n’è mia det parché at s’é alergica a la marcia nusiale chi gh’l’abia da esar anca ch’iatar”

ANNA          :- “Ma fam al piasé ‘marcia nusiale’… Ché agh völ al valser ad la vedva alegra”

DORA           :- (reagendo, ad Anna)  “L’età dal svilöp l’è pasada da ch’al dé e al sarvel l’è incora al sö post. Contenta mé, cuntent töti.. föra che tè, as capés… Bartold l’è una parsuna a modu, inteligent…”

SANTINA     :- (con affetto) “… e scrive puesie rumantiche…”

ANNA          :- “A sun sicüra che me neù, ch’al fa la seconda elementare, l’è bun ad scrivan dli pö sé bèli” (a Dora) “Ma an’t’ gh’è mia pansà ch’at gh’è anca una fiöla?”

DORA           :- “L’an ciöcia mia pö a lat da mé”

RUSINA       :- “Anna, i-è fat nostar e se me madar l’as fa una compagnia, mé a sun pö sé tranquilla e al dé ca tochés a me a gh’ares men pansér. Contenta Anna?”

ANNA          :- “Tsé… Te at tö maré quanda pèsa li galini!”

DORA           :- “Rusina, l’è ura ch’at vaghi da dla un mument”

RUSINA       :- “A védar s’a pésa li galini?”

DORA           :- “Va da dlà e at capirè”

VARIGINIA :- “A vegni anca mé”

DORA           :- “Ma sì, anca te… a s’ì come büséta e butun”

SCENA VIII

(Dora – Dumenico – Santina – Pedar – Anna)

ANNA          :- (a Dora, con voce grave) “Pensa a tö marè ch’als vultarò in dal tomba”

DORA           :- (ironica) “Dit da bun?.. An gh’éa mia pansà, anca se a numinaral da vif, al pö sé dli volti l’andava so d’ pirlo[21]…a gh’al dmandarò casu mai”

PEDAR         :- “Par telefuno?”

SANTINA     :- “L’önich modu par saveral l’è al spiritismo”

DORA           :- “Quél in dua a bala al ta’olìn?

SANTINA     :- “L’è un bèl psolin ch’al n’al faghi, ma se tra nuantar a gh’è un qualchidün cun la carica elettrica negativa…”

PEDAR         :- “Al cuntatur ad la lüs!”

DUMENICO :- “Santina, va pin cun questi esperiment. A t’évi dét d’an voleran pö saver e adés…  I t’ha anca minacià con li leteri anonimi par quéstu”

SANTINA     :- “Ma as trata ad iütar la nostra amiga Dora e a pensi che la carica negativa agh l’éma…”

DORA           :- “E chi sarésla?”

SANTINA     :- “L’Anna”

ANNA          :- “Mé? E com’a fef a saverl?”

SANTINA     :- “Dai oc spirità… e po’ a v’ho fat li carti tanti volti…”

ANNA          :- “E in v’a mai denunziada? La gent la s’è lamantada ch’a ciapavu i bési par cuntar a dli bàli”

SANTINA     :- “As pöl anca dar… Ma vö a n’ì mai tirà föra gnanca un fenich[22]”

ANNA          :- “E ben… s’a pansé che la mé carica negativa l’a pòsa far rinsavìr la Dora, a sun pronta: Un moment! An gh’è mia al perécul d’armaganar inluchida, vera?”

PEDAR         :- “Pö d’acsé…” 

SANTINA     :- “Tranquilla. Basta ch’a fegh quél ch’af déghi, e adès…” (atteggiamento professionale, teatrale) “Amici, come sapete, per richiamare gli spiriti, occorre un tavolino <tripede>”

DORA           :- “A gh’éma questo, al gh’ha trì pé, val ben?”

