La sura Palmira spusa

Stampa questo copione

LA SURA

LA SURA

PALMIRA SPUSA

Commedia in 3 atti

di

CLETTO ARRIGHI

CONTINUAZIONE DE

IL BARCHETT DE BOFFALORA

PERSONAGGI - INTERPRETI

FILOMENA                         Paola

PEPPA                                  Giulia

CAROLINA                          Teresita

VERONICA                          Barbara

MARIETTA                          Roberta

AGNESE                              Clara

NASTASIA                           Marinella

BARICOLETTI                    Franco

RAFFAELE SARTI            Roberto

DOTTOR                              Paolo

CAFFETTEE                                  Giuseppe

CAMPANATT                      Alessio

CURAT                                 Dameno

POSTEE                               Adelio

PICCALUGA                                   Carlo

PALMIRA                             Teresina

MAESTER                            Antonio

ADELINA                             Chiara / Elisa

AUGUSTO                           Lorenzo

GERVASIN                          Ivan

SPINAZZI                            Segaloni

Mr BARLAFUSCHINTON Mastaglia

SPEZIEE                              Marco

ATTO PRIMO

Scena prima

La scena rappresenta un cortile a portico di filanda, con fornelli in casa del Sindaco di Boffalora e i tavolini del bar

SCENA PRIMA

Filomena, (Peppa), Carolina, Veronica, Marietta, Agnese e Nastasia intente al lavoro.

musica

Nas.   ( all’Agnese ) A cridii che i vostar padron stagan giò un bel tocc a Milan?

Agn.   No, no, credi che turnaran indree apena avran a scuduu i danee dal terno.

Ver.   Che furtunela d’una sciura Palmira, andà a guadagnà un terno.

Fil.     E…figurass che ti Agnesa, ta veda no l’ura e al mument ca turnan indree!?

Agn.   Parchè?

Fil.     Oh bela, parchè insema a lur ghe turna indree anca al tò Gervasin.

Agn.   Cussee che ta ma vuraria dì, malnata! Mi ho mai savuu cussee fasan dal Gervasin!

Car.   Sinta, sinta, che ruffiana che l’è divintà l’Agnesa!

Agn.   Ga na avrisi da mej dal Pampaluga, se vuresi.

Nas.   Però ta sa fè cur adree dal Pampaluga.

Agn.   Mi sa fò cur adree da nisun! Va disi.

Mar.   T’hoo forsi minga vista mi dumeniga pasaa, dopu dutrina, andà giò da la strà dadree da la rungia dal murin…e al bislungon vignit adree bel bel, facendo finta da cercà i niaa in sui brocc.

Agn.   Oh stupida. Adess sa rigordi, l’eva minga al Gervasin quel là...

Ver.   Alura l’eva un oltar.

Nas.   E dì un po’, chi l’è quel’oltar se l’eva no al Gervasin?

Agn.   Guarda che mi go no da rendif cunt a violtar.

Nas.   Ah! Se fusi mi al to pà! Ta insegnarisi mi andà par i sintee, dopu dutrina, cunt da dree i pivei che fan finta de cerca i niaa in sui brocc.

Ver.   Chissà che niaa che la truaa a la fin?!

Agn.   Ma ta vor tasè? Linguassa d’una lengua sacrilega!

(entra Baricoletti)

Bar.   Guarda chi gh’è una filanda, g’hal dumandarò a sti tusann, ( va a guardare nel portico del primo fornello a destra ).

Nas.   Quest al g’ha l’aria da ves un bauscia da Milan che al vegn foeura a mangia al stuaa, femal a scapaà.

Ver.   Sì, femal a scapaà.

Bar.   Ti bela tusa ( a Veronica ); bela tusa ta sé surda?

Ver.   Al parla cunt mi?
Bar.   Sì, cunt ti, parchè?

Ver.   Parchè mi sunt no una bela tusa.

Bar.   Oh, cuma ta se mudesta! Chi l’è al padron da sta filanda?

Ver.   Al padron l’è quel che al ma fa a lavuraa a num.

Bar.   Fin lì gha rivevi anca mi. M’han dì che l’è al Sindic da Boffalora, al Cav. Spinazzi.

Ver.   Sissignore.

Bar.   E, disem un po’ tusan, l’è vera che in ca’ dal sciur sindic a ghè una tusa da spusà?

Mar.   Ah, ah, ah. Sigura che la ghè.

Bar.   E l’è bela?

Mar.   A chi la ga pias.

Fil.     ( fra sé ) La ga un po’ al goss, ma ueh!

Bar.   E la g’ha anca una bela dota?

Ver.   Cent mila franc.

Mar.   ( fra sé ) E anca meno.

Bar.   ( Ma par che chi tusan chi ma tovan in gir, andem a vidè ), (via) fra sé

(entra Raffaele)

Nas.   Oh, tal chi al sciur pitur Sarti. L’è giamò turnaa indree da Milan?

Agn.   Ehi sciur pitur, i me padron in turnaa indree anca lur cunt lu?

Raf.   No, no, mi sunt vignuu giò duma adess dal vapur da Magenta. Credi che lur turnaran indree ancamò cunt al barchett.

Agn.   Ehi, ehi, la sciura Palmira l’è poeu riuscii a truvaa al spus?

Raf.   Mah, al so propri no mi ( Spetta che te lo dirò te, te lo dirò! fra sé ) Mi i ho truvaa a Milan un mument da scapada, ma g’ho quasi nanca parlaa; sunt vignuu innass per finì al ritratt in casa Spiazzi. Hoo sentuu poeu dopu in Magenta che evan stai arestaa la sciura Palmira e al sciur Piccaluga.

Tutte:         Arestaa!? Cosa diavul han fai?

Raf.   Mah, so no. Hoo sintii che se parlava d’un certo cartell che g’han tacaa dadree al sciur Piccaluga, ma so nient de pusee precis ( suono di campana interna ).

Mar.   Voo subit a cuntaghel al Cecchin. ( via ).

Ver.   E mi al Toni ( via ).

Nas.   Oh, pover sciur Piccaluga!

Car.   Povera sciura Palmira!

(Entra Baricoletti)

Raf.   Oh, chi vedi, al sur Manicaretti a Boffalora ! Che buon vento?…

Bar.   Baricoletti, sciur Sarti; ben trovato!

Raf.   Che al ma scusa, vurevi di Maricoletti.

Bar.  Ho dit che me ciami BA RI CO LET TI

Raf. Si, va ben BA RI CO LET TI. Come al fa lù a ves luntan da Milan, lù che a l’è l’anima da la capital mural d’Italia, lù che al ghe dà i parer a tutt al mund, con quel suo sguardo così sicuro sulla politica economica europea?

Bar.   Cuss’al voeur! Par pocc dì a speri che Milan la pudarà fa sensa da mi; parchè al deva savè che in fund mi credi che da oman proprio, come si dice, indispensabili, ghe ne sia minga a sto mund.

Raf.   Lù, adess, al fa al mudest!

Bar.   Mi sunt vignuu chi a Boffalora per un doppio motivo.

Raf.   Poò dass, ma vun l’induini.

Bar.   Sintemm.

Raf.   Hoo savù pocc fa vignendo giò cunt al vapour a Magenta, che l’oltrer g’he ristaa vacante un post da deputà de sto culeg. Scumeti che lù l’è vignuu chi par pudè candidass deputà dal culeg Magenta-Cuggionn.

Bar.   Vun l’è quest infatti; ma poeu ghe n’è un oltar mutiv pussee sentimental…

Raf.   Amore?

Bar.   Amur no, fina adess, ma matrimoni.

Raf.   Vedi, ma però al mutiv principal l’è la politica? Che la nega minga.

Bar.   Eh, sicuro, sicuro, la politica la deva sempar sta dasura dall’amore. L’Italia la g’ha bisogn da deputaaa da talento e da coeur, dunque divintemm deputaa!

Raf.   Divintemm deputaa! ( Oh cuma l’è da catà sto materassee! fra sé )

Bar.   Sevi adree giust a digal , prima da salì sul vapur, ai me duu amis: al princip Argante della Traversa da Casteldurazzo di Napoli e al duca Flaminio Strongoli da la Bombarda da Roma.

Raf.   Al princip da la Traversa e al duca da la Bombarda?

Bar.   Sì, in vignuu a cumpagnamm fina al vopur. Lù i a cugnuss?

Raf.   No, go minga sto unur, man mai dai di cumision.

Bar.   Oh guarda, parchè ma la dì no? Quant turni a Milan ghe na parli mi, e ghe fo dà subit un des o dudas quadar da cumision.

Raf.   Des o dudas? No, no, che al ma scusa, ma al veda mi i quadar i foo minga a dusena.

Bar.   Ben, ben, vun alla volta; parchè, al veda, lur a fan tutt quel che a ghe disi mi.

Raf.   ( Al sa vanta fina di unch di pè! fra sé )

Bar.   Ma insema alla politica, cum’è g’hoo dit, mi in dal vignii a Boffalora, gh’evi un oltar scopo; volevo pigliar due piccioni con una fava.

Raf.   Sa podi servill mi in quei coss?…

Bar.   Al cugnuss lù una certa tusa chi da Boffalora, che m’han dit la stia chi da cà, e che la g’ha una gran smania da toeu marì.

Raf.   Una tusa da Boffalora che la g’ha una gran smania da toeu marì? ( Tra sé: La po’ vess duma al goss, la sura Palmira Spinazzi ) La cugnussi; una certa Spinazzi?

Bar.   Vedi che a lù bisogna che ghe cunti tuscoss. Stamatina, a Milan, s’evi giust suta a bracett dal me amis Filipp…La cugnuss al Filippin?

Raf.   Po’ dass; n’ha cugnussi vari mi da Filipp.

Bar.   Mi a parli dal princip Filippo Brandini Malinverni da Santa Brigida, siciliano.

Raf.   Ah, da Santa Brigida! Aluro no.

Bar.   Dunque andevum a spass, quant al mè pover Filipp ghe vegna un maledetto dulur prorpi in su la punta dall’osso sacro.

Raf.   Ah, dall’osso sacro, eh?

Bar.   Sicur. Alura mi ghe disi: “Sai principe cosa devi fare? Vai dentro qui in questa  spezieria e compra una pezza di Brascia.” Infatti a vemm dentar in da la spezieria Riva Palazzi a too sta pezza, quant a vedi vignii dent un certo tal, in marsina e cravatta bianca, e a sinti al giuvin da la Riva Palazzi che al g’ha diss suta vus: “Lù l’è quell sciur che al spetta chi al sciur Parapetti par andà insema all’albergo della Nus a vidè la tusa che la voeur too marì?” Sta roba la ma fai guzza i urecc, a digh la verità, l’è un poo da temp che insema all’idea da divintaa deputà gh’evi anca quela da too miee. Al sa ben, un deputaa al dev avegh famiglia. Lì stoo attent, e sintii che stoo fureste al ghe cuntava al giuvin dal speziee che anca chì a Boffalora gh’era una certa tusa, cunt una bela dota, che la cercava da toeu marì e che l’aveva mai puduu truvall par un certo difett che hoo minga puduu capì cus’è che a l’eva. Al sa lù cus’è che a l’è sto difett?

Raf.   Sicur, l’è un poo da…miopia.

Bar.   Miopia? Poch mal. Se la dota l’è bela e l’è no vinculaa, mi della miopia ma n’impippi.

Raf.   Ah, lù sa n’impippa? L’è sempar stai un grand filosof, lù!

