Tuta na quistion ed nòm e cognòm

Stampa questo copione

^

^

TUTA NA QUISTION ËD NÒM E COGNÒM
o anche

IJ MILIARD A CHI A VAN, A GELSOMIN O AI FASAN?

TRE AT BRILANT AN LENGA PIEMONTÈISA

ëd

SALVE (SHÒ) VALTINGÒJER

Comedia tuà da la S.I.A.E.

Salve Valtingòjer

Via cuneo, 3

10099 San Mauro T.se

Tel. 011/8224175

PËRSONAGI

Vincenzo (Censo) Battitore                   - Cap famija, impiegà magasiné

Barbara                                                      - Soa fomna, dòna ‘d ca

Vercingetòrige (ciamà dai sò Mino)      - Fieul ëd Censo e Barbara, studi

                                                                          mai finì da geometra.

Giulio Cesare Degalli                             - Cusin ëd Mino, brilant universitari

                                                                         

Bella Lanotte                                            - Giovo giornalista a le prime arm

Poòsa Sìlgran                                           - Maga o mago (a piasì) dël Pakistan

Spìrit ëd Savojardo Battitore             - Barba bonanima ‘d Censo

Vos dlë spìrit ëd Vercingetorige         - La bonanima dla stòria antica

        

TUTA NA QUISTION ËD NÒM E COGNÒM

PRIM AT

Sugeriment per la regìa, lassand però lìber ël regista ant le soe decision

L'assion a s’ancamin-a quandi che Censo, soa fomna Barbara e sò fieul Vercingetòrige, che lor a ciamo Mino, diminutiv ëd Gelsomin che a l'é 'l nòm che a l'avrìo vorsuje dé, a torno a ca dòp essi stàit dal nodar për la letura dël testament che a l’ha fàit ël barba ‘d Censo mòrt an Australia.

I soma a la fin dj'ani stanta e a l'é mesa stagion, pì càud che fresch.

La stansia, d'una ca 'd periferìa, a l'é aredà sensa pretèise con tàula, tre o quatr cadreghe, doe poltron-e e 'l bufé stil ani sinquanta. Na television bastansa neuva e 'l telefono s'un taulinòt davzin a le poltron-e. A-i é 'dcò na bòcia 'd veder con un pess ross, në scafalòt con na desen-a 'd liber e në specc butà lateralment. Na pòrta d'intrada da la stra, un-a a drita për la stansia da let, un-a a snistra për la cusin-a e na fnestra. A-i và dcò un lampadari, motobin a la bon-a, ch'a pend an sla tàula.

Barbara e Censo, òm e fomna tra ij quarantesinch e ij sinquantesinch ani, a son vestì da festa ma sensa tròpe pretèise. Chiel a l'é n'impiegà magasiné, chila na dòna 'd ca.  A intro an sen-a an ciaciarand. Mentre ch'a ciaciaro Censo as gava la giaca e a la pend an sla spalera dla cadrega, peui as gava le scarpe e as fica le savate da ca e a-j dà da mangé al pess ross. Tute ste operassion a van fàite con tanta calma. Barbara, al contrari, as gava an pressa le scarpe e as fica un pàira 'd savatin-e colorà. Tramentre ch'a parla a và e a ven da la stansia andova ch'a l'é andàita a cambiesse portand le pantofle a omo e fieul e minca vòlta a l'ha un tòch ëd vestì bel ëd meno e në strassèt për ca ëd pì. Naturalment quàich batùa a venta ch'a la disa fòra 'd sen-a. A la fin a l'ha 'l folar an testa, un faudal a fior a còl e 'n piumèt an man e as buta a gavé la pover.  Ansema a lor a intra ant ëca Vercingetòrige, un fiolastron ëd na vinten-a d’ani vestì con na pòlo e un pàira 'd braje curte: cole bele àmpie, a mes'asta sota al ginoj. Caussèt e scarpe da ginastica. Ij color dla pòlo, dle braje, dij caussèt e dle scarpe a l'han da esse i pì mal assortì possìbil. Gelsomin come ch'a intra a và al bufé a deurb un tirol e a ambranca un croassant (o doi), a cheuj un giornal "Topolino" d'an sla tàula e a së stravaca sensa parlé sù na poltron-a e a séguita a mange e a lese sensa deje da ment a lòn ch'a diso pare e mare. Minca tant, an lesend, a rijola bele da sol.

Sen-a Prima

Barbara, Censo, Gelsomin

Censo            - (intrand an sen-a as gava la giaca) Sacocin! Che càud ch'a fà ancora!

Barbara        - (rivandje dapress seguìa da Mino) Dal nodar a së stasìa bin; già che lor-lì con ij sòld ch'a l'han a peulo travajé con l'ària condensà.

Censo            -  Climatisà, Barbara!  Nen condensà!

Barbara        - Eh, a va bin, a va bin! Come ch'it ses mai pistin Censo! Ària reclamisà! Valo bin?

Censo            - Si, an oferta special: 3x2! Lassoma perde ch'a l'é mej! 

Barbara        - (Dòp quàich second ëd silensio mentre che Censo e Barbara a fan le sòlite còse ch'as fan intrand ant ëca quandi ch'as riva da fòra (butesse còmod, ansoma). Mino, anvece come a intra a së stravaca an sla poltron-a con un "Topolino" an man) Pensa che bel! A më smija 'n seugn! Con sti sòld-lì i podrìo catesse n'alògg neuv 'd coj modern con ël cess colorà, 'l bagn ch'at fà ij massagi e tut ël rest e na machina da sgnor: it sas, cole bele lustre, molegià come le pajasse 'd feuje 'd melia e ch'as peul ëdcò decapiteje.

Censo            - È, ampicheje! (scandend le sìlabe) De - ca - po - te - je, Barbara, nen decapiteje. (pausa) Ma ti, vàire ch'a l'ha dit ël nodar ch'a l'ha lassà a nòst Mino barba Savojardo?

  

Barbara        - Quasi doi miliard! It l'has nen sentulo dcò ti?

Censo            - Si, si, ma quandi ch'a l'ha dinlo a l'é vnime un colp e i l'hai pa pì capì  gnente.

Barbara        - Mi nò. Mi i son ëstàita con le orije bin duverte e j'euj piantà an facia a cola grinta balorda 'd Giulio Cesare ch'a savìa pì nen còs disse. (dossa al fieul) Mino, giòja 'd mama, gavte le scarpe. (Mino sensa banfé as na gava un-a e a la lassa lì për tèra) (a l'òmo) As capiss ch'a l'é stàit lì sensa paròle! A chiel a l'ha lassaje mach cola ciaborna mesa andàita e doi camp che 'l torent as mangia 'n pòch për vòlta. Tuti j'ani un tòch.

Censo            - Oh! Ciaborna! A l'é la casòta dij nòstri vej! Na frisa a tòch, ma.......

Barbara        - ....però a l'é giust parèj neh! chè i soma stàit noi ch'i l'oma acetà 'd batesé 'l fieul con ël nòm dròlo ch'a vorìa tò barba: Vercingetòrige. E dagià che mi 'd cognòm i faso Gallo e ti Battitore, a-i ven fòra Vercingetòrige Gallo Battitore.

Censo            - Barba a disìa che a l'era na manera për sbëfié ancora adess ij roman. Ma mi antlora i l'hai acetà mach përchè an paga a l'ha perdoname col dèbit ch'i l'avìa fàit con chiel për buté sù ca.

Barbara        - Oh, tant nòstr fieul i l'oma sempre ciamalo Gelsomin come ch'i vorìo noi. Anvece toa cusin-a Aurelia ch'a andasìa pà vàire d'acordi con barba bonànima a l'ha ciamà sò fieul Giulio Cesare Romano.........

Censo            - ...e da già che chila 'd cognòm a fà come mi Battitore e a l'ha marià un Degalli...

Barbara        - ....a ven che sò fieul a l'é Giulio Cesare Romano Battitore Degalli.

Censo            - Oh! Barba Savojardo bonànima a l'é pijass-la a mòrt antlora, chiel ch'a 'l l'ha sempre avula amera con ij roman ch'a l'han portà via quasi tut da Turin, ancaminand da la capital.

Barbara        - Peui barba un bel di a l'ha vendù tut lòn ch'a l'avìa, meno che cola casòta e 'n pàira 'd camp, e a l'é partiss-ne disend ch'andasìa a fé fortun-a an Australia. E adess a l'ha ciamane 'l nodar Ciapotut......

Censo            - .......Chiappotto

Barbara        -........è, va bin, chiel-lì ansoma e a l'ha dine che barba Savojardo a l'era mòrt an Australia sensa "eredi diretti" e ch'a lassava eredi ij fieuj dij sò anvod Vincenzo e Aurelia Battitore.

Censo            - Si, ij miliard a nòstr Vercingetòrige; ca e tera a Giulio Cesare.

Barbara        - A l'é vendicasse bin và, con toa cusin-a Aurelia; a l'ha rangiaje la pipa ch'a tira......

Censo            - Eh, barba a l'era un drito!

