M A L I A
DRAMMA IN TRE ATTI
DI LUIGI CAPUANA
P I R S U N A G G I
Massaru Paulu ‘Nsiddu ( 65 anni )
Jana ( sò figghia 22 anni )
Nedda ( so figghia 19 anni )
COLA ( maritu di Nedda 25 anni )
Ninu (prumissu sposu di Jana 28 anni
Don Sciaveriu Teri ( 60 anni )
Taddarita (varveri ( 30 anni )
Mastru Nunziu ( Sunaturi di viulinu 40 anni )
La zia Pina ( 50 anni )
Catarina (serva )
La vecchia Carestia , ca un comparisci ‘nni la scena
Dui autri sunaturi
‘Nvitati
Contadini e Vinnignatrici
( la scena è un paiseddu di la Sicilia. – epuca nostra . 1910 )
ATTU PRIMU
Curtigghiu , chiusu ‘nfunnu da un muru ccu un purtuni ‘nmenzu, Darreri lu muru si Vidunu li casi di l’autru latu di la strata. A dritta di lu spittaturi, la casa di Massaru Paulu, ccu la porta aperta e du finestri ccu grasti di iarofuli e bacilicò. A manu manca N’autra casa ccu scala esterna. A dritta , accostu a lu muru, rozzu tavulinu . pi terra E supra li seggi, bicchieri, cannistri ccu calia, piatti ccu cosi duci. All’alzata di lu Sipariu Taddarita e c ummari Pina cumincianu a stenniri la tuvagghia ppi priparari lu Buffè. Mastru Nunziu l’autri dui snaturi ‘nfunnu a la scena accorduni i strumenti. Poi Caterina e Jana. Si sentunu forti corpi a lu purtuni.
SCENA I
Zà Pina Taddarita, Mastru Nunziu e dui sunaturi. Poi Caterina e Jana
Zà Pina (trattinennu Taddarita ) Sunu li Carusi
Taddarita Si nun rumpu quarchi testa!
Zà Pina Finciti di nun sintiri
Taddarita (finennu di stenniri a tuvagghia supra la tavula) Ora lassati fari a mia; è misteri miu, doppu chiddu di radiri ‘a genti ( mentri ca iddi parrunu, da porta di Massaru Paulu trasunu Catarina ccu un piattu di calia,poi Jana ccu du buttigghi di Vinu. Jana è vistuta di festa ma pallida e ‘ngrunnata).
Zà Pina Vuatri varveri ppi solitu, faciti puru n’autru misteri…
Taddarita Quannu capita, pirchi no? Riditi cummari Catarina?…A li vostri Cumanni! (a la zà Pina ) ccu idda però vulissi fari comu San Giuseppe.
Zà Pina Chi fici San Giuseppi ?
Taddarita Prima fa a so varva e poi chidda di l’ autri
Zà Pina ( ridendo ) Scumunicatu !
Taddarita Scherzu, cummari. Catarina nun avi bisognu di mia; è di li figghi di Maria e ni porta la midagghia a lu pettu ( tuccannu la midagghia ccu ‘ngestu significativu e baciannusi la punta di li ita) Fussi iù sta midagghia ! Dati cca…. e li buttigghi?
Jana Ecculi, vaiu a pigghiari l’ autri ( nesci )
Taddarita E’ veru, cummari Catarina ca ppi li figghi di Maria ci pensa lu patri spirituali ?
Catarina Nun sacciu nenti. Badati ad apparicchiari ( nesci )
Mastru Nunziu E nui semu pronti. E pirmissu assaggiari stu vinu? Alla saluti di li zziti ! Cosa ranni ! Risuscitassi un mortu !
(l’autri du sunaturi si assittano nfunnu e parranu suttavuci ‘ntra iddi)
Taddarita Parravamu di li figghi di Maria. O chi nun era figghia di Maria macari
Cummari Nedda ? A idda però lu maritu nun ci l’ha truvatu lu patrispirituali. Cci haiu misu li manu iù, e minni vantu. Quannu si tratta di bon fini….
Zè Pina Matrimoniu ? E’ comu cumprari ‘na jatta ‘nt’un saccu. Iù nun muvissi un jditu ppi cumminarini unu; n’avissi scrupulu di cuscenza. Si lu matrimoniu rrinesci mali, Diu mi ni scanza, maledizioni all’arma di cu ci misi li manu, dicu beni Mastru Nunziu ?
Mastru Nunzi ( cuntinua a sursiari ) Parrati di stu vinu ? E’ di chiddu ca stimpagna ‘na vutti.
Taddarita Itici adaciu perciò !
Mastru Nunziu Stipa solida; nun aviti paura.
Taddarita Chi sintissivu diri, Zè Pina? Chi forsi lu matrimoniu di cummari Nedda cu Compari COLA…..
Zè Pina Bih ! Mi vulissi tagghiari a lingua !
Taddarita Capisciu ! Capisciu ! Fumi di picciuttanza, la giuvintù divi aviri lu so sfogu.
Zè Pina N ‘ ha fattu chianciri beddi figghi di mamma!
Taddarita L’omu è cacciatori si sapi. COLA però è un bravu giovini. Lu matrimoniu l’aggiusta.
( battunu a lu purtuni )
Taddarita Si nun nni struppiu unu nun sunnu contenti!
Mastru Nunziu Carusi su, lassatili fari
Taddarita - (a la zà Pina) Iù ci l’haiu dittu: “Compari COLA, badamu ! Finemula ora ccu li fimmini!” Sapiti chi m’ha rispunnutu ? Un sulu Diu e ‘na sula muggheri. Palori d’oru.
Zà Pina - Palori. Aspittamu i fatti
Jana - ( entra purtannu du’ buttigghi di vinu ) Bastunu Mastru Nunziu ?
Taddarita - Cchiù ci nn’è’ megghiu è
Mastru Nunziu - Lu vinu fa allegria. E poi ccu tanta bedda calia ca menti siti ! L’annu vignenti, cummari Jana vivemu alla vostra saluti.
Jana - Di ccà a l’annu vignenti !… ( nesci )
Zà Pina - Jana è ammussata pirchi so soru a nica si marita prima d’idda.
Taddarita - Daveru ? Nun mi nn’haiu accortu.
Za Pina - Comu ? Nun aviti vistu chi grunna ?
Taddarita - Sarà ppi lu dispiaceri di ristari sula ‘ncasa……Giudiziu Mastru Nunziu ! Ca lu vinu spezza li razza.
Mastru Nunziu - Anzi ! Vinu letifica cori omini, dici don Puddu u sacristanu. Lu viulinu cantirà comu un ricignolu.
Taddarita - Cu oggi nun canta, ma mastica tossicu è la Carestia. Cci avia misu l’occhi supra COLA, ppi la niputi. Si l’avia attiratu ‘ncasa. COLA di cca, COLA di ddà. Già cci paria affari cunchiusu. Puru la picciotta si l’avia misu ‘ntesta…chi cosa successi nun lu vogghiu sapiri, si la vidissuru ‘ntra iddi! … Ora l’hannu a morti ccu mia. Si m’avissiru ‘ntra l’ugni… iù però mi nni ridu di li jastimi di la vecchia.
Zà Pina - Li Jastimi, prestu o tardu , arrivunu.
Taddarita - E’ forsi curpa mia? Voli diri ca nun c’è stata la vuluntà di Diu, Mi nni vivu un bicchireddu macari iù, mi l’haiu guadagnatu (varda la tavula apparicchiata) Oh ! Tuttu a lu so postu ?
Zà Pina - Pari ‘n’altaru ppi la missa cantata.
Catarina - ( entra purtannu un mazzu di galofari )
Taddarita - Brava ! cci vulianu sti ciuri ! ( quasi suttavuci, ccu malizia ) La zà Pina dici ca pari ‘n’altaru ppi la missa cantata. La cantami nui Cummari Catarina e senza lu patri spirituali?
Catarina E zzittitivi ‘na vota! Sti discursi a mia nun mi piaciunu. Cchiù tostu viniti a dari ‘na manu d’aiutu dda banna.
( soliti colpi a lu purtuni )
Taddarita - Ancora ! Figghiazzi di cani !
Catarina - Viniti o nun viniti ? Puru vui zà Pina.
Zà Pina - Eccumi
( Taddarita, Zà Pina e Catarina nesciunu)
Mastru Nunziu - Ccà ci restu iù e m’addumu a pipa ( ai sunaturi ) Vuiatri nun nn’aviti siti ? (versa lu vinu a li compagni) N’autru bicchieri, marmotta. Nun capita ogni jornu un jditu di vinu comu chistu.
SCENA II
Jana, poi Ninu eDetti
Mastru Nunziu - ( un pocu ‘mbarazzatu accurgennusi di Jana ) Lu cuntrabassu avia la gula arsa, cummari Jana scusati. E allegra ! allegra ! vuliti favuriri ? Vivi di lu to’ comu si soli diri. E’ vecchiu st’amicu.
Jana - ( tra idda) Tardanu !
Mastru Nunziu - Chi aviti cummari Jana ? nun vi sintiti beni ?
Jana - Un pocu di duluri di testa; cosa di nenti.
Mastru Nunziu - Aviti faticatu assai ‘nti sti jorna. Li zziti, si capisci, hannu autru ppi la testa ca pinsari a li facenti di casa. L’annu vignenti cummari Nedda sarà ‘nfacenni ppi vui.
Jana - Si ci campamu !
Mastru Nunziu - Si ci campamu ? Ah siti daveru di malumori ! Nun sta beni. Oggi ca si spusa vostra sorella, bisogna aviri bona cera, si nò è malauguriu.
Jana - ( quasi parlannu tra idda) A stura sunnu a la Matrici.
Mastru Nunziu - E attaccati stritti ca nun si ponnu sciogghiri cchiù. Vostra sori però divi tiniri tantu d’occhi aperti. Lu lupu cancia u pilu ma non lu viziu nun parru ppi malu; Cola havi lu cori di stuppa e a la prima gunnedda ca vidi pigghia subitu focu. Chi ci po’ fari? Natura ! Iù lu vogghiu beni. Amicu di l’amici, tanticchia maniscu, ma allegru. Oh ccu iddu bisogna stari allegri ppi forza. ( battunu a lu purtuni du colpi sulamenti)
Jana - ( trasalennu ) Ecculi ! iddi sunnu !
Mastru Nunziu - Sunu li carusi ca hannu li murriti nni li manu.
Jana - Nun mi pari; guardati ( Mastru Nunziu va ad apriri lu purtuni entra Ninu )
Mastru Nunziu - E’ compari Ninu. E li zziti ?
Ninu - L’haiu lassatu a la Matrici. ‘Na missa ca nun finia cchiù ! ( a Jana) La testa l’avia ccà.
Jana - Pirchì ?
Ninu - Lu pirchì lu sapiti vui e nun mi lu vuliti diri !
Mastru Nunziu - Sta buttigghia vacanti……la fazzu inchiri ?
Jana - Purtatila a Catarina , mastru Nunziu.
Mastru Nunziu - Occurrennu, sacciu unni mettiri li manu; sugnu di casa ( nesci )
Ninu - Chi cosa è stata , a la ‘mpruvvisa? Tutti mi dumannunu Cummari Jana chi avi?
Jana - Nenti. Chi haiu ad aviri ?
Ninu - Un mussu longu un parmu ! Muta comu si Sebastianu vi avissi livata la parola ! Eccu chiddu ca aviti, e non da oggi, ma da tri o quattro jorna. Nun vi si po diri nenti !
Jana - Nun mi sentu beni, lu strapazzu forsi.
Ninu - No! No! Ccu cui l’aviti ccu mia ?
Jana - Chi mali m’aviti fattu !