SANTINA     :- “Appunto: tripede. Pedar, portèl ché in sal mès par piasér”

PEDAR         :- “Se un qualdün l’am do una man…” (l’aiuta Dumenico. Il tavolino viene portato in mezzo alla scena)

SANTINA     :- (a Dora, con importanza) “L’anima ad vostar maré a la laséma star… E’ meglio non disturbare il riposo dei nostri cari… a n’as so mai che par vandicaras in vegna a far li gatulési a la not, sòta i pé” (estrae dalla borsa una tovaglia sgargiante di colori che mette sul tavolino)

DORA           :- “Par carità. A dormi za poch par cun mé”

PEDAR         :- “Che tuàja pirutecnica!”

SANTINA     :- (con tono professionale) “Onde evitare questo contatto direi di chiamare

                           ….” (con voce cavernosa)  “l’ombra di Gilda…”

DORA           :- “La sö cagnéta?”

SANTINA     :- “Saréma li fnestri, smorsé li lüs… sintef töti aturan al ta’olin.. silenzio e… semibuio” (esce di scena a sinistra per indossare una vestaglia, o mèzeri fiorato e vistoso, rientrando così appariscente)

PEDAR         :- (seduto al tavolino. Santina di fronte al pubblico. Dumenico e Anna spengono le luci, controllano le finestre, Anna, emozionata, siede accanto a Pedar. Dora vicina a Dumenico il quale è a fianco di Santina. Luce solo sul tavolino) “Tachémia da l’antipast?”

SANTINA     :- “Mitì li man in sal ta’olin e forméma la cadena”

PEDAR         :- “Ad Sant’Antoni”

SANTINA     :- “S’a cuntinuéma a ‘sta manèra l’è inütil andar avanti”

DUMENICO :- “Am senti un brivid so par la vena varicosa”

DORA           :- “E me par la schena”

ANNA          :- “Mé an senti gnint”

PEDAR         :- “Mé a senti spüra al gumbét… la sarò la màja ad lana”

SANTIA       :- “Silenzio ch’am concentri:” (occhi chiusi, fronte alta e viso sofferente, come se fosse in tranche. Convoce cavernosa) “Ombra dla mé Gilda… vé a mé davsiiiin…”

PEDAR         :- “E sta mia andar via fina adman matiiin”

SANTINA     :- (stizziti, pesando i piedi) “Basta! Acsé an pòs mia cuncentraram… An sunt mia v’öna ch’l’as fa tör in gir”

DORA           :- “Un po’ ad ricunusensa par la Santina… An bisogna mia scarsar in fat chi n’as cunòs mia… Cun i mistér l’è mèi èsar prüdent”

DUMENICO :- “Santina, va avanti ch’am fa mal al dï mignolìn”

SANTINA     :- (ricreando l’atmosfera e parlando lentamente) “Ombra dla mé Gilda, vè darent a mé e dim in confidenza quél ch’a t’admandi…dam un segnal” (si ode una serie di colpi cadenzati come una “V” dell’alfabeto Morse; ossia tre punti e una linea rapidi: ti-ti-ti-taaa)

TUTTI          :- (si guardano allibiti l’un l’altro)

PIPPO           :- “Quésta l’è radio Londra in temp ad guèra”

SANTINA     :- (in tranche. Volendo musica appena percettibile, appropriata) “Rispond Gilda cara, pècia di culp, bàja s’at vö, ma serca ad farat capir… Sarà la contenta la Dora cun Bartold?” (cinque colpi e un lontano abbaiare. Santina, con lenta solennità) “L’ha dét da sì!”

PEDAR         :- Sinch culp e un bajar ad can par dir una parola?”

ANNA          :- (a Santina) “Admandagh anca par la Rusina”

SANTINA     :- (sempre con voce grave) “E la Rusina la farà pace cun al Michele? As maridaràla con lö?” (si ode un colpo)

DUMENICO :- “Cus’àla det?”