Barbara        - Si però a-i é la clavìcola dël testament

Censo            - Clàusola nen clàvicola

Barbara        - Uffah, lass-me parlé lah! La clausvìcola ch'a dis che sti sòld i-j ciapoma mach se nòstr fieul a riess a diventé onorevol a Roma. (al fieul) Sù da brav cit, gavte 'dcò l'àutra. (Mino a-j dà nen da ment e a sèguita a lese e a mangé)

Censo            - Già, sì a l'éscrit bin ciàir. (a tira fòra d'an sacòcia un feuj e a les) "Lascio le mie sostanze liquide che ammontano a circa due miliardi di lire a mio nipote Vercingetòrige a condizione che, portando lui quel nome glorioso, mi dia la soddisfazione di vedere finalmente, entro e non oltre le prossime elezioni politiche, un Vercingetòrige conquistare Roma.  L'altro mio nipote, Giulio Cesare Romano, se vorrà ereditare la casa degli avi, dovrà partecipare attivamente al successo dell'impresa di Vercingetorige. Nel caso non si verificassero entrambe le suddette condizioni tutti i miei beni dovranno essere destinati ad una costituenda "Fondazione per la difesa del gallo forcello delle Alpi Graie", ultima vera razza pura di gallo ancora esistente". Eh sì, se Mino a vincc nen a le elession tuta l'eredità a cambia destinassion, an blòch. Ij milion, la ca e la tèra a finisso an boca ai fasan ëd montagna che peui i sai gnanca s'a-i na j'é ancora quaidun. Ël nodar a l'ha l'incarich d'aministré tuta l'eredità fin-a al compiment dla volontà dël "caro estinto" che Dé a l'abia an glòria! A l'ha rangià le còse an manera che për nen perde l'eredità Vercingetòrige a dev desse da fé për conquisté Roma e Giulio Cesare a dev giutelo! Che manera baravantan-a 'd vendichesse dla stòria!

Barbara        - Galli forcelli! A l'avèissa almeno lassaje ai galletti amburghesi, ch'a son parèj bon. Magara a andasìo 'n pòch giù 'd pressi!Tò barba Savojardo a l'ha tirane 'n bel pachèt và! E tut për na stòria dròla 'd doi nòm ëd batésim.

Censo            - A l'é stàita na quistion ëd prinsipi e 'd simpatìa. (Quaich second ëd silensio come se 'l dëscors a fussa finì. Censo a va a la librerìa. Antant che a sgata an mes ai liber come për serchene un da lese a fà në stranuvòt e Barbara a-i dis al fieul) 

Barbara        - Mino, për piasì, daje da ment a toa mamin-a làh! Gavte l'àutra scarpa e buta le savatin-e ch'it pije nen n'anfreidor. (Mino as gava l'àutra scarpa, ma a fà gnente 'd pì)

Censo            - Varda ch'i son mi ch'i l'hai stranuvà, neh!

Barbara        - Oh ti it l'has na salute 'd fer. A-i é nen da preoccupesse. A l'é chiel pòvr cit ch'a l'é tant dlicà 'd polmon.

 

Censo            - (al pùblich ansetand-se con un lìber an man) Dròlo! Mi i stranuvo e 'l fieul as ciapa l'anfreidor! Eh, a l'é pròpi vera nèh, che le mame a san fé ëd miracoj për ij sò cit! (a vos àuta) Sicura che për pijé st'eredità a ventrìa che tò fieul a l'avèissa n'àutra biòca! A l'é mach bon a stravachesse, ciaciaré e mangé!

Barbara        - Giusta lòn ch'a fan coj ësgnor ëd Roma! It vëdde ch'a sarìa tajà për col travaj!

Censo            - Quaidun ch'a fà 'l sò dovèj a-i é pro ancora là an mes e nòstr Mino a l'ha nen la preparassion për compete con coj-là. J'àutri a son squasi tuti avocat e a lo pijerìo sùbit an mes.

Barbara        - (orgojosa) Mé Gelsomin, s'it lo arcòrde nen, a l’ha studià da  giòmetro e as fà nen pijé an mes da gnun. It sente nen quandi ch' a dëscut ëd balon con j'amis! A tira fòra d'argoment ch'a-j fà sté tuti ciuto. 

Censo            - Oh, a-i và d'àutr për fé l'onorevol! E antant le elession a son da sì n’ani e s'is dës-cioloma nen an pressa a trové na solussion, ciao miliard!

Barbara        -  Sagrinte nen! It lo sas che con ij sòld as rangia sempre tut! Doi miliardòt a conteran bin quaicòs nò?

Censo            - Ma sti doi miliard i-j ciapoma mach dòp che Mino a sarà onorevol. E con che sòld i podoma pagheje la campagna eletoral?

Barbara        - Parlomje dël testament al diretor dla banca: chiel an farà 'l fidich.

Censo            - Si, a la venesian-a con le siole. As dis fido! E mach s'it l'has da deje quaicòs an garansìa la banca at  lo fà 'l mutuo.

Barbara        - Antlora butoma nòstra ca an mutua!

Censo            - E magara i-j misuroma 'dcò la frev! Varda neh, ch'an vada bin an daran sentesinquanta milion e a basto nen. E se Mino a vincc nen le elession is trovoma peui sensa ca e sensa sòld. Nò, nò, a l'é mej rinunsié. Pensje pì nen.

Barbara        - Gnanca për seugn! Mi i arnunsio nen a un fieul onorevol! (pian) E a doi miliard.

Censo            - Ma se fin-a a 'n pàira d'ore fa, prima d'andé dal nodar, it savìe quasi gnanca ch'a-i j'ero j'onorevoj! E 'l tò seugn a l'era 'd vëdde Mino "giòmetro", come ch'it dise ti, dël municipio! Adess tut d'un colp a l'é vnute 'l zanzij dla politica?

Barbara        - A l'é përchè dal testament i l'hai capì che bonànima 'd tò barba Savojardo a-i tenìa tant a vëdde un dla famija diventé onorevol e mi, ch'i l'hai sempre rispetalo e i l'hai vorsuje bin come a 'n pare, ebin, për col sant òm i faso 'l sacrifissi 'd mandé mé Gelsomin a Roma!

Censo            - Adess it lo ciame sant òm! Ma antlora, a col povròm ëd barba, it l'has fin-a negaje na sin-a e un lèt an famija l'ùltima sèira prima ch'a partèissa për l'Australia na vinten-a d'ani fà e it l'has mandalo a deurme e a mangé a l'obergi.

Barbara        - Mi..... mi.... mi i l'hai nen daje da deurme e da mangé, s'it n'arcòrde, përchè .....përchè .........che Gelsomin a l'avìa la scarlatin-a, eccò, e i vorìa nen che barba a la ciapèissa.

Censo            - Già, già.....ma quandi ch'a l'é partì it l'has dit: "Speroma ch'a torna pì nen andaré!"

Barbara        - I l'hai dit "Speroma ch'a torna pì nen andaré" përchè......përché...... ch'a sarìa dëspiasume se....se.....se a l'avèissa dësmentià quaicòs e a dovèissa torné andarera a pijelo.

Censo            - E magara ritardé la partensa, neh!.

Barbara        - Sah, sah! Molla lì adess, neh! L'ùnica còsa ch'am dësturba 'd tuta sta facenda a l'é ch'i soma obligà a gavesse 'l capel con tò parent. Mah! As peul pà avèisse tut ant la vita! Pensoma pitòst a còs fé për gavesse da st'ambreuj.

Gelsomin      - Ma mama mi i son già strach ëd pensé ancheuj! I l'hai studià j'anonsi 'd travaj tuta la matin, e peui dal nodar, tute ste firme......

Barbara        - Mi i lo disìa a tò pare ëd desse da fé për risòlve sta quistion. Ti sta lì brav e arpòste che mi adess it pronto marenda. (a jë spòrz un pàira 'd pantofle tute pluch) Tèh, butje sù ch'it pije nen frèid ai pé.

Gelsomin      - (sensa aussé j'euj dal giornalin a serca d'anfilesse le pantofle tastand ël paviment con ij pé) Còs'it im pronte 'd bon mama?

Censo            - Pronta 'n pàira 'd sànguiss d'anciove al verd e un ëd tomin elétrich parèj i na mangio 'dcò mi. Tratant i dëstopo na bota 'd dossèt ch'a l'é lòn ch'a-i và për compagneje.......

Barbara        - (scandalisà) Al cit un sànguiss d'anciove e ij tomin elétrich?!? Ma it davan-e?

Censo            - Antlora faje na bela sòma d'aj.

Barbara        - È! Parèj quandi ch'a và a Roma a fé l'onorevol a peul pì nen mangé.

Censo            - Përchè?

Barbara        - Perchè a mangé sta ròba-lì as rovin-a lë stòmi.

Censo            - Quand j'era cit nòna a l'ha damne për parèj dë sta ròba da mangé e mi i stag benissim dë stòmi! E dcò ti it l'has fane na bela cura. 