Ninu - Chiddu ca ricu iù. Si nun era la disgrazia di me’ patri , vui lu sapiti, Jana….Vi giuru ca a lu Municipiu, vidennu a vostra soru parata comu ‘na madonna, ccu l’occhi ca cci ridevunu di filicità, mi avissi misu a chianciri comu un picciriddu, vi lu giuru! Ora la divisioni ccu li me frati è quasi accumudata.L’avvucatu spera beni. La custioni è sultantu ppi la vigna, tra li dui maritati. Iù nun c’entru. Haiu dittu all’Avvucatu: “Facissi voscenza! Iù calu la testa, basta ca ni nni niscemu” - E’ statu vostru padri ca ha vulutu accussì -. Havi ragioni. È omu di spirienza: li liti tra parenti sunu li peiu….O dunca ?
Jana - Dunca chi cosa?
Ninu - Si nun mi dati retta ! L’aviti ‘ntisu chiddu ca vi haiu dittu ? Nun l’aviti ‘ntisu. Parru ccu lu muru ! Ma chi aviti, chi aviti Jana?
Jana - Oh bedda Matri Maria ! mi turturiati ppi capricciu ( pausa )
Ninu - ‘N’annu, ‘nfini, nun è un seculu !
Jana - E cu si nni lagna ?
Ninu - A palori no, chistu è lu vostru tortu, iù non pozzu vidirivi accussì! E mancu n’annu giustu ci voli. Appena finuta la divisioni, lu tempu di fari li pubblicazioni ‘nchiesa e a lu Municipiu ed è terminata. Vi vidirò contenti, allura , Jana ? Avriti cchiù sta facci di funerali ? E facitilu puru ppi vostra soru, ppi l’occhiu di la genti. La genti è maligna, sapiti chi diciunu ? - E’ ppi ‘nvidia , ppi la raggia ca Nedda si marita prima d’idda! - Stupitaggini (pausa) Mi lu diranno poi cu starà megghiu. Iù dessi tuttu lu sangu miu ppi vidirivi risulenti. Già iù m’occupu di li cosi nostri comu si nn’avissimu a spusari tra ottu jorna…..pirchì annacati a testa ?
Jana - Quannu cumincianu li ‘mpidimenta !
Ninu - Ma chi ‘mpidimenta mi iti cuntannu! C’è la vostra vuluntà ? C’è la mia ? Mi vuliti beni? Vi vogghiu beni ? Ppi mia è comu si fussimu maritu e muggheri
Jana - Quannu ‘ncumincianu li ‘mpidimenta? Nun si sa mai chiddu ca po’ succedirii. Sintiti Ninu nun ni parramu cchiù ppi com’ora. Si voli Diu…
Mastru Nunziu - (rientra ccu la buttigghia china ‘nmanu) Oh chi è? Rubinu? Dici vivimi!vivimi! Cumpari Ninu, si lu graditi….
Ninu - Grazii!
Mastru Nunziu - ( battennu supra la spadda a Ninu) Chistu si è un picciottu bravu, cummari Jana. Nun ha fraschi ppi la testa. Tinitilu caru !( posa a buttigghia supra a la tavula a va parrari ccu l’autri sunaturi )
Ninu - ( insistennu a Jana) Ma pirchì si voli Diu ?
Jana - Chi sacciu? Lassatumi stari; nun mi diciti nenti; è megghiu. Si vi paru strana nun ci badati. Passerà, lassatimi stari. Sapiti, quannu a una ci parra lu cori (tra idda) Signuri , Signuri ! Chi turmentu! (forti ) Vui diciti: ‘ntra n’annu, ‘ntra sei misi…. e a mia lu cori mi dici…..
(si senti rumuri di vuci ‘nta la strata)
Mastru Nunziu Ecculi ccà
SCENA III
La zà Pina, Catarin, poi COLA, Massaru Paulu, Nedda Invitati Taddarita
ZA PINA - ( Trasennu ‘nfretta ccu Catarina ) Rapiti ! Rapiti ! Ecculi
( da li finestri, li vicini jettunu orzu a li zziti gridannu : “Saluti e figghi masculi !” Mastru Nunziu spalanca lu purtuni. Dietro li zziti i carusi s’affuddunu dannusi spintoni, urtannusi. Mastru Nunziu, Taddarita e l’autri li assicutunu. Poi chiudunu lu purtuni).
ZA PINA - (Ittannu ‘na manata d’orzu a COLA ) Saluti e figghi masculi !
COLA - Grazii! Grazii ! M’annurvati zà Pina !
ZA PINA - Tri figghi ! Vidi ? Tri suli coccia di orzu ti si hannu appiccicatu.
COLA - E su troppu ( a Jana ca avi abbracciatu e vasatu a so soru ) E A mia nenti cugnata ? Arrobbu a Nedda un vostru vasuni ( vasa la mogghi ) Li sarva tutti ppi tia, Ninu.
Massaru PAULU E’ giustu.
ZA PINA - Ora hai lu lazzu a lu coddu, COLA miu ! Ti hai ‘nfurcatu ccu li to stissi manu !
COLA - Ccu stu lazzu nun si mori !
NEDDA - ( a Jana ) Tanta genti ! Paria jornu di festa.
Massaru PAULU ( A l’invitati ) Cca ! Cca!…C’è postu ppi tutti, ccu stu caudu all’aria aperta si sta megghiu.
TADDARITA - ( a COLA ) Prosit ! Prosit !
COLA - Grazii mastru Taddarita. Si vi chiamu accussì nun v’affinniti.
TADDARITA - La ‘ngiuria avanti e lu veru nomu appressu.
COLA - (a Taddarita e a Catarina ) Cominciati a sirviri….Unn’è la cugnatuzza ? ( a Jana che è ssiduta accantu a so soru ) v’ha passatu lu duluri di testa ? Vi lu fazzu passari subitu iù ballannu… Comu no ? Prima ccu mia e poi ccu Ninu. Vi servu ccu li me manu ( pigghia dui cosi duci di lu tabbarè di Taddarita e poi dui biccheri di vinu di lu tabbarè di Catarina ) Me mogghi ed iu facemu a mità, vivemu ni lu stissu biccheri.
NEDDA - Foddi ! Mi macchi la vesti !
COLA - La custurera ca l’ha fattu nni farà n’autra.
ZA PINA - Scialacquatori ! da oggi in poi bisogna pinsari ppi li figghi
COLA - Prima lassatili veniri.
ZA PINA - Ti l’ha fattu la predica lu parrucu ?
COLA - Di ccà m’ha trasutu e di ccà m’ha nisciutu.
ZA PINA - (a Nedda) Lu senti? Ogni tantu tirataccilli vui l’oricchi, Massaru Paulu !
Massaru PAULU - Nun ci nni sarà bisognu, ccu l’aiutu di Diu,. Poi c’è dda santa ‘mparadisu ca prega ppi nui, ah si fussi ccà puviredda ! Comu fussi cuntenta!
COLA - Ora fazzu un brinnisi :
Chistu vinu è bellu e finu
Vutti nova hannu ‘ncignatu
Brindisi fazzu a me cugnatu.
Allegru Ninu ! Oggi a mia dumani a tia. Accussì va lu munnu, cu l’avissi dittu ca iù mi fussi ‘nfurcatu prima di tia ?
NEDDA - ‘Nfurcatu ?
COLA - Daccussì si soli diri. N’autra cosa duci, mità pri unu ( Nedda stenni la manu ) no ccu tia ma ccu la cara cugnata ( a Jana ) Accittatilu.
JANA - Nun ni vogghiu, li cosi duci nun mi piaciunu.
COLA - Ah ! è ppi nun darinninni quannu tocca a vui, ma a nui li cosi duci piaciunu. A la nostra saluti ! ( ci prisenta un biccheri di vinu chi Jana assaggia appena) Lassatimi viviri li vostri billizzi. Ninu è gilusu. Guardati chi facci scura! ( a Ninu ) Nun ti la toccu mancu ccu ‘n jditu! Haiu ccà un pezzu di m ugghieri, ca pari la grazia di Diu (abbrazza Nedda )
Massaru PAULU - Foddi ! Foddi !
ZA PINA - ( A Cola ) Ti fazzu la predica puru iù ( a Nedda ) E sbaranca l’oricchi puru tu ( a COLA ) Lassami stari… Oh, vasuna a mia mi nni poi dari quantu ni voi, non portanu cunsiguenza; sugnu vecchia e pozzu essiri matri e puru nanna.- Percò ti dicu; Scapizzacoddu ! L’hai ‘nfinucchiata sta povera figghia ? Nun ti la meriti, no. Bada ora, bada!
TADDARITA - E chi siti l’aceddu di lu malauguriu ?
ZA PINA - Vui stati zittu! Aviti fattu lu pastizzu e parrati ppi ‘neressi (a Cola ) Ridi , facci tosta ?
COLA - Chiddu ca haiu ‘nti lu cori, l’haiu supra li labbra
ZA PINA - Vidi comu ti guarda to’ cugnata? Ccu tantu di occhi pari ca dicessi: Povera suruzza mia !
JANA - Chi vi scappa di la vucca?
ZA PINA - Nun aviri paura; nun ti mancia. Cola capisci lu scherzu. E’ un pocu lesu di testa ma nun è malu ( a Nedda ) Pigghialu ppi lu so versu figghia mia (a Cola) Vidi? Fazzu la parti di l’ancilo e chidda du diavulu
COLA – ‘Nti chista du Diavulu arrinisciti megghiu.
ZA PINA (Dannucci na timpulata ppi scherzu ) Te’ ppi riurdaritinni, dà ccà Catarina, haiu parratu assai ( vivi un biccheri di vinu )
COLA - Caru Ninu, fatti curaggiu; chistu è lu passu di la morti. Mi pari di essiri n’autru ‘npalora d’onuri. Lu Sinnacu ca leggi lu librazzu e poi lu parrinu ca ti jetta ‘ncoddu l’acqua biniditta fannu un certu effettu !….vidirai. L’acqua biniditta mi l’haiu scutulata di ‘ncoddu. Ma lu ‘mbrogghiu resta e ppi tutta la vita. Curaggiu! Oggi a mia , dumani a tia E’ bonauguriu cugnata ! ( tintannu di uniri li manu di Jana e di Ninu ) Cca li manu; fazzu di Sinnacu e anchi di Parrinu…e inveci di acqua biniditta ( pigghia un biccheri di vinu quasi vulissi ittarlu ‘ncoddu a Ninu e Jana )
NEDDA - No ! ( urta lu vrazzu di Cola e fa spanniri lu vinu ppi terra )
ZA PINA Piccatu!
COLA - Vinu sparsu, allegria ! (rumuri e vuci dietro lu purtuni) zitti !
Massaru PAULU - Su li carusi !
LA CARISTIA - (Di fora gridannu) Nun ti l’hai a godiri! No! No! Focu di l’aria Signuri !
TADDARITA - ( ca ha caputu ) Nenti Nenti Non apriti! ( c’è confusioni tra li invitati che si alzanu di li seggi e si accostanu a lu purtuni)
Massaru PAULU - Cu è ca grida accussì ?
MASTRU NUNZIU - Nenti è la Carestia , Nun ci damu cuntu !
COLA - Pigghiatila a cauci!
LA CARISTIA - Nun ti l’hai a godiri! Mala fini, Signuri ! Si rumpissi lu coddu Signuri! Nun ti l’hai a godiri!
COLA - (Tintannu di sfuiri a li pirsuni ca lu tratteninu) Lassatimi ! Ci vogghiu ‘nsignari la creanza a ssa vecchia megera !
NEDDA - (affirrandulu ppi un vrazzu) No, Cola ! Oh Diu!
TADDARITA - Si nni ju ! Nenti ! Nenti !
COLA - ( ccu stizza, masticannu li paroli ) Vulia farmi spusari dda mummia di so niputi. Cu’ ci ha dittu mai nenti ? Cu si l’ha ‘nsunnatu? ( a Nedda ) Pirchì chianci? Chi è successu ?
ZA PINA - La Ruggera ! La Ruggera !
