LU ZITAMENTU DI RUSIDDA
Commedia
siciliana in tre atti
Catanzaro
Francesco Paolo
Personaggi:
Padre - Greco Luca
Assuntina - Benigno
Donatella
Rusidda - Casella
Roberta
Virticchedda - Greco
Silvia
Nofriu - Pipitone
Luca
Cuppolino padre - Contorno
Davide
Cuppolino figlio - Banda
Ignazio
Bastianu - Di Liberto
Giovanni
Regia di Rocco
Chinnici
ATTO PRIMO
Scena Prima
(La scena sarà costituita
da una stanza borghese con un tavolino e due sedie ed un quadro alla parete.
Nel lato sinistro una poltroncina. La stanza avrà due porte: una che va verso
l'interno dell'abitazione ed un'altra che comunica con l'esterno da dove
arriveranno le visite. Abbigliamenti della medio borghesia terriera per la
famiglia di Rusidda, nobili per la famiglia Cuppolino.
Padre, Assuntina)
Padre: Oh, matri mia, matri mia! Chi
sugnu stancu 'sta jurnata! Comu ogni matina u suli affacciò… ma sti rurlura 'un
mi vonnu passari…
Oggi però mè sentiri forti,
picchì è un jornu 'mpurtanti. Me figghia si zitia cù figghiu ru Dutturi. Chi
fistazza am'à fari! Già i viru ddi manciafranchi assittati nnè tavulina ru bar
comu hann'a cripari r'inviria…
…Me figghia dutturessa av'à
divintari… a la faccia ri li 'mmiriusi.
Assuntina,taè, veni cca, unni
t'ammucciasti. Sempri a ciuciuliari ccu li cummarii.
(Entra Assuntina)
Assuntina: Chi vvoi maritu miu…nun è l'ora ru
clisteri, 'un t'aggitari…
Padre: Ma chi clisteri e clisteri! Oggi
mi sentu un liuni…
Ahi chi dulura ( a parte
massaggiandosi la schiena) Un liuni pi sta suddisfazioni…
Assuntina: Ma chi successi? A soddisfazioni?
Forsi u dutturi 'nzirtò a tò malatia: ARTERIOSCLEROSI MULTIPLA CON
COMPLICAZIONI NNA RINTERA?
Padre: Chi dici? Chi dici?
Assuntina: Ora puru surdu è! Chi semu
cunzumati, chi semu cunzumati ccu stu vecchiu stolitu… Ma ccu mu misiru i
morti.?
Padre: Oggi, cara Assuntina, come ti ho
già diciuto una volta, stasira verrà il dottore Cuppolino, della pregiata
farmacia Cuppolino, per chieder la mano di nostra figlia Rusidda per suo
figlio.
Assuntina: Matri mia chi semu cunzumati, e
ccu cciù rici a picciridda?
Padre: ma quale picciridda e picciridda.
Ora nostra figlia s'è fatta donna e havi bisognu r'un bon partitu.
Assuntina: Ma lu viristi bbonu ddu
picciuottu, pari un luccagghiuni…
Padre: Zitta, donna, blasfema; non
offendere il bel nome di mè jenneru Zicchinetta Cuppolino. Cca i picculi cci
sunnu! E me figghia diventerà na vera signura nna casa ru Cuppulinu.
Assuntina: Mamma mia, cci vuleva puru u
matrimoniu cumminatu…
Padre: Talè è megghiu ca mi nni vaiu. Ma
chi sugnu cuntentu!
(Esce il padre ed entra
Rusidda)
Scena Seconda
(Rusidda, Assuntina)
Rusidda: Mamma, cara mamma mia…Son belle le
nuvole del cielo…
Assuntina: Sì, figghia? ( a parte
rivolgendosi al pubblico) E ccu cci u rici?
Rusidda: …ed il fiume scorre dai monti per
la pianura…
Assuntina: (a parte) Ma chi fa,
'mpazziu già pi lu duluri?