SANTINA     :- “Che al matrimoni tra i dü zoan al sarés ben vest dai astri parchè al zuvnòt l’è nà sotà al segn da Tor e la fiöla sòta quella Vergine, però la dis ca gh’è una parsona gràma cmèla peste ch’l’à mét al baston in més a li rödi ad töti cun dli letri anonimi…” (aggravando la voce, lentamente, incutendo paura) “ma che da un mument a ch’l’atar questa parsuna la sparès da la circulasiun…” (con uno schiocco di voce secca) “cun una fiamàda!”

ANNA          :- (agitata) “Ohimemì!”

PEDAR         :- (incredulo) “E cun un culp sul l’ha dét töta ‘sta filümina?” (si odono quattro colpi)

SANTINA     :- “Silensiu!…” (misteriosa) “Quatar culp!… Questa parsuna, infàma…” (rapida e secca) “L’è ché, in més a nuantar!”

ANNA          :- (tossisce, si fa vento con le mani, si alza traballante) “Am vé un mancament” (cade a sdere sfiancata)

DORA           :- “Cus’a gh’èt? At par un limun schisà”

ANNA          :- ”Am sun spavantada… emusiunada… an sun mia viada a quésti  spiritadi” (altro abbaiare)

SANTINA     :- (sempre concentrata) “Citu töti. Al saveva, ma an vrea mia credar”

DUMENICO :- “E l’ura li leteri anonimi a li a scriveva la cagnetta?”

SANTINA     :- (c.s) “A vedi… a vedi un òm in divisa ch’al gnirò a metar li manéti al grafomane” (suonano alla porta. Tutti hanno un sobbalzo)

DORA           :- “Prest, mitéma a sit la roba” (Pedar e Dumenico rimettono il tavolina al posto di prima mentre Dora e Santina, spostano le sedie. Pedar va ad aprire)

SCENA IX

(Dora –Dumenico – Pedar – Anna – Maresciallo dei carabinieri)

MARESCIALLO:- “E permesso?”

TUTTI          :- (fanno scena)

ANNA          :- (agitata) “L’òm… l’òm in divisa..!”

DORA           :- “Mi scusi… in che cosa possiamo esservi utile?”

MARESC.     :- “Cercavo la signora Anna Marengo”

ANNA          :- (impaurita) “Mmm… mè?”

MARESC.     :- “E così siete voi. C’e n’è voluto del tempo per trovarvi… Pochi vi conoscono come Marengo, bensì come ciöciamarlös”

ANNA          :- “L’era al scormai ad me padar.. l’è l’önica eredità ch’al m’ha lasà… ma par cosa…”

MARESC.     :- “Siete accusata di parecchi misfatti oltre all’invìo di lettere anonime che hanno gettato nello scompiglio alcune famiglie del luogo”

SANTINA     :- (con enfasi) “Écu la grafomane!”

PEDAR         :- “L’ombra ad la Gilda l’ha parlà!”

DUMENICO :- “Pö che l’ombra a parlà al siur marescial”

PEDAR         :- “A gh’éa ragion mé siur Dumenco quand a v’adseva <cherchez la femme>. Ma Anna, par scrivar ch’l’i letri af sif cumprada una machina da scrivar?”

MARESC.     :- “Scusate un momento” (apre l’uscio e parlandoall’esterno) “Brigadiere… all’occhio”

VOCE ESTERNA:- “Agli ordini maresciallo” (ritornandola Anna) “Allora?”

MARESC.     :- “Allora signora Marengo, vulgo ciöciamarlös, siete accusata di usura, millantato credito e invio di lettere anonime allo scopo di… dica lei: di che cosa?”

ANNA          :- “Ma… ma come avete fatto a sapere delle lettere?”