Bar.   Dunque mi a speri che al ma darà una man tant par riussì deputaa, cuma per spusà sta tusa.

Raf.   Vulantera, diavul! Adess la tusa l’è minga chi a Boffalora parchè l’è andai a Milan jer par scoeud i danee d’un terno ca l’ha vingiuu: una grossa vincita; ma appena che la riva al presentaroo in casa, e cumbinarem tuscoss. Sa tratta da cinquanta o sessanta mila lira.

Bar.   I danee dal terno?

Raf.   Sicur.

Bar.   Da aggiung a la dota, forsi?

Raf.   Precisament.

Bar.   Benissimm. Alura mi intant a guadagni temp, e voo a fa un girett par i paes par tastà al teren e per accaparrarmi i voti degli elettori.

Raf.   Bravo lù, che al guadagna temp e che al caparra i voti degli elettori. E quant l’è che al turnarà a Boffalora?

Bar.   Apena che avroo parlaa e espost tucc i me idei politic e amministrativ ai me elettor.

Raf.   ( Tra sé: Alura al sta via ben pocc ).

Bar.   A…rivederlo ( incontra il dottore, saluta e via )

(entra Dottore)

Dot.   Oh, sciur pitur, al sa nient da quel che a gh’è capitaa ai nostar viaggiatur, ch’in andai jer mattina a Milan par scoeud i danee dal terno?

Raf.   Cusa gh’è capitaa?

Dot.   I han arestaa tutti.

Raf.   ( Tra sé: Quest al vegna dimal a mi )

(entra Agnesa)

Agn.   Ma a l’è vera quel che a cuntan a Magenta, che a Milan han arestaa la sciura Palmira e al sciur Piccaluga?

Dot.   Pur tropp. E minga dumà la sciura Palmira e al sciur Piccaluga, ma tucc i nostar viaggiatur e financa quell tabaloeuri d’un Gervasin, al fioeu dal speziee…

Agn.   Al Pampaluga?! L’è impusibil!

Dot.   No, no, no sa sbaglian. Ex sindaco di Boffalora, ex capitano della guradia nazionale, e membro… di diverse accademie.

Raf.   L’è pusibill!

Dot.   Al diss fina in di connotati che a l’eva vistii cunt una giaca culur ughetta zerba, quella che al porta sempar estaa e inverna.

(entra Caffettee)

Caf.   Al saria mai vera quel che disan in paes?

Dot.   Arrestati!

Raf.   Arrestati!

Caf.   E gh’an truvaa adoss a la sciura Paalmira una corrispondenza segreta!

Dot.   Una corrispondenza incendiaria!

(entra  Nastasia)

Nas.   Al sciur segretari cumunal l’è curs adess dal sciur Prefett a toeu nutizi, parchè sa dis che sian già stai mandaa tucc a la Fortezza de Lissandria.

Tutti. Fortezza de Lissandria?!

Nas.   E che g’abbain truaa suta al crinolin da la sciura Palmira di fiasch da petroli par dagh al foeugh a Milan.

Tutti. Al foeugh a Milan?

Nas.   Al foeugh a Milan! Sa dis che l’ha cunfessaa lee all’albergatur da la Nus che l’eva andai a Milan par dagh al foeugh…

(entra Al campanatt)

Cam.   Al ma di adess al sacrista de la basilica de Magenta, che stamattina i han miss tucc suta giudizi statal par dà un esempi esemplar alla città

Tutti. Giudizi statal!

Nas.   Oh Signur!

Agn.   Chissà cosa g’ha va a sucedd di me povar padron!

(entra Curat)

Tutti. Al sciur Curat, al sciur Curat…al g’ha nutizi?

Cur.   Preghemm par l’anima da chi pover traviati che a che l’ura chi sa trovan al cospetto del BuonDio. Hoo ricivuu in quest mument un telegramma dal sicrista da San Giovanni in Guggiroeu, che al ma dai la tremenda nutizia che incoeu ai dò ur tucc e vot chi pover meschin in stai fusulaa in piazza d’armi da part da l’Arena.

Tutti. Fusilaa!?

Cur.   Tucc e vot!… ( svenimento di tre donne ).

A questo punti si sente la nota canzone:

Andemm a Boffalora

A Boffalora andemm.

( E tutti i personaggi che erano andati a Milano fanno il loro ingresso trionfale. Gioia generale e sorpresa per la falsa notizia ).

ATTO PRIMO

Scena seconda

Caffè in Boffalora

Piccaluga e Caffettee

Pic.    Gh’è nissun? No…Dio sia lodato! Ch’el me daga un caffè, ma insvelt. E guarda, se cumpar un queighidun, avisum subitt.

Caf.   Anca lu sciur Piccaluga a Milan?

Pic.    Oh! Insulent. Guarda che t’insegni mi a sta al mund.

Caf.   Eeh! So ditt da mal a  infin?

Pic.    Ah, sa te ditt da mal, canaja? Tutti a ripett sta asnada che la ma fa crepà da rabia. Ah vedi che finiroo propri par andà in America par salvamm. Maledetto cartell! Ah, se pudarissi truvà quell che ma l’ha taccaa su dadree, al foo a tocch!

(entra Speziee, Gervasin)

Spe.   Un caffè e un acqua dulza. Oh sciur Piccaliga…Se che al ma diss che la sa veda pu da nissuna part?

Pic.    Ah car al mè farmacista, s’al savess…in sti cinq dì che semm turnaa da Milan, chi a Boffalora mi podi pu viv, sunt disperaa.

Spe.   Ma parchè, cosa gh’è capitaa?

Pic.    La voce, si sparse non so come, in Boffalora da quell cartell che al sa che m’han taccaa su dadree a Milan la sittimana passaa? Podi pu fa un pass senza sintì un queighidun che al vusa: “Anca lu sciur Piccaluga a Milan?” E specialment qui infamm da tusann da la filanda dal sindich ( voci ) Ch’el tasa, vegn gent…( via ).

Ger.   Ehi papà, parchè al scapa in che la manera lì?

Spe.   Tass lì, cilapp. Beva la tua acqua dulza e parla poch.

(entra Spinazzi)

Spe.   Signor sindich riverito come al stà? Coss’al ma cunta da noeuv?

Spi.    Oh caro lu. G’hoo un tal da fa par sti elezion che ghe disi nagott. L’è vera che al sciur Piccaluga al sa porta candidato?

Spe.   Al dottor Piccaluga la sempar ditt che ormai al g’ha pu nissuna ambizzione e nissuna smania da vess numinaa nanca sindaco da Boffalora. Anzi par che adess al sia decis a andà a sta luntan. Forsi in America.

Spi.    Ma cosa diavul al va a tirà man?

Spe.   Io sostengo che nei due anni che l’è staa sindico ha dato prove di saper governare un popolo. Certo l’è che se il comune di Boffalora l’è stai dutaa di una pompa contro gli incendii l’è a lu che al g’ha sa dev.

Spi.    Sì, ma la sua pompa l’è perfettament inutil parchè l’è mai stai aduperaa.

(entra Piccaluga)

Pic.    Al ma rimprovera che la mia pompa l’è mai stai aduperaa? E ce ne impodo io forse se non è mai toccato fuoco a Boffalora? Doveva forse dagh foeugh al paese par la inutil pompa di far pompa della mia pompa?

Spi.    L’è vera; ma ghe uservi che gh’è la pompa ma gh’è minga i pumpier.

Pic.    Bravo! A chi l’è che toccava a metti su? Lu che a l’è al sindich al duveva instituì i pumpier se al g’avess avuu amor di patria ( via ).

Spi.    Per Dio l’è vera!

Spe.   Se mi fussi in lu ghe pensaria subitt e ma faria unur!

Spi.    Lu al dis ben per Dio! Videmm che ura a l’è. G’hoo temp da ciapà l’ultima cursa che va a Milan a fa fà al mudell dell’elmo e della divisa. Al ringrazi dal suggeriment ( via ).

(entra Maestro di scuola)

Mae.  Ehi, ehi, dove al va inscii da premura sciur sindich?

Spi.    Voo a Milan.

Mae.  A Milan a fa?

Spi.    A toeu al figurin par i pumpier da Boffalora. Al sindich al va autorizza a divulgà che fra un mese anche Boffalora avrà i suoi pompieri.

Mae.  Cuss’è ghe saltà in ment?

Ger.   Ueh, papà se a fan i pumpier ma roli anca mi, ma roli.

Spe.   Ti va in bottega e guarda che al giuin l’ha preparaa tutt quell che g’hoo ditt.

Ger.   Sì, papà, lassa fini st’acqua spurca e poeu a voo.

Mae.  Coss’al g’ha in sui trusc?

Spe.   Ma adess che incomincia la lotta elettorale bisogna essere prepaparati.

Mae.  Cosa gh’entra la lotta elettorale cunt i rizzet?

Spe.   Sa veda che lu l’è minga un omm politich.

Ger.   Coss’al voeur dì: omm prolifich?

Spe.   Tas bestia! Al sa no che i speziee vurarian che ghe fuss sempar i elezion in paes,

Mae.  Mi ghe disi che a capissi men da prima.

Spe.   Ghe spiegaroo. Quand gh’è i elezion l’è minga vera che qui che a voeur purtass innass a pagan da bev e da mangià ai so elettor?

Mae.  E alura? Al fa forsi l’ost lu?

Spe.   Ma dal mangiare e dal bere nascono indigestioni, indi rizett, purgant e rinfrescant.

Mae.  Ah hoo capii.

Spe.   E ciò non basta. Al g’ha dis nient che fiur da pugn e che fiur da s’giaff va a risc da ciapà su i clericai in questo ribollimento di passioni politiche? Indi cataplasmi, tele d’arnica e polentin da linosa.

Mae.  Insomma, l’è cumè a dì che la politica la fa ben ai purgant, come i purgant a fan ben alla politica.

Spe.   E mi g’ho bisogn da lavurà e da guadagnà parché a Milan hoo spinduu i oecc dal coo…

Mae.  Cumè, s’al g’aveva nanca i danee da pagà la culazion là all’albego della Nus!

Spe.   Appunto parchè i avevi spenduu tutti. Al sa no che a quell’imbruion d’un sensal da matrimoni me tuccaa da lassagh giò 40 franch par i so fadigh, se no al ma feva fa una perucca in sul giurnal?

Mae.  Bell affari che l’ha fai anca lu andà a Milan. Spend 40 franch par vidè la sciura Palmira, che chi l’è qurant’ann che la vedeva a gratis.

Spe.   Ma cuss’al voer? Una certa qual concupiscenza di connubiamento ( Gervasino si leva ).

(entra Agnese)

Gn.     Ehi sciur speziee; al giuin là in bottega al ma manda chi da lu par famm spiegà i pinul che voeur la sciura Palmira.

Spe.   Sa la t’ha ditt?

Agn.   Ma rigordi pu al nom.

Ger.   Parché ta l’è no nutà su un toch da carta. Ma femm num a induvinà?

Agn.   Ma par che l’abbia ditt codeghina.

Ger.   Codeghina? La sarà la miee dal cudighin. Va dal cervelee alura.

Spe.   Oh stupid! La vureva dì codeina.

Agn.   Sì codeina, bravo lu.

Spe.   Ben va ti Gervasin e dagh i pinul da codeina.

Ger.   Sì, andemm, andemm Agnesa, che inscii a stemm da par num, e va pudarò dì che va voeuri ben.