Barbara        - Còsa a-i intra lòn? Noi i soma nassù an campagna e peui a-i era gnente d'àutr! (al fieul, dossa) Gelsomin it jë veule 'n pàira 'd fëtte biscotà con la nutella ansima e 'n bicer ëd laitino o it preferisse ël té con doi bëscotin ch'a l'ha fate mama?

Gelsomin      - (sensa dëstaché j'euj dal "Topolino") La nutella a va bin. I bëscotin i-j mangerài stasèira dòp sin-a.

Censo            - Mi anvece i na mangerìa 'n pàira bele sùbit, s'it jë pòrte an sa. Ansi varda i-j bagno ant un goblòt ëd moscà parèj i festegioma la squasi eredità.

Barbara        - (a l'òm, dura) Bëscotin a-i na j'é pòchi. A son mach për ël cit. It peule bagné quaich crocion ëd pan vej, s'it veule. (al fieul, dossa) Giòja, le fëtte biscotà at van bin cole normaj?

Gelsomin      - S'a-i son cole pì gròsse a l'é mej!

Censo            - (daspërchiel al pùblich) Figurte s'a veul quaicòs ëd normal!

Barbara        - (a rij) Ma nò, stèila! It ciamava s'it vorìe cole normaj o cole dosse!

Gelsomin      - Ma dai mama, cole dosse, nò? It lo sas che j'àutre a san pa ëd gnente. E peui s'i l'hai da fé l'onorevol a venta ch'im sosten-a dabin e ch'i mangia 'd ròba bon-a.

Censo            - (daspërchiel al pùblich) Sviccio nèh! A l'ha già capì lòn ch'a dev fé a Roma....... s'a-i riva.

Barbara        - Va bin! Antlora mi i vado an cusin-a e ti Censo, pensa! Pensa còsa fé për nòstr fieul! (a cheuj le scarpe dl'òmo e dël fieul e a seurt)

Sen-a sconda

Censo e Gelsomin

Censo            - (quasi a parlèissa da sol) A-i é pòch da pensé! A l'é n'imprèisa disperà! 

Gelsomin      - (ch'a l'ha sentù) Ma s'am giuta Giulio Cesare i-j la foma. Chiel a l'é an gamba!

Censo            - Fin-a tròp, mé car, fin-a tròp! A l'é pì che quatr ani ch'a studia a l'Università e con bon profit! Tratant a l'é anfilasse an politica e a l'é già segretari 'd session ëd sò partì e a colabora ant lë studi da architet dël sìndich. A l'é andrinta a vàire associassion. Mé car, a l'é 'n filon chiel-lì, na ment fin-a! Pa come ti che na vòlta piantà li da studié it ses pijat'la tant, tant còmoda, spetand ch'as fèissa un pòst al Monicipio e it ses ancora lì ch'i të spete! Figurte se chiel-lì at giuta! S'a peul as fà elege chiel onorevol, àutr che giutete! E peui....

Gelsomin      - (a lo anteromp) Ma ij sòld i-j'oma noi për l'elession, pa chiel!

Censo            - (da anrabià për esse stàit anterompù) Antant ij sòld i j'oma gnanca noi, përchè, se mai, an rivo dòp dj'elession! (aussand ël ton)E peui..

Gelsomin      - (a lo anteromp) Ma se chiel am giuta nen, la ca a la eredita nen.

Censo            - (da anrabià për esse stàit anterompù) Calcoland la fatiga ch'a dovrìa fé për portete onorevol a Roma, i sai pa s'a j'anteressìo ancora cole quatr muraje. (aussand ancora 'd pì ël ton come a dì: "Lass-me finì 'd parlé") E peui.....

Gelsomin      - (a lo anteromp ancora) I soma o nò parent? E antlora a dovrìa giutene anche mach për col motiv!

Censo            - (professoral) Mé car Mino, ij parent an politica a conto mach s'at pòrto 'd vot për fete andé al cadreghin, nen s'at jë ciamo për andeje lor! (cita pàusa) E peui.....

Gelsomin      - (a lo anteromp ancora e a-j dis con convinsion) Giulio Cesare a l'é parèj ambissios che magara as contenterìa 'd feme da portaborse për rivé dcò chiel a Roma!

Censo            - (an rijand sarcàstich) Cribio! Chiel con la soa istrussion portaborse a ti ch'it ses gnanca diplomate? Ma fame 'l piasì, dis gnun-e tavanade! It l'has mai vist n'avocat porté an sle spale n'aso? Nò, neh! Ma d'aso ch'as porto an sla schin-a  j'avocat a-i na j'é n'esèrcit! (cita pàusa) E peui....

Gelsomin      - (a lo anteromp ancora) Ma andova istrussion?!? Pensa che quandi i dëscutoma 'd balon a sà gnanca la diferensa ch'a-i é tra difèisa a zòna e a òm. E 'd musica ròck chiel a na capiss gnente!

Censo            - (sarcàstich) Oh già....... balon...... musica ròck......Eh, cojon papà....costa sì ch'a l'é istrussion. A son siense ch'at porteran lontan! Mé car fieul, a Roma at mangerìo ant un bocon! N'onorevol.........prim: a dev capì al vòl con chi a parla e 'd lòn ch'as parla. Pui a dev esse pront ëd paròla, decis, an tuti j'argoment nen mach ant lë spòrt o ant la musica moderna, për fesse rispeté. Gnun a dev mai podèj dì ch'a capiss gnente 'd quaich argoment dësnò a perd an popolarità e an rispet dla gent. Pitòst, se as parla 'd quaicòs che chiel a conòss nen dabin, a l'é mej ch'a fasa 'l diplomatich e ch'a-i gira d'antorn a l'argoment sensa mai intreje andrinta! (cita pàusa) E peui.....

Gelsomin      - E peui, e peui! Uffa, papà! A l'é 'n quart d'ora ch'it dise: (a-j fà 'l vers) "E peui" e it finise mai 'l dëscors. E peui, còsa?

Censo            - (dòp d'avèilo vardà 'd brut) E peui Giulio Cesare a l'é segretari regional dj'ambientalista dël "W W F"

Gelsomin      - Ebin? E con lòn?

Censo            - (d'anrabià) Criscianin, là! E mi i son segretari regional dla "Federcaccia"! It lo sas bin dcò ti, nò? Figurte s'an giuta! Nò, nò, a venta trové n'àutra strà o rinunsié a l'eredità.

Gelsomin      - (sautand an pé e avzinad-se a la tàula) Mi i-i rinunsio nen! Doman im butrài a studié e it vëddras! (fòrt)Mama, a l'é pronta marenda?

Censo            - (pogiand-se na man an sla front e vers ël pùblich) Doman peui as butrà a studié la politica!  Ancheuj, anvece, a s'alen-a a mangé!

Sen-a Tersa

Barbara e detti

Barbara        - (intrand con un cabaret an man) Eccò sì la marenda për ël mé quasi onorevol. (Posand la ròba an sla tàula) Laitino....... nutella...... e, varda, fin-a 'n pom gratà!

Gelsomin      - Ma mi 'l pom i lo veuj nen!

Barbara        - (caressanta) Mino, Mino! Mangg-lo da brav, sù! Ricòrd-te 'l proverbi: "Un pom al di a gava tuti ij bibì!"

Censo            - S'a l'é parèj i na mangio un dcò mi bele sùbit.

Barbara        - Costì a l'era l'ùltim. Pom a-i na jé pì gnun! Se 'l cit a na vansa it peule finilo ti!

Censo            - (sëccà) Mi i-j veuj nen ij vansoiro!

Barbara        - Bel pare! Brav! Gnanca bon a fé 'n sacrifissi për sò fieul!

Censo            - (sëccà a sara dë scat ël liber ch'a l'avìa doertà a cas e a s'àussa) Ma fame 'l piasì! Còsa a-i intra sòn adess! Sah, làh! I l'hai capì! A l'é mei ch'i vada a feme 'n gir! Ciao neh! (a fà për seurte)

Gelsomin      - Papà, 'l pom it lo dago mi che tant i lo mangio nen!

Censo            - Grassie Mino, ma a l'é passamne la veuja. (a va ant l'àutra stansia a butesse le scarpe)

Barbara        - (a sta n'àtim antërdoà peui, a àussa le spale. Al fieul ch'a l'é na frisa sagrinà) Mangia, Mino, mangia. Tant, dòp un cafè al bar e na ciaciarada con j'amis, as n'arcòrdrà pì nen.

Censo            - (a rientra con le scarpe ai pé) Tant la mia salute a l'é 'd fer dcò sensa pom, neh Barbara? Ciao (a seurt)

Sen-a Quarta

Barbara e Gelsomin

Gelsomin      - It podìe lassé ch'a lo mangèissa 'l pom, chè tant mi i lo mangio nen.

Barbara        - Ti i t'lo mange da brav e sùbit!

Gelsomin      - Uffah! (e a mangia 'l pom ëd mala grassia)

Barbara        - A tò pare i-i penso mi. Stasèira, s'a l'é ancora nervos, i-j darài un pàira 'd coj bëscotin ch'i l'hai fàit për ti, parèj a-j passrà. Se, anvece, a sarà già dësmentiass-ne, mej! ij bëscotin a resto tuti për ti. (Mentre che 'l fieul a mangia, sempre lesend "Topolino", chila as seta e a sfeuja distratament na rivista. As fërma n’atim su na pagina, peui a në s-cianca un tòch ficandës'lo an sacòcia e, parland pian) A podrìa esse n'ideja bon-a.