TADDARITA - La Ruggera ! Viva ! Viva !
INVITATI - ( Battennu li manu ) La Ruggera ! Viva ! V iva !
COLA - Nun ci vogghiu pinsari….Musica, mastru Nunziu! Si nò vecchia Magara ! ( l’invitati sunu ‘mpedi e parrunu tra di iddi, ‘ntantu Cola assegna li posti ppi lu ballu) Vui ccà patri (a Nedda ) Tu ddà…e nun fari ssu mussu, sinnò ci vaiu a rumpiri li costi a dda vicchiazza.
NEDDA - Nun t’arraggiari.
COLA . Iù ? Ppi quattru schigghi di dda magara ? Vui cugnata , cca. A la facci di la zia e di la niputi ! Cripassiru ! ( a Jana ) Si, è lu postu vostru. Nun putiti rifiutari. M’offennu.
JANA - Ma iù nun sacciu chi diri.
COLA - Chiddu ca vi veni ‘n bucca. Di li vostri labbra nun ponnu nesciri cosi brutti. Nui stamu di facci.
TADDARITA - ( a l’invitati ) largu ! largu !
ZA PINA - ( a Jana) Nun ti fari priari Jana.
COLA - Unni si nni jù? Eccula ccà ( la cunnuci ppi forza a lu postu assignatu)
TADDARITA - Viva li zziti!
INVITATI - ( battennu li manu ) Viva !
( ballettu, Poi Preludiu)
Massaru PAULU - Nomini Patri, timuri di Diu,
Onura patri e matri tutti dui
Ama la spusa comu voli Diu
Parru di vecchiu; ora parrati vui
TUTTI - BRAVU ! BRAVU !
ZA PINA ‘Ncumenza la donna.
NEDDA - ( ridi ‘npocu ‘mpacciata)
Arbulu siti, fiuritu d’ammuri;
Aucidduzzu mi vurrissi fari
E comu nitu appennirci lu cori
E notti e jornu tra li frunni stari.
COLA - ( con ari allegra , quasi mafiosa )
Chiantai un ciuri lu misi d’abrili;
Maggio, ca mi sbuicciau russu avvampanti;
Ssu ciuri siti vui, donna gentili
Ssu ciuri siti vui donna galanti.
(Fa una piccula piruletta scruscennu lu pollici e lu mediu )
TADDARITA - Prosit ! Prosit !
INVITATI - Viva li zziti ! bravi beni!
ZA PINA - ( a Jana ) Ora tocca a tia
JANA - Nun sacciu chi diri ! Bedda Matri davvero!
TADDARITA - Silenziu signuuri mei
JANA (ccu vuci turbata , esitanti )
Vitti ‘na stidda…ca correva ‘ncelu
Cu sa?….cu sa ‘
( a li pirsuni ca la circunnanu quasi chiancennu…)
No… nun è pussibili….! Nun mi forzati.
Massaru PAULU Pejiu faciti. Nun la viditi com’è turbata
NINU - Dicu iù ‘nveci d’idda
TUTTI Bravu compari Ninu !
NINU - ( A Cola ) Oggi parenti di luntanu semu
cugnati, si Diu voli, addivintamu
li du suruzzi, nni li spartiremo.
E ‘ntantu comu frati nn’abrazzamu
COLA - Abbrazzamunni a dispettu di cu nun voli!
INVITATI - Bravi ! Beni !
NINU - Pensi ancora a la vecchia ? ( a COLA )
COLA - Issi a lu ‘nfernu ! dacci n’abbraciu puru tu Nedda. Iù abbracciu la cugnata Jana.
JANA - ( Quasi atterrita difinnennusi ) No cugnatu, no!
COLA - Mancu si avissi la rugna , santu Diu !
Massaru PAULU - Lassala ‘mpaci !
COLA - E ppi farivi un dispettu, ora , cara cugnata,ni nni jemu !
ZA PINA - (a Cola ) Sempri foddi !
Massaru PAULU - ( a l’invitati ) Tanti grazii, amici mei, scusati si nun ci su stati cosi ppi lu vostru meritu. Accittati lu boncori Grazii ! Grazii ! ( a Nedda ) Oh ! nun vogghiu lacrimuzzi, Diu vi binidica figghi mei (a Cola ) Ora chista è to’ mogghi; amala e rispettala comu si devi ammari e rispittari idda secunnu la santa leggi di Diu ! La me casa è sempri aperta. Diu vi binidica! Prudenza figghia mia; la muggheri prudenti fa la famigghia filici. Nun chianciri, t’accumpagnunu tanti amici ( a COLA ) e tu mettiti la testa a partitu. Ora si omu daveru
COLA - E chista è la ciusa di la predica ! Nun dubitati viniremu spissu a basarivi li manu, com’è nostru duviri ( indicannu Jana e Nedda abbracciati ) Li du soru non si ponnu spiccicari
Za PINA - ( a Nedda e a Jana ) E via nun faciti chianciri la Za Pina ca v’ha addivatu ( a Jana ) O chi va a morti ? ( a Nedda ) lu Signuri ti fazza filici ! T’haiu vulutu beni comu na figghia. Vicinanza è menza parentela.
TADDARITA - ( a Cola ) Prosit! Dumani vegnu a farivi la ben livata.
COLA - ( dannaci una munita di cincu liri ) ppi lu vostru ‘ncomudu d’oggi. Scusati.
TADDARITA - Ma chi c’entra ( ‘ntasca la munita ) Grazii tanti ! ( va a sbarancari lu purtuni e l’invitati escono precedennu li zziti)
COLA - (ccu Nedda asottabbracciu, da lu purtuni vutannusi dietro) Ora ca n’haiu pigghiatu una, Za Pina circatimi n’autra muggheri.
ZA PINA Fussi capaci, rumpicoddu !
Mastru NUNZIU (Virsannisi ‘nfretta un biccheri di vinu ) Lu biccheri di la staffa…..Marcia ! (li sunaturi ripigghiunu la musica di lu ballettu e nesciunu l’ultimi. La za Pina, Massaru Paulu e Ninu l’accumpagnunu finu a lu purtuni salutannu).
JANA - ( ristata ‘nnarreri, passannisi disulatamenti li manu su la frunti) Ma chi sugnu pazza ? E’ opra di lu dimoniu ! Opra di lu dimoniu (si copri la facci ccu li manu )
CALA LA TILA
.
-
ATTU SECUNNU
CAMMARA DI JANA, A SINISTRA, A LU MURU, ALTARINU ‘NFUNNU FINESTRA E LETTU A DESTRA CANTARANU E UN TAVULINU
SCENA I
( La Zà Pina, Massaru Paulu, poi Jana )
ZA PINA Ascutati a mia, nun vi cunfunniti ccu li medici, nun nni capiscine nenti. E poi Hannu ‘ntiressi a tirari li cosi a longu, massima quannu sannu ca c’è chi Spremiri.
Massaru PAULU (sidutu, ccu li manu supra li ginocchia e a testa bassa ) Dici ca lu matrimoniu la fa guariri, nun c’è autru rimediu.
ZA PINA E’ n’asinu e vi lu provu. Ppi la figghia di mastru Giuvanni u curdaru nun dicia la stissa cosa ? E cu la sanau ? Don Sciaveriu Teri, ccu la midagghia biniditta ca disfici la magaria.
Massaru PAULU Fussimu sicuri ca ccà si tratta di magaria ?
ZA PINA E di chi si po’ trattari ? ‘Un c’è autru ! ‘Na picciotta ca paria di ferru, janca comu la ricotta russa e frisca comu li rosi…’n quattru misi, povira figgghia nun si ricanusci.
Massaru PAULU Certi cosi lu Signuri nun li duvissi pirmettiri!
ZA PINA Cu la mala genti chi cci po’ fari lu Signuri ? Focu in chista e nni l’autra vita, Gesù Binidittu !….Ma vui zi’ Paulu aviti a testa dura. Quant’è ca vi predicu: Chiamati a Don Sciaveriu Teri ? A st’ura la mischinedda fussi già libirata. Veni lu medicu, cci tocca lu pusu. - Mustrami la lingua. Unni ti doli? - Chi pusu, Chi lingua! Nun ci doli a nudda parti. Chistu è lu veru signu.
(trasi Jana; porta na manata di ciuri, li posa supra lu tavulinu. Pallida, trascurata nni li vesti, parra a vuci bassa )
ZA PINA (A Massaru Paulu) Zittu!…..Jana , figghia mia, veni ccà. Comu ti senti oggi ?
JANA Megghiu.
Massaru PAULU Dici sempri accussì
ZA PINA - Ti doli la testa ?
JANA - No
ZA PINA - Li visciri ?
JANA - No
ZA PINA - Parra figghiuzza; non aviri russuri.
( Jana nesci)
Massaru PAULU Sempri accussì! Ci venino subitu li larmi a l’occhi e poi li cunvursioni.
ZA PINA Nun è opra giusta! Nun è opra giusta! Nun mi lu leva nuddu di la testa. Si si trattassi di ‘na figghia mia,uh! A st’ura ci svissi jutu a cavacci l’occhi a dda vecchia magara! E’ stata idda, la Carestia. Ma chi c’entra sta bona creatura? Duvia scuttarisilla ccu iddu. E poi si l’avia a guardari idda dda mucciusa di so’ niputi. Comu putia lusingarisi ca Cola si la spusava? Quatrru strazzi, quattro petri a lu suli unnu nun nasci mancu lu summaccu. Ben ci stà, siddu è veru ca Cola…( si batti ccu ddu ita di la li labbra ) Pirdunatimi , Signuri! Parru pp’amuri di sta creatura.
Massaru PAULU Lu peju è ca nun si cci po’ parrari di matrimoniu
ZA PINA - Autru signu! Lu vidissi macari n’orbu Oh!…Sintiti , Massaru Paulu: haiu fattu di testa mia ; haiu dittu a don Sciaveriu Teri: Don Sciaveriu, c’è n’armuzza ‘npena e bisogna libirarla. Viniti ‘nti Massaru Paulu ‘Nsiddu…Tuttu chiddu ca vuliti! E m’ha prumisu di viniri oggi. Duvissi già essiri ccà. Su discussi ca si fannu a quattr’occhi.
Massaru PAULU Chi vuliti ca vi dicissi ? Iù nun haiu chiù testa. Sta disgrazia di Jana m’ha livatu deci anni di vita. Veramenti oggi nun fussi jurnata appurtuna. Tra pocu veni genti ppi vidiri passari la prucissioni di la Madonna
ZA PINA Basta ca cci dà n’ucchiatedda
Massaru PAULU Mi dispiaci ppi ddu poviru Ninu. La Beddamatri ‘Mmaculata duvissi fari un miraculu.
ZA PINA Lu Signuri dici: Aiutiti ca t’aiutu !
DON SCIAVERIU (Di la strata ) Tila, fimmineddi, tila uh! Uh! Passa u’ lupu!
ZA PINA E’ don Sciaveriu ca vannia, ci vaiu a rapiri a porta. Lassati parrari a mia sula; iù sacciu comu unu si divi rigulari ‘nte sti casi; parrari comu si ssi trattassi di n’atrua cosa (vidennu Jana ca ritorna) Aspetta figghia mia. Haiu a cumprari un pocu di tila di don Sciaveriu. Lu fazzu tràsiri cca (nesci )
Massaru PAULU Oggi veni genti, la patruna di casa ora si tu; nun ti mustrari ccu ssa facci.
JANA Gnursì patri.
Massaru PAULU Gnursì patri ! Gnursì patri ! Nun sai rispunniri autru! E’ statu ppi beni tò; li liti su lu ‘nfernu di ‘na casa. Chi ‘mportunu dui, tri misi di ritardu? ‘Na picciotta onesta , comu a tia certi cosi nun duvissi farli capiri.
JANA Chi diciti, patri!
Massaru PAULU (‘ntra iddu) Havi ragioni. La strapazzu a tortu.