Agn.   Ehi, giò chi man.

(entra Veterinario, Dottore)

Dot.   Restè servì, restè servì, monsieur ( entrano ). Oh Agnesa va troeuvi a pruposit; spettee un mument. Andee a digh alla vostra padrona che gh’è una novitaa par lee.

Agn.   Cosa l’è?

Dot.   Stamattina l’è arrivaa chi a Boffalora stoo famoso prufessur da veterinaria e da flebotomia, American, che a l’è vignuu chi a Boffalora par tentaa una guarigione molto importante e difficile.

Ger.   Veterinari? L’è forsi vignuu par guarì i cavai dal barchett?

Dot.   Oh che cavai dal barchett…lu l’è anca flebotomo e l’è vignuu par la sciura Palmira; per tentare la guarigione della ipertrofia della sua glandola tiroidea. Vero lei?

Vet.   Yes…per suo guarimento, yes!

Agn.   Cosa l’è poeu sta glandola tiroidea?

Dot.   L’è quella che i profani alle scienze mediche a ciaman volgarmente al goss. Vero?

Vet.   Oh yes…volcarmento el coss, yes.

Spe.   La cosidetta piva, insuma.

Agn.   Ma come mai gh’è vignuu in ment a stoo flebotom da vignì a Boffalora a guarì la piva da la sciura Palmira Spinazzi?

Dot.   Ecco chi. Bisogna savè che des ann fa a Nuova York gh’è mort un medich ingles, vera?

Vet.   Yes, inglish.

Dot.   Stoo medich in sua vita l’aveva tentaa pussè da cinquanta volt da guarì l’ipertrofia da la glandola tiroidea senza mai reussigh. Ben quand l’è mort l’ha dispost in dal so testament un legaa ( legato ) da 50000 sterlinn.

Agn.   Cos’hin sti stellinn?

Dot.   Ma che stellinn! I stellin in qui che a Milan a van a cantà adree al car di mort, ma i sterlinn in danee che a varan 25 franch l’una. Vera?

Vet.   Yes, sterling, venti e cinque franchi.

Dot.   Dunca l’ha lassaa sti 50000 franch par quell medich che al pudess pruvà all’istituto medico di Nuova York da avè guarì un quei goss. L’altar dì l’era a Milan, quand al g’ha avuu uccasion da vidè passà la sciura Palmira cul so gussett appena coperto dalla scimisetta e l’ha capii che l’era attaccaa dumè par un fil.

Agn.   Oh sì, propri par un fil…

Dot.   E alura l’è vignuu a Boffalora par pruponegh la guarigione, par pudè guadagnà al premi. Presenti mister Gion Barlifichinton, professore di vetrerinaria, flebotom, dentista e pedicure di Nuova York. Questo è il nostro bravo maestro di scuola comunale, questo il nostro bravo speziale. ( seguitano il discorso ).

(entra Baricoletti)

Bar.   Camerer; portum una chartreuse verda; ma guarda che se a l’è minga bona come quella che sunt solit bev in casa dal mè amis al princip della Traversa da Castel Durazzo ta la mandi indree.

Caf.   ( fra sé ) Quest l’è al materassee da Milan, al nevud dal fundeghee che stava lì taccaa al caffè dove s’eri mi a servì.

Bar.   Ta gh’è un giurnal ingles, frances o tudesch?

Caf.   No  signor, num a capissum già no pulida la roba italiana.

Bar.   ( fra sé ) Anca mi.

Mae.  Femm sta partida? Porta i cart solit.

Cam.   Vegni subit.

Bar.   L’è minga bona. Porta via.

Cam.   Caro lu, la toeuvum a Milan.

Bar.   Sarà benissim, chissè in dove la  tuji, in burgh forsi?

Cam.   Tutt’oltar. La toeuvum da quell fundeghee gross che stava lì in Carnobbi.

Bar.   ( fra sé ) Ho capi, mè ziu! – Sì, sì, l’è minga mal, l’è bona, l’evi minga tastaa pulida.

Cam.   Al rosoli dal sò ziu l’è divntaa bon tutt a un tratt.

Bar.   Che ta sappia, i sciur Spinazzi hin a Boffalora?

Cam.   Si signor. Ecco appunto vegn i donn…la veggia l’è la zia, e la giuvina l’è la sua nevuda, la tusa dal sciur sindich.

Bar.   Ah la vedaroo finalment ( fa toeletta ). Oh cuma l’è bella, avria mai criduu.

(entrano Adelina, Palmira e  Augusto)

Aug.   Cosa vurii?

Pal.     Vegn chi, vegn chi; gh’è un furestee. Sittemass giò chi taccaa.

Aug.   Cosa vurii?

Ade.   Mi una granida, se la gh’è.

Aug.   E lee zia?

Pal.     Mi un caffè negher.

Aug.   Camerer.

Cam.   Comandi.

Aug.   Una granida e un caffè. Mi voo un mument a videe se a l’è arrivaa al listin da Milan.

Ade.   Ma sta via poch veh…

Aug.   Turni subit.

Ade.   Dunca zia sa po’ savè cosa ta ghe cunt mi?

Pal.     Ta voeur propri che tal disi? La ma passa no, la ma passa, e la ma passa no.

Ade.   Ma cosa?

Pal.     Da avett vist ti a toeu marì, mentre mi sunt ristaa indree. T’avevi pur ditt che par mi la saria stai una gran passion se ta ma fuss passa danass.

Ade.   Povera zia! L’è stai l’Augusto che l’ha vuruu fa impressa, impressa, e anca al papà l’ha accunsentii.

Pal.     Pur tropp.

Ade.   Ah se ta savess zia, cume a l’è bon, gentil, premurus.

Pal.     Sì, sì, fa piasè, secumm minga cunt i tò descrizion. Ta ma fee cur la saliva in buca.

Ade.   Mi, sa sà, g’ho ancora sudizion, parchè l’è dumà al terz dì da matrimoni, ma lu al ma parla cun tanta grazia.

Pal.     Te capii da fam minga vignii i foghetti?

Ade.   Che cattiva d’una zia…Ta pias minga a sintì che la tua nevuda l’è felice e che al mè marì al ma voeur ben?

Pal.     Ta pruibissi da cuntinuà vèh…guarda ben. Damm un po’ da la tua granida, parchè ta m’è fai buji al sangh…Ueh Adelina guarda un poo, senza fatt toue via, se quell furestee ch’el legg e ch’el manda chi di uggiadin da perfett amor, al ta fa la curt a ti o a mi.

Ade.   Ma par propri che ti manda a ti vèh zia.

Bar.   Come sa capiss che l’è miope.

Pal.     Ta diss davvera? Spetta, spetta. ( si mette a far qualche smorfia seducente coprendosi il gozzo ).

(entra Raffaele)

Raf.   Oh caro sciur Baricoletti! Ben tornato dal suo giro elettorale. Buon giorno ( alle donne ).

Bar.   Smunti in stoo mument da la carrozza, sunt nanca andaa all’albergo.

Raf.   Dunca al g’ha di speranz da riess deputaa?

Bar.   Sunt quasi cert. Hoo fai ses o sett discurs ai mè elettor che hin ristaa da gess. Ma ch’el diss un poo, la popula Spinazzi di cui emm parlaa, l’è quella là èh?

( additando l’Adelina ).

Raf.   Propri, come la troeuva?

Bar.   Bellissima.

Raf.   Eh?

Bar.   Al sa chi la somiglia?

Raf.   Mi no.

Bar.   All’Adelaide quand l’era giuvina.

Raf.   Che Adelaide, in grazia?

Bar.   Cumè, al cugnuss minga l’Adelaide marchesa del Grillo?…la Ristori.

Raf.   Ah sì. Quest chi al cred che la popula che la voeur tò marì la sia l’Adelina. Tignemal in dal so ingann. fra sè

Bar.   Al pudaria minga presentamm adiritura?

Raf.   No, l’è mej prima che al ghe faga un po’ la curt alla luntana…vori tentaa da fagh dà un frach da lignà dall’Augusto. fra sè

Bar.   Al cred che al sia mej?

Raf.   Sì, l’è minga bell andaa a parlà subit da matrimoni, prima che non sa sviluppa una certa corrente da simpatia.

Bar.   L’è vera…l’è una roba che al ma diseva sempar anca la me Ernest; al sa ben…l’Ernesto Rossi

Raf.   Ma lu l’è prorpi amis da tutt i celebritaa?

Bar.   Coss’al voeur; ma desideran tutti, ma invidan a disnà…sunt al so…

Mae.  ( al gioco ) Fant da picch.

Bar.   Ma cosa la g’ha quella zia che la par la sciguetta sul palett?

Raf.   L’avrà capii che a lu ghe pias la nevuda.

Bar.   Dunca come a femm?

Raf.   Ecco, mi disaria che al duvaria prima scrivigh una lettera…una lettera in cui al manifesta i so intenzion.

Bar.   Sì, vulantera…

Raf.   Andemm, che ghe la scriva chi suta i so oeuc. Camerer.

Cam.   Comandi.

Raf.   Porta carta, carimaa e penna miga d’oca…( fra sé  ) L’oca l’hoo giamò chi…

Bar.   E in cas ghe la consegnerà lu la lettera?

Raf.   Mi no, che ghe la daga alla serva da casa…

Cam.   Carta, penna e carimaa.

Raf.   Al permett che ghe la detti mi?

Bar.   Ch’el detta pur.

Raf.   Ben ch’el scriva.

Bar.   “Mia adorata.”

Dott. ( giuocando all’altro tavolo ) Dama de picch.

Raf.   “Stella degli occhi miei.”

Bar.   Bene. Stella degli occhi miei.

Raf.   “Voi siete bella, immensamente bella. I vostri capelli spirano…”

Bar.   Spirano? Cosa al voeur dì?

Raf.   “Spirano la voluttà.”

Bar.   Ah adess capissi…

Raf.   “I vostri occhi cerulei…”

Bar.   Cerulei…

Raf.   “Dicono il resto…”dicono il resto. Oh diavul! L’ha scritt dicono con l’acca.

Bar.   Come? Dicono ghe va minga l’acca?

Raf.   Ma no…odess! C-o co fa co senza l’acca.

Bar.   Adess come sa fa? Bisognaria fa un spigasc…Al sa cosa femm? La prima parola che capita che ghe andaria l’acca ghe la metti no, così femm patt e pagaa.

Raf.   Bravo! Lu l’è un prufessur da ortografia! “Io verrò quanto prima a presentarmi in casa vostra e a chiedervi la mano. Vogliate accogliere con dolcezza chi ha l’onore di dirsi di voi…”Lì al ghe mett la firma.

Bar.   Hoo da metigh anca al titul?

Raf.   Che ghe la metta pur s’el ghe tegn.

Bar.   Allora nobile Baricoletti de Baricolettis.

Raf.   Come nobile? Mi cridevi che al parlava dal titul da materassee.

ATTO SECONDO

Camera in casa Spinazzi

Palmiraintenta a spazzolare un abito su un tavolo, in papillottes e veste da camera. Agnese nel mezzo con lettera.

Pal.     Già i ugitt mi a feva a mi. No se sbaglia. L’avuu da dill anca l’Adelina

Agn.   Gh’è chi una lettera par lee.

Pal.     Par mi! Da chi l’è?

Agn.   Ma la dai quell furestee che a disan al voeur divintaa deputaa da Boffalora.