Gelsomin      - Còsa mama?

Barbara        - Gnente, gnente. Forse la solussion giusta d'un problema!

Gelsomin      - Parl-me pa 'd matematica, mama, ch'a l'era la mia bes-cia grama a scòla. Mach a penseje am ven mal.

Barbara        - It l'has finì  marenda Mino? (Mino a-j fà che 'd si con la testa) Brav! It ses pròpi la giòja 'd toa mama! (a cheuj an sël cabaret j'avans dla marenda e a và vers la cusin-a.

a son-a 'l telefono

 Barbara       - A l'é sens'àutr për ti, quàiche tò amis. Va a rësponde lest!

Gelsomin      - Rëspond ti, mama, mi i son ancamin ch'i leso na ròba motobin amportanta!

Barbara        - (pòch convinta)Sù "Topolino"?Mah! (a rëspond)Pronto, chi a l'é?......... Chi? ....... Mi i conòsso gnun monsù Coevede! (a Mino) a dis ch'as ciama Coevede, a l'é 'n tò amis?

Gelsomin      -(sensa dëstaché j'euj da "Topolino")Nò! A sarà n'amis ëd papà

Barbara        - (al telefono) Censo a-i é nen, ch'a ciama pì tard. Cerea! (e a campa giù 'l telefono. A ambranca torna 'l cabaret ch'a l'avìa posà e a fà për seurte. Dòp ch'a l'ha fàit un pàira 'd pass 'l telefono a son-a torna)Sù, rëspond ti Mino, da brav che mi i l'hai da fé dë 'd là.

Gelsomin      - (a s'àussa lentament con ël "Topolino" an man e sempre an lesend a tira sù la cornëtta dël telefono)Pronto, chi a l'è?...........Me papà a l'é pa ancora tornà. Ch'a ciama pì tard, cerea!(e a campa giù 'l telefono)(a Barbara che a l'era fërmasse an sla pòrta a sente)A l'é sempre col Coevede ëd prima. (as fërma an pé a lese "Topolino" davzin al telefono)

Barbara        - Che balengo! I l'hai dije 'd telefoné pì tard e chiel a ciama dòp na minuta! (as gira për seurte ma a son-a torna 'l telefono. As fërma)

Gelsomin      - Uffah! Che barba! Gnanca i fusso 'l centralin dla Fiat! (aussand la cornëtta) Pronto, chi a l'é?..............Torna chiel!?! Mé papà a-i é ancor nen i-j l'hai già dijlo! .................I l'hai capì, i son pa fòl mi! Chiel a l'é col Coevede ëd prima..............(da anrabià) Ma ch'as fasa furb, badòla! (a Barbara) A dis ch'i capisso nen. (al telefono) A l'é chiel ch'a capiss gnente! Mi i son squasi geometra, a sà? Ch'a guarda, i-j lo diso an poesìa, torolo! "Mé papà l'é nen a ca. / Chiel ch'a preuva an pòch pì an là / e parèj a lo troverà!" A l'ha capà? (da sol) Am fà fin-a straparlé! (fòrt) A l'ha capì  mé car monsù Coevede? (e giù 'l telefono) Mi, i capisso nen? Ma fame 'l piasì! A toca sent-ne un-a neuva tuti ij di! (e a va torna a ansetesse)         

Barbara        - Brav Mino it l'has rësponduje pròpe dabin! S'a la capiss nen parèj, a l'é pròpe 'n deficent!

Gelsomin      - Papà prima a l'ha dime che n'onorevol a dev capì al vòli con chi a parla. E mi i l'hai capilo sùbit! Peui che a dev esse pront ëd paròla, decis e a dev fesse rispeté. E mi i l'hai rësponduje sùbit a ton. It vëdde, mama, ch'i amprendo sùbit a fé l'onorevol?

Barbara        - Toa mamin-a a lo sà ch'it ses brav e s'it veule...(A son-a torna ël telefono) Lassa ch'i rësponda mi. S'a l'é torna col Coevede i-j dag la resta 'd lòn ch'a-j ven! (a rispond) Pronto? A l'é torna chiel? ... (sarcastica e tut d'un fià) Si? Brav, i vëddo che pian pian a ancomensa a capì! Sta vòlta a l'ha lassà passé na bon-a minuta prima 'd ciamé torna, ma noi i s'antendìo parlé d'un pàira d'ore. A sà, n'ora a l'é quandi che la lancëtta longa dla mostra a fà 'n gir complet. Cola longa, nen cola curta, neh! dësnò a passo dodes ore e noi i sarìo a deurme e i podrìa anche dëstacheine quatr ëd cole giuste, mé car monsù Coevede. A l'ha capì? Sù da brav, ch'a fasa 'n cit ësfòrs e a capirà!.........Mi nò, mi! ch'i veuj nen fé la spiritosa! A më smija ch'a sia chiel pitòst ch'a veul pijene an torta! ....(d'anrabià) Còòòòsa!?! A dis ch'a veul ëvnì con sò avocat!?! Ma ch'a ven-a con chi ch'a veul, balengo d'un balengo!!! Mandeme sò avocat mach përchè i l'hai spiegaje come ch'as les l'ora sù na mostra! I-j na mando tre d'avocat mi, torolo!...........Ah! Adess a l'ha capì con chi ch'a l'ha da fé, eh? e am ciama scusa. A l'é pijasse paura, eh? (A Mino) A l'ha dime: "Scusa, lassa ch'i më spiega" (al telefono)Gnente! Tròp tard! Ch'a ven-a sì a scusesse, quandi ch'a-i sarà mé òmo! E dël "ti" ch'a-j lo daga a soa sorela, maleducà! E ch'a telefona pì nen che tant i-j rëspondoma pa pì!(e giù 'l telefono)(a Mino)Varda ch'a l'é peui già 'n bel tipo chiel-lì. Prima a dis ch'a veul ëvnì con sò amis avocat e quandi mi i-j rëspondo che d'avocat mi i-j na mando tre, a ritira tut e a dis ch'a l'ha nen mnassame! Basta, adess i vado dë 'd là a buté sù da mangé tant chiel-lì a telefona pì nen ëd sicura. (a seurt)


Sen-a Quinta

Gelsomin

Gelsomin      - (a continua a lese për pòchi second, peui a àussa lë sguard dal giornalin. A s'anlumina e) Onorevol! (pausa) A son-a pròpi bin neh! Onorevole Vercingetòrige Gallo Battitore! (pausa) Parla pa, che onor! (pausa) E anche 's nòm, Vercingetòrige, ch'a l'é mai piasume përchè ij compagn dë scòla am pijavo sempre an torta, adess a ven a taj. Àutr che galucio spiumà, come ch'am ciamavo! A l'é tornà Vercingetorige, condottiero dei Galli! Trema Roma! (a s'àussa an pé e as buta an pòsa davanti a lë specc)Onorevole Vercingetorige Gallo Battitore! Con un nòm parèj j'autri a capisso sùbit ch'a l'han da fé con na përson-a seria e amportanta ch'a sà fesse rispeté. (a fà le preuve) Onorevol, a përmëtt na paròla? Ch'am disa bravòm ma an pressa ch'i l'hai na riunion amportanta! Opura. Onorevol, a-i sarìa mé fieul che..... Nen adess bon-a dòna, nen adess! A më speto al riceviment dal President. Ch'a passa doman o ch'a-j lo disa a mè segretari. (come anluminà da n'ideja) Ah, eccò, giusta, Giulio Cesare! Giulio Cesare, pòrt-me la borsa dij document! Giulio Cesare, ciam-me la machina! Giulio Cesare, vame a caté ij sigaret! (a-i pensa na minuta) Ansi nò, i lo ciamerài Romano, sò ters nòm, parèj barba Savòjardo a sarà fin-a pì content! Romano, port-me 'l café! Romano vame a pijé ij francoboj! (as fà na bela rijada) E chiel am rësponderà: "Si, Vercingetorige, a j'ordin!" e via 'd corsa a feme la comission. Ma mi i lo ciamo sùbit andaré e i-j diso: "Ch'it përmëtte pì nen ëd ciameme për nòm, capì? I pretendo nen ch'it im ciame Onorevole Gallo Battitore, ma giusta përchè it ses mé cusin prim it peule ciameme onorevol e basta." E chiel: "Va bin, onorevol, ch'a më scusa" E mi ch'i son grassios i-j dirài: (con un ton  paternalistich) "Scusà Romano, scusà, ma adess va da brav e fërm-te nen an gironda a ciaciaré con j'àutri portaborse che i l'hai da scrive 'l mé dëscors për doman a la Camera ma i pàiro nen parèj it im lo scrive ti." (àutra rijadin-a, peui, con ton professoral)Eh, a venta manten-e la distanse, mé car Romano, 'dcò s'i soma parent e....., come a l'ha ciamane 'l nodar?, ah, si! "Coeredi" (as fërma come fulminà, peui)Cris-ce!......Coerede! (ciamand fòrt) Mama, mama......