Figghia ti viu stramma…chi
successi ri accussì 'mpurtanti?
Rusidda: Cara madre del mio cuore… Sono qui
per avere un tuo consiglio…
Assuntina: Si, dimmi cara, assettati cca a
tavulinu e nninni parramu ra matri a figghia.
Rusidda: Cara madre, ti voglio confessare
una cosa che forse ti renderà felice così come lo sono io col cuore in mano…
Assuntina: Dimmi, dimmi… forsi truvasti un
diamanti?
Rusidda: Di più..
Assuntina: Un brillanti…
Rusidda: Di più
Assuntina: Oh biiritta figghia e chi
truvasti?
Rusidda: Ti rivelerò un segreto che
custodico nel mio cuore…
Assuntina: Dimmi dimmi
Rusidda: Mi sono innamorata… ho trovato
l'amore…
Assuntina: Oh biniritta figghia accussì mi
fai morirri ri crepacuore (e rivolgendosi al pubblico) ma allura è
fatta: idda nnammurata, u Cuppulini cottu, putemu cunzari sta tavulata.
Rusidda: Sì, mamma, egli è giovane bello di
aspetto pari un cavaleri della Tavola Rotonda
Assuntina: (rivolgendosi al pubblico)
Ah! Ma u taliò bbonu?
Rusidda: …dagli ideali sani e belli…
Rusidda: (a parte) sìi, i picciuli…
Rusidda: …dai capelli biondi come
l'oro…dagli occhi azzurri…e dai modi signorili…
Assuntina: Ma u Cuppulinu è nivuru e ccu
l'occhi a babbasuni!
Rusidda: (meravigliata) Ma quali
Cuppolino, io parlo del mio principe Nofriu…
Assuntina: Matri mia chi semu cunzumati!
Sì, u principi di li pecuri.
E cu cci u rici a mè maritu? Stasira chi mala fiura am'a fari! Tutta a razza ri
Cuppulinu viene ad addumannariti in sposa…
Rusidda: (quasi piangendo) No, madre,
non fatemi questo sgarbo… Io non amo quell'uomo. Mio padre non può uccidere il
mio cuore
Assuntina: E hai raggiuni. Nun chianciri
cchiù figghia mia. Asciucati sti lacrimi ca viremu chi putemu fari. Finché c'è
vita c'è speranza, ricia tò nonnu bonanima. Cci sarà na soluzioni. Fammi
pinzari…
Una voce da dentro: (È il Padre)Assuntina unni
sì?
Assuntina: Sugnu cca, maritu miu (ed
indicando a Rusidda di andare via) Tu va via, viremu chi putemu fari!
Assuntina: Dimmi maritu miu!
Scena Terza
(Padre, Assuntina, Nofriu
Entra il marito.)
Padre: Dunque dobbiamo preparare una
bella tavolata. Chista è genti fina e nui nun am'a fari malafiura.
Assuntina: (a voce bassa) Chi semu
cunzumati!
(Bussano)
Assuntina: Chi è?
Nofriu: Sugnu Nofriu, signura ,mi putiti
gràpiri a porta?
Assuntina: Matri mia chi semu cunzumati! Sì,
vengo ad aprire…
(Entra Nofriu.)
Nofriu: Carissimi signori tutti, e vui
,vassia, i mè saluti
Padre: E chi vinisti a fari, nun hai ri
travagghiari? Salutamu.
Nofriu: Mi è parsu graziosu purtarivi stu
cestu ri frutta cugghiuta nna mè campagna comu signu ri stima e ri
ringraziamentu pì l'acqua datami pì abbrivirari a terra. È mè patri ca vi manna
sti cosi assieme a mmia pì diliziarivi lu palatu, massaru 'Vanni.
Assuntina: (sottovoce) Viri a chistu
comu s'arruffiania u vecchiu…
Padre: Ma chi boi i picciuli?
Nofriu: (rirennu) No,nun si
scantassi! Tuttu rialatu è.