ZA PINA (di dintra ) Di ccà, di ccà, don Sciaveriu !
SCENA II
Don Sciaveriu Teri e Detti
(porta una piccula balla di pezzi di tila a la schina, firmata ccu na
cigna passata darreri li spaddi, sarvietti , asciugamanu e un metru di
lignu ca teni a manu, parra untuusamenti, tinennu u coddu un pocu
stortu, pirchi cecu d’un occhiu)
ZA PINA Videmu ssa tila !
DON SCIAVERIU Deo gratia !
MASS. PAULU Trasiti don Sciaveriu. La za Pina voli fari spisa. Pigghia n’autru maritu ( ridi)
DON SCIAVERIU (Mustrannu la tila) Tila di casa…uh!uh! Passa u Lupu! Tissuta di manu di l’angili. La vinninu ppi bisognu. I tempi su scarsi e avemu lu castiu di Diu di ‘ncoddu.
ZA PINA A quantu don Sciaveriu ?
DON SCIAVERIU (A Jana ristata un pocu in disparti) Chi aviti cummari Jana? Quannu semu ‘ngrazia di Diu si stà sempri allegri, è veru Massaru ?
MASS. PAULU Verissimu !
ZA PINA (ccu accentu significativu) Ma c’è la mala genti a stu munnu!
DON SCIAVERIU (fingennu di nun capiri e diviannu lu discursu ) Chi dicinu li favi Massaru? Nun ni currinu cchiù comu chiddi di ‘na vota!
MASS. PAULU Viniti a pigghiarivinni ‘na manata don Sciaveriu. Ppi l’amici ci nn’è sempri
DON SCIAVERIU Gesù Cristu vi pagassi la carità! Viva li massari di lu tempu anticu ! Allegra Cummari Jana! Nun è nenti! ( a la za Pina ) Sta tila dunca ? Musuramu?
ZA PINA (sutta vuci) Nun cangiati discursu. Vui aviti a midagghia miraculusa…
DON SCIAVERIU ( Interrumpennula e niscennu da lu pettu ‘na grossa midagghia attaccata a lu coddu ccu na fittuccia cilestri) Chidda di San Franciscu Saveriu, lu me santu (cu vuci cuba e turcennu lu coddu li labbra) Parra la midagghia, parra! Mala genti, diciti beni za Pina! ( mutannu tonu ) St’annu li vigni hannu avutu la binidizioni di lu celu; vutti chini , Massaru Paulu! Miatu vui! Nui puvureddi, ca l’avemu a cumprari a la putia ! Cu lu sa cchiù lu veru sapuri di lu vinu? O vattiatu o acitu ppi li pipi!
ZA PINA Pirchì nun purtastivu lu ciascu? Massaru Paulu vi facissi assaggiari lu so..
DON SCIAVERIU (ridennu ) Uh ! Uh ! Passa u’ Lupu !
MASS. PAULU Finu ca cci nn’è, don Sciaveriu, a li vostri cumanni.
ZA PINA (sutta vuci) E tiratila fora ssa midagghia ! ( accinnannu a Jana) Nun si cci po’ scippari ‘na palora di la vucca.
DON SCAIVERIU (sutta vuci, ccu aria mistiriusa) Ah! Ah! di spiriti muti.
ZA PINA Duvissivu farinni n’autra cchiù peggiu, e fari squagghiari dda vicchiazza comu cira a lu focu!
DON SCIAVERIU Oh! Chi diciti za Pina ! Nun haiu fattu mai mali a nissunu! Lu Signuri è veru, m’ha cuncessu st’arti; ma è la santa midagghia, è San Franciscu Sciaveriu; iù nun c’entru. E sempri ppi beni mai ppi mali! Sciogghiri si, attaccari no! Semu cristiani o nun semu? Cci cridemu a Gesù Cristu? A la Madonna? Cci cridemu ca c’è lu ‘nfernu? Già ora non ci cridi cchiù nuddu! Mali arti, bestemmii, e lu mastru di cappella di dda susu ci batti la musica tra capu e coddu, ccu li mali annati, ccu la guerra, ccu lu colera, ccu li terremoti. L’ulivi chi forsi dannu cchiù ogghiu comu a ddi beddi tempi? Dicitilu vui Massaru Paulu. Ppi cunzari du’ foggi di ‘nsalata ci vonnu almenu dù sordi ca nun ci su. Cù s’arricorda quant’à ca nun tastu na stiozza d’ogghiu?
ZA PINA Purtati l’ugghialoru. Lu Massaru sapi lu sò duviri.
DON SCIAVERIU Comu si parrassi ppi chissu! Lu sacciu ca cu veni ccà nun si nni va mai ccu li manu vacanti. E perciò lu Signuri l’aiuta (a la za Pina) Chi facemu ppi la tila ?
ZA PINA (sutta vuci ) Chi tila e tila!….la vera tila è dda creatura ca duvissimu libirari!
DON SCIAVERIU (Ccu aria untuosa e sullenni) Cummari Jana nun vi pirditi d’animu. Guardati ( si leva la midagghia di lu coddu ) Vi lassu sta midagghia; è comu si mi livassi l’arti di manu. Diu mi ni scanza, si mi la pirdissivu fussi ruvinatu. Ccà mi fidu.
JANA (agitata ) Nun vogghiu midagghi! Nun vogghiu nenti! Lassatimi ’mpaci! Nun ni vogghiu ( si assetta a latu a la finestra ccu li gumita supra li ginocchia e la testa tra li manu)
DON SCIAVERIU ( sutta vuci firmannu Massaru Paulu e la za Pin ca vonnu pirsuadiri Jana a pigghiarisi la la midagghia) Queta! Zitta!… Si ribellanu li amici spiriti maligni! (forti) Quanti canni? A dui tarì e cincu grana; rigalata! (a Massaru Paulu sutta vuci) cci la mittiti sutta lu cuscinu di lettu, senza fariccinni addunari ( a la za Pina forti ) Tagghiu o nun tagghiu? (a Massaru Paulu, sutta vuci) Nun dubitati Massaru. La cosa è forti, ma ci pensa don Sciaveriu…
ZA PINA (a Massaru Paulu sutta vuci) Vi lu dicia iù ? ( a vuci auta) Sta tila, don Sciaveriu, nun mi pari… vulissi quarchi cosa di megghiu.
DON SCIAVERIU Chi vinnu ppi cuntu miu? Vinnu chiddu ca mi dunanu ( a Massaru Paulu) Haiu na bella crucetta d’oru quasi nova. Sei tarì
MASS. PAULU La voi Jana ?
JANA Nun vogghiu nenti ! Lassatimi ‘mpaci !
MASS. PAULU ( A don Sciaveriu ) Nun la voli
DON SCIAVERIU (sutta vuci) Sutta lu cuscinu, non divi sapirlu. (forti ) Uh! Uh! Passa ‘u lupu! Chista è la me vita! Tessiri li strati di lu paisi di la matina a la sira ppi buscarimi lu pani ( rifà la balla della stoffa)
MASS. PAULU Don Sciaveriu si faciti stu miraculu! (don Sciaveriu si carica la so roba e nesci accumpagnatu di Massaru Paulu)
ZA PINA Iù mi nni vaiu a la me casa. Si hai bisognu chiamami. Semu a du passi… Povera figghia…(nesci)
JANA (Si alza ccu nu scattu stinnennu li vrazza alla ‘mmagini di l’altarinu) Si sapissiru!…Ah! bedda matri ‘Mmaculata, salvatimi vui! Nun pozzu cchiù reggiri!…Comu fu? Comu fu? Vui sula lu sapiti. Si assettava accantu a mia…parrava… e iù ridia, senza nuddu suspettu, sinceramente..Vui lu sapiti; fu accussì, fu accussì! Livatimillu di menti, Bedda Matri! Mi sentu ‘mpazziri! Ah! Chi focu! Chi focu! Hannu ragioni: è opra di lu dimoniu! Mi nni accorsi di lu primu mumentu! Ah! Si sapissiru! Madunnuzza biniditta, nun m’abbannunati! Oggi è la vostra festa libiratimi vui ( senti rumuri)
MASS. PAULU (trasi e pigghia ‘na chiavi) E’ arrivatu lu garzoni ccu li muli carricati di ligna; scinnu ‘nti lu catoiu un mumentu. Sì sì , figghia mia, votati a chissa. E’ la Rigina di la terra. Ti darà la saluti.
SCENA III
COLA e Ditti
COLA (trasennu ccu fretta, guarda attornu ) Comu? Nedda nun è ancora vinuta? Ha li nervi oggi! Comu siti cugnata?
MASS. PAULU Questioni, a lu solitu, è veru?
COLA C’è quarcunu ca ciuscia ni lu focu! Si lu capitu , celu di Diu! Duvissivu f aricci ‘na predica vui ca siti lu patri.
MASS. PAULU Nni parramu cchiù tardu. Lassami iri, è arrivatu lu garzoni cu la ligna ( Massaru Paulu nesci . Pausa)
COLA Ccà unu si fa tantu di cori. Tuttu pulitu, tuttu a lu so postu; cammara ca luci comu ‘nu specchiu!…Vostra soru nun v’assumigghia. E ci lu dicu spissi voti , biniditti li manu di la cugnata Jana. Comu vi sintiti oggi? Oh! Ccu mia bisogna stari allegra! Nun ci dati retta a za Pina ca vi inchi a testa di minchiunarii. Quannu avemu lu nirvusu nun c’è peju di starici fissati. Lu viditi comu siti ridutta? Mi faciti pena ! Pirchì mi guardati accussì?
JANA …..Nun vi guardu cchiù !
COLA Siti addivintata strana daveru! Pigghiati tuttu ‘n malu sensiu. Prima eravu n’autra. Ci pinsati chi ridiri ‘na vota! ‘N casa mia nun si ridi cchiù. Vostra soru mi fa fari la vucca amara ccu la so gilusia ( vasa i du pollici ‘ncruciati) Ppi sta cruci di Diu havi tortu; la vogghiu beni cchiù di l’occhi mei (Jana scuote la testa ) Puru vui mi siti contraria? E iù ca haiu sempri lu vostru nomu ‘nta li labbra ! Tantu ca l’autru jornu Nedda mi rispusi: Duvivi spusariti a idda ! ( ridennu) Ninu m’avissi scannatu. Ci lu vogghiu diri: Facemu canciu, Ninu? – Nn’haiu ‘nvidia, chista è la verità. E la curpa è tutta di vostra soru ca è divintata ‘na lima surda! Zichi, Zichi, Zichi! Di la matina a la sira. Mi fa fuiri la casa.
JANA Nun mi diciti sti cosi! Stativi zittu !
COLA Ccu cui m’haiu a sfugari ? cu li stranii ? Vostru patri, mi nn’haiu accurgiutu, è ‘ncollira ccu mia. Difenni la figghia. Si mi iti contra puru vui ! Parramu d’autru. E’ megghiu !
JANA Pirchì siti vinutu ? Itavinni !
COLA Mi nni mannati ?
JANA Ah, si nun c’avissivu mai misu ‘npedi ‘nta sta casa!
COLA Cugnata Jana !
JANA Itivinni ! Itivinni !
COLA Cugnata Jana ! Ma chi diciti ‘nserietà ? criditi a li stupidaggini di vostra soru?
JANA Nun si tratta di me soru , no!
COLA Di cui dunca ?