TUTTI          :- (atteggiamentie scene approprit)

DORA           :- “Ma parché mètar dli cativèri tra la gent… bütar i sospét e metar ün contra ch’iatar? “

ANNA          :- (col pianto in gola, seduta) “L’è sta… l’è sta un mument ad debulésa… L’è sta un fat pö se fort ad mé… A n’am pareva mia giöst che ch’iatar i fés cuntent d’aver catà un po’ ad felicità… e me gnint… Ho sbalià e…” (col pianto in gola) “… a v’admandi scüsa…” (a Santina) “..ma… stém mia far sparir da la circulasiun… cun’na fiamàda”

PEDAR         :- “Agh pansarò i carabinér a alvaraf da la circulasiùn”

DUMENICO :- “Finalmet, se Diu a völ, i fnì ad mandar dli letri cativi a la gent… Ma nuantar a l’imaginavum”

ANNA          :- “Dabun?”

MARESC.     :- “Signora ciöcia… pardon, signora Marengo vuole seguirmi per favore?”

ANNA          :- “Ma ménan voleva mia, an saveva mia ad far dal mal… e po’ ch’a’l ma scüsa ...cusa völ dire ch’al … milla… millanta…”

MARESC.     :- “Millantato credito? Che ha fatto credere di poter agire in un certo modo perché diceva di essere parente stretta di chissà quale personalità, eccetera, eccetera. Inoltre c’è il tentativo di ricatto ai gestori della locanda Posapiano… Qualcuno di voi ricorderà che mi ero presentato in città sotto mentite spoglie”

PEDAR         :- “Al forèst!… che po’ al parlava sicilian!.. La n’am pareva mia una facia növa”

SCENA X

(Dora –Dumenicu-Santina-Pedar-Michele-Bartold-Rusina-Varginia-Maresciallo)

SANTINA     :- “E vest ca siem adré a squaciar li carti… voilà!” (batte le mani ed entrano da sinistra Michele, Bartold, Virginia, che si pongono a sinistra della scena. Dora è seduta. Il maresciallo ed Anna sono a destra)

ANNA          :- “Cus’igh fava logà da d’là?”

MICHELE     :- “A zügaum a lascia e raddoppia!”

PEDAR         :- “Siur marescial… a siéma stà in gamba a daragh ‘na man?”

ANNA          :- “Ma alura, al spirit ad la cagnéta…i culp, al bajà… l’era töta una mésa in scena cuntra ad mè…?

SANTINA     :- “Gnint spirit… La vrità l’è ch’eum fat una denuncia, i carabiner i-a fat li sö indagini… Mister Brown, che po’ l’era al marescial, l’ha savù da locanda Posapiano di atar fat e a s’è squacià la ramina”

DUMENICU :- “Acsé è salta föra i vostar ricàt par faras dà di bèsi in quant a dsevu d’èsar parent d’un onorevole e via andare”

BARTOLD   :- “Quand a si andada in Césa cun la scüsa ad iütar la perpetua, a n’i prufità pa druar la machina da scrivar dal pret e scrivar li vostri létri. A cardevu ad farla franca e inveci… af tgneum d’òc”

ANNA          :- “Ch’la ghegna marsa ad la perpetua!”

DUMENICO :- “Quand al postin al s’è gnü a infurmar dli sö mòsi, èma capì e a v’éma preparà al bartavèl par incastraraf”

ANNA          :- “E te a t’at sé frigida da par te”

MICHELE     :- “Chi troppo vuole nulla stringe. A m’ì mès cuntra anca a la mé Rusina, cun li vostri insinuasiùn”

VARGINIA   :- “Li busìì li gh’à li gambi cürti”

ANNA          :- “A s’ì ‘na béla ghenga… I fat töta una comédia…” (con atteggiamento di sfida) “E adés cu’saf cardif ad far?”

MICHELE     :- “Mé, l’idèa ad tirav a col l’a m’è gnüda anca parché as cardeum ch’al fés sta un om a sumnar sisania… Ma i dis che ‘na dòna l’ans tòca gnanca cun fiur…” (prende con galanteria la mano di Rusina baciandogliela)

DUMENICO :- (facendo un passo minaccioso) “Cun un fiur no, ma con un baciöl sì!”