Sen-a Sesta

Barbara e Gelsomin

Barbara        - (da fòra sen-a) Còsa a-i é!

Gelsomin      - It sas col Coevede?

Barbara        - (fasend-se an sl'uss con un lasagnor an man) A l'é già rivà? Adess i-j na dëstaco quatr!

Gelsomin      - Ma nò! Andovin-a chi ch'a l'é?

Barbara        - Chi a l'é?

Gelsomin      - A l'é Giulio Cesare!

Barbara        - Ma fà 'l piasì. Chiel-là as ciama Degalli 'd cognòm, nen Coevede.

Gelsomin      - Ma nò, a l'ha ciamalo parèj 'dcò 'l nodar ancheuj, It n'arcòrde pì nen? Quandi ch'a l'ha fàit ël verbal dla letura dël testament a l'ha dije a soa segretaria: "Signorina, scriva che sono presenti entrambi i coeredi Gallo Battitore Vercingetòrige e Battitore Degalli Giulio Cesare Romano." Coerede a veul dì chi soma tuti doi eredi 'd barba bonanima

Barbara        - Is-cianin! E già! Giulio Cesare a parla con la evve al pòst dla erre! E adess come i la rangioma? Chiel-lì a dev giutete e mi i l'hai ansultalo.

Gelsomin      - Fomse gnun problema, mama! Chi a l'é ch'a l'é l'onorevol? Mi! E antlora i-j dirài che........ che........ (a sà nen còs dì)

Barbara        - ......che...... prima 'd pijelo come pòrtaborse toa mama a vorìa vëdde se........ se........(a sà nen còs dì)

Gelsomin      - (anluminand-se).....se a capiss le còse sùbit.... e......

Barbara        - ....e...... e se a l'é 'd bon comand! Eccò, i-j diroma parèj!

Gelsomin      - (serio) E ch'a la fasa nen tant longa col monsù, dësnò gnanca come  pòrtasigaret i lo pijo nen, àutr che pòrtaborse! E adess im na vado a giueghe al balon con j'amis chè da doman i l'hai da ancamineme a studié da onorevol. Ciao (e a va vers la pòrta con le pantofle ai pé).

Barbara        - Gelsomin, gioja 'd mama, le scarpe!

Gelsomin      - (d'an sla pòrta) I j'hai  ant lë "spògliatoio", al camp!

Barbara        - Ma mi i disìa nen cole da balon! It vëdde nen ch'it seurte con le pantofle?

Gelsomin      - Oh già, che fòl! Còsa it veule mama, con tuti sti pensé da onorevol ch'i l'hai an testa..... (a va dë 'd là n'àtim a butesse le scarpe)

Barbara        - Pòvr cit, va! Për sostenlo, stasèira i-j farài un bel sambajon con tre euv! E da doman, a disné e a sin-a sempre bacalà! Ël sautissé a l'ha dime che a l'é 'n pèss pien ëd forfora ch'a fà vnì anteligent. A mé Gelsomin a jë vnirà un servel, da dotor!

Gelsomin      - (rientrand con le scarpe) Ciao! (e a seurt)

Sen-a setima

Barbara

Barbara        - (da sola) Va, va pura Mino che toa mama, forse a l'ha già trovà la manera giusta për giutete. I-j na parlerài a Censo adess ch'a riva. (an silensio a ardrissa la stansia butand a pòst le cadreghe e rangiand ël tapiss dla tàula peui a va vers la cusin-a. As fërma andecisa, peui a torna andarera fin-a al telefono e)Ma nò, a l'é inùtil speté ch'a riva a ca Censo! I-j telefono bele mi. (as gava d'an sacòcia 'l tòch ëd giornal ch'a l'avìa s-ciancà e a les) "Amore, affari, salute, avventure, carriere!" Eccò, pròpe carriere, lòn che an serv a noi. "Dal misterioso Pakistan, la Chiromante-maga-veggente-sensitiva Poòsa Sìlgran! (a và pronunsià marcand l'acent an sla i) Metodi ultramoderni di divinazioni anche a domicilio. Materializzazioni spiriti sul posto! Catalogo di 999 spiriti contattabili immediatamente! Fantasmi per ogni esigenza! Consultateci. Approfittatene! Telefono 144.144.144 Lire 5700 al minuto più Iva." (a comenta) A l'é 'n pòch cara neh, ma për mé Gelsomin, për vëddlo onorevol, sòn e d'àutr! (a fà 'l numer)......Pronto? Che mi scusi, c'é la chimaran..... la chiriman...... la chitaram......... la maga? .........Ah, a l'é impegnatissima? Che senta, tòta, non potrebbe disimpegnarla na minuta. È che vorrei parlarci di mio figlio. Sà, deve andare a fare l'onorevole a Roma e ci bisogna un pussone di quelli marca leone....... Chi son mi?.... I son madama Gallo Battitore, via dei Farinelli 35 ..........Un appuntamento tra tre mesi? Eh no, tròp tard. Abbiamo un poco di pressa sà, le elessioni sono da sì un anno. Non si potrebbe fare un poco prima?......... Ah, c'è da pagare un supplemento per l'urgensa? E quanto fà? ............ Bòja fàuss! Tanto così? E và bene và, una mamma per un figlio è pronta a tutto! Quando che viene allora la maga da me?......... Cosa a serca?........Che senta, tòta, prima mi dia da mente a me poi serchi pure il buco sull'agenda. .......Ah, a trovato un buchetto? E cosa me ne infà a me del suo buco sull'agenda! Su da brava, tota, lo stuppi in pressa e mi dica quando viene la maga........Da sì mes'ora?!? Ma non era impegnatissima?........(a ripet pian, stupìa 'd lòn ch'a-j dis chi a-j rëspond, sensa capì) Si, ma ha un buco?!? (peui al telefono) Ma, ch'a scusa, dcò la maga a l'é foratà?..............(dòp la spiegassion, an rijand) Oh, ma che fòla ch'i son! Che mi scusi neh, tòta, ma non avevo capito. I chërdìa che i fusse pien-e 'd rat an col ufissi! (a rij torna) E a và bin và! Ma "l'ora degli spiriti" a l'é nen la sèira, quando che è notte?......... Come a dis?....... Ah, i vostri spiriti funzionano 24 ore al giorno...... Però?........ Sì, i preferisso, grassie!....... Antlora stasèira a neuv ore?......Brava, cerea! (a dëstaca la comunicassion e fërtand-se le man) Bin costa a l'é fàita! Parèj i l'avroma nen damanca dl'agiut ëd col antipatich montà 'd Giulio Cesare! Përchè "Parent, serpent" com'as dis! A-i son sentmila lire d'urgensa da paghé, 'n pòch cara neh, ma ij sòld i-j pijerài da coj ch'i son butame da part për ël plissòt, tant prima ch'a sia Natal......e peui con ij miliard dl'eredità im na catrài për parèj ëd plisse! Sah, ch'i vada a vëdde se la tofèja dij faseuj a miton-a. (a seurt)

Sen-a ch'a fà eut

Censo, Bella peui, a temp, Barbara

Censo            - (intrand ant ëca)Prego,tòta, prego, ch'a s'acòmoda. (fòrt për fesse sente) I son mi, Barbara!

Barbara        - (da fòra sen-a) It ses tornà?

Censo            - (a ton) Nò, i son ancora al cafè! (da sol) Che domande!! (a Bella) Ma ch'a s’anseta, tòta.

Bella             - (bela fija, giovo, eleganta e provocanta ma bòrgna come un tarpon. Marciand a s'antrapa ant ij mobij e ant le cadreghe. A l'ha na machina fotogràfica e na vintequatrore d'ant dova a gaverà peui lòn ch'a-j serv për scrive. A scriv e a les butanda j'euj quasi tacà al feuj bele se 'n pàira d'ociaj, tacà a 'n bindel d'un color motobin visìbil, a-j pendo dal còl. Pen-a intrà a pòsa tut an sla tàula tastand prima con le man e, a l'anvit ëd Censo, as seta sercand con la man la cadrega. A veul parlé an piemontèis ma a l'é pa bon-a e quindi a-j dà al dëscors na cadensa dròla dovrand paròle italian-e con desinensa an piemontèis. A van pronunsià parèj come ch'a son ëscrite) Grazie monsiù..... monsiù?

Censo            - Censo. Censo Battitore.

Bella             - E parèj suo fieul a l'ha eredità più di due miliard?

Censo            - Eredità! Nen pròpe eredità. Sti sòld a-j pija mach se a riess a diventé onorevol. Ma ch'a scusa na minuta, tòta, che i ciamo 'dcò mia fomna parèj a la conòss. (a và an sla pòrta e a ciama fòrt ma con dossëssa) Barbara, ven da sì che i l'oma 'd visite.