JANA Vui lu sapiti ( ‘ntra idda) Ah! Bedda Matri Maria datimi la forza ( ‘nchiana supra na seggia e metti i ciuri nni vasetti di l’altarinu)
COLA Chista è nova daveru! Di cui dunca? Nun rispunniti cchiù ? Mittiti i ciuri a la Madonna e poi faciti arraggiari a li pirsuni. Bella religioni ! Siti malata; vi cumpatisciu. Mi pigghiassi macari timpulati di vui, basta ca vi vidissi guarita. Va, facemu paci, datimi un garofalu, ogni ciuri è signu d’amuri. Su assai ppi l’artareddu. La Madonna non sa chi farisinni. Facemu paci. Mi lu duviti dari ccu li vostri manu., unu qualunqui. Nun mi lu vuliti dari? No? Vah! Iù sugnu tistardu; mi lu pigghiu ccu li me manu e vali comu si mi l’avissivu datu vui; e mi lu mettu allu acchiettu, di la parti di lu cori…
JANA (Scinnennu di la seggia e tintannu di strapparici lu galofaru) No! No!
COLA (schirmennusi ) Videmu cu è cchiù forti !
JANA ( c. s. ) No ! Nun vogghiu ! E’ di la Madonna !
COLA ( c: s. ) Sapiti comu dici la canzuna ?
JANA ( c. s. ) Dati cca! Dati cca!
COLA (c. s. ) Galofaru vò diri gilusia
Mi lu mannasti ppi farmi dispettu.
( Jana cci strappa lu galofaru e lu sfoggia ccu raggia )
COLA Sfaldarlo accussì! Piccatu murtali!…Ma chi diavulu aviti oggi ? Nun v’haiu mai vistu a sta manera1
JANA Haiu….Haiu ca nun nni pozzu cchiù !
COLA E iù chi cci curpu ?
JANA Vui! Vui! Mancu lu cunfissuri vi po’ assolviri! Tutti sti larmi, tuttu stu focu supra l’anima vostra, tutti. Pirchì l’aviti fattu? Sciugghitimi!
COLA Ma ….chi? Cugnata ! E vui criditi….?
JANA Quattru misi di peni; quattro misi di chiantu! Nun vi basta chiddu ca haiu suffertu? Chi mali v’haiu fattu?
COLA Cu vi l’ha dittu? la za Pina?
JANA No! Puviredda no!
COLA Cugnata! Iù ca vi vogghiu tantu beni!
JANA Beni ca è un tradimentu !
COLA Iù ca vi portu ‘nchianta di manu? Cugnata !
JANA Si vui! È opra vostra !
COLA Ma chi magaria ! Sunnu nervi, vi dicu
JANA Nervi ? E stu pinseri nfirnali ‘nchiuvatu ccà? Nervi ? E sta smania, stu turmentu ccà ? ( tuccannusi lu pettu) No, no, nun vogghiu accunsentiri! Nun vogghiu! Nun vogghiu amarivi ppi forza! (si lassa cadiri supra la seggia , curvata ccu la facci ‘ntra li manu )
COLA ( ‘ntra iddu ccu gran maravigghia e cchiù gran piaceri) Ah Cristu! (pausa- Poi si avvicina e ci parra quasi sutta vuci, a ntervalli, ccu accentu di manu ‘n manu chiù insinuanti) Cugnata, la vera magaria è la me’ disgrazia. Avui mi duvia spusari e avissi statu filici. Distino ‘nfami!…Cugnata, iu v’avia nni lu cori, ma vui erivu appalurata ccu Ninu. Dissi: mi pigghiu la soru, è quasi lu stissu! Distino ‘nfami ! La curpa è di lu distino… Chi mali c’è, Jana, si mi vuliti beni? Chi mali c’è?
JANA ( ‘ntra idda quasi laminannisi mentri Cola parra ) Quattru misi! Iornu e Notti! Comu ‘na pazza !
COLA Sintiti, Jana, sintiti! Pirchì vi dispirati Vi haiu puru iù nni lu cori!
JANA ( c. s. ) Riducirimi finu a chistu! Mischina mia!
COLA Chi putemu faricci ? E’ distino ppi tutti e dui, Jana.
JANA Scilliratu! Scilliratu! Nun mi tuccati! ….Lassatimi stari …Mi sentu muriri!
COLA Jana!…Jana !… Chi mali c’è si mi vuliti beni ?
JANA No, no! Nun mi guardati accussì…...Ah!, ss’occhi ! Non mi tuccati, Cola! Ppi carità! Ppi carità! Sciugghitimi! Sciugghitimi, Cola!
COLA (insistenti , insinuanti) Vi vorrissi anzi attaccari cchiù forti! Mi aviti attaccatu peju, Jana! Nun lu viditi? Nun lu capiti? Vhaiu puru iù nni lu cori!
JANA Nun è veru, nun po’ essiri, nun div’essiri! Chi facistivu! M’aviti misu lu ‘nfernu ‘nti l’arma! Quantu nuttati senza chiudiri occhi, Signuri ! Insumma… mi vuliti fari dannari?
COLA (sempri cchiù ‘nsinuanti ) Nun vi dannassivu sula, Jana! Iù cci issi contenti a lu ‘nfernu !
JANA Nun è veru ca mi vuliti beni! Guardati: iù moru ppi vui! Aviti vulutu sta soddisfazioni! L’aviti avutu !… Pietà di mia!
COLA Zitta! Si veni vostru patri! Vi spiegu doppu, Jana. Nun chianciti! Asciugativi l’occhi ( tenta d’asciugaricci l’occhi, la pigghia ‘ntra li razza e la vasa mentri Jana si dibatti dicennu:)
JANA Cugnatu no! Nun vi vogghiu beni! No (ci sfui da li razza) vi odiu! ‘Nfamiu! Traditori ! (si lassa cascari supra la seggia comu prima)
COLA Zitta ! Sentu genti (ascuta ) Mi pari la vuci di Ninu ( torna vicinu a Jana ) Chi vuliti farimi scannari?
SCENA IV
Ninu, poi Nedda e Detti
COLA (Va incontru a Ninu e lu tratteni in disparti) Nun ci diri nenti! E’ ‘nt’un bruttu mumentu. Si parrava di tia, avia già cuminciatu a ridiri, e poi tutt’a na vota…….
NINU ( sutta vuci ) Cummari Pina havi ragiuni!
COLA La magaria, è veru ? E puru tu ci cridi a ssi minchiunarii? Va a fariti binidiciri!
NINU L’haiu vistu ccu st’occhi! ‘Na pupa di cira e cci appizzavunu ‘ntesta ‘na spilla o iornu. Si nun s’acchiappa la pupa e nun s’abbrucia, addiu, la pirsuna è morta. L’haiu vistu ccu st’occhi e m’arrizzavanu i capiddi (pausa) Autru ha fattu lu dannu, e nni lu chiancemu, dda creatura e iù. Ma cci l’hè mannatu a diri: O sta storia finisci… o la fazzu finiri iù! Ci scacciu la testa a corpi di zappuni, comu a na vipira e perdu la libertà…Tantu!….
COLA (scossu e ‘mpacciatu) Si fussi veru…. avissi ragioni!
NINU Si fussi veru ? E chi si orbu ca non lu vidi ? Sta puviredda sinni va ‘nsuppilu ‘nsuppilu, si squagghia comu la cira; e a mia mi mori l’arma sulamenti a guardarla! Chi cci manca ora ppi spusarinni ? La divisioni ccu li me frati l’avemu firmata oggi, jornu di la Mmaculata, jornu singaliatu. Ma cu si nni po ralligrari? ( voli accustarisi a Jana; Cola lu ferma ppi lu vrazzu) L’aviti ‘ntisu Jana ? La divisioni è firmata.
COLA Nun siddiarla. Quannu ci pigghia a ssa manera, tu lu sai…
NEDDA (trasi ccu furia ccu lu sciallu supra li spaddi a Cola) Chi ‘nfinucchiasti a me patri ?… Vi salutu compari Ninu. Comu ti senti Jana ? (di novu a Cola) Cu è ca sciuscià ni lu focu ? Cui? Chi nun haiu occhi forsi? Li mali compagni, la taverna, li fimminazzi mi l’inventu iù? Sugnu ‘na stupita ca nun capisciu?
COLA E tanticchia di prudenza, almenu ppi to soru!
NEDDA (Si leva lu sciallu e lu posa supra ‘na seggia) Accussì ‘mpara. Cu sa chi si ‘mmagina, lu matrimoniu! Lu paradisu ‘nterra! Scusati compari Ninu! Uminazzi! Siti tutti di ‘na pasta! Doppu lu matrimoniu chiddu ca paria chiù iancu di la nivi, diventa cchiù niuru di la pici !
SCENA V
Za Pina, Massaru Paulu Nedda e Detti
ZA PINA Vi ficcastivu tutti ccà. Dda banna c’è la za Santa ccu so figghia Hai vistu li Nigitu ‘nti la strata, ‘mmenzu la fudda. Nun li faciti trasiri ccà, nun cunveni
(Nedda e Cola nesciunu)
ZA PINA (a Jana si sentunu sunari li campani) Senti li campani di lu munasteru. La pricissioni sta ppi passari. Jannuzza figghia mia fatti curaggiu!
JANA (scattando) Nun faciti trasiri a nuddu1 Nun vogghiu vidimi a nuddu! Itivinni macari vui! Lassatimi sula ccu la me mala sorti!
ZA PINA (circannu di carmarla) Nun vidi cu c’è ccà? C’è compari Ninu.
JANA Chi voli? E’ inutili! Nun ci pinsassi cchiù! Finiu lu munnu ppi mia! Si nni circassi n’autra!… E’ finuta! Lassatimi chianciri, Lassatimi moriri! Chi aspettati, Ninu ? Itivinni! Ah! St’aneddu! Ecculu! Tiniti!
NINU Jana! Ddoppu tantu amuri ! Ddoppu tanti prumissi !
JANA Tiniti! Circatavinni n’autra!
ZA PINA (rimittennuci l’aneddu a lu itu ) No, Jana! No figghia mia! Ascuta!…
JANA (purtannu li manu alla gula) Ccà! Ccà mi sentu strinciri!
NINU Carmativi, Jana! Daccussì faciti peju; nun vi nn’accurgiti ? Mali jorna a cui cci ha misu la manu! Nun sacciu cu mi teni!
ZA PINA Accuminci tu ora?…Eccu la pricissioni (spalanca la finestra e guarda nni la strata)
(trasinu Massaru Paulu e Nedda )
MASS. PAULU (a Jana) Veni dda parti; di lu balcuni si vidi megghiu.
NEDDA Jana, la za Santa ha dumannatu di tia.
NINU No, cummari Nedda; lassativa stari ccà!
ZA PINA (a la finestra) Madonna biniditta! (spingennu Jana ad affaccirisi) Pregala Jana! E’ la Matri nostra.
JANA Nun mi senti, Nun m’ascuta! L’hè priatu tantu! Nun pozzu priari cchiù (stinnennu li vrazza fora) Ah! Madonna!…Madonna tiranna! Comu l’aviti pirmissu?
TUTTI Jana! Jana! ( cercunu di tirarla dintra e chiudirici la vucca ccu li manu Jana si svincola ccu lu furori di l’accessu istericu)
JANA (da la finestra) No, vui nun siti cchiù la Matri di li piccaturi Tiranna siti! Tiranna! Nun m’aviti vulutu salvari !
MASS. PAULU Figghia mia chi dici?
NINU Jana !
JANA (turnannu a svincularisi un mumentu) Tiranna! Tiranna! Putissi sarvarimi e Nun voli (la za Pina chiudi la finestra)
ZA PINA Nun è idda ca parra! E’ la magaria (a Massaru Paulu) Cci criditi ora?
MASS. PAULU Ah! Madonna santa
( Jana cadi ‘n convursioni, dicennu palori scurretti, tutti l’attorniunu ppi succurrirla)
C A L A L A T E L A
..
A T T U T E R Z U
Fatturia di Massaru Paulu. A dritta, casa rustica ccu palmentu. A manca pirgulatu ca forma Capanna, ‘nfunnu campagna ccu vigneti, dintra la capanna du seggi e un tavulinu rusticu. Davanti la capanna Jana, Nedda e la za Pina piegunu la bancaria lavata e asciugata, cugghiuta ‘nt’un gran cannistru.