MARESC.     :- (frapponendosi) “State calmi… non vorrete mica passare dalla parte del torto”

DORA           :- “Siur marescial… as dispias… Ma an’s pöl mia métagh ‘na préda sura e pardonar?… Nuantar a sarésum dispost ad ritirar la denuncia”

RUSINA       :- “La lesiun la gh’è sarvida”

DUMENICO :- (ad Anna) “Sirché ad cambiar strada… Mia töti i parduna”

MARESC.     :- “Non è così semplice; dobbiamo dar corso alla denuncia… C’è anche l’accusa di estorsione a carico della locanda Posapiano. Sarà il magistrato a valutare la questione”

ANNA          :- (con uno scatto d’ira, inviperita) “A sperì ch’a strabüché töti e c’ha scavsév una gamba!” (cerca di scappare, esce inseguita dal maresciallo)

VOCE           :- “Eccola signor Maresciallo. Presa”

MARESC.     :- (fuori scena) “Bravo brigadiere” (rientra tenendo la donna per un braccio. Questa le molla un calcio che il maresciallo riesce appena a schivare) “Bene signora Marengo: aggiungereno anche l’accusa di resistenza a pubblico ufficiale. Venga con me. Arrivederci” (esce tenendo per un braccio la donna)

SANTINA     :- “E la gramigna a l’éma tirada via”

BARTOLD   :- “A m’an sa mal… però a sun cuntent par nuantar dü” (prende affettuosamente la mano di Dora)

PEDAR         :- “Siura Santina… ma if ciamà i spirit dabun?”

BARTOLD   :- “Ma no… Mè a baiava… Michele al piciava i culp…”

SANTINA     :- (dandosi importanza) “Stavolta ho fat finta ad ciamar al spirit dla Gilda ma… s’a vrés…”

PEDAR         :- “Cun töt al rispé ma i-è töti bàli pr’inbroiar la gent ch’l’a  cred e ciapà di bèsi… Mè an crédi mia a quei chi dis chi fò balar al lampadari, una scragna, dli ramini o di quadar”

SANTINA     :- (indicando un quadro alla parete opposta ben visibile dl pubblico) “Far cascar una quadar cmè quél?” (un rapido cenno col dito e il cade cade rumorosamente facendo sobbalzare tutti, mentre il sipario sichiude rapidamente)

F I N E


[1] San Martin – Era il periodo in cui i mezzadri o i fittavoli potevano traslocare poiché il ciclo dei lavori in campagna era terminato.

[2]  Corach o coragh – cesto sotto il quale stava la chioccia mentre i pulcini, col ”corach” leggermente sollevato potevano uscire ed entrare attorno alla chioccia stessa

[3] pòina o puina- Ricotta

[4] masalèr – molare, mascellare…

[5] cörlu - trottola

[6] scarpa granda: uno che spende e spande

[7] Taitù: moglie di Menelik d’Etiopia

[8] brucunàr:- tubare

[9] gata mogna:  gatta morta

[10] galavron - calabrone

[11] scurmai o scutmai – nomignolo, soprannome

[12]  gnal o argnal - nido

[13] liròn - contrabbasso

[14] VOLENDO POSSONO LEGGERE GLI ATTORI STESSI AL POSTO DELLA VOCE FUORI CAMPO

[15] baldarèla: in stato di agitazione

[16] albi – abbeveratoio per le mucche

[17] Bartavel. Nassa per catturare i pesci. In questo caso catturare qualcheduna

[18] pastnaga – in realtà è, in dialetto mantovano, una specie di brufolo nel naso o qualcosa di simile

[19]  böla – pula

[20] lancör – colpo apoplettico

[21] so ‘d pirlo:- fuori di testa

[22] fenich – centesimo o centimetro