Pal.     Ah! Al cor ma la diseva!..Oh gioia! Ligemm, ligemm: “ Stella degli occhi miei ” oh Santa Maria Folcorina! “ Stella degli occhi miei! ” Ma dunca, finalment mi sunt divintaa la stella degli occhi di qualcheduno.” Voi siete bella, immensamente bella ” Oh! L’è senza indirizz…Ueh Agnesa?

Agn.   Cosa gh’è?

Pal.     Ta la propri dai par mi?

Agn.   Sigura. Al ma ditt, che al ma faga al piasè da cunsegnagala alla sua padrona…la popola…Spinazzi…dunca adess da popol ghe dumà lee! ( Agnese via ).

Pal.     Ah, se la ditt la popola la po vess dumà par mi. Pur tropp da popol in casa Spinazzi ghe sunt dumà mi “ I vostri occhi cerulei dicono il resto ” Oh oltar ch’èl disan; e come al disan da un tocch! Antonio Baricoletti de Baricolettis. Sì, car al me Tugnin!…Vegn, vegn a sullivà stoo por coeur che al spiceva dumà ti…sunt tutta tua.

(entra Agnese)

Agn.   Gh’è da là al sciur speziee ch’el g’avaria bisogn da digh una parola.

Pal.     A che l’ura chi? Coss’al voeur al speziee? Ch’el vigniss da part dal mè Tugnin Baricoletti?…Fall pur entrà. O ch’el vigniss par so cunt? Ah s’al vegn par so cunt adess ghe na disi quattar e al metti alla porta.

(entra Speziee)

Spe.   Sciura Palmira, ben levata.

Pal.     Cos’el g’ha da cuntamm, sciur Polesella?

Spe.   Ghe diroo. La sa che dopu la scena che g’emm avuu là a Milan all’albego della Nus, sa semm n’anmò da parlà…

Pal.     E adess al vegn forsi par fa pas?

Spe.   L’ha induvinaa.

Pal.     Al sarà un poo difficil adess! E poeu la mia dignità, gh’el disi francament, l’è stai uffesa dal suo contegno in quella cirosatnza. Hoo sintii, al veda, quell che l’ha ditt; m’è scapaa nient.

Spe.   Ben, adess pudarium minga mett tutscoss suta un pè? Mi g’hoo pinsaa sura, e adess a saria anca prunt…

Pal.     Prunt a spusamm? Troppo tardi, caro, che ne pigli un'altra. Mi adess sunt impegnaa…Ghe n’hoo da mej.

Spe.   Ah la prevedevi! Al sciur Baricoletti?

Pal.     Sì signor, al sciur Baricoletti, e mo, ghe perdariel forsi un quei coss del sò?

Spe.   No…ma…

Pal.     Ben, l’è inutil? Mi ghe ripeti che ma rigordi da quei paroll che al ma ditt nel momento fatale. Ghi hoo chi cha ma passan no.

Spe.   Ben se a g’hoo ditt infin?

Pal.     Al ma ditt…Mi la vuraria nanca rustida cunt i scigull…e poeu…la g’ha la piva!

Spe.   Cosa la voeur? Allora la sorpresa…la starnezza da truvala a lee inveci d’un oltra che al sensal al m’eva ditt che l’era la pussee bella popola da la Lombardia.

Pal.     Ah, l’è come dimm che mi inveci sunt la pussee brutta! L’è come dimm che mi sunt da trà via, eh?…Coss’al cred che a capissi no? Al riverisi tant…e ghe disi che ghe n’hoo da mej da lu…e che sunt prorpi minga da trà via…tanto più quand la piva la sarà scomparsa…Al preghi da levamm da l’incomud parchè hoo da vistiss par ricev al spus…E ch’el vaga………( Speiziale mortificato ).

(entra Adelina)

Spe.   Dio come l’èdanaa!…Sciura Adelina, i miei doveri ( via ).

Ade.   Parchè te mandà via quell por diavul in quella manera?

Pal.     Oh, cara ti, l’è un sfacciaa che l’èvignuu par tentaa al me pudur…

Ade.   Ah, povera zia!

Pal.     No, no, cumpassionum minga, parchè mi sunt una donna felice. Oh Adelina, grandi cose. Tutti ma cercan, tutti ma desideran, tutti ma voeuran…

Ade.   Anca al speziee?

Pal.     Sigura; oh ma quell macaco lì g’hoo dai una lezion coi fiocchi. L’è innamuraa, cara ti, innamuraa come un gatt…Ma al furestee, quell che ieri sera al caffè al ma faseva i occhi teneri, al m’ha scritt sta lettera, e la miss in scima “ Stella degli occhi miei!… ”  figurass, stella degli occhi miei!

Ade.   Se non oltar adess ta pudarè fa spus senza bisgn dal murussee.

Pal.     No, no, minga da murussee. Dininguarda; adess sunt mi, mi in persona, che furmi al deliri da tanti coeur.

(entra Augusto, Agnese)

Agn.   Gh’è da là al sciur Dutur ch’el g’ha bisogn da parlagh.

Pal.     Al Dutur? Anca al Dutur? Cosa diavul a voeuran stamattina tutta sta gent? Forsi un oltar spus? Ah Adelina, come sunt foeura da mi. Voo a sintii cosa voeur al Dutur. ( via ).

(entra Raffaele, Augusto)

Aug.   Ma cos la g’ha la zia che la par matta?

Ade.   Ta se ben; povera donna, la g’ha i so solit scalmann par toue marì e la tegn pu né vin né acqua.

Raf.   Sciura spusina, come vala?

Ade.   Ben e lu? Ma la sa che l’Augusto al cumencia giamò a fa al gilus?…

Raf.   Oh diavul! Dopu dumà vott dì da matrimoni?

Aug.   Mi foo minga al gilus, ma ta disi però che g’ha vedi e che stoo sciur Baricoletti al passeggia suta i tò finestar.

Raf.   Ecco, ve diroo al segrett parchè mi a soo tutscoss. Al sciur Baricoletti l’è arrivaa jer, e al sa no che l’Adelina l’ha se maridaa cun ti in sti poch dì. Lu l’era vignuu cun l’idea da spusala, e stamattina difatti al g’ha mandaa una lettera…e mi sunt vignuu chi appunto par rid ai sò spall.

Ade.   Allora l’è la lettera che ghe andai in di mann dalla zia Palmira. Ma l’ha fai vidè poch fa. Adess capissi…la stella degli occhi miei.

Raf.   Bisogna disinganalla.

Ade.   Disinganalla! Soo ben che al scherza. L’è impussibil disingannà quella donna lì.

Aug.   Ben, ma disi, parlando da num, ta disaroo che mi ma secca che stoo sciur Baricoetti al passeggia. Na parla giamò tutt al paes.

Ade.   Ti, Augusto, ta sa scaldett par di cialad, mentre ta se frecc come una pola…in queicoss d’olatr.

Aug.   Spiegass un poo Adelina. Ta ma fee fa una certa figura chi in faccia al Raffaell.

Ade.   Mi spieghi nient! A buon intenditore poche parole.

Aug.   Lee la fa no che leg i rumanz e la pretendaria che mi fussi una Arturo della tavola rotonda, sempar ai so ginoeuc! Dimm un po’ puttost come la va con stoo candidato da strapazz, stoo materassee pulitich?

Raf.   Ah, caro, ti l’è vun da chi tipi che se al mettessen a teatar disarisan che l’è esageraa. Figurass che lu al cred da dirig tutta la politica europea. Lu al dis da cugnuss tutta l’aristocrazia d’Italia,

Aug.   Insumma hoo bell e vist. L’è vun da chi sparoni della capitale, che a credan da vignì foeura in provincia a dettà la legg e a fa al bell’umor. Ma al sa no che anca chi gh’e di musi da insegnagh a sta al mund?

Raf.   Mi hoo giust pinsaa da fagh un bell scerzett. Ta ghe stee?

Aug.   Subit, figurass. Cosa l’è?

Raf.   Hoo savuu che sta sira in dal retroobottega dal speziee ghe deva vess una riunion elettorale. Soo che al siur Baricoletti l’ha fai purtà un barilott da vin da Cipro che g’ha mandaa foeura al so ziu drughee par dagh da bev ai sò elettur.

Aug.   E cosa ta vuraria fa?

Raf.   Voeuri tentaa da mettigh dentar in dal vin la scialappa dal speziee.

Aug.   La scialappa!…

Raf.   Sigura, inscii in dal pusse bel dal discorso…ta ma capiss?

Aug.   La scialappa…ben vada per la scialappa.

(entra Adelina, Spinazzi)

Ade.   Oh, guarda al papà. Ben tornato

Aug.   Te fai bon viagg…papà?

Spi.    Ciao Adelina, ciao Augusto. Sciur Raffaell i miei doveri. Sunt cuntent che al sia ancamò a Boffalora, parchè hoo giust da fagh vidè i montur di pumpier che hoo purtaa da Milan.

Raf.   ( sull’uscio ) Vulantera. Vegnaroo dopu disnaa.

Spi.    No, no, ch’el staga chi. Ghi hoo giamò da foeura; adess vegnaran chi vistii. L’è una spacie da montura alla romana; genar noeuv.

Aug.   Bravo papà. Ghe no cumè i pumpier romani par fagh unur a un paes.

Raf.   Ben alura voo un mument e turni subit ( via ).

Spi.             Savii puttost cossa g’hoo pagura? Che i cunsiglier cumunai e specialment al speziee ma fagan uppusizion.

Raf.   A rivederci sciur Ambroues ( via Augusto ).

Spi.    A rivederci…Ah sa ta videss Adelina coma a hin bej. G’han la tempra antica cuma la dis la mia surela.

Ade.   Cosa?

Spi.    I montur da pumpier.

Ade.   Cossa me ne importa a mi di  montur da pumpier.

Spi.    Come! Ma ta see no che se a voeuri minga perd la mia carica g’hoo speranza dumà in la istituzion di pumpier.

Ade.   Ma parché?

Spi.    Parché stoo sciur Baricoletti che l’ha fai sciscianna col dottor Piccaluga al va a ris’c da vess elett deputaa, e alura mi sarisi sbalza dal me post.

Ade.   Ma se al sciur Piccluga al voeur andà in America parché chi l’è divintaa come al Gaina da Milan.

Spi.    Oh, por omm! Ma cosa ta gh’è che ta ma par da cattiv umur?

Ade.   Sì, sunt da cattiv umur.

Spi.    E la reson?

Ade.   G’hoo un poo da vargogna a ditala, car al me papà.

Spi.    Ta ghe vargogna? Parché?

Ade.   L’è una certa roba.

Spi.    Che la riguarda al tò matrimoni?

Ade.   Sì.

Spi.    L’è una roba seria alura?

Ade.   Oltar che seria.

Spi.    Ta ghe da lumintass dal tò marì?

Ade.   Propri.

Spi.    Cosa al fa?

Ade.   Soo munga come spiegamm.

Spi.    Oh diavul. Ormai ta see maridaa, ma par che ta poda truvaa i termin.

Ade.   L’è che al me Augusto…

Spi.    Eh ben, va innanz…Al tò Augusto?…

Ade.   Da nott al dorma.

Spi.    Ben; fina chi gh’è nient da mal.

Ade.   Sì…ma…l’è che durmend…

Spi.    L’è che durmend?…Cosa al fa durmend?

Ade.   Durmend al runfa, come un cuntrabass.

Spi.    Al runfa?

Ade.   Al runfa!