SCENA I
Jana, Nedda, la za Pina poi COLA e Taddarita
ZA PINA Eh! L’omini su fatti accussì !
NEDDA Bisognassi sapirlu prima. Ma quannu semu picciotti avemu l’occhi e quannu li rapemu è troppu tardu (alla za Pina, dannaci un fadali) chistu è vostru.
COLA (niscennu di la fatturia ccu ‘na seggia ‘n manu ‘nsemula a Taddarita) Mintemuni ddà vicinu a la funtana; è cchiù comudu.
TADDARITA (avi ‘n manu li stigghi ppi radiri) Unni vuliti (vannu intra la capanna, fora di la vista di li spittaturi)
ZA PINA (cuntinuannu a Nedda ) A tia chi ti manca ‘nfini?
NEDDA Mi manca la paci, za Pina. Ora è di novu tutti li iorna arraggiatizzu. Nun sacciu chi havi né ccu cu l’havi. Da du misi ‘n casa nostra c’è lu ‘nfernu peju di prima.
ZA PINA Tu lu irriti di cchiù ccu la to gilusia.
NEDDA S’avia quitatu; è veru Jana? Paria adduvintatu n’agnidduzzu e ora tutt’a Na vota (a Jana, dannuci n’autru capu di bancaria) chista è tò; la gnuttichi a la riversa! Unni l’hai a testa? (a la za Pina) Duranti la malatia di Jana, chi nun facia ppi idda? Appena turnava di la campagna: Vaju nni la cugnata! Ora è arrivatu fin’a diri palurazzi anchi contra d’idda. Si fa maluvuliri di tutti.
ZA PINA Pacenzia ci voli.
NEDDA N’haiu avutu anchi troppu! C’è quarchi cosa sutta ca nun arrivu a capiri.
ZA PINA Chi vuoi ca fussi? Quarchi cajorda; cci nn’è tanti! Parramu di cosi allegri (a Jana ) A tia sti cosi nun ponnu succediti.
JANA Stativi zitta, za Pina!
ZA PINA Chi zitta! Nun fari la stupita. Tu lu sai; ‘nfattu di matrimonii nun cunsigghiu né scunsigghiu. Ma ppi Ninu, vidi? Mintissi ‘na manu supra lu focu
JANA (risulvennusi, ppi vinciri lu turbamentu ) Vaju a dari lu scagghiu a li gaddini ( esce )
ZA PINA E’ ancora tanticchia stralunata. Si cci parra di Ninu e idda arrunchia li spaddi.
NEDDA (ca havi tirminatu di piegari la bancaria) Havi lu me esempiu davanti a l’occhi. Mi vidi divintata giarna ppi la tanta bili, senza n’ura di paci, addivintata vecchia prima di lu tempu…
ZA PINA (pigghiannu alcuni panni lassati ‘ndisparti ) Chisti li stennu ddà jusu, a lu suli; su ancora umiti. Pacenzia ci voli figghia mia!.
NEDDA A dirilu ci voli nenti (nesci purtannusi lu cannistru ccu la bancaria)
S C E N A II
COLA, Taddarita, Jana poi di novu Taddarita
COLA (asciucannusi la facci ccu l’asciucamanu ) Facistivu beni a viniri, mastru Antoniu. Avia na varva comu un cappuccinu
TADDARITA Duviri, compari Cola. E vostru soggiru nun si voli radiri? (Jana cc’un panaru ‘n manu)
COLA Dumannaticcillu. Iù ‘ntantu dicu ‘na palora a me cugnata. (Taddarita nesci. A Jana sutta vuci ) Unni vai ?
JANA ‘Nti lu gaddinaru ( cerca di sfuiri )
COLA (c. s. ) Aspettami ddà. C’ha vinutu a fari Ninu ?
JANA Chi sacciu ! Lassatimi passari !
COLA Aspettami ddà; nun mi fari fari quarchi pazzia !
JANA Badati cugnatu ! Vi lu ripetu ppi l’urtima vota! Nun mi mittiti ccu li spaddi a lu muru ! Ora ora mi sintia muriri di virgogna davanti a me soru e a la Za Pina. Badati! Chiddu ca è statu è statu. La me stidda vosi accussì ma nun mi mittiti ccu li spaddi a lu muru, o la pazzia la fazzu iù. Lassatimi passari; nni ponnu sentiri!
COLA Nun mi trattari d’accussì; fai peju, lu vidi. Aspettami ddà.
JANA No !
COLA (ccu vuci di minazza) Jana !
JANA Nun haiu cchiù paura di vui. Mi sentu capaci di cunfissari tuttu a me soru e a me patri! Nn’haiu avutu la tentazioni tanti voti !
COLA Fai la curaggiusa pirchì c’è Ninu ccà!
JANA Cù cci pensa cchiù a iddu! Fussi un veru sacrilegiu! Nun mi turmintati, nun mi diciti cchiù nenti! Stu martiriu di tutti li jorna, di tutti l’uri, di tutti li mumenti è menu di chiddu ca mi meritu.
COLA (insistennu) Aspettami ddà !
JANA Haiu disanuratu la me casa, haiu tradutu a me soru… ppi curpa vostra. Chi nun nni sintiti rimorsu vui? Chi cori aviti? E ‘ntantu divu finciri, mustrarimi allegra, comu si nun fussi successu nenti!…Nun mi mittiti ccu li spaddi a lu muru!
COLA Tu, tu mi metti ccu li spaddi a lu muru; tu ca mi hai ridduttu peju di un picciriddu; tu ca mi fai chiangiri e dispirari, comu si fussi ora la prima vota ca viju ‘na fimmina! Nun sugnu cchiù iù! Ma nun tirari troppu la corda!…Jana! Jana ! Veni ddà ccu mia!
JANA (a la intimazioni, torna ‘ndietru risulutamenti. Davanti la porta incontra Taddarita ca cerca nni lu panaru, schirzannu)
TADDARITA Ova frischi nun ci n’eranu? ( Jana rispunti di no ccu la testa e nesci) Ora Cummari Jana sta megghiu; ssi cosi duci quannu nni limanciamu?
COLA (di malumori) Si la vidunu ‘ntra d’iddi
TADDARITA Bonu partitu compari Ninu. Dicianu ca nun si nni facia cchiù nenti. Li soliti sciucchizzi di li mali lingui. Viju ca iddu è ccà … Chi aviti compari?
COLA Iù? Chi haiu aviri? Pinsava ca l’omu è comu lu mulu. Lu mulu sauta, curri, tira cauci… e all’urtimu si lassa pigghiari ppi la cuddana, si lassa mettiri ‘u varduni e ncravarcari… di cui? D’un pezzu di nuddu! Accussì nuatri. Curremu, facemu li mafiusi, nni passami lu capricciu ccu chista e ccu chidda, e all’ultimu veni ‘na fimmina ca nni metti lu varduni, lu capizzuni e nni fa scuttari li piccati tutti ‘nta na vota Scrivitavilli ‘nta la frunti, mastr’Antoniu, sti palori ca v’hè dittu…. ppi chiacchiariari, e approfittati di lu ‘nsignamentu!
TADDARITA A mia lu diciti? Li fimmini ! A mia mi parunu muschi e li cacciu: sciò! Scio! ‘Ntantu mi vaiu a manciari un grappu di racina frisca a la vigna.
COLA Vegnu puru iù ppi survigghiari li vinnignaturi .
TADDARITA L’occhiu di lu patroni ‘ngrassa lu cavaddu.
COLA (chiamannu) Nedda! Porta du panara (un pocu ironicamenti) Dicci a lu cugnata si cci voli veniri a la vigna cu nui
NEDDA (trasennu ccu du panara ) Nun voli viniri.
TADDARITA Lu picciriddu com’è, cummari Nedda ?
NEDDA Havi la tussi, mastr’Antoniu. Ora dormi.
S C E N A III
Don Sciaveriu, la za Pina, poi Ninu Massaru Paulu
( Di ‘nfunnu comparisci don Sciaveriu purtatu ppi manu di la za Pina. È ‘mbacuccatu ccu un manteddu d’abbraciu ccu lu cappucciu. Pallitu, siccu, parra ccu vuci lamintusa).
TADDARITA (Vidennu don Sciaveriu) Oh! Magari da sti parti?
ZA PINA (a don Sciaveriu ) Ccà, assettativi ccà. Siti stancu
DON SCIAVERIU Ah! Za Pina mia! Sugnu all’orlu di la sipultura. (s’assetta supra lu sidili)
TADDARITA E jti furriannu ‘ntantu !
DON SCIAVERIU Ppi bisognu!
COLA Li genti nun ci cridunu cchiù a li magarii. Jemu, Nedda; jemu mastr’Antoniu! ( s’avvia poi torna indietru ) Vi fazzu ridiri. ‘Na vota cci dissi: E’ veru don Sciaveriu ca sapiti fari li magarii? Mi arrispusi : Chi vuliti ? Modu di campari. E’ veru ca mi dicistivu accussì. Uh! Passa lu lupu! Nun lu gridati chhiù?
ZA PINA Nun lu cutturiari , puvireddu!
NEDDA Li frevi aviti ?
DON SCIAVERIU E fussinu frevi!…Cani, cani ca mi rudinu l’ossa. Vui riditi mastr’Antoniu, ma duvissivu pruvarli, e nun ridissivu cchiù !
TADDARITA Fazzu li corna ! Jemu compari Cola (nesci ccu Cola e Nedda)
ZA PINA Vuliti un jtu di vinu? Vi lu portu subitu! (nesci; trasinu Ninu e Massaru Paulu )
MASS. PAULU Guarda a cu si viri! Don Sciaveriu!
DON SCIAVERIU M’haiu trascinatu finu a ccà, comu ha vulutu compari Ninu. Cridia ca nun ci arrivassi ccu sti cani ca mi rudinu dintra. Lu Signuri cci l’havi a renniri a i Bonvinutu ca mi l’ha jttatu ‘ncoddu, monacu scumunicatu, ppi vinnicarisi dopu ca mi ha livatu lu pani.
NINU E vui ccu l’arti vostra?
DON SCIAVERIU Nun ci la pozzu contra d’iddu. Ha li libbra proibiti iddu, chiddi ca si rubbau di lu cunventu , quannu livaru li monaci cappuccini
MASS. PAULU Davvero don Sciaveriu ?
DON SCIAVERIU Com’è veru ca c’è Diu, Massaru! Un Sacerdotu! Un ministru di l’artaru! Iù, iù lu facia ppi beni, pigghiava ddu pocu ca mi davunu ppi limosina, vui lu sapiti. Cummari Jana è ddà, bedda e china di saluti ora. Iù lu facia ppi campari. Iddu no, ccu ddi so librazza maliditti. Mi dissi: don Sciaveriu aviti la lingua longa! - Pirchì mi maravigghiava ca un sacerdotu si ‘mmiscassi ‘nti sti cosi. E mi ha jttatu ‘ncoddu li dulura romatici… Cci jivi a dumannari pirdunu! Nenti! Nenti! Mi chiusi la porta ‘nfacci. Monsignori però cci ha livatu la missa, l’ha scumunicatu.
MASS. PAULU No, don Sciaveriu nun vogghiu ca si dicessi mali di nessunu ‘ncasa mia. E’ sempri n’sacerdotu.
NINU Nn’aviti l’esmpiu e continuati ccu la lingua longa?
DON SCIAVERIU Lu viu, metti paura a tutti!…Sugnu vinutu puru ppi tanticchia di mustu. Vinu cottu cci voli ppi sti cani, si Gesù Cristu mi lu binidici.
ZA PINA (trasennu a don Sciaveriu ) Viniti a pigghiari un buccuni, sarà megghiu
MASS, PAULU Aviti la caputa ppi lu mustu? Va beni, vi lu mannu a casa. E nun chiacchiariati troppu! (a za Pina e don Sciaveriu nesciunu)
MASS. PAULU (a Ninu ) E’ guarita, si, comu ti stava dicennu; ma si si cci parra di matrimoniu….