Padre: Allura l'accettu. Posali cca
'ncapu. E ricorda a tò patri ca l'acqua è bbona ma i prumissi vannu mantinuti.
Entru giugnu i picciuli m'hav'a dari!
Nofriu: Sì, un si scantassi… comu voli
vassia.
Padre: Va bene. Ma u sai ca accussì mi
pari simpaticu?
Nofriu: Grazi, vussignuria.
Scena Quarta
(Padre,
Assuntina,Virticchedda, Nofriu
Entra Virticchedda, cantando.)
Virticchedda: Si maritau Rosa, Saridda e
Pippinedda. Ed iu ca sugnu Virticchedda, nun mi pozzu marità…
Padre: (rivolgendosi a Nofriu) Ora
vatinni ca vennu li mè figghi…
Nofriu: Conmu voli Vassia. (e con un
gesto di saluto Nofriu esce dalla scena).
Virticchedda: Patri ccu era ddu beddu carusu?
Padre: Nuddu, figghia mia.
Assuntina: (a voce bassa) Sì, tò
jenneru a picca.
Virticchedda: Ma chi avi mè soru Rusidda? È dda
rintra ca chianci ntò lettu…
Padre ed Assuntina: (contemporaneamente) È
nnammurata!
Padre: Sì è nnammurata…e prestu sarà
maritata. Stu purpu nun si po' fari scappari…
Virticchedda: (quasi chiancennu
ammizzigghiata) Iu puru, patri, iu puru vogghiu u zitu
Padre: Sì, figghia, nun ti scantari,
verrà puru u tò tempu e mancu tinni a ddunerai e sarai zitata e maritata. Però
nastrumentri curati megghiu i capiddi, a facciuzza…Sinnò nuddu s'adduna ra tò
biddizza. (E a parte)Forsi un orbu ti potrà maritatri, orbu r'amuri. Ma
tu nun ti scantari…
Assuntina: Ah, sì, un orbu.. un orbu, forsi (e
pensa fra sé). Si po' fari, si po' fari.
ATTO SECONDO
Scena Prima
(Si apre la scena.
Rusidda, Assuntina)
Rusidda: Matri mia, io non vogghiu u
Cuppulinu….
Assuntina: U capisciu, figghia mia, ma a voti
la filicità…nun la sapemu ricanusciri e nno tempu nninni pintemu…
Rusidda: No, nun pozzu viviri ccu un omu ca
nun mi piaci. Io vogghiu a Nofriu. È un bravu picciottu, ama la natura, è un
onestu lavuraturi e poi lo amu comu un ciuri ama lu suli…
Assuntina: Mi fai commoviri, figghia mia.
Sulu ca tò patri ti prumittiu a lu Cuppulinu…
Rusidda: No, matri, no…(e scappa a
piangere in un angolo)
Assuntina: (raggiungendola) Calmati,
viremu chi putemu fari…Virticchedda voli puru idda u maritu e u Cuppulinu mi
pari giustu. Idda fuma e iddu è farmacista: quindi la po' guariri…Tu ami Nofriu
e un jenneru chi possa occuparisi ri sta nostra terra nni torna comudu. Sulu
chi pì purtari avanti stu progettu amu a pigghiaricci l'occhiali a lu Cuppulinu
figghiu. Accussì inveci ri dumannari a manu tua addumannerà chidda ri
Virticchedda e tu potrai amari u tò nnammuratu.
Rusidda: Oh, matri, siti divina.
Assuntina: Sì, sugnu ri vina, r'acitu e
r'ogghiu.
Rusidda: Finitila, matri ri babbiari, vi
vogghiu beni.
Assuntina: Sì, u sacciu, u scacciu, figghia
mia. Ora vai, va a ripusariti e nun stari siddiata…C'è tò matri ca pripara sta
frittata.
