Le Mutuate
Atto unico di
R. Protopapa
Personaggi
Tora
Chicca
Nzinu
Roccu
(la scena si svolge in una strada di Gallipoli, davanti ad una porta chiusa su cui c’è attaccato un cartello)
Tora (entra da uno dei lati della scena, s’avvicina alla porta e la spinge per accertarsi che è veramente chiusa. Guarda l’orologio, poi, rassegnata, si mette da un lato della porta, in paziente attesa)
Chicca (entra dal lato opposto, s’avvicina alla porta e la spinge come ha fatto Tora) Chiusu stae?
Tora A te comu te pare ca stae?
Chicca Chiusu.
Tora E ole dica ca nu’ stae ‘pertu.
Chicca E com’è ca stae ‘ncora chiusu?
Tora Ca ‘ncora ane aprire ‘a porta.
Chicca ‘U meutcu nu’ è bbanutu ‘ncora?
Tora Ca ci era vanutu nu’ l’era ‘perta ‘a porta?
Chicca Nu’ suntu le nove?
Tora ‘U tarloce meu face le nove e quartu. ‘U toi cci ora face?
Chicca ‘U meu nu’ bae filu bbonu.
Tora Nu’ camina ?
Chicca Ppe’ caminare camina… parcè lu tegnu sempre allu razzu e quanta strata fazzu jeu tanta nde face iddhu.
Tora E allora c’ave?
Chicca Me face sulamente li minuti. L’ore nu’ le face e nu’ le face.
Tora Stiticu vae ?
Chicca None!!! Ave persu ‘a sfera te l’ore; è ‘rrumasta sulamente quiddha te ‘i minuti e me face sulamente li minuti. ‘U toi face tuttu?
Tora Tuttu ! ‘U meu ete giappunese. Me face ore, minuti, giurni, misi, anni.
Chicca Nientitemenu! E ci ora ai tittu ca face?
Tora Iddhu segna le ottu menu ‘nu quartu, ma tatuse ca se pija menz’ora allu giurnu e ave tre giurni ca nu’ lu mintu a segnu… suntu le nove menu ‘nu quartu. Minutu cchiui… minutu menu.
Chicca Te osci?
Tora Meh… meh… mo’ oi nde sai mute…
Chicca Nu’ ai tittu ca face puru lu giurnu, lu mese e l’annu?
Tora Si… ma tatuse ca se pija menz’ora ‘rretu allu giurnu…
Chicca Cci giurnu ete osci?
Tora Lu ottu dicembre 1960… minutu cchiu… minutu menu…
Chicca Minutu cchiui… minutu menu… Quiddhu vae rretu te 60 anni mmenu… Speriamu ca ‘u metucu nu’ tene ‘nu tarloce comu ‘u tou ca sanò assioja ‘spattamu!
Tora Oi dici ca ‘u tarloce meu ete fiaccu ? Ete unu te ‘i meju tarluci ca ane mai fattu. Lu cuai sai qual’ete? Ca ete ‘nu picca ‘mbrujusu. Ccu’ me ‘mparu llu fazzu funziunare ttocca me piju ‘a patente. Però è comutu; nu’ nde tau mai corda.
Chicca E nu’ se ferma mai?
Tora E ci lu ferma? Mancu ‘i carbunieri lu fermene!
Chicca E comu camina?
Tora Ccu’ lu quarzu… ‘U tou puru?
Chicca No !!! ‘U meu nu’ nde tene cuazzu. Ci me rascordu nde tau corda se ferma. Comu s’ave bbutu farmare quiddhu te ‘u metucu, stammatina.
Tora Te pressa vai?
Chicca Si, vau te pressa.
Tora Nu’ criu ca ddamura ‘ncora, mo’ viti ca ‘rriva.
Chicca Era bbonu! Ca poi nu’ sai com’ete? Mentru vene, apre, se ‘nfila ‘u camusu e me visita se nde vae menz’ora bbona.
Tora Menz’ora? Se nde vae mutu te cchiu ca prima ave visitare meve. Teve si’ bbanuta topu te meve!
Chicca Coccia!
Tora Coccia a cite?
Chicca Alle file, alli ritardi, alli metici! Sienti, te nde curi ci passu nnanti?
Tora Me nde curu… me nde curu si! Nu’ pot’essere!
Chicca Ca jeu ppe’ favore staci te la cercu. Fallu ppe’ l’anima te li morti toi e mei!
Tora Nu’ lu fazzu né ppe’ li morti mei, né ppe’ li morti toi. ‘Stu favore nu’ te lu pozzu fare.