NINU Significa ca la magaria nun è sciota di lu tunnu. Ppi chistu ha fattu viniri a don Sciaveriu. Ccu iddu nn’avevu vistu spirimentu…
MASS. PAULU Nun c’è chi rispunniri; è stata na santa cosa, quasi un miraculu! Da principiu, iù nun ci cridia (chiamannu) Jana! Jana! ( a Ninu ) Ccà sutta la preula: l’haiu ‘nnistata iù ( chiama ) Ti movi Jana ? (a Ninu ) Lu sai: ppi mia tantu piaciri. Tu si saviu, prudenti, parraccinni tu stissu ( a la za Pina ca trasi a stu puntu purtannu ‘na butticedda di vinu e un biccheri ca posa supra lu tavulinu) Chi fa Jana? Veni o nun veni?
ZA PINA Sta cucennu du ova ppi don Sciaveriu ( a Ninu ) Mentri ca iddu è ccà, senza ca lu sapissi nissunu…
NINU Zitta; haiu vinutu apposta. Chiamatila
ZA PINA Lu Signuri ti divi aiutari, ti lu meriti! (nesci )
NINU Comu si cci avissi fattu quarchi offesa!
MASS. PAULU Lu sacciu ca nun ci hai fattu nenti. Anzi! N’autru a st’ura….
NINU A me palora vali cchiù d’un cuntrattu!
S C E N A IV
Za Pina , Jana e Detti
ZA PINA (quasi trascinannu Jana ppi forza ) E veni ccà! Puvireddu, nun ti dirà nenti. Ti voli sempri beni ( spingennuli tutti e dui dintra la capanna) Oh! Sbrugghiativilla ‘ntra vuatri e facitila finuta! Ora ca San Franciscu Saveriu t’hà cuncessu la grazia di la saluti… (a Jana) Brava! Mettiti a chianciri!
MASS. PAULU Chi mutivu c’è?
NINU Jana bell’accuglienza mi faciti, dopu tanti misi ca nun ni videmu!
JANA (turbatissima, frinannu li larmi ) Scusati compari Ninu
NINU Chi compari Ninu! Chiamatimi Ninu , comu ‘na vota.
ZA PINA ( sutta vuci a Massaru Paulu) Lassamuli suli (a Ninu ) Assettiti (a Jana ) Dunicci a biviri ( si alluntananu e trasinu nni la casa)
NINU (doppu ca Jana ha inchiutu lu biccheri) Lu vilenu mi duvissivu dari cchiù tostu ! Mi lu vivissi ccu tuttu lu cori!
JANA Zittu , compari Ninu ppi carità!
NINU Ninu vogghiu essiri chiamato, vi l’hè dittu. Iù sugnu sempri u stissu. Haiu aspittatu, agghiuttennu vuccuna amari. La genti mi dumanna: ‘Nsumma sti nozzi ? Prima c’era la scusa …Ora siti guarita… Chi c’è d’autru?
JANA Nenti. Nun nni parramu cchiù, vi nni preju !
NINU N’avemu a parrai anzi! S’haiu quarchi tortu vogghiu purtarmi la pena. Nun n’haiu. La me cuscenza è tranquilla. V’haiu vulutu beni, e ppi nun esistunu autri fimmini a lu munnu. Mi ittassi nni lu focu ppi vui…Almenu sapissi pirchì?…Parrati: pirchi?
JANA La me disgrazia accussì vosi !
NINU Quali disgrazia? Si aviti ‘nni la testa a quarchi autru..nun vogghiu mancu pinsarici. Ccu tuttu, si sapissi ca ci aviti ‘n testa a quarchi autru….
JANA A nuddu, nun mi vogghiu cchiù maritari. Guardati chiddu c’ha successu a me soru. Nun mi vogghiu cchiù maritari.
NINU Iù nun sugnu Cola, Jana
JANA E’ veru !
NINU No, cci div’essiri ‘n’autra ragioni. Quarcunu v’ha guastatu la testa. Chi v’hannu ciusciatu nni l’oricchi ? E vui ci aviti datu retta. Vui ca mi canusciti? Vui ca sapiti ?….
JANA La me disgrazia, Ninu ! La mè mala stidda !
NINU Pirchì diciti accussì? Mi faciti smaniari, mi faciti pinsari a tanti mali cosi!
JANA Nun mi vogghiu chiù maritari.
NINU (amaramente) Chi vi vuliti fari ?….Monaca ?
JANA Mi crideva ca nun ci pinsassivu cchiù, ca v’avissivu misu lu cori ‘mpaci.
NINU Iù nun pinsari cchiù a vui? Iù mettirmi lu cori ‘mpaci ? Viditi siddu è veru ca c’è quarcunu ca v’ha guastatu la testa! M’allunatanai ppi quarchi tempu di casa vostra , ma ppi nun v’angustiari, ppi nun vi turmintari finu a tantu ca nun fussivu guarita. Vostru patri nn’è testimoniu; la za Pina nn’è testimonia, mi purtava ogni jornu li vostri notizii; nun sacciu comu ringraziarla. Idda vi voli beni, Jana; no hiddi ca vi hannu ciusciati nni l’oricchi: Nun ci pensa cchiù! Chistu forsi vulissiru ssi mali pirsuni; ma ccu mia ssu piaciri nun l’hannu. No! No! Si vui vuliti….
JANA E’ ‘mpossibili Ninu !
NINU ‘Mpossibili? Dicitilu ‘n’atra vota!
JANA Ah! Signuri!
NINU E vui criditi ca iù mi cunortu ccu ssa sula palora? ‘mpossibili! Chi voli diri ?…Lu faciti apposta ? Nun siti cchiù vui!
JANA Si, si Ninu! Nun sugnu cchiù iù!
NINU (maravigghiatu e affittuusu ) Nun vi sintiti bona? Nun è veru dunca ca siti guarita.
JANA Peju, peju assai! Nun ni parramu; si mi vuliti beni… scurdatimi!
NINU Cu vi capisci ? Vui m’ammucciati quarchi cosa. Vi lu viju ‘nti la facci, lu sentu ‘nti la vostra vuci….Vui m’ammucciati quarchi cosa !
JANA Nun ‘nsistiti , ppi l’amuri di Diu! Figurativi ca fussi morta. Si murissi nun vi spusassivu a n’autra? Faciti cuntu ca sugnu morta!
NINU Mentri vi viju ccà sana e china di vita? Ora ca nun c’è cchiù nuddu ‘mpidimentu di nessuna parti? Ma lassativillu scappari di la vucca ca vuliti beni a n’autru! Lu scannu! Vi lu scannu comu ‘na pecora sutta l’occhi, e mi nni vaiu ‘ngalera !
JANA No, Ninu vi lu giuru !
NINU Ah! Pirchì mi viditi bonu, tranquillu, pazienti ! Diu nni scanza di la livata di l’omu bonu, comu si soli diri ! Mpossibili ! Pirchìì ? diciti ‘na ragioni e mi levu ppi sempri di davanti a l’occhi e di mia nun sintiriti cchiù mancu lu nomu. Vi turciti li manu ! Chianciti?
JANA Distinu! Distinu !
NINU E nun vi pozzu scippari autra palora di la vucca?
JANA (smaniannu) Distinu! Distinu!…Vui lu sapiti: l’opra mala!
NINU Ccà c’è don Sciaveriu. Si nun lu vuliti diri a mia, dicitilu a iddu. Ha fattu l’assai, po’ fari lumenu! Fidativi… lu chiamu?
JANA No! Ah chi turmentu ! Nun reggiu cchiù! Ammazzatimi ccu li vostri stissi manu ! Mi lu meritu!
NINU Jana !
JANA L’opra mala! Vi lu giuru L’opra mala! Vi nni preju, vi nni scunciuru, nun ‘nsistiti, Ninu, scurdatimi! Scurdativi di stà disgraziata!Compassioni, meritu, amuri, no!
NINU (la guarda stupito ) Ancora ?… ancora la magaria?
JANA Ascutatimi! Datimi ‘n’ultima prova d’affizioni, diciti a me patri ca nun mi vuliti cchiù, dicitilu a tutti. Chi mi nni ‘mporta di chiddu ca ponnu pinsari, di chiddu ca ponnu invintari!…Oramai!..Scurdatimi; vi lu dumannu ppi opira di Carità!
NINU Mi faciti nesciri pazzu! Ju mpazzisciu! Parrati Jana ! ppi la santa memoria di vostra matri, parrati Jana ! parrati !
JANA (dicidennusi dopu quarchi tempu di riflessioni) Sì Ninu ! Ma prima giuratimi ppi lu nomu di Diu….!
NINU Giuru ! ppi tutti li santi di lu Paradisi !
JANA Comu cunfissioni ‘mpuntu di morti, sutta sigillu di cunfissioni… Giurati !
NINU Giuru !
JANA Nun vi dannati l’armuzza!…Sapiti pirchì è ‘mpussibili? Lu vuliti sapiri? Ammazzatimi ccu li vostri stissi manu! Ppi la vergini Santissima! Nun sacciu, nun sacciu comu fu, ma ‘nta ddu mumentu nun era cchiù iù!
NINU Nun è veru! Lu diciti apposta pp’illudirimi , ppi ‘ngannarimi. Nun vi criju! E si è veru ca v’aviti misu sutta i pedi ogni liggi di Diu...Cu è ? Cu è chissu ?
JANA Ninu, aviti giuratu !
NINU Cu fu ? Comu si chiama ? Vui ‘nvintati ssa menzogna ppi spusarivillu ccu ssa scusa !
JANA ( ccu ‘nfilu di vuci) No! Ninu! nun pozzu spusarlu!
NINU Nun putiti? ( cerca d’induvinari) E’ maritatu forsi ? (un lampu cci attraversa lu pinseri pigghiannu a Jana ppi la testa, isannucci la facci e guardannula fissa dumanna) Cola? (Jana chiudi l’occhi ppi risposta, quasi svinennu. Ninu resta fulminatu)
NINU ( riscutennusi, frimenti di disprezzu ) Vostru cugnatu ! comu la cchiù vili di li fimmini Vui, Jana ca iù cridia ‘na Madonna! Ah! Si m’avissiru spaccatu lu cori ccu ‘na cutiddata , m’avissiru fattu menu mali. ( a un gestu supplichevoli di Jana, smaniannu) Haiu giuratu.. sigillu di cunfissioni ! m’aviti attaccatu , li manu! No! Cci divu pinsari iù ppi ssu signuri, ora stissu!…
JANA ( trattinennulu ) Cola !
NINU (c.s.) Tantu l’aviti nni lu cori! Tantu lu vuliti beni!
JANA Nun lu vogghiu beni! Nun l’haiu vulutu mai beni!
NINU Comu fu, dunca?
JANA Vi l’haiu dittu.Nun lu sacciu; nun era cchiù iù nni ddu mumentu! Mi si sprufrunnassi lu terrenu sutta li pedi si nun dicu la verità Era nni li so manu, nun cci putia risistiri !
NINU Senza vulirlu beni? Nun po’ essiri!
JANA L’odiava, l’odiu, vi lu giuru! Mi cumannava! Chi cci putia fari ? Era nni li so manu!
NINU E nun siti morta?
JANA Avissi vulutu ittarimi nni lu puzzu. Nun haiu avutu curaggiu, ammazzatimi vui! Nun c’è autru sarvamentu ppi mia. Mi amminazza, ora ca nun cedu cchiù, ora ca m’opponu…Ah, si sapissivu quantu larmi Si sapissivu!
NINU Mi scatta lu cori!…E ora? E ora?
JANA Ammazzatimi! Vi vogghiu beni, si nun v’avissi vulutu beni nun v’avissi dittu nenti!
NINU Fussi statu megghiu ! V’haiu aduratu quattr’anni! Quattr’anni e finiu accussì! Cu mi l’avissi dittu’!