Scena Seconda
(Padre)
Padre: (aggirandosi per la stanza)
Priparamu u tavulinu ccu la tuvagghia merlettata, i tovaglioli, u vinu, i
cannola…E chi av'a manciari u reggimentu ri surdati?
Eh sì, quannu si zitia na
figghia u patri fa milli spisi. E poi cci su figghi ca ccu lu tempu mancu
talianu cchiù a so patri, u portanu all'ospiziu, u posteggianu ntà n'agnuni, ah
sdisanurati!…Menu mali ca un 'haiu bisognu ri nuddu iu. Quattru fila mi manciu
ancora, anticchedda i terra cci l'haiu…ma sì picchì semu accussì siddiati. Oggi
fistinu s'av'a fari, un fistinu esageratu. Mè figghia ormai granni è divintata.
Assistimamu ccà, assistimamu
ddà, ora tuttu mi pari prontu. Mi vaiu a curcari n'antichhedda pi essiri cchiù
brillanti nna conversazioni.
Sì picchì i Cuppulinu sunnu
signuruna, ccu tanti ri laurea ed esperienza nnò spitali, sunnu farmacisti ri
fama munniali ed io mi nni priu picchì fra pocu ccu iddi sarò mparentatu…
(Il padre si siede su una
poltrona, piglia il giornale , dà una breve occhiata e si addormenta immediatamente,
ronfando)
Scena Terza
(Padre che dorme,
Assuntina, Cuppolino padre, Cuppolino figlio, Bastianu, Virticchedda.
Suonano alla porta. Assuntina
entra e va ad aprire, aggiustandosi i capelli)
Assuntina: Chi è?
Voce: Io.
Assuntina: Ah lui! Ma lui chi?
Voce: Il dottor Cuppolino.
Assuntina: (aprendo) O illustrissimi
signori Cuppolino…Quale buon ventu?
Cuppolino padre: Sì, u ventu r'amuri, signura cara.
Baciamo le mani.
Assuntina: (fra sé) Comu semu
cunzumati!
Cuppolino padre: Comu rici? Ma unn'è so maritu?
(Il Padre si alza dalla
poltrona e si avvicina agli ospiti.)
Padre: Cca sugnu, quali onuri aviri a
vassia e a so figghiu nna mè casa.
Cuppolino figlio: Papà, ma runn'è a figghia?
Cuppolino padre: Ora, ora nni nni parramu ed
aggiustati st'occhiali ca pari un beccamortu.
Assuntina: Sì, è megghiu ca si leva. Sa,nui
fimmini semu cchiù affascinati ri la biddizza senza lenti artificiali. Tutta
natura av'a èssiri…
Cuppolino padre: Senti a signura? E levatilli.
Cuppolino figlio: Ma iu nun cci viu bbonu…
Cuppolino padre: E chi a viriri, fighiu miu, cca
semu nna casa giusta!
Cuppolino figlio: Allura i posu cca, supra stu
tavulinu.
Padre: Ma assittativi cca ca vi fazzu
purtari un po' ri viviri. (e grida) Bastianu!…
Bastianu: Cumanni patruni
Padre: Porta un po' ri vinu, chiddu
bbonu, ri la vutti staggiunata ca amu a brinnari sta siratina.
Bastianu: (ridendo) Arriva subbitu, u
tempu ri spillarlu.
(Esce Bastianu.)
Cuppolino padre: E vostra figghia runnè,
illustrissimu?
(Assuntina si avvicina al
tavolino e con un gesto fulmineo prende gli occhiali di Cuppolino figlio e li
nasconde nel suo grembiule)
Padre: Arriva, arriva. Sa comu sunnu i
fimmini dilicati, si sta facennu cchiù bedda!
(Ma entra Virticchedda.)
Virticchedda: Matri, m'aviti a fari un piaciri,
haiu bisognu….oh scusati nun sapevu ca c'eranu visiti…
Assuntina: (accogliendola) Trasi,
Trasi, figghia mia, e nun essiri timida Cca ci sunnu visiti pi ttia!