Spi.    E cosa ta voeur che faga cara la mia Adelina. Al sarà raffreddaa.

Ade.   No, no, l’è minga raffreddaa; l’è inscii da sort.

Spi.    Ah, alura, se a lee inscii da sort, gh’è minga da rimedi, bisogna che ta sa rassegna a lasal runfà…

Ade.   Mi no, al ma secca.

Spi.    Ta see cosa ta deva faa? Procura da pisagh un ciarin ai pee dal lett. Disan che a l’è un rimedi cuntra al runfà.

Ade.   Hoo pruvaa,ma lu al runfa istess.

Spi.    Allora, quand al cumencia la vioeula ti vagh visin e fagh: pst pst.

Ade.   Oh, cara ti, l’è minga un gatin veh al me Augusto.

(entra Palmira)

Pal.     Ciao Ambroeus. Ta see turnaa? Bravo! G’hoo di grand nuvità da cuntatt su.

Spi.    Un quei spus noeuv?

Pal.     Propri, e garantito all’acido stavolta.

Spi.    Ah, garantito all’acido.

Pal.     L’è chi la sua letterina: stella degli occhi miei, e poeu g’hoo al mezzo in man da guadagnà 8 o 7 mila lira come nagotta?

Spi.    Vott o sett mila lira! In che manera?

Pal.     Da a trà, da a trà e ta sentiree. Ta see Ambroeus che al dutur da Boffalora l’eva in collera cun num e al vigneva pu in cà nostra, ne a disnaa, ne a giugà a l’oca, ne nient.

Spi.    Sì, e ben?

Pal.     Dunca adess gh’era chi al speziee, che l’era vignuu par fam la curta anca lu e mi l’hoo miss alla porta; quand, entra l’Agnesa e la ma dis che gh’era da là al dutur che al vureva parlamm.

Spi.    El dutur a ta fa la curta?

Pal.     No, lassum spiegà: Voo da là, e al ma dis che gh’è rivaa a Boffalora un gran prufessur flebotomo americano

Spi.   Cj’el voeur spusat

Pal.    No! A podi andà avanti a spiegà? El professur flebotomo american al ma garantiss la guarigion completa, la guarigion della…ma teh che ma scappa la parola scientifica…e sì che ma la sunt faj ripett tanti voeult.

Spi.    Sa sbagli no, ta voeur parlà dal goss.

Pal.     Ma che goss!…I person educaa a disan no al goss…

Spi.    Cosa disan?

Pal.     Disan…ah la gh’è: Ipertroofia della glandola tiroidea…

Spi.    Ben ciamal come ta voeur ti; l’è poeu sempar al goss.

Pal.     Ta poeu immaginass, Ambroeus, se staa roba la m’ha interessaa, parché, ta set Ambroeus che l’idea da guarì da staa imperfezion ghe l’hoo sempar avuu in ment.

Ade.   Tutto sta a vegh al curagg.

Pal.     Al curagg al ma fa minga bisogn. Stoo prufessur american al g’ha un segrett che al ma garantiss nissun dulur, nissun taj. In ogni modo ti ta ma cugnuss Ambroeus. Ti ta set che mi sunt da chi taj donn che, come diss Vittor Hugo, hanno la tempra antica, latempr antique.

Spi.    Ah sì, pur tropp, antichissima.

Pal.     Dunca, quand hoo sintii quest, me vignuu in ment un progetto di speculazione.

Ade. e Spi.  E l’è?

Pal.     Ta gh’è da savè che se stoo prufessur al ries cun la sua scuperta a famm scumparì la mia piccola escrescenza al guadagna niente meno che 50000 franchi in oro.

Ade.   In che manera?

Pal.     L’è un legaa da un dutur da Nuova York che l’ha tentaa tanti voeult, ma l’è mai riuscii in sua vita a guarì una glandola tiroidea.

Ade.   Oh bell!

Pal.     Dunca mi sa presti a cundizion che lu al faga a metaa cunt mi. Così accressi la mia dota e naturalment alura al me Tugnin Baricoletti al ma spusarà pussee vulantera.

Spi.    Che diavul d’una Palmira! Ta par un bancher.

Apl.    Ta capiss che al flebotom american g’ha cunvegn da accettà da faa a mess, se al voeur guadagnà al premi, parché una glandola tiroidea facila da distacaa come la la mia, la troeuva pu nanca se l’avess da girà cent’ann. L’è propri tacaa par un funicellino.

Ade.   E ta see dunca decisa da tentà?…

Pal.     Sum decia; parché violtar pudii minga immaginass come quella brutta parola piva, la ma stia chi in sul goss, no, cioè…chi in sul coeur…oh!…

Spi.    Sint, Palmira, ta voeur un parer?

Pal.     Ghe n’è minga da parer che tegna, cuntradisum minga, se no voo in furia.

Spi.    Guarda che se poeu succed un quei coss mi voeuri minga vess respunsabil.

Pal.     Ma! che respunsabil d’Egitt! Dal me goss sum respunsabil mi. ( via con Adele ).

Spi.    Che tipu d’una surela che a m’è capitaa. Basta andemm  a metass in montura da pumpier. (esce)

(entra Agnese e Gervasin)

Agn.   Vignimm adree fina in cantina poeu l’è un poo tropp.

Ger.   Sunt innamuraa…dunca…

Agn.   E mi propri nient affatto da lu.

Ger.   Sintii, sintii Agnesa: se sarii bonna va cumpraroo un panett da mett in cò.

Agn.   Andemm, disi, che al vaga in la sua buttega a dà via la cassia e al tamarind.

Ger.   Oh, gh’è al papà in buttega

Agn.   Ma parché l’è vignuu chi: cosa l’è che l’è vignuu chi a fa?

Ger.   Parché la ma pias; parché ga piasi.

Agn.   Ma dunca…

Ger.   Sunt vignuu anca parché voueri entrà in di pumpier; la sa no lee che adess al sciur sindich al rolla i giuvin par fa i pumpier della Comune.

Agn.   L’ha da vess bell lu a fa al pumpier cun quella faccia da stupid e quella fiffa ch’el g’ha adoss.

Ger.   Mi fiffa? L’è matta; mi so nanca cosa la sia la fiffa.

Agn.   Ch’el guarda, ch’el guarda: chi gh’è una sarasetta, ch’el ma faga vidè a tignilla in man se a l’è bon.

Ger.   La scotta?

Agn.   No, la scotta no. ( Agnese vi appicca il fuoco ).

Ger.   Ahi, tacca foeugh! Tacca foeugh! ( gridando spaventato ).

(entra Baricoletti)

Bar.   Si può?

Agn.   Avanti.

Bar.   Lu l’è forsi al fioeu dal cavalier Spinazzi? ( Ger. Via senza dir parola ).

Agn    No signor; l’è minga al fioeu d’un cavalier, l’è fioeu d’un speziee.

Bar.   Sa pudaria parlà col signor sindaco Spinazzi?

Agn.   Al ciami subit. Ehi, sciur Ambroeus, ch’el vegna chi che gh’è una persona che voeur parlagh.

(entra Spinazzi)

Spi.    Ch’el scusa, sunt un poo in disabiliè

Bar.   Diavul, l’è in casa sua…Dunca g’hoo l’unur da parlà al cavalier Spinazzi sindaco di Boffalora?

Spi.    Sum difatti al sindaco di Baoffalora, ma l’avisi che sunt minga cavalier.

Bar.   Oh diavul,! Non anmò cavalier un omm di so merit!

Spi.    Eh, cosa al voeur!

Bar.   Lu al deva vess numinaa e subit. Soo ben che al scherza! Ghe pensi mi, ghe pensi, diavul! Mi cugnussi tutti i minister, sunt amis da tutti i diplumatic ghe farò uttignì tutt quell ch’el voeur.

Spi.    A chi g’hoo l’unur da parlà?

Bar.   Al g’ha l’unur da parlà con Antonio Baricoletti de Baricolettis, che al vegn a comunicagh una faccenda delicaa, da cui la popola la deva vegh parlaa.

Spi.    La popola? ( Ah capissi l’è la Palmira ). Lu l’è forsi mandaa da quell flebotom o veterinari che sia, che m’han ditt che al se miss in ment da fa scomparì la ipertrofia della glandola tiroidea della Palmira?

Bar.   Veterinari! Galndola tiroidea! Capissi minga. No signor, Mi sunt minga un veterinari e soo propri no cosa la sia sta glandola tiroidea. Mi sunt pussident e neguziant in specialità da stanz da lett.

Spi.    Neguziant in specialità da stanz da lett! Che genar hin?

Bar.   Diavul, al capiss no? Tutto quello che concerne l’abbigliamento e il confortabile di stanz da lett.

Spi.    Ah, hoo capii. A l’è un materassee…

Bar.   Mi sunt vignuu dunca par tutt’olter scopo.Avendo sintii da bona fonte, che sta popola da Boffalora la cercheva da cullucass cunt un galantomm, sunt vignuu a presentamm par vidè da cumbinà, parché ghe cunfessi che sunt già innamuraa.

Spi.    Ah, alura l’è un spus? L’è forsi quell che al g’ha mandaa stamattina una lettera molto gentile?

Bar.   Precisamente. Ghe l’ha faj vidè?

Spi.    No, ma la m’ha ditt poch fa d’avella ricivuu. Da parte mia a podi dumà ritigniss unuraa che lu al sia vignuu a fam sta offerta, parché ghe disi la santa veritaa, a vedarissi molto vulantera che sta benedetta tusa la truvarissa un galantomm che la spusaria foeura una bonna voeulta.

Bar.   Gh’el credi; tanto più in la pusizion un poo delicaa in cui la sa troeuva.

Spi.    Ah, lu al voeur forsi parlà dal difett?…

Bar.   Oh al difett se emm da dilla tutta l’è minga quell che importa; parché infinn la miopia l’è minga un difett par la qual…

Spi.    ( Miopia! Ch’el sia un quei bergamasch ch’el ciama miopia al goss? ) Ben, ch’el senta: l’è mej adiritura ch’el ghe parla lu in persona. Così al pudarà intendass cunt lee e poeu mi sarò cuntentissim da fa quell che la disarà lee…

Bar.   Benissimo; mej inscii ( si acconcia ).

Spi.    Palmira

Bar.   Come, Palmira anca la nevuda?

Spi.    Palmira

Pal.     ( internamente ). Cosa gh’è?

Spi.    Vegn chi.

Bar.   Dio che nas! Ma questa l’è la zia! Ma tuca parlagh anca alla zia?

(entra Palmira)

Pal.     Cossa ta voeur, seccada…Oh!

Spi.    Stoo signore l’è quel tal spus garantito all’acido che ta me parlaa dumò adess. Al m’ha ditt che ta ghe pias e che a l’è innamuraa da ti; sappia fa…

Pal.     Sì, sì, Ambroues. L’è propri lu, l’è quell che stamattina al m’ha mandaa la lettera d’amor, e che jer al ma feva l’asnin al caffè

Spi.    Speri che stavoeulta ta fè no un bus in da l’acqua. G’hoo piasè da riverill. ( via ).

Bar.   Signor sindaco, i miei rispetti.

Pal.     Al mè fradell al m’ha ditt che al vuraria parlamm.

Bar.   Cioè, mi g’hoo ditt i mè intenzion e g’hoo spiegaa la mia dumanda da matrimoni e speri da vess minga rifudaa dalla popola.