S C E N A V
Don Sciaveriu, poi la za Pina e Detti
DON SCIAVERIU Dunca figghiuzzi mei tantu cci voli ?
NINU (curri versu di iddu agitatissimu) Viniti ccà don Sciveriu, sintiti.
JANA Nun mi traditi Ninu!
NINU (allontana Jana) Nun ci pinsati! Don Sciaveriu dicitimi la verità! Nni stu mumentu aviti nni li manu la vita di tri pirsuni!
DON SCIAVERIU Compari Ninu !…Nun mi faciti spavintari!
NINU (ansiusu) Ci fu magaria ? Vera magaria?
DON SCIAVERIU E nni dubitati ?
NINU Doppu chiddu ca haiu ‘ntisu ora ora, duvissi dubitari macari di sta luci di suli !
DON SCIAVERIU Magaria, e cchi razza di magaria!
NINU Ed è veru, comu dicevuru l’autra vota, ca sutta lu malifiziu nun semu chiù libiri? Stamu ‘mputiri d’autru ?
DON SCIAVERIU Pricisamenti. Iù, guardati, si vulissi putissi farivi ammazzari a vostra matri cu li vostri manu, si vulissi! Ma sciogghiu nun attaccu! Iti nni patri Bonvinutu si vuliti ruinata a na creatura, comu ha ruinatu a mia.
JANA ( intra idda ) Mi sentu sviniri: chi cci dici’?
NINU (c.s.) E accussì unu si po’ fari amari di na pirsuna a dispettu d’idda ?
DON SCIAVERIU Pricisamenti. Chi mi faciti suspittari compari Ninu !
NINU (mittennici ‘na manu supra la vucca) Nun vi l’haiu dittu iù! Zittu!
DON SCIAVERIU Compari, cci su autri e autri segreti ‘nti stu stomacu!
NINU Viju russu!…mi perdu !
DON SCIAVERIU Pirchì ? Si nun ci fù la vuluntà di idda? La ‘ntinzioni fa lu piccatu La mischinedda ‘ntinzioni nun ci nn’ha avutu né cci nni ptuia aviri. Pirsuaditivinni!
NINU Si! Si ! Ma è la stissa cosa!
DON SCIAVERIU Cu è? Cu mia putiti fidarivi!
NINU Cu menu duvia!
DON SCIAVERIU (intra iddu) Ccà li cosi s’imbrogghiunu (forti) Calma, calma figghiu miu. Lu Signuri ha vulutu accussì; nun si movi fogghia senza la vulunta di Diu! Ognunu ha lu so distino a stu munnu! Chi curpa cci havi idda? E’ ‘na bona picciotta, havi ‘na bedda doti….
NINU Cu pensa alla doti! E nun c’è rimeddiu, don Sciaveriu! nun cè rimeddiu !
DON SCIAVERIU Curaggiu! Nun vi dispirati accussì. Tantu ccu lu dispirarivi chi cosa Cunchiuriti! Ascutatimi! Nun smaniati.
JANA (intra idda) Chi cci dici!….Chi cci dici?
DON SCIAVERIU Un cunsigghiu di patri. Nuddu sapi nenti, nuddu saprà mai nenti; vi lu garantisciu iù, ppi sta midagghia biniditta ( la vasa ) Vui aviti li beni di vostra matri a Ramacca. Purtativilla ddà; vi parru comu un patri, nun putissivu fari megghiu! Ascutatimi! Chi curpa cci havi idda? La vuliti fari muriri di pena? Guardatila, puviredda.
NINU ‘Nfamiu! Sulamenti accussì potti arrivarci! Aviti ragioni, chi curpa nn’havi idda? Malifiziu! Diu nni scanza ogni cristianu! Accussì devu fari, si nò cu sa chi cosa fazzu! ( pigghiannu ‘na pronta risoluzioni) Jana! (intra iddu ) Accussì divu fari. E’ giustizia, è carità ( forti ) Jana mi vuliti beni ?
JANA Lu viditi! L’aviti vistu!
NINU Vaiu a parrai ccu vostru patri. Ppi mia siti sempri la stissa!
JANA No! Vi nni putiti pentiri ddoppu. Nun sugnu digna di vui!
NINU Mi vuliti beni?
JANA Appuntu ppi chissu!
NINU (dispirannusi) Mi nn’hè biviri lu sangu dunca?
DON SCIAVERIU ( tra sè) La viju brutta!
JANA No! Ninu no! Nun sacciu chi rispunniri! Vuliti accussì? Sarò la vostra serva, Ninu…ma pinsatici beni prima ppi nun pintiravinni quannu nun sariti cchiù ‘ntempu. Misericurdiusu comu Gesù Cristu! Nun sacciu chi rispunniri!
NINU Sta beni! Annamu don Sciaveriu; Massaru Paulu m’aspetta!
DON SCIAVERIU D’omu di sennu Nuddu saprà mai nenti! Chiddu divi fari pipa ppi forza, ppi so muggheri.
( Ninu e don Sciveriu nesciunu)
ZA PINA ( trasennu fa un gestu itirrugativu a Jana)
JANA Ah! Za Pina ( cci jetta li razza a lu coddu)
ZA PINA Si, o no! T’hai dicisu ?
JANA Comu ha vulutu iddu!
ZA PINA E mi lu dici ccu ssa facci, biniditta figghia! E Cola ca, turnatu di la vigna, vulia scummettiri e rimpruvirava a to patri: pirchì vuliti forzarla? Lu matrimoniu è di libira vuluntà – Cu t’hà furzatu? Hai fattu beni figghiuzza mia. Ninu è un giovini d’oru. Unni è ghiutu?
JANA Ccu don Sciaveriu a parrai a me patri
ZA PINA Vogghiu vidiri com’è contenti Massaru Paulu !
S C E N A VI
Cola, Zà Pina, Jana e poi Nedda
COLA ( trasi agitatu vidennu la zà Pina si cunteni e dici a Jana) Ni nni cunsulamu, signora cugnata !
ZA PINA Sicuru! (nesci)
COLA (ccu vuci suffucata, afferra Jana e la spingi versu la capanna) E’ veru? E’ veru?
JANA Ahi !….Mi spizzati li pusa! (Cola la lascia)
COLA E’ veru ? Hai dittu si’? Sbagghiastivu li cunti, tutti e dui! Sangu di….
JANA Nun bistimmiati! ( ccu curaggiu) Sugnu libira! Fazzu chiddu ca mi pari! ( priannulu ) Cugnatu , ppi l’amuri di Diu nun mi ruinati! Nun vi basta lu tortu ca m’aviti fattu?
COLA Ppi chissu nun mi vulevi cchiù vidiri! Ppi chissu nun mi davi cchiù retta! Sbagghi Jana, l’hai sbagghiatu! Vogghiu vidirilu stu matrimoniu e poi nun mi chiamino cchiù Cola Sbrizza!
JANA Zittu nun mi ruinati! Chi nun siti cristianu?
COLA E quannu mi dicevi….?
JANA ( ‘nterrumpennulu) Era pazza! La vostra magaria mi facia parrari a dda manera.
COLA E quannu giuravi….?
JANA (c. s.) Era pazza! Nun sapia chiddu ca dicia!
COLA E ora c’hai fattu ‘mpazziri a mia, ora ca t’hai pigghiatu tuttu lu me cori , tutta l’arma mia, ca iu stissu nun sacciu com’è statu…ora? Lu vogghiu vidiri! Sì mia !…Di sti granfi nun poi scappari! ( trasi Nedda da la massaria, sintennu la vuci di so maritu si ferma ad ascutari) Sunnu du misi ca ti vegnu appressu comu ‘ncagnuleddu! Du misi ca mi fai suffriri li peni di lu ‘nfernu! Du misi ca mi teni a bada! Ti mariterai, ma ccu lu me piaceri e quannu vogghiu, si vogghiu! Com’ora sì mia, sì mia!….
NEDDA (gridannu) Tu dunca mi lu rubavi! Latra ! Latra ! Fimminazza tinta! Tu, a soru mia ! Tu!
COLA (minazzusu a Nedda ) Zitta! Zitta!
NEDDA (c. s. ) Chi tradimentu! Chi tradimentu ! Avia la serpi ‘nni la manica! Scilirata ! Comu putisti farlu ! Chi tradimentu !
COLA Zitta ! o fazzu un massacru! Veni genti ! Zitta !
S C E N A U L T I M A
Massaru Paulu – Ninu – Taddarita – la zà Pina – don Sciaveriu- Contadini e Vinnignatrici
TADDARITA Chi fù compari COLA ?
ZA PINA (macari Massaru Paulu) Chi fù? Chi fù?
COLA Nenti ! Questioni ‘ntra soru! E ‘ finuta! ( sutta vuci a Nedda) Si rapi a vucca!…(forti) Già hannu fattu paci.
NEDDA ( ironica frinannusi a stentu) Sicuru! Si! Avemu stisu un cuntrattu…Divi biviri ‘nni lu me biccheri.
COLA (minacciusu, sutta vuci) Nun ti vò stari zitta?
NEDDA Divi manciari nni lu me stissu piattu! Divi dormiri nni lu me stissu lettu!
MASS. PAULU Chi dici ‘?
COLA (a Nedda) Ppi lu diavuluni ! N’autra palora e ti scannu (a Massaru Paulu) Nenti, nenti vi dicu. Nedda strapazzava a so soru ppi lu matrimoniu….Comu si la cugnata nun fussi libira di diri no!
MASS. PAULU (a Ninu) Chi mi hai cuntatu dunca?
NINU (avvicinannusi a Jana ca smania e chianci a na gnuni) Aviti dittu di no, Jana?
COLA ( affirrannulu ppi lu vrazzu e alluntanannulu ccu aria di bravazzu) Quannu iù dicu na cosa, ‘nti stu paisi lu sannu tutti, nun ci ha tantu gustu chiddu ca pritenni di cuntradirimi ( Ninu e Cola stanu ppi affirrarisi)
TADDARITA Compari! ( li sparti )
MASS. PAULU Cola! Ninu !
ZA PINA Oh ! Bedda Matri Santissima
NEDDA (sutta vuci a Jana) Scillirata! Scillirata !
DON SCIAVERIU ( ‘ntramittennisi ccu aria autrevuli) Cola, ch’aviti persu la testa? Stricitivi la manu .
NINU Nenti è ! ( a Cola , all’oricchiu) Sacciu tuttu! Vuleva riparari la ‘nfami azioni….Si ‘na carogna. Ti mangiu lu cori..( tentunu di affirrarisi ancora e su spartuti.)
TUTTI Paci ! Paci!
MASS. PAULU ‘Nfini si po sapiri chi fù?
COLA Ha bivutu tanticchia di cchiù (muzzicannusi li labbra)
NINU Nenti! Nenti signuri mei! (smaniannu si cerca nni sacchetti e nun trova u cuteddu) Nun vogghiu essiri guasta festi. Si soli diri: Nun mi pozzu sfamari quannu vogghiu
Haiu lu pani e nun haiu cuteddu
COLA Li denti ti mancanu!
TADDARITA (trattinennu a Ninu ca sta ppi ittarisi supra di Cola) Compari Ninu!
NINU (vistu lu rasolu ca Taddarita havi nni la sacchetta esterna di la giacca lu pigghia senza ca nuddu si nni adduna e a li pruvucazioni di Cola rispunni) Ah! Lu vuoi ppi forza? ( lu firisci a la gula)
COLA (cadennu) Mamma mia !
JANA Ninu! Ninu!
NEDDA Cola! Assassinu!…Affirratilu!…
NINU (a Taddarita e a li contadini ca vurrianu affirrarlu, e cunsignannu a Massaru Paulu lu rasolu) Nun c’è bisognu! Nun scappu! (a don Sciaveriu) Ora si è rutta la magaria, don Sciaveriu!
C A L A L A T I L A