Virticchedda: (stupita) Pi mmia?
Assuntina: Sì, pi ttia
Padre: Ma chi fa mpazziu mè muggheri?
(Assuntina dà un calcetto
al marito)
Padre: Ahi, ahi
Cuppolino padre: Ma chi avi un malesseri?
Assuntina: Sì sunnu i rulura; ma mè maritu è
forti. È veru ca sì forti?
Padre: Sì, sugnu forti, ma u ruluri è
cchiù putenti r'un cavuciu ri sceccu.
Cuppolino figlio: Papà papà, chi fa vinni a figghia?
Cuppolino padre: Sì, è cca nno so splinnuri
-ricemu- ma chi cci vitti mè figghiu?boh..
Cuppolino figlio: È bedda?
Cuppolino padre: Sì…è un tipu
Cuppolino figlio: Aspetta ca mi rimettu l'occhiali.
Unni su li lenti? Bedda matri, chi mala fiura chi fazzu ccu la mè zita…
Padre: Chi piredemu?
Cuppolino figlio: L'occhiali, l'occhiali, unni
trovu!
Assuntina: Ma chi occhiali e occhiali. Cca
s'ava sentiri u ciavuru, u caluri ri l'amuri.Veni cca figghia, avvicinati, runa
a tò manu dlicata a stu tò nnammuratu, a u figgliu ru dutturi Cuppolinu. Iddu
vinni pi ttia!
(Virticchedda non ha
parola e fa un gesto di stordimento. Poi sorride innamorata)
Cuppolino padre: E sì, signora car, e vassia ccu
rispettu,(rivolgendosi al Padre) apparecchiamu sta tavulata.
Scena Quarta
(Padre, Assuntina,
Cuppolino padre, Cuppolino figlio, Bastianu, Virticchedda
Entra Bastianu con il vino.)
Bastianu: Ma è apparecchiata! (e ride)
Cuppolino padre: Me figghiu si voli sposari a so
figghia
Padre: A ccui, a Virticchedda?
Cuppolino padre: Oh beddu nomi ri riggina…
Cuppolino figlio: Patri, ma iu sapia ca si chiamava
Rusidda?
Cuppolino padre: Ma chi impurtanza avi u nomi,
l'impurtanza è l'amuri. Anchi un omu ri scienza avi un cori!
Padre: Allura brinnamu a stu contrattu.
Assuntina: Sì brinnamu, brinnamu
Padre: Vinu pi tutti e a la faccia ri
mmiriusi
Assuntina: È fatta. A prima è sistimata.
Scena Quinta
(Padre, Bastianu,
Virticchedda, Cuppolino padre, Cuppolino figlio, Assuntina)
(Bastianu versa il vino
per tutti e brindano.)
Virticchedda: Patri, patri chi sugnu cuntenta…E
ccu s'aspittava sta bumma, quasi quasi vi chiedu u pirmissu ri fumarimi na
sicaretta.
Cuppolino figlio: Ma chi dicci, zita mia? U fumu fa
mali, fa ncatramari i pulmuna, poi fa veniri a tussi e a malatia ntè aggi. U
fumu è un viziu periculusu…ca a muggheri ri Zicchinetta Cuppulino nun avi a
rischiari.
Virticchedda: Mizzica, già muggheri mi fici.
Matri mia, mi giranu i pallini i l'occhi..e va bei se è accusì, iu nun fumu
cchiù. Nun vali perdiri a vita rarreri a na sicaretta assassina. E si mè maritu
voli accussì accussì sia.
Assuntina: (rivolgendosi al Coppolino
padre) Viri viri comu già vannu r'accordu.
Cuppolino padre: Già, già viu. Viu bbonu.
Padre: Allura n'avutra brinnata. A la
faccia ri la mmiriata…
ATTO TERZO
Scena Prima
(Cuppolino padre,
Cuppolino figlio,Virticchedda,Bastianu, Rusidda, Nofriu. Assuntina,
Nella stanza i presenti sono
seduti nelle sedie e parlano tra di loro.