Barbara        - (da fòra sen-a, come a parlèissa da sola) Chi sà che rompaciap a l'ha rabastame ant ëca ancheuj (peui fòrt) I l'hai da pronté sin-a, daje ti da bèive a tò amis che peui mi i rivo. Ël pinton dël barbera it sas anté ch'a l'é!

Censo            - (a Bella) Ch'a la scusa neh, tòta, ma quandi che a travaja an cusin-a a-j dà da ment a gnun.

Bella             - A fà niente monsiù Bruciacuore.

Censo            - (precisand) Battitore.

Bella             - Lassuma che finissa. Intanto ciaccieruma un pò nui dui, monsiù Ballatore.

 Censo           - Battitore. (peui, sempre dossman, fòrt a la fomna) Ma a l'é nen un mé amis! Ven dë 'd sa, lesta. A l'é na bela tòta, na giornalista.

Barbara        - (sempre da fòra sen-a) E mi i son Gina Lollobrigida! I l'hai dite che i l'hai da fé. Dòp i ven-o.

Censo            - (artornand a setesse davzin a Bella) Ch'a scusa, ma a l'è pì fòrt che chila. (dòp che Bella a l'ha faje un segn come dì "Passiensa, a fà gnente") Còsa che i peuss eufri-jë? Un cafè......cheicòs ëd doss..... o a preferiss cheicòs ëd fòrt?

Bella             - Niente per adess, grazie! Prenderuma qualcosa dop, cun sua...... come che si dis già in piemontèis? ah, si, cun sua fommena, monsiù Banditore.

Censo            - Battitore! Ma ch'a scusa a l'é 'n pòch ciòrgna chila? Im ciamo Battitore!

Bella             - Purtrop al prim impat con una persuna scunosiua mi emossiuno una frisa come as dis a Tiurin neh, e si accuiss il me difet di nen ricordeme mai i cugnom, monsiù Batticuore.

Censo            - (da sol) I ancamin-o a vnì nervos. (fòrt) Battirore! Ma s'a-j ven dificil, ch'am ciama për nòm: Censo.

Bella             - Okey monsiù Cesto.

Censo            - Censo.

Bella             - Cento?

Censo            - (armoniosament, sù doe nòte musicaj) Ceen - sooooo

Bella             - Ah...... Censo.

Censo            - Censo, Certo!

Bella             - (a ripet come a l'avèissa capì) Monsiù Certo! Ma è facilissim! Come dire certament....... Certo! Monsiù Certo!

Censo            - (scoragià) Ch'a lassa perde ch'a l'é mej dësnò sì i andoma avanti fin-a a Natal. Tòta, ch'a s'lo scriva s'ùn papé. Forse a-j ven pì facil s'a lo les.

Bella             - Giust! (a taston a serca la valisëtta, a la deurb e a pija un quaderno e na piuma) Dunque chiel è monsiù..... veduma se mi ricordu bin...... ah, ecco: Cerco..... Banditore....

Censo            - (an sl'istess ton come se a fussa n'anonsi comercial)......voce stentorea, parlantina sciolta, bella presenza, militesente, miti pretese...

Bella             - (an rijand).......in possesso tamburo...... (peui a vëdde la fàcia bruta ch'a fà Censo) Oh, mi scusi. Ho turna sbaglià?

Censo            - (d'anrabià) Nen "torna", sempre! (a vëdde la tòta an pòch sagrinà as calma na frisa) Tòta, i-j lo diso ancora na vòlta, peui basta. Ch'a scriva. Im ciamo Cen-so Bat-ti-to-re.

Bella             - (a arpet mentre ch'a scriv) Censo Battitore.

Censo            - Oh, là, a la bonora. I soma rivaje! Adess ch'a s'lo ten-a lì davanti 's feuj parèj a s'antrapa pì nen. (na cita pàusa) Però na giornalista a dovrìa esse pì dësgenà, second mi, ant coste còse.

Bella             - Mi scusi, ma come le ho dit, l'emossiun.......Sà, sun alle prime arm come giurnalista......ho intraprendù da poch questa prufessiun... anzi custa è la mia prima intervista, neh......Eh, si, prima, per paghé gli studi, battevo la strà.

Censo            - (alarmà) A batìa an sla strà?!?

Bella             - Sì, cercavo client.

Censo            - (da sol) Ommi pòvròm! Fortun-a che mia fomna a l'é dë 'd là! (fòrt) A....a sercava dj'òmini?

Bella             - Òmini, fommene, chiunque voleissa esse mè client.

Censo            - (a comenta da sol) Òmo, fomne......bòja fàuss che bel element! (fòrt) Antlora a fasìa la vita!

Bella             - Certo, na vita, sapesse! ot, des ure al di!  E poi la seira, dopo na telefonà, anche a cà dei client.

Censo            - (da sol) Mama mia chi ch'a l'é capitame! (fòrt) Na squillo ansoma!

Bella             - Uno squillo?!? Eh bisognava far squillé per parei il campanel perchè quando sentivano che c'era una che vendia enciclopedie non volevano mai farsi trové.

Censo            - (as sent mej e, da sol) Cribio, che bàilo! (fòrt) Ah, lei vendeva enciclopedie?

Bella             - Enciclopedie, libri, curs d'informatica ecc... ma si guadagnava poch.

Censo            Basta, tòta, a l'è mej ch'am conta pì gnente. Ma përchè chila a parla an sta manera dròla? A l'é nen italian e gnanca piemontèis!

Bella             - Mi vòj amparé il vostro dialet!

Censo            - Lingua nen dialet! E antlora ch'am daga da ment. S'a veul amprendlo da bon ch'a frequenta quàich cors ëd piemontèis, përchè parlelo parej come ch'a fà chila a ris-cia 'd dësprende l'italian sensa amprende 'l piemontèis! Ch'am disa pitòst come ch'as ciama e për che giornal a travaja.

Bella             - Vede cosa cumbinu mi?. Non mi sun nemmeno presentà. Io sun.......

Barbara        - (an col moment a ven an sla pòrta e a fërma 'd colp, sorprèisa 'd vëdde ch'a-i é dabon na tòta. Peui, sercand ëd rangesse 'n pòch ij cavèj e gavand-se lë scossal, a ven avanti con un soris anterompend ël dëscors)  Ma Censo, it podìe dcò dim'lo ch'a-i era sì na tòta!

Censo            - Ma s'i l'hai ditlo. (a Bella) Nen vera tòta? (Bella a fà che 'd si con la testa)

Barbara        - Mi i chërdìa ch'i të schersèisse come tò sòlit. E chi a l'é sta tòta?

Bella             - Mi sun Bella.......

Barbara        - Modesta nèh!!

Bella             - ....Bella Vista Lanotte. Bella di nom, Vista da part di mamma e Lanotte da part di papà (a rijola për la batùa). Mi travaio per la "Gazzetta di Moncanino" e per l' "Eco di Bricco Palucco". (a s'àussa për dé la man a Barbara, ma, bòrgna come ch'a l'é, a-j la spòrz a Censo).

Barbara        - (sarcàstica) Bella vista di notte? Ma s'a s-ciaira gnanca bin ëd dì! (peui tuta grassiosa) Oh, ma che piasì 'd conoss-la! Mi i son Barbara (a Censo) Ma it l'has ancora nen ufrje gnente a la tòta? (a Bella) A savèissa che balòss d'un òm ch'i l'hai! A pensa mai a gnente! Ch'a lo scusa, nèh! A lo pija 'n cafè? (Bella a rifiuta) No? Un bicierin ëd Marsala antlora o a preferiss d'àutr?

Bella             - Se ci fuss un whiskyno, madama...... madama..... (a taston a serca 'l feuj e, butandis'lo tacà j'euj a les) madama Battitore.

Barbara        - (risentìa) Madamin prego! Madamin Battitòre, che mia mare madòna a l'é ancora an vita! (a Censo) I sai pa s'a-i na j'é ancora 'd lolì da bèive!

Censo            - (a s'àussa lest e a và a pijé na bota 'd whisky e doi bicer) Certo ch'a-i na j'é! I na pijo un dcò mi!(e a versa da bèive)

Barbara        -(a Censo, pian për nen fesse sente da Bella)It perde mai un colp ti, nèh quandi ch'a-i é da bèive! (a Bella) Ma che sorprèisa, na giornalista a ca nòstra. Antlora, somne diventà famos?

Censo            - I l'hai trovala sì sota ca nòstra che a sercava 'd noi, parèj i l'hai fala intré. A l'ha dime che a sà dl'eredità e a veul fé n'antervista a nòstr Mino.

Barbara        - Ma sicura! Darmage ch'a l'é nen present. Ma come a l'ha savulo chila dl'eredità?

Bella             - I giurnal hanno i lur informatur, madama Bas....Ban.....Bar....(a serca torna 'l feuj a taston ma a lo treuva nen)

Censo            - Battitore

Bella             - Grazie, madama Battitòre.

Barbara        - (a precisa sëcca) Madamin!

Bella             - (ch'a pensa che 'l "madamin" a sia për chila) Nen madamin, mi sono ancora tòta, madama!

Barbara        - (sëccà) Madamin! Madamin! I son mi chi son madamin e nen madama! A l'ha capì? I l'hai già dijlo prima!