Pal.     Oh, oh! Oh Dio…

Bar.   Cosa succed, ghe vegn mal?

Pal.     L’è nient, l’è nient, L’è un poo d’emuzion a cui voo suggetta quand sunt troppo felice.

Bar.   ( Dio cuma l’è sensibil sta gajna ).

Pal.     Sum faj inscii, ch’el ma scusa…

Bar.   Oh soo ben che la scherza. Che la scusa lee. Mi dunca ghe disi la verità, avendola vista jer, come la sa, al caffè…

Pal.     Ah, sì, sì.

Bar.   Ma sunt sintii subitt al coeur infiammaa d’amor.

Pal.     Oh Santa Maria Folcorina, che paroj! Che accenti! Che gioia!

Bar.   ( Ma se che la g’ha sta carampana da vultaa i oeucc in sta manera. Bisogna dì che la g’ha voeur un gran ben alla sua nevuda ).

Pal.     Lu l’è un angiul che al vegn giò dal ciel espressament par la mia salvezza.

Bar.   Par la sua salvezza, cossa la dis?

Pal.     Oh mi ghe giurì che a purtaroo al so nom par la rest della mia vita, e che al rendaroo par quanto podi fa , celebre e intemerato.

Bar.   ( Ma l’è divintaa matta sta veggiassa ).

Pal.     Ah vedi che a l’è forsi meraviglià da vidè che sunt bona no da frenà l’impeto dal mè coeur.

Bar.   Oltar che meraviglià.

Pal.     Coss’al voeur; al deva savè che la mia nevuda, quella bella tusa che l’ha vist jer mattina insemma a mi al caffè…

Bar.   Sì, brava…

Pal.     Ben, l’ha spusaa vott dì fa al so murus, al so Augusto.

Bar.   Cumè! L’è maridaa?

Pal.     Sigura…la me passaa innass, ch’el se figuri lei! Passata davanti!

Bar.   Ah, cosa sinti! Intant che mi a fevi al giro elettorale nel culleg…

Pal.     Cosicchè se lu al fuss minga vignuu a rendumm la donna pussee felice da sta terra, al matrimoni della mia nevuda al m’avaria faj murì da crepa cuore.

Bar.   Oh,cara lee, mi vurevi spusà la sua nevuda e minga lee. Cosa hoo da fan mi da lee? Brutta veggia campana. ( via ).

Pal.     Eh! Coss’al dis. Delusion fatale!

ATTO TERZO

Prima scena

Scenografia come primo atto -  è sera

Gervasin (dorme su una pachina), Augusto e Raffaeleentrano con una lanterna cieca

Raf.   Ueh, fa adasi, parché forsi gh’è chi al can da guardia.

Aug.   No, no ghe n’ha pu da can al speziee: al ghe mort quand l’ha mangiaa la pasta badessa che l’eva miss giò par i ratt.

Raf.   Sa voeurum truvaa sto vin bisogna che a pisum un oltar ciar.

Aug.   Tas, sinti cumè runfà! Chi gh’è un quei ghidun che al dorma. Guarda un poo? L’è al Gervasin.

Raf.   Ben, fa adasi che al lassum durmì. Ecco chi el  fiaschett

Ger.   Chi l’è? Gh’è gent! Ai ladar! Ai ladar!

Raf.   Ma sunt mi, ta see matt! Guardum, sunt mi.

Ger.   Ah l’è lu sciur pitur? Oh signelli che pagura che al m’ha faj ciappà; a s’evi adree insugnamm che a vurevan rubam la cassia e al tamarind.

Raf.   Ma pensa ti!

Ger.   Ma alura cosa in vignuu chi dent a fa?

Raf.   Semm vugnuu par vidè se a l’è vera che stassira chi deva vessigh una riunion elettoral.

Ger.   Sigura, la riunion elettoral la deva vessigh da chi a un poo propi chi.

Aug.   In dua lee al papà?

Ger.   L’è andaj incuntra al sciur Baricoletti.

Aug.   Al  candidato? Hoo capii. E a che ura l’è sta riunion?

Ger.   L’è ai noeuv ur.

Raf.   E adess che ura l’è?

Ger.   Ma soo minga.

Raf.   Quell’urilogg lì l’è fermu.

Ger.   Sigura, quand al va inveci al fa zacch, tacch.

Raf.   Cas’al fa?

Ger.   La sa no? Al fa, zacch tacch, zacch tacch, zacch tacch.

Raf.   Ma ta sinta Augusto, che bellezza, che cadenza, che precision. Ah Gervasin, famal sintì anmò.

Ger.   Cosa lee che hoo da fagh sintì?

Raf.   Quell che ta faseva dumà adess par imità l’urilig.

Ger.   Ah, al zacch tacch.

Raf.   Sì, sì al zacch tacch.

Ger.   Oh, l’è subit faj. Ecco: zacch tacch, zacch tacch, zacch tacch.

Raf.   Che prodigio! Mi hoo mai sintuu un artista da sta sort. E disan che stoo giuvin chi al g’ha minga da talent.

Aug.   Asnoni!

Ger.   Ej, ej, parché, parché?

Raf.   Parché sfidi chiunque a fa zacch tacch cunt la intenzion giusta e la cadenza precisa che ta fee ti.

Ger.   Ehi, al ma cujona?

Raf.   Ghe disi fina che se lu al g’avess da scundess, e al sa mettess a fa zacch tacch, ghe saria nissun che al credaria no che al fuss no al pendul.

Ger.   Mi sunt bon da fa zacch tacch

         Al par no, ma g’hoo al talent

         Alzi i pe e poeu a pesti i tacch

         E l’imiti egregiament,

         E se avess da andà la dent

         A restarì da mascabà!

Raf.   Ben va; famm sintì.

Ger.   Alura a voo subitt a scundum. Zacch tacch…zacch tacch ( Raffaele versa la scialappa nel fiachetto ).

Aug.   Ueh Gervasin?

Raf.   La scialappa l’hoo missa dent in dal barilott, saral dent e andemm.

Aug.   Ciao neh Gervasin. ( via ).

Ger.   Zacch tacch, mi voeuri spusà l’Agnesa, zacch tacch

(entrano Speziee, Baricoletti, Piccaluga)

Spe.   Che restan pur servii; ecco qui a ferem la riunione elettorale. (rivolgendosi a Gervasin) Ma cosa diavul ta fee? Ta see matt?

Ger.   No, a fu al pendol.

Pic.    Ta see un gran martor.

Ger.   No, no sciur Piccaluga, L’è minga vera che sunt un martor.

Pic.    Parché?

Ger.   Parché sunt bravo da fa zacch tacch.

Spe.   Sciur Baricoletti, che al ghe daga a trà no al veda, l’è inscì da sort.; hoo mai pudù tral foeura un poo. Dunca, come ghe disevi, la riunion la tegnaremm chi.

Bar.   Va ben. La sa neh che g’hoo faj purtà chi un barilott da vin da Cipro che al m’ha regalaa al me amis, al duca dalla Gardenia Malaspina Alibardi di Monfrascati.

Spe.   Ah sì? Mincionni! Oh l’hoo faj mett mi stamattina al fresch,

Bar.   Lu al farà al piasè a mettigh i biccier e i past parché al sa che i elettur a voeuran sempas vess trattaa.

Spe.   Sigura, g’han quasi sempar famm, eh, eh, eh! Ghe mettaroo par tri franch i past, ch’el dubita no. Gervasin, va in dal  postee a cumprà trii franch da panattonitt, naviselitt e biscott. Sint, guarda che sian ben poss, insci g’ha stopan pussee prest la bucca. Gh’è quell campanatt, specialment, ch’el mangiaria anca i pè da S. Cristoforo. Disan da num milanes! Ma num nassuu a Milan sem no insci appetitt come sta gent chi da Boffalora.

Bar.   Dubita no.

Spe.   E lu, sciur Piccaluga, al farà un quei bell discurs?

Bar.   Sì, al m’ha prumiss che al prendarà la parola anca lu.

Pic.    Un’oltra roba: al preghi da rcev lu i elettori.

Bar.   Num vegnaremm foeura quand saran tutt riunii. L’è mej mantignì al al prestigio della personalità, vera lu?

Spe.   Sì, sì, sarà meglio.

(entra Gervasin)

Ger.   Ecco, papà, hin chi i past. Hoo toj i pussee poss che hoo puduu truvàa; guarda in dur cumè i sass.

Spe.   Bravo, va là, metti in sul gabarè; dispon sett o vott biccier e fa pulida. Ta vegnaree foeura quand t’al disarò mi.

Pic.    Vegnum anca num a datt una man, parché a sinti vignì un queighidun ( via ).

(entra Dottor, Caffettee e Postee)

Spe.   Sciur Dottor, ben venuto; come sta la sua signoria?

Dot.   Bene, bene, grazie

Caf.   Adess che l’ha finii da pensà al sollievo degli ammalati, lu al volg la ment al sollievo della patria, eh?

Spe.   Sicuro, sicuro. Che rstan servii; chi gh’è anca di past. L’è al sciur Baricoletti de Baricolettis che tratta.

Pos.    Viva al signor Baricoletti de Baricolettis.

Dot.   Vogliamo l’Italia forte con Baricoletti nostro deputato.

(entra Campanatt)

Caf.   Chi gh’è al sciur campanatt.

Spe.   Al maestar cumunal l’è minga cunt lu?

Cam.   L’era adree a finì una memoria da mandà su al guverno sulla necessità dall’istruzion obbligatoria. Adess al vegn subit.

Pos.    Hoo vist al flebotom american che andeva vers casa Spinazzi; che la sia duman l’uperazion della sciura Palmira?

Dot.   Ah non credo. Duman l’è dumeniga, l’è al dì dall’elezion dal nostro deputato, il giorno che dovrà decidere dell’avvenire di Boffalora. Spettaran lunedì.

Cam.   Va par minga che stoo vin dal sciur Baricoletti al sia bon pocch?

Dot.   L’è quel che voeurevi dì anca mi. Gh’è in fund un certo savur…come da medicinal.

Pos.    Al sarà fatturaa.

Cam.   Mi al bevi istess parché l’è gratis.

Ger.   Ueh, papà, hoo forsi sintii dì che gh’è tacca foeugh. Curri subit dal sindich a avvisall da tirà foeura la pumpa.

Spe.   Dove l’è tacca foeugh?

Ger.   Tacca foeugh in dal cunvent.

Spe.   Ma che cunvent?

Ger.   Mi soo minga; l’è la maestar che g’ha diseva al postee che brusava al cunvent.

Spe.   Ma, o stupid, che cunvent l’è che ta voeur brusà che chi a Boffalora da cunvent ghe n’è minga?

Ger.   Ah l’è vera.

(entra Maestar)

Spe.   Ecco chi al maestar. L’è vera che lu l’ha ditt che gh’è un cunvent che al brusa?

Mae.  Un cunvent che al brusa? Mi no; avrò forsi ditt così per modo di dire: acqua padre, ch’el cunvent al brusa.

Ger.   Sì, sì, bravo! Ch’el cunvent al brusa!

Spe.   Te capii, o mortar che ta see!

Ger.   Ma mi voeuri vistimm da pumpier, voeuri vistimm.

Spe.   Stupid!

Caf.   Adess ghe manca dumà al sciur Piccaluga e il nostro candidato.

Spe.   Al sciur Piccaluga l’è da là insema a lu.

Dot.   Allora potrebbero presentarsi.

Spe.   Ben, ti Gervasin, va a digh che semm prunt.