Suonano alla porta. Bastianu
va ad aprire. È Nofriu).
Nofriu: Signuri illustrissimi….
Assuntina: Matri mia, ora succeri a bumma! (e
rivolgendosi a Nofriu) Veni cca figghiu miu…
Cuppolino padre: Aviti n'avutru figghiu?
Assuntina: No, è lu zitu ri l'avutra mè
fighia!
Padre: Ah accussì è a storia? Nun cci ste
capennu cchiù nenti!
(Entra Rusidda)
Rusidda: Nofriu, Nofriu mio (e si
abbracciano)
(Assuntina si avvicina al
marito e sta per dargli un calcio)
Padre: Aspetta, nun tirari cavuci. U
capivu! U mbrogghiu u cumminasti tu. Facisti e disfacisti comu na magghia ri
lana. E mi hai sbalordito.
Assuntina: Nna vita av'a triunfari sempri
l'amuri, picchì sinnò chi vali campari?
Padre: Hai sempri raggiuni tu.
L'impurtanti ca tutti sunnu filici
Cuppolino padre: Viru ca vassia fu furtunatu. In un
jornu ru figghe avi sistimatu.
Padre: Chi semu priati! Specialmenti pì
so figghiu…
Cuppolino padre: Picchì chi avi mè figghiu?
Padre: Nenti, nenti è un bravu picciottu
ma n'anticchia babbasuni.
Cuppolino figlio: (cercando ancora) Ma i miei
occhiali li avete trovati?
Assuntina: Ancora l'occhiali cerchi?
Padre: Mi sa ca ccu mè muggheri nun li
troverai mai!
(E ridono tutti.)
Scena Seconda
(Cuppolino padre,
Cuppolino figlio,Virticchedda,Bastianu, Rusidda, Nofriu, Assuntina)
Padre: Assuntina, talè, veni cca .Ti
pozzu riri ca sugnu cuntent ri essiri tò maritu? I mè figghi sunnu sistimati. I
rulura mia mi parinu spiruti. Stu vastuni u iccamu nta n'agnuni. Ora putemu
nvicchiari serenamenti e finalmenti aviri u tempu ri ririti quantu ti vogghiu
bbeni.
Assuntina: Chi sentu? Mi stannu vinennu i
lacrimi a l'occhi
Padre: Sì, ccu tutta sta cunfusioni
n'apprufittu pi gridariti ca ti vogghiu bbeni chiossà ri mè terri e ri mè
cuntadini.
Assuntina: Bedda matri, mi tremanu i ammi.
Padre: E finalmenti pozzu ririti
"Veni cca ca ti rugnu na vasata" (e le da un bacio)
(Applauso dei presenti.)
Assuntina: (frastornata) Matri mia,
chi sugnu cunzumata. Ccu tutta sta frinisia u vecchiu s'arrispigghiò ccu a
sirinata. È un miraculu spiciali ca a Santuzza Rusalia m'app' à fari.È veru da
amuri nasci amuri .E stu ciuri s'arrispigghiò…Vol diri ca finché cc'è vita cc'è
spiranza. Ma ccu stu vecchiu rincoglionito speru ca a spiranza nun m'arresti
supra a panza. Matri mia, matri mia, chi sugnu cunzumata.(e scappa via
tenendosi i capelli fra le mani)
CALA LA TELA
Rappresentazione teatrale
del testo di Francesco Paolo Catanzaro "Lu zitamentu ri Rusidda"
Edizioni Cadan editore 2001 allestita dagli alunni della III sez. H
dell'Istitutto Comprensivo di Belmonte Mezzagno con la regia di Rocco Chinnici
de " La bottega dei sogni" nell'anno scolastico 2001-2002 presso
l'auditorio dell'Istituto.
e-mail:catanpaolo@katamail.com
(Proprietà letteraria
riservata Cadan Editore Palermo)