Bella             -  (pasianta) Va bin, che s'arabia nen, madam..... signura! Il direttur appena l'ha savù mi ha invià qui per farvi un servizio.

Barbara       - Capì. Ch'a ringrassia sò diretor, ma  ij travaj 'd ca i m'je fas da 's për  mi che i l'hai damanca 'd gnun.

Bella             - (a rijola) Spiritosa la madama. (a vëdd Barbara ch'a la varda 'd brut) Ah, si! Min, min, madamin!

Censo            - Barbara, fé 'l servissi a veul dì fé n'articol! (a Bella) A podrìa nen torné pì tard o doman, tòta? Përchè nòstr fieul a-i é nen adess. Se noi i soma quandi che chila a ven torna, i lo foma speté.

Bella             - Sì, poss turné duman, ma intant, per prepararme bin l'articul, potreste dirme quaicos vui neh di vostro fieul. Io pio appunt e poi...... (antramentre ch'a parla a serca a taston la valisëtta, a pija un blòch nòtes e na piuma e, tnisend ël papé tacà a j'euj, a scriv lentament)

 Barbara       - (tut d'un fià) Ma sicura! I-j na parlo mi dël mé Gelsomin! A l'é tant un brav fieul, a savèissa! Peui a l'é studios, ma parèj studios, che gavà cole dontre ore al di ch'a và a gieughe al balon da portié con j'amis, a sta sempre ant soa stansia a studié. Ch'a pensa che a sà tut a memòria 'l calendari dël campionato dle partìe a balon. Ch'a preuva a ciameje, ch'a preuva! Ch'a-j ciama quandi ch'a gieuga, sì chi sai mi, për esempi........ la Sartòira col Turin o.......

Censo            - .....Sampdòria Tòrino!

Barbara        - E anteromp nen sempre për piasì. Tòrino o Turin a l'é l'istessa ròba. La tòta a l'ha capì! (a Bella) Opurament la partìa dla Juve con la Galanta.

Censo            - L'Atalanta.

Barbara        - Talanta, Balanta, Calanta, Galanta,! A l'é l'istess. Pa vera tòta?

Censo            - (as fà na bela rijada)

Bella             -  (a Censo) Non si preoccupi. Ho scriviù tiutt, poi cuntrollu cun calma. Stia tranquil monsiù Cesto?

Barbara        - (nervosëtta a Censo) Certo! La tòta a l'ha capì!

Bella             - Oh mi scusi. Monsiù Certo.

Censo            - Censo! nen Certo. Ancaminoma nen torna con sta musica, neh. Ch'a lesa lì!

Bella             - (a serca a taston ël feuj, a lo guarda, peui) Ah si, Censo...Censo Battitore.

Censo            - Oh brava là! E ch'a s'lo dësmentia pì nen. Ma, ch'a scusa, përchè ch'as buta nen j'ociaj?

Bella             - I l'hai cercà tant stamatin neh, ma li ho nen truvà!

Barbara        -Tòta? E coj-lì còsa a son! (e a-j mostra j'ociaj ch'a-i pendo dal còl) Ma a l'é sicura 'd ciamesse Bella Vista Lanotte chila? Si? A sarà pro!

Bella             - (sorprèisa) E custi da dove arivan?

Barbara        - A l'avrà portai-je 'l Bambin staneuit! Giusta për deje n'ideja 'd come ch'a l'é grassios e inteligent mé Mino i podrìa ancaminé a conteje 'd quandi ch'a l'avìa pen-a doe sman-e. I j'era ancamin che i lo cambiava che a l'avìa sporcà e i l'hai dije: "Salopèt, it l'has fane pòca. Varda 'd nen femla torna pen-a cambià, neh, mé bel ratin!" Ebin, chiel a l'ha vardame con doj ujet furb e zichin-zichèt, zach! A l'ha famne un pàira d'etto d'amblé! A l'avìa già capì lòn ch'i-j disìa. Capì, tòta, che 'd sust ch'a l'avìa bele da cit mé Gelsomin!

Censo            - Ma Barbara, còsa ch’ it i-j conte!

Barbara        - Ciuto ti, che coste a son finësse che mach le mame a capisso!

Censo            - Ciamje finësse! (a Bella) Còsa a na dis chila?

Bella             - No, no! Và bin parej. Per un articul ben fat, tiut i particular servono e sun interessant.

Barbara        - Ah, a l'ha damne tante 'd sodisfassion mé cit! Eh, i n'avrìa për parèj da contejne! Peui, a savèissa, a l'é pien ëd sentiment! Giusta jer ch'i fasìa 'n pòch ëd polissìa ant la sofia, a son ëvnume an man ij lìber e ij quaderno 'd quandi ch'andasìa a le alimentar. I l'hai trovà un sò componiment e, lesendlo, a l'é vnume da pioré da comovent ch'a l'é. Ansi, ch'a guarda, na minuta e i vad dë 'd là a pijej’lo, parèj a lo les dcò chila e a peul giudiché. (a s'àussa e a và via 'd corsa)

Bella             - Và bin, tutto serv per colurì.

Censo            - Ma lassa perde Barbara! (a Bella)Ch'a bèiva tòta, ch'a beiva!

Bella             - Grazie! (e a beiv sò bicer ëd whisky ëd colp)

Censo            -A vëdd, tòta, nòstr fieul a l'é pro un brav fieul. Soa mama a lo vëdd ëspecial ma a l'é un fieul normal. Oh, ringrassioma Nosgnor, neh, ëd lòn ch'a l'ha dane, ma a l'é un ch'a s'la pija con calma, da tranquil. A l'ha nen la grinta, la decision ant ël fé le còse ch'a serv për butesse an evidensa, për fé carriera. E, antlora, come ch'a fà un parèj a vince le elession e andé onorevol a Roma? E se a diventa nen onorevol, ciao eredità!

Barbara        -(intrand)Eccò sì ch'i l'hai trovalo

Censo            - (continuand sò dëscors) A-i andarìa n'agiut ëspecial da l'àut!

Barbara        - E chi a l'ha dite ch'an riva nen? (a Bella) Ch'a lesa tòta e ch'am disa s'i l'hai nen rason!

Bella             - (as fica j'ociaj e a les bin scandì 'l feuj ëd quaderno che Barbara a l'ha passaje):

                     "Parla del tuo Natale e confrontane due da te vissuti"

                                                       

                                             "Svolgimento"

"Il Natale che conosco io sono due: quello che si fà festa e non si và a scuola e quello che è mio zio fratello di mia mamma. Sono tutti due allegri e felici ma a mio papà piace solo quello del giorno di festa perchè dice che viene solo una volta l'anno e invece l'altro c'è tutti i giorni. Poi mio papà dice anche che forse siamo stati cattivi perchè il Natale, cioè il zio, ci porta sempre in regalo solo stracci sporchi che la mamma lava e poi glieli dà indietro.

A me mi piacciono invece tutti due i Natali. Quello che si fà vacanza mi piace perchè così posso fare quello che voglio e giocare e guardare la tv e poi si mangia il torrone e il panettone e si beve il spumante con le bollicine che smangiano nel naso e in gola. Poi si prendono anche i regali che sono belli e fanno venire voglia di toccarli cuando sono nella scatola ma dopo un poco mi stancano perchè sono diventati vecchi e non sono più nuovi.

La mamma e il papà mi dicono sempre che quando erano piccoli come me erano più bravi e i giocattoli non li rompevano subito ma li favano durare da un Natale all'altro.

Io ho capito il perchè. Perchè stavano in campagna e non potevano buttarli dal sesto piano come me che stò in città.

Anche il mio zio Natale mi piace a me anche se non mi porta regali, ma lui mi racconta sempre delle belle storie che lui inventa e poi suona la chitarra e quando che ha voglia pittura dei quadri.   

Mia mamma li vuole bene e dice che è un artista ma mio papà dice che è un artista sì, ma a farsi mantenere.

Il mio zio Natale và anche in bici da corsa ma non ci à il fisico e quando torna a casa è stirato e ha gli occhi che piangono e dopo la doccia si stravacca sul letto e russa tutto il giorno. Mia mamma si sagrina e dice che un giorno o l'altro li scoppia il cuore al mio zio, ma mio papà gli dice di stare tranquilla perchè i parassiti sono insetti e non hanno cuore.

Noi siamo una bella famiglia che tutti si amano e passano insieme il Natale e mio papà è molto bravo perchè invita sempre mio zio a passarlo insieme a noi e anche se gliene dice tante ogni anno gli fà un regalo.

Quest'anno al mio zio ci ha regalato un bel libro illustrato di un esploratore intitolato: Fatti una slitta e vai al Polo Nord.

A mia mamma ci sono venute le lacrime ai occhi.... per la  commozione.

Ecco i miei due Natali."

Barbara        - (a la fin dla letura, comòssa) Eh, pòvr Natale! Un fieul d'òr! Pa vera Censo? Adess purtròp a l'é pì nen con noi.

Bella             - Oh, mi dispias! È stato un incident?