Chicca Fammulu, mena! Ca ci nu’ me scerru… nui nu’ nde canuscimu? Ma te nu’ sinti a Tora Furcina?
Tora Ah… te ‘a Chicca sinti?
Chicca Si, a Chicca Gallina. Ai vistu ca nde canuscimu. Meh, bbenumale… bbenumale… Su’ stata propiu furtunata ccu’ te àcchiu teve… stammatina. Crazzie… sai! (passa avanti)
Tora (la rimette in fila) T’aggiu tittu ca nu’ pot’essere! Jeu vau cchiù de pressa te teve.
Chicca Cumpatisci cummare… ma jeu t’era già ringrazziata!
Tora Oi ccu’ te lu tornu rretu… lu ringrazziamentu?
Chicca Lu ringrazziamentu te lu poti puru tanire! Basta ca moci trasi te sprichi!
Tora Nu’ tipende te meve!
Chicca E te cci tipende?
Tora Te ‘a ‘nzilla.
Chicca Comu… nu’ t’ave visitare teve?
Tora Ca cite ‘llora?
Chicca E cci c’entra ‘a ‘nzilla?
Tora ‘A ‘nzilla… a ‘nzilla mia!
Chicca E ‘sta ‘nzilla c’ete? Fijata?
Tora ‘A ‘nzilla… ddha purpetta ca tanìmu ‘ncanna… intra ‘llu cannaozzu!
Chicca Uh… Tora mia… timore tieni? Uh… cci me dispiace… sia… meh… meh… curaggiu… beddha mia… cci bboi faci… nah… cci staci me sentu fiacca… (parla senza soluzione di continuità)
Tora (interrompendola) Eh… cci ai capitu? Sanametoccu! Nu’ tegnu nuddha cosa fiacca! ‘A ‘nzilla… ete ddha cosa ca pende ccu’ doi palle… (indica la gola)
Chicca Ah… ‘e toi tonsille!
Tora Parcè toi? Jeu una sula nd’aggiu!
Chicca Allora se tratta te ‘na fesseria. Quantu pare ca te ficca ‘na cucchiara a ‘mbucca, faci “aaaahhhhh” e gghè fattu!
Tora Già… ma mentruttantu me spoju… e me vestu…
Chicca Nu’ criu ca ccu’ te cuarda a ‘ncanna te face spujare.
Tora Iddhu nu’ me lu tice… ma jeu me spoju listessu.
Chicca E parcè ?
Tora Parcè quandu se tratta te beddhe caruse le face spujare, puru ci nd’ave visitare ‘a punta te ‘u nasu. A nui te ‘na certa età mai! Te pare ggiustu? Allora jeu, ppe’ strìtiu, ‘mpena trasu me spoju.
Chicca Allora si’ ca se nde vae cchiu te menz’ora! Sorta mia! E a marituma quandu nde le tau ‘e medicine?
Tora Ca ‘e medicine a maritùta te nde le faci pijare?
Chicca Ca cite allora? ‘U malatu iddhu ete! Jeu stau tanta beddha!
Tora E ci ‘u malatu ete marituta parcè te faci visitare teve ?
Chicca Ca ete listessu! Jeu nde ticu tuttu quiddhu ca se sente… tulùri a ‘mpiettu… alla spaddha, criceti… polistirolu… toje te capu… te culu…
Tora E nde li tici ggiusti?
Chicca Nu’ sempre… a fiate me mbroju e nde cuntu ‘nu saccu te fesserie.
Tora E ci te tae ‘e medicine sciarrate?
Chicca Nu’ nc’è pariculu! Nu’ scerra mai! Ave sette anni ca nde tae sempre ‘e stesse supposte.
Tora Sarà! Però nu’ capiscu parcè nu’ bbene marituta ccu’ se fazza visitare.
Chicca Ca nde ‘ncrisce! Nu’ poti critìre cci gghè ‘ncrisciusu! T’ai figurare ca ccu’ nu’ se chica nu’ se minte mai ‘e supposte allu puntu ggiustu!
Tora E addhu se le minte?
Chicca Sullu pane… usu formaggini!
Tora E sàpene bbone?
Chicca Jeu nu’ l’aggiu pruvate. Iddhu tice ca su’ speciali parcè susu se minte sale, pepe e rienu! E dice ca ‘u vinu scinde ca è ‘na bellezza!
Tora Cosicché quandu te faci visitare teve nu’ te spoji mai?
Chicca Mai! Mancu ci m’ave visitare ‘u vaddhicu!
Tora Tinne ‘u ggiustu! Cci tieni… l’anche torte?
Chicca Volevi tu! A tiempi mei… t’ai figurare ca me fìciara “Miss Puritate” ppe’ quantu era beddha!