Caf.   Ma lu, sciur maestar che l’è sempar stai Spinazziano, come l’ha fai a divintaa Baricolettiano?

Mae.  Ghe disarò: in stoo temp che sunt andaj in cà sua a giugà all’oca, al m’avaraa mangiaa minga men da sett o vott franch. L’è tropp furtunaa!

Caf.   Ah sigura, un omm furtunaa all’oca al deva minga vess un bon deputaa.

Spe.   Ecco il signor Baricoletti col dottor Piccaluga ( battimani ).

Tutti. Viva il signor Baricoletti.

Bar.   Signori, io li ringrazio di questa manifestazione di stima…e cercherò di fare in modo di non meritarla…Se permettono, cedi la parola al mio amico dottor Piccaluga.

Tutti. Parli pure.

Pic.    Signori, la commozione che provo, dico per dire, nell’animo, per queste estrinsecazioni della vostra stima per questo egregio candidato che ci fece l’onore di accettare l’offerta della deputazione, mi dimostrano come nel nostro paese, checchè se ne dica, sia vivissimo l’amor patrio e il buon senso.

Tutti. Bravo! Bravo! ( battimani ).

Pic.    Cociòsiacchè, onorevoli concittadini Boffalorini, io considero il nostro collegio elettorale come un triangolo quadrilatero, o, per meglio dire, circolare…( a questo punto uno dei seduti si leva ed esce furtivo ). Ma parché al va via?

Spe.   Mah!

Pic.    Di cui un lato sia Boffalora, l‘altro Magenta, il terzo Cuggiono ed il quarto Sedriano. Ora se noi, basandoci sulla base di questo triangolo, riusciamo a far elegger deputato una nostra creatura, noi potremmo portare in Parlamento una completa vittoria sugli altri tre lati…( due altri si levano e scappano via trattenedo a stento il fiato ). Ma parché van via?

Spe.   Mah!

Mae.  Domando la parola.

Spe.   Lasci finire.

Pic.    No, no, parli pure.

Mae.  Nella mia qualità di maestro del Comune, non posso lasciar passare senza protesta l’appello alle gare di campanile che il nostro dottor Piccaluga ha suscitate testè nel suo eloquente discorso, tanto più che io non ricevo stipendio soltanto dal comune di Boffalora, ma anche da quello di Sedria… ( via ).

Bar.   Ma cossa l’è sta roba?

Spe.   Mah!

Pic.    Vorrei rispondere all’onorevole preopinante, ma essendo egli partito…Oh Dio ( via ).

Bar.   Questa l’è una congiura, un insulto, una cosa inaudita!

Spe.   Ch’el creda che mi so prorpi nient.

Bar.   Ma la pagaran a trattaa in sta manera un omm da la mia sort! Al san no che mi sunt in relazion cunt tutta la prima nobiltaa e cunt tutt i ministar…Oh Dio!…Ah sciur President, po’ dass, ma capissi adess parché hin andaj via tucc in quella manera…

Spe.   ( provando dei dolori ) Ah forsi anca mi! ( scappa ).

ATTO TERZO

Scena seconda - giorno

Adelina, Palmira, Veronica e Carolina

Car.   Tal chi, tal chi, che han strappaa su fina la furnel che gh’era chi in curta. La sciura Palmira!

Pal.     Oh tusann, come stii?

Car.   Ben, num , e lee, sciura Palmira?

Pal.     Minga mal. Sii stai a messa?

Ver.   Sciura sì, e anca un poo da predica.

Pal.     Ma han finii ben prest, incoeu.

Ver.   Han finii pussee prest par lassagh al temp ai oman da andà a Magenta a fa al facc.

Ade.   Che facc?

Ver.   Ma sciura mia…La sa ben che incoeu l’è al dì’ che van a vutà.

Ade.   Ah sì, che cialla! Ghe pensevi pu. Al dì della lezione del deputato.

Pal.     Anca chi pover paisan che in andaj a Magenta a vutà suta al so, stan fresch.

Car.   Fresch? Tutt’oltar! Saran cold, cara lee.

Ver.   Sciura Palmira, che la scusa, vurevum dumandagh sa l’è vera quell che sa dis che incoeu g’ha da vignì da lee quell furestee che strappa i dent e guariss i cavaj.

Pal.     Chi l’è che va l’ha ditt?

Car.   Al disan tutti.

Pal.     Ben s’, l’è vera! Da chi a un poo succedarà al grande avvenimento.

Car.   Ben, la permett che a vegnum a toeu i sò nutizi?

Pal.     Vignii pur, ma farii piasè. Anzi, adess che pensi, ti, Veronica, quisti hin du franch, va dal pustee a cumprà un foeuj da carta bulaa, che la ma vegnarà da bisogn.

Ver.   Sì, sciura, a vemm subit.

Pal.     Dunca sent, Adelina, quell che sunt par ditt. Ta see che anca la speranza che g’avevi che al sciur Baricoletti al fuss innamuraa da mi e ch’el m’avess da spusà, l’è svanii come bolla di sapone, svanii come la speranza dal Pretor da trent’ann fa, come quella dal murussee e come quella da tanti oltar, pur tropp,  che l’è inutil tiraj a man.

Ade.   Pora zia, anca quest dal sciur Baricoletti l’è stai un equivoco.

Pal.     Pur tropp! Quella lettera d’amore l’era diretta a ti e minga a mi, parché al sciur Baricoletti al crideva che ta seva ancamò popola.

Ade.   I ugitt, là al caffè, però, mi a feva minga a mi, ma a ti, zia.

Pal.     Ta creda?…Basta, lassemala lì. Però ti ta set come sunt mi; oh mi ma perdi minga da curagg nanca par quest! La speranza è sempre verde e mi g’hoo un prugett.

Ade.   Un prugett?

Pal.     Sì. Oh gurada, gh’è giust chi al sciur Sarti, voeuri cumunicaghel anca a lu.

(entra Raffaele)

Raf.   Sciura Palmira, sciura Adelina, i saludi.

Pal.     L’ha fai ben a vignì chi, parché g’hoo un mè prugett da cumunicagh anca a lu par sintì al so parer.

Raf.   Un quei prugett noeuv da matrimoni?

Pal.     Propri!

Raf.   Miracul!

Pal.     Ma cumè miracul! Ma al sa no che l’è bell anca lu? Che miracul d’Egitt! Dal mument che sono ancora zitella e disponibile, l’è natural che a cerchi da cullucamm, e finché sunt no cullucaa, gh’e no miracul che tegna.

Ade.   Scaldass no, zia, che ta fa mal.

Raf.   Ma lee la fa benone; hoo dit miracul come sa disevi brava lee. Sintemm dunca stoo prugett.

Pal.     Violtar savii che stoo flebotom american che vegnarà chi da chi a un poo per tentare la guarigione della mia gola piena, se al ghe riess, cume sunt certa, al guadagna al premi dell’istituto medico di Nuova York.

Ade.   Va ben, e ti ta voeur fa a mezz?

Pal.     Difatti la mia prima intenzion l’era da famm dà la metaa della somma.

Raf.   Sarian staj 25000 franch.

Pal.     Precisament, che m’avarian indenizza da la delusion  dal terno al  lott.

Raf.   E inveci?

Pal.     Inveci hoo pinsaa da cambià la cundizion dal cuntratt. Lassagh cioè a lu la somma intiera e famm prumett che al ma spusarà appena guarì, purtand parò i 50000 franch in comunione dei beni. Cosa ne dite, èh?

Raf.   Disi che lee l’è una gran ciapina par truvà i maner da fass spusà.

Pal.     Eppur, cun tutt quest, ghe sunt mai riuscii una voeulta.

Raf.   Oh però stavolta al marì al ghe scappa propri pu.

Pal.     Al cred? L’è quell che a disi anca mi, parché hoo pinsaa: se lu al troeuva tanto facil sta guarigione, al deva accettà qualunque cundizion par pudè guadagnà il denaro sperato; va ben?

Ade.   Gh’è minga da dubbi ( va a gurdare alla porta ).

Pal.     Se l’accetta, dunca, ben cun ben, mi avroo finalment truvaa un omm che al ma spusa; se l’accetta no, mi ma rifudi e lu al perd i danee dal premi, parché una glandola tiroidea facile da guarì come la mia, la troueva pu, la troueva, se l’avess da girà tutt l’orbo terraqueo.

Raf.   Ben detto! L’orbo del terraqueo! Ma e lee, poeu, la vuraria andà in America?

Pal.     Ah l’è vera, ghe pinsavi minga, ghe pinsavi! Oh ma se al ma spusass giò, bisognaria ben che voo dove al voeur lu.

Raf.   Sigura, al codice al parla ciàr.

Pal.     Basta, sentiremm. Adess al po’ rivaa a mumenti. Ma disan che al parla poch l’italian. Lu, ch’el sa l’ingles, ch’el me avuta.

Raf.   Mi l’ingles? Cara lee, al ma liga un poo i dent.

Pal.     Cumè, al m’ha minga ditt da vess stai una voeulta a Londra, a cupià la bazzila dal Vessminga…e…cusa na so mi?

Raf.   Ah l’abbazia da Westminster! Sì, difatti; insomma, vedaroo da ingignamm in una quei manera.

Pal.     Come sa dis, par esempi: ch’el sa setta giò?

Raf.   Sa dis: Sit daunt.

Pal.     Sitt dant, sitt dant, sitt dant!

(entra Adelina, Dottor, Veterinari)

Ade.   Hin chi, hin chi.

Pal.     Fall pur vignì innanz.

Vet.   Good morning madam, good morning miss.

Pal.     Cosa al dis?

Raf.   Nient, al fa i sò cumpliment.

Pal.     Ah, leverissi…sit dant.

Vet.   Oh! Do you speak english miss?

Raf.   No, no, niente spich inglish.

Vet.   Allora io speak in vostra linguaccia.

Pal.     Cosa l’ha ditt, che sunt una linguascia?

Raf.   No, l’ha ditt che al parlarà in pretta lingua italiana.

Ade.   Ah la cumincia ben se se voeur.

Vet.   Dunque voi sentirebbe molto incoraggiamento?

Pal.     Sì, sì moltissimo coraggiamento. Son pronta sciur prufessur, pronta come uno schioppo. Però ad una condizione.

Vet.   Condition?

Pal.     Se io mio debbo prestare a lasciarvi vincere il premio a lei, lei al deve sposarmo dopo la felice operazione. L’ha capito? Spoare me.

Vet.   I don’t understand.

Pal.     Cusè? Da nott gh’è vundass tend?

Dot.   No, l’ha ditt hce l’ha capii nient.

Pal.     Ben che al ghe spiega lu in american.

Raf.   Che la spetta che provaroo. Bestion, lader d’un cura cavaj e d’un mazzaboeu, ciappan un oltar.

Vet.   Oh! Yes.

Raf.   Al dis se lee l’è prunta andà in America insema a lu.

Pal.     Mi sì, mi sì, bats che podi truvaa un omm che al ma spusa mi voo anca a Calicutt, al polo Artico, in del mondo della luna.

Raf.   Lei accetta.

Vet.   Very well. Allora do mio promesso.

Pal.     Ben, faremm una piccola scrittura in carta bollada. L’è vignuu l’Agnesa cunt al foeuj che l’hoo mandaa a cumprà?

Ade.   No, l’è non anmò vignù.