Tora Si? Allora sacci ca puru meve me fìciara miss: “Miss Scalenove”.
Chicca L’anche mei su’ taritte puru moi! E poi jeu ccu’ nu’ perdu tiempu nu’ me spoju mancu ci me lu tice iddhu!
Tora Jeu ‘mbe nde mprufittu sempre te la ‘ncasione ccu’ nde fazzu vitire comu su’ fatta intra!
Chicca A quantu pare, stammatina poti fare a menu te ‘u spogliarellu. ‘U metucu sacchiarà ca nu’ nci vene filu!
Tora Tici ca ave cangiatu orariu? A ‘nfacce alla porta nc’ete ‘nu mataffiu!
Chicca Cci dice?
Tora E ci vite? Nu’ tegnu ‘i ‘nchiali. Jeu suntu astitica matica.
Chicca E jeu suntu presbitisica… però ‘i ‘nchiali li tegnu! Ili, nah!
Tora Viti cci dice! Cci dice… cci dice?
Chicca Ah… ah…e…pu… gi… nu’ se capisce nienti!
Tora ‘Sti metici suntu ‘na cosa seria! Nu’ resci mai ccu’ capisci quiddhu ca scrivene. Certe ote perdu ore e ore ccu capiscu quiddhu ca scrivene sulla rizzetta.
Chicca E si’ teve! Ficurete ci pozzu capire jeu ca nu’ sacciu leggu!
Tora Ci sape ci se fita legga ddhu cristianu.
Chicca Cumpatisci… nunnu…
Tora Nunnu… signuru…
Nzinu Ah ? Ccu’ meve l’ai? Cci cumandi?
Tora Ppe’ l’anima te li morti… nde leggi cci nc’è scrittu su’ ddha carta?
Nzinu ‘A sarta? Quale sarta?
Tora None… none… ddha carta… ddhu foju…
Nzinu Ah... si! Si! Lu porta puru ‘u giurnale: ave ‘ncarutu.
Tora Ccite?
Nzinu ‘U petroju.
Chicca Nu’ ave capitu.
Nzinu Nu’ aggiu capitu? Nah! Leggi te stessa.
Tora A quantu pare quistu ‘e ricche le tene sulamente ppe’ ornamentu!
Nzinu Me lamentu si… me lamentu… Sta’ ‘ncarisce tuttu… ‘a pasta… ‘u pane… l’oju… ‘u casu… puru ‘u giurnale.
Chicca Jeu ‘ste cose nu’ le oju sapire.
Nzinu Ah… ‘e pire? A domila lire allu chilu!
Chicca Cci c’entrene ‘e pire!
Tora Nui ulìmu sulamente ccu’ nde ‘mpresti n’occhiu… e ccu’…
Nzinu ‘I pasuli ccu’ l’occhiu? A tremila lire.
Chicca E quiddhi ciacati a quantu vane?
Tora Sai cci fanne? Lassulu perdere… quistu nu’ sente e nu’ capisce nienti! E mo’ cci bbole? Ccu’ nde futte ‘u postu? Ehi... beddhu... me tispiace.... ma ‘a prima su’ jeu…
Chicca …e la seconda jeu!
Nzinu Mbè? E quistu cci ballu ete? ‘A quatrija!
Chicca No! La polka… te mammata!
Tora Cci filibustieri ah? Facendu finta ca legge ‘u giurnale ulìa nde futte ‘u postu.
Chicca Già… quiddhu ave vistu ca simu femmene e ave pansatu: “ccu ‘ste toi fessa jeu pozzu fare ‘u furbu”. E nu’ sape ca ‘ncora ave nascìre quiddhu ca nde pija ppe’ fessa nui!
Tora Si, però me pare ca cinca sta’ nde pija ppe’ fessa stammatina ete propiu ‘u metucu.
Chicca Moci ‘rriva nde cantu quattru! E motu quistu? E’ motu? Sape Ddiu quantu tegnu te fare a casa!
Tora Ca jeu no?
Roccu (entra, piuttosto agitato, dirigendosi verso la porta e girandosi in tasca in cerca della chiave. Trovatala la estrae)
Chicca E quistu mo’ cci bb’ole?
Tora Ehi… nunnu… llevete te nanti ddha porta.
Roccu Parcè?
Chicca Ca nu’ ggh’è lu postu tou!
Roccu Nu’ ggh’è lu postu meu? Ci bboi dici?
Tora Oju dicu ca te ttocca topu iddha!
Roccu E jeu bbe ticu ca lu postu meu ete propiu quistu!
Tora O nu’ ai capitu o nu’ m’aggiu spiecata: la prima suntu jeu!
Chicca E la seconda jeu!
Roccu ‘A prima… ‘a seconda… ma se po’ sapire cci gghè ca sciati cchiandu?
Tora Puru quist’addhu sta’ face lu fessa a ‘nforza!
Chicca Cusì pare. T’ai mintire ‘rretu quiddhu (indica Nzinu)
Roccu Cumpatiti… ppe’ nu’ sapire ‘i fatti osci: parcè m’aggiu mintire a rretu quiddhu?
Tora Parcè lu prujerbiu ‘nticu tice: ci tardu rriva male lloggia.
Chicca Essete zzatu cchiù prima stammatina!
Roccu Jeu me azzu quandu oju! Aggiu dare cuntu a bbui?
Tora A nui? E cci nde futtimu nui!
Chicca Ppe’ cuntu nosciu poti stare curcatu puru ppe’ l’eternità!
Roccu Assa toccu fierru (si avvicina alla maniglia di ferro della porta)
Tora (gli si para davanti)
Roccu Famme tuccare ddha manija!
Tora La sai longa te. Tocca farci addha cosa contru ‘u malocchiu… crattete sotta!
Roccu Llevete te nanti e famme tuccare fierru! (spinge Tora)
Tora Nu’ fare ‘u capuzziellu ccu’ me, ai capitu?
Roccu Ahi… cci duluri… cci toja te ventre! (si piega premendosi le mani sulla pancia)
Chicca Ma comu la sape fare, ah? Ole ttocca fierru. E al chiave ca tieni a manu nu’ gghè fierru?
Roccu Ca ci quandu m’iti rebbambitu! Ppe’ l’anima te ‘i morti osci: faciteme passare ca tegnu cacareddhe!
Tora O tieni frusciu o tieni cacareddhe, teve trasi topu te nui, oh!
Roccu Ma nu’ l’iti capita ca jeu a cquai su’ de casa?
Chicca Ca nui nu’ simu te casa?
Tora Ave ‘na vita ca vanìmu a cquai!
Roccu Si? E allora parcè nu’ trasìti?
Chicca Ca nu’ tanìmu ‘a chiave.
Roccu Jeu ‘mbece la tegnu (la mostra)
Tora Quiddha ‘a chiave te ‘sta porta ete?
Roccu Si.
Chicca Nu’ lu critìre! (con mossa rapida strappa la chiave di mano a Rocco) Famme vitìre ‘sta chiave. (la osserva e poi la passa a Tora) Comu te pare ‘sta chiave?
Tora (dopo averla osservata) A me me pare ‘na chiave suspetta.
Chicca Comu la facce sua.
Tora Si, secondu me nu’ gghè ‘a chiave te ‘sta porta. A cci l’ai rrubbata ‘sta chiave?
Roccu Rrubbata? Quista ete la chiave te casa mia (pesta i piedi) Ahi, ahi, la ventre mia!
Chicca Allora parcè oi apri ‘sta porta?
Roccu Ca è la porta te casa mia! (si lamenta per i dolori) Ahi… ahi… ahi…
Tora Casa tua quista?
Chicca Uhè… ma nc’ole ‘na beddha facce tosta ccu’ dica ca quista ete casa sua!
Roccu Ci nu’ critìti ‘nfilati ‘a chiave intra la ‘nsarraja e bbititi ci apre!
Tora Cci dici, Chicca, prou e bbitimu ci trase?
Chicca Nu’ te permettere ccu’ apri. Ci quistu ete ‘nu latru, comu pare te la facce, ddaventi complice sou, parcè nd’ai ‘pertu ‘a porta.
Tora Ai raggione, nu’ nc’era pansatu.
Roccu Mannangia a bbui! Apriti ddha porta ca aggiu scire allu cessu.
Chicca Nui aprimu ddha porta? Ma ppe’ ci nd’ai pijate?
Roccu Allora tàteme ‘a chiave ca la apru jeu!
Tora No! Ddha porta nu’ se apre!
Roccu Faciteme trasu te pressa ca mo’ me cacu intra ‘lli cazzi!
Tora Ehi, nunnu… nu’ fare tante mosse ca a nui nu’ nde ‘mpapocchi!
Roccu ma cuarda e bbiti cci aggiu ccappatu stammatina… (tenendosi le mani sulla pancia, fa una piroetta pestando i piedi) Ma ci bb’ave mandate a cquai… stammatina?
Chicca La mutua.
Tora Già… nui simu mutuate comu te. O te si’ speciale?
Roccu (minaccioso) Santiti: o me tati ‘a chiave o sanò nde fazzu una te le mei e sia ca me màndene a S. Frangiscu!