Vet.   Oh no…no quando un gentleman in Americo dato suo onorevole parolo, e dato sua mano, così..niente carto pollato.

Raf.   Al voeur minga la carto pollato.

Pal.     Ben, la faremm in carta semplice.

Raf.   No, no, nanca quell, al dis che in America quand un omm al prumett una roba al dà la sua man, basta così.

Pal.     Vedi che alla lunga anca in America fan come al marcaa da Magenta. Tuccada in su la man e al cuntratt l’è fai.

Raf.   Quand vendan al buscin.

Pal.     Ben, ben, che al ghe disa che mi ma fidi sull’onorevolo parolo. Già, mi hoo capii che ghe piasi cumè. Dunca al ma spusarà istess da gran premura, anca senza scriv al cuntratt vera?

Raf.   S’an parla nanca.

(entra Spinazzi, Augusto)

Spi.    Semm chi, ah che cold!

Ade.   Cumè l’è andai dunca sta vutazion?

Aug.   Al sciur Baricoletti al triunfa.

Ade.   Al triunfa?

Spi.    La vedaremm.

Pal.     Quellantipatich!

Raf.   Cumè, se al ghe piaseva inscì tant?

Pal.     Ma dopu che mi ghe unt minga piasuda a lu al ma pias pu.

Aug.   Chi l’è quell biundon che al ghe tuca al puls alla Palmira?

Ade.   L’è al flebotomm american, che ghe dev fa scumparì al goss.

Vet.   Dunque nostro intendimento fatto completamento. Io vostro sposo…

Pal.     Sì, sì, fatto completamento. A questa condizione sono pronta.

Vet.   Alloro, se voi venite…inquesto stanzo…io ho tutto preparamento. Io ando avanti.

Pal.     Dottoro che al ma daga al brasc…Amici, a rivederci fra poco guarì e bella.

Tutti Viva la sciura Palmira! L’è una gran curaggiusona!

(Entra Gervasin)

Ger.   Ehi, sciur sindich, sciur sindich?

Spi.    Cosa gh’è?

Ger.   Sunt curuu a visall che gh’è tacca foeugh!

Spi.    Tacca foeugh? Ah finalment! Dove?

Tutti Dove? Dove?

Ger.   Al soo minga dove, ma soo però che gh’è tacca foeugh.

Spi.    Ma chi l’è che ta l’ha ditt?

Ger.   Ma l’han minga ditt a mi, ma mi hoo sintuu che parlavan tra da lur da un queicoss che brusava, e mi allora, appena hoo sintuu a parlà da brusà, sunt curuu chi subit par pudè aduperà la pumpa e vistiss da pumpier.

Spi.    Te fai ben, bravo Gervasin! Lassa fa che ta numinaroo capural. Andemm, foeura la pumpa, l’elmo, la montura; voeuri mettum mi stess alla testa di pumpier.

Ger.   MA fina adess ghe sunt dumà mi.

Spi.    Ben, ma mettaro alla testa da ti.

Aug.   E dove l’è poeu che emm da andà?

Ger.   Andemm in dove al voeur lu.

Spi.    Ben. Dumandaremm in piazza; là ma indicaran al sit.

Ger.   Va ben, andemm in piazza.

Aug.   Te minga puduu capì cisa ghe brusava? Se l’era una cà, o forsi un queji pajee in campagna?

Ger.   Sì, bravo, hoo come sintuu a dì che l’era un pajee.

Spi.    Fa nient, foeugh da poch, ma la pumpa la adoperum istess.

(Entra Baricoletti, Speziee, Maestar)

Ger.   Ecco, t’al chi, t’al  chi quell sciur che parlava dal foeugh; che la dumanda a lu, che al ghe disarà in dove l’è.

Spi.    Lodato Iddio! Al sa lu dove l’è stoo incendi?

Bar.   Incendi! Che incendi?

Ger.   MA sì, dumà adess lur, in piazza, quand m’hinn passà via tacaa parlavan minga che gh’era tacca foeugh in d’un qeui sit?

Bar.   L’è la prima roba che sinti.

Ger.   Ma cumè, l’ho sintù mi, cunt i mè urecc da un queicoss che brusava…anzi ma par che al diseva che ghe brusava un pajee.

Bar.   Che ma borla via al nas, se mi soo…un pajee..Ah! Al voeur vidè che induvini?…( scoppia a ridere ).

Ger.   Cosa l’è che al rid?

Bar.   S’evi sdree a cuntaghsu al maestar, che un certo mè debitur, al principp Calamitta Bruciaterra Palinfreni da San Cristoforo, al m’eva brusaa al pajon.

Raf.   E lu l’ha capii che ghe brusava un pajee.

Spi.    Ah bestia grama, famm vistì in sta manera da pumpier.

(entra Dottor e le filandiere)

Dot.   Silenzio!…al mument l’è solenne…

Ade.   Dutur, la zia?

Dot.   Trionfo, trionfo completo…nanca una guta da sangh e la glandola tiroidea perfettamente levata.

Fil.     Viva, viva la sciura Palmira,

Car.   El dutur viva insema cunt lee!

Mar.  Gh’è scappaa quatar spus da fira

Ver.   Ma quest chi al par propri par lee.

Pal.     Signori, mi va ringrazi par l’interess che ma dimustrii in questa circostanza per

la mia guarigione. Sta cura prodigiosa…la sarà,…al giorno pussee bell della mia vita.

Bar.   Adess tant sa poeu aspiragh, 25000 franch da pu e un goss da men. Mi ma troeuvi in duver da vignì a fagh i scus par l’equivuch che gh’è success.

Pal.     Grazie..grazie..scuse inutili; mi adess sunt pu dispunibil istess.

Pic.    Anche mi in questa uccasion solenne, con questi duu suguaci, credarisumm da vess oman senza carattar se a vegnarisumm minga a cungratulass cunt lee par al felice esito della scomparsa dell glandola tiroidea.

Pal.     Grazie. Ma lu, sciur Piccaluga, parché l’è vistii da viagg? Dove al va?

Pic.    Vegni anca mi in America cul prufessur e cunt lee. Podi pu viv a Boffalora. Ah quell cartell dadree di spall.

Pal.     Ma num andemm minga via subit.

Pic.    Mi a voo a Genua a spiaciav. Podi pu viv, podi pu viv a Boffalora; ( via ).

Spe.   Che la ma lassa fa, alla mia voeulta, i mè congratulazion, sciura Palmira.

Pal.     Oh sciur speziee; al disarà pu adess che g’hoo quella brutta parola.

Spe.   Ah, no, la gh’è propri pu la piva. Ah, Palmira, parché sta roba l’è minga successa molto temp prima da adess che sarissum ristaa sempar bon amis. Inscii inveci adess lee la ma abbandona per lontani lidi e chissà se sa vedaremm ancora.

Pal.     Ah! Al turna alla carica adess? Eh, ma troppo tardi. Adesso sono promessa ad altri. Mi, da oggi, sono sposa del professor che m’ha guarì e ch’el ma rimesso all’onor del bel sesso..Mi da oggi sum divintaa americana…sunt mistriss Barlifichintonn.

Spe.   Pazienza, sarà par un’oltra voeulta!

(Entra Agnese, Spinazzi)

Agn.   Gh’è chi al padron con la lista della vutazion dal deputaa.

Tutti. La vutazion! Videmm, videmm ( tutti gli corrono incontro ).

Spi.    No, tuca a mi come sindaco.

Bar.   Ah! Voeuri god dal mè trionfo.

Spin.  “ Esito della votazione per l’elezione del deputato nel collegio di Cugionno, Magenta e Sedriano: elettori inscritti 3251, votanti 77. ”

Raf.   Bell numar!

Spi.    Silenzio!…“ De Cattani d’Imbersago voti 31, D. Parolotti voti 24, Baricoletti voti 1, dispersi 21. Ballottaggio fra De Cattani e Parolotti . ”

Bar.   Vun!? Sunt stai ingannaa!

Aug.   Ma cungratuli cunt al sò success, sciur Baricoletti.

Bar.   Eh, cosa al voeur, l’è quell che sucedd in politica. Han minga calculaa i mè merit e i mè relazion nel gran mondo.

Aug.   Ben, ch’el sinta; s’al voeur turnà stasira a Milan, l’avvisi ch’el g’ha appena al temp, parché la cursa la passa da Magenta ai noeuv ur.

Bar.   Grazie na apprufittaroo. Gh’è giust al princip Strongoli dela Bombarda che ma specia a Magenta.

Aug.   Così, se sabat passa l’è vignuu foeura cunt la prima cursa…

Bar.   Sì, difatti.

Aug.   Ben, incoeu al turna a Milan cunt l’ultima. Va ben?

Tutti. Bon viagg…bon viagg.

Pal.     Ma e stoo mè spus, al vegn chi o no? Andee un po a vidè cosa al fa?

Dot.   Un momento, un momento; non turbiamo le segrete elucubrazioni della scienza. G’hoo dai dumà adess carta, penna e carimaa par scriv, intant che l’è fresch da memoria, la diagnosi dell’operazione fatta alla sciura Palmira da presentare all’Istituto di Nuova York par uttignì al premi.

Spi.    Oh ma adess, al deva avè finii ( va all’uscio ) Mister Barlifichinton, venite a godere del vostro trionfo. Dove l’è?…gh’è pu nissun?…Dove al sarà andaj?… ( entra ).

(entra Agnese)

Agn.   Al sciur Veterinari nell’andaa via al m’ha dai sta lettera da cunsignagh a lee.

Pal.     Andaj via!…Cumè!…Dove l’è andaj?

Agn.   Ma soo no. Al g’aveva da foeura la carozza, l’è sultaa dentar insema al sciur Piccaluga e in andaj come al vent.

Pal.     Lassa un po vidè? Ma cosa poeu vess stoo pachett? ( apre la lettera ) “ All’ora che voi leggerete questo lettero io sarò molto lontano di galoppo con mio amico Piccaluga che viene in America con me e con vostra glandola tiroidea in boccale di spirito di vino. Vi mando ritratto di mia moglie mistriss Barlifichintonn e de’ miei 12 figliuoli. “ Ah traditor! Al g’aveva una Brlifichintonna e dudas Barlafichintonnitt!

Aug.   Curremigh adree, passa giust al barchett.

Agn.   Ah sì, l’è andaj via cunt un legn dell’Anonima e al pustina a cavall.

Aug.   Alura col barchett al ciapum pu.

Raf.   Povera sciura Palmira…un oltar fiasch!

Spe.   Oh finalment! Adess ma par ch’el campo al sia prorpi libar, curagg…

Pal.     S’el speziee al ma vuress ancora…

Spe.   Sciura Palmira, mi jer ma sunt permess da parlagh da matromoni…Adess che qui duu furestee, su cui lee la cuntava, g’hin mancaa tutt e duu, ghe saria minga speranza che turnass bona la roba dal paes?

Pal.     Prima ch’el me scappa anca quest ciappemal in parola. Sciur Speziee, mi sunt disullusa dal mund, ma però ghe disi che accetti e che sunt sua. Signori, mi accetti l’ufferta dal sciur Icilio Polesella, farmacista da Boffalora.

Spi.    Ah finalment!

Tutti. Bene, brava, bene.

Ger.   Oh mamma, mamma!

Tutti. Viva al farmacista! Viva la sciura Palmira!

Ger.   E mi, la me vouer ancha mi?

Pal.     Sì, anca ti car al mè bacciocch! ( lo bacia ).

musica

Fine della commedia