Chicca Eccu: quista l’ai pansata bbona. Ci oi ‘nu maraculu bbasogna te raccumandi a S. Frangiscu: nui osci nu’ nde facimu maraculi!
Roccu (lamentandosi e torcendosi) Osci jeu bbe cciu tutte toi!!!
Insieme E nu’ faci la prova! (si mettono una di fianco all’altra)
Roccu Ah, si? E allora priati Ddiu ccu’ bbe sparagna lu ‘nfiernu moci bbe cciu! (rimboccandosi le maniche fa qualche passo indietro per prendere la rincorsa)
Tora e Chicca (si rimboccano anch’esse le maniche e attendono Rocco a pugni stretti)
Rocco (si scaglia contro di loro)
(zuffa e botte varie. A un certo punto Rocco riesce a liberarsi delle due donne)
Roccu Assassine! Pacce!!! Spanate!!! Alli carbunieri vau! Bbe mandu ‘ngalera… zzinghere!
(si avvicina a Nzinu, che continuando a leggere il giornale, non ha visto né sentito nulla) Scusa… nunnu… teve ai vistu e ‘ntisu tuttu, no? Moci tornu ccu’ li carbunieri me faci te testimonia contro ddhe toi femmene ca nu’ m’ane fattu trasire a casa mia!
Nzinu Cci dici… cci dici… nu’ se tratta te carestia. ‘A rrobba nc’ete… ma è mutu cara, nu’ se po’ ccattare nienti! Bbasogna nde llavamu puru lu vizziu ccu’ mangiamu primu e secondu piattu: lu primu e basta!
Roccu Si… si… va bbonu! Jeu però… (si tiene la pancia dal dolore)
Nzinu Teve puru pensionatu comu meve sinti?
Roccu (gridando) None! Sta’ dicìa ca moci tornu…
Nzinu Lu contornu? Ca ci nu’ mangi ‘u primu a cci te serve lu contornu?
Roccu Surdu sinti? Allora è inutile ccu’ cuntu ccu’ teve. A quantu pare nu’ ave capitu nienti te quiddhu ca… ca.. ca… Sta’ me cacu intra ‘lli cazzi (se ne va con le gambe divaricate)
Tora Chicca!
Chicca Tora!
Tora M’ave vanutu ‘nu picculu tubbu.
Chicca A meve me nd’ave vanutu unu cchiù crossu te ‘u tou.
Tora Matonna ca ddhu cristianu abbita taveru a cquai.
Chicca Giacca tieni ‘a chiave, apri ‘a porta e spia intra casa.
Tora (apre la porta e guarda dentro casa)
Chicca Cci nc’ete?
Tora ‘Nu jettu, ‘na culunnetta, ‘nu cummò e doi segge.
Chicca Prima nc’erene sulamente segge… Sorta noscia! Tici ca imu sciarratu?
Tora Tuttu ppe’ ddhu mataffiu ca nu’ nd’imu fitàte laggimu.
Chicca Ddhu nunnu stae ‘ncora a cqua nanti. Sciamu e bbitimu ci rascìmu ccu’ nde facìmu capire.
Tora (si avvicina a ‘Nzinu e a voce alta) Ppe’ favore nde leggi ddhu cartellu?
Nzinu Cci bellu e bellu! Te pare bellu ccu’ stae ‘mpetucunatu cquai ‘spettu mujerama ccu’ esse te ‘u parrucchieri?
Tora Nu’ nc’è nienti te fare sai, Chicca!
Chicca Però ‘nu rametiu l’imu truvare. Sai cci facìmu? Nde lu caracamu a mbrazze e lu purtamu a nnanti la porta.
Tora Tici bbonu! Ttocca facìmu cusine. (afferrano Nzinu, e facendolo sedere sulle loro braccia lo conducono presso la porta)
Nzinu Jutu! Rapimentu!!!
Tora (gridando) Quetu! Nd’ai leggere ddhu cartellu.
Chicca (gridando) Leggi cci nc’è scrittu!
Nzinu Ah, ulìti bbe leggu ddhu cartellu? E nc’era basognu ccu’ critati tantu? (legge) “dal 20 novembre l’ambulatorio del dott. Liviani si è trasferito in via Patitari n° 13”
Tora Cci giurnu ete osci?
Chicca ‘U 12 dicembre!
Tora Ave vinti giurni ca s’ave trasferitu!
Insieme Coccia! (lasciano cadere Nzinu a terra)
Tora Fusci, Chicca (via di corsa)
Chicca Fusci, Tora (segue Tora)
Sipario