Censo            - (sarcàstich) Pì che "un incidente" a l'é stàit "un incintante" (e a mima la pansa gròssa) "gravido di conseguenze". A l'é partiss-ne pì che an pressa e a peul pì nen torné da ste part. 

Barbara        - (na bruta ociada a Censo peui a Bella che a jë spòrz ël feuj) Ch'a lo ten-a tòta, ch'a lo ten-a pura, parèj a s'lo còpia. A m'lo rend peui quandi ch'a ven torna. A l'ha vist che sentiment ch'a l'ha mé fieul! Ma chila a dev torné e parlé con chiel, conòss-lo. Peui a scriv un bel articol e i lo foma andé dcò an television. A conòss quaidun, chila, ant la television.

Bella             - Oh, si! Un mio cumpagn di studi. È entrà da poch in Rai come fatturin, ma è decis a fé carriera.

Censo            - Speta Vigin che mi i rivo........

Bella             - Non si chiama Vigin ma Orlando.

Censo            - Oh antlora a l'é tuta n'àutra ròba!

Barbara        - Sempre spiritos ti, neh!

Bella             - (aussand-se a cheuj soa ròba e a la rangia ant la valisëtta però a dësmentia 'l feuj dj'aponti an sla tàula) Bin! Allura  mi verrìa duman pomerigg vers le tre se và bin per vui.

Barbara        - Brava e mi i-j lo fas trové sì!

Bella             - (a saluta e a strenz le man a Censo e a Barbara peui, compagnà a la pòrta da Censo a seurt mentre che Barbara a pija la bota dël whisky e a l'ardrissa ant la chërdensa, peuj a pija ij bicer e a-j pòrta an cusin-a. Censo a rientra sùbit an sen-a e a serca 'n lìber da lese. Trovalo a s'anseta)

Sen-a ch'a fà neuv

Barbara e Censo

 

Barbara        -(a rientra an sen-a e as buta a rangé dabin 'l tapis an sla tàula, ma prima a lo sopata an ària e a l'é lì che dal tapis a casca an tèra 'l papé dësmentià da Bella. Barbara a lo cheuj e a-j lo spòrz a Censo.) {Se 'l feuj a robatèissa vers Censo a l'é lògich ch'a s'lo cheujerà bele da 's për chiel}A l'é tò 's feuj?

Censo            - (vardand ël feuj) Teh, varda sì! Cola giornalista a l'é nen mach bòrgna, ma dcò smemorà.

Barbara        - Përchè?

Censo            - A l'ha dësmentià 'l feuj andova ch'a së scrivìa j'aponti. I-j lo darài doman.

Barbara        - Les, les lòn ch'a l'ha scrivù!

Censo            -    (lesend lòn ch'a l'ha scrivù Bella) "Il giovane si chiama Gino ed è un bravo ragazzo che studia e gioca a pallone come portiere in un campionato sponsorizzato dalla sartoria Galante di Torino". (a rij)

Barbara        - Ma còsa ch'as seugna chila-lì?

Censo            - Për fòrsa, it l'has parlaje dla partìa Sartòira Turin e Juve Galanta! Ma andoma avanti.

                                   "Fin da neonato si è rivelato di pronta intelligenza tanto da andare di corpo a comando predeterminandone anche il peso richiesto." (an rijand) Ah costa peui!

Barbara        - Ma a l'é fòla chila-lì?

Censo            - E sent sì: "Non gli fà difetto la sensibilità di cuore e lo dimostrava già in un componimento scolastico delle elementari ove descriveva la dolce e affettuosa atmosfera familiare dominata dalla figura dello zio Natale, amato da tutti in famiglia, generoso nei regali, grande artista ed esploratore del Polo Nord, che ha vissuto con loro, sino a quando un incidente, gravido di conseguenze, l'ha strappato prematuramente all'amore dei suoi cari". (a rij ëd gust)

                                  

Barbara        - Pì che Bella Vista Lanotte cola-lì a dovrìa ciamesse Vera Pòca Luce!

Censo            - (a và avanti a lese) "A detta del padre, Gino, è calmo, posato e tranquillo ma deciso a fare carriera e a vincere la consultazione elettorale potendo anche contare su un aiuto che gli verrebbe da personalità altolocate." (cita pàusa vardand sorprèis la fomna) Ma a l'ha capì pròpi gnente sta gnugna!

Barbara        -  L'ultima part a podrìa dcò esse vera! As sà mai, quaidun dij nòstri vej a podrìa dcò giutelo da lassù!

Censo            - Ma fame 'l piasì!

Barbara        - Adess ven dë 'd là con mi ch'it im giute a pieghé ij linseuj e le tende ch'i l'hai lavà! (a fà për seurte)

Censo            -          (aussand-se a bofa) Ma pròpi adess?!

Barbara        - (as fërma an sla pòrta) Ven, lesto! (a lo fà seurte peui, al pùblich, an manera catedratica) La fomna a dev sempre avèj l'ùltima batùa! (a seurt)

S I P A R I


SCOND AT

La sèira dl'istess dì. La sen-a a l'é la midesma dël prim at. Censo, Barbara e Gelsomin a l'han pen-a finì 'd mangé sin-a. Gelsomin a l'é torna stravacà an sla poltron-a e a l'ha "Topolino" an man. Censo a l'é ancamin ch'a dëspronta e a rangia tovaja e sarviëtte ant ël tirol. A l'é anrabià e as vëdd da come a deurb e a sara 'l tirol. Barbara a ramassa via le fërvaje drocà an tèra. 

Sen-a prima

Barbara, Censo e Gelsomin

Censo            - (d'anrabià) Ma varda s'as peulo campesse via ij sòld parèj! Con na chiromanta peui!

Barbara        - (a Censo) Sah là! Adess a-i é pa damanca ch'it anrabie parèj. I l'hai vist la reclam an sël giornal e i l'hai pensà bin ëd telefoneje a sta chimaran.....chiriman......chitaram.......chircatram.....a sta maga lì.

Censo            - (come anzora) It l'avìe da speteme mi e i lo decidìo ansema, s'a l'era da ciamé! E quandi ch'i son rivà it podìe almeno dim'lo sùbit!

Barbara        - (pasianta) E a và bin. It l'has rason, ma i son dësmentiamne. E peui i soma butasse a ciaciaré con cola giornalista e a l'é passame d'an ment. Ma it vëddras. A l'é un-a an gamba. Na vera maga ch'a ven diretament dal Pakistan! Is na  pentiroma nen!

Censo            - (come anzora) Sent mila lire sgairà! Sent mila lire ch'a podìo serve për quaicòs ëd pì ùtil.

Gelsomin      - Eh si! I l'avrìa pròpe damanca d'un pàira dë scarpe neuve.

Censo            - (un pòch pì calm) È, it vëdde?

Barbara        - (A CENSO) Ma s'i l'hai pen-a cataj-jë saba passà!

Gelsomin      - A mi am servo cole da balon!

Censo            -(sarcàstich)Eccò, brav! Cola si ch'a l'é n'esigensa "inderogabile"!

Barbara        - (a Mino, dossa) Preocupte nen, gioja! Con ij miliard dl'eredità it podras catete la fàbrica dle scarpe da balon. (a Censo, decisa) E peui, se la maga a fonsion-a, i l'avroma nen da ciameje agiut a col montà 'd Giulio Cesare. Pa vera? E ste sent mila lire i-j pijo dai mé risparmi për la plissa! I peuss si o nò sacrifiché quaicòs për mé fieul?

Gelsomin      -  Grassie mama. Pen-a ch'i l'àbia ij miliard, it na cato peui mi a dosen-e 'd plisse 'd vison!

Censo            - (con fàussa preoccupassion) Tèh, i lo savìa! Fàbriche dë scarpe, dosen-e 'd plisse! Eh? I l'eve vist! I soma già bele mangiasse ij miliard ant un gnente e i soma torna pòver!

Gelsomin      - Stà tranquil, papà! Con ël mé stipendi da onorevol........

Censo            - (a lo anteromp rijoland) È, è, campa caval...... Va avanti a lese sempre "Topolino" ti e a sarà dificil che a toa mare it i-j cate fin-a mach un còl  ëd tarpon, àutr che le plisse 'd vison! (a Barbara) E quandi ch'a vnirìa sta... sta... mincion-a-torolo?

Barbara        - A sarà sì a momenti.

Censo            - (da fàuss anrabià) Eccò, bin! Gnanca 'l temp ëd pijé 'l cafè!

Barbara        - Ma s'it l'has mai pijalo 'l cafè la sèira!

Censo            - (come anzora) Ebin? Stasèira a l'é vnume veuja dël cafè e dij bëscotin! A valo bin?

Barbara        - (pasianta) Sent Censo, 'l cafè it lo faso dòp, quandi ch'a-i é sì la maga. Përchè ch'it bèive nen un goblòt ëd moscà che mi it pòrto da sì un ëd coj bëscotin ch'i l'hai fàit për ël cit?

Censo            - (come anzora) Nen un! I na veuj na dosen-a 'd bëscotin!

Barbara        - (pasianta) Va bin, va bin. It na pòrto sinch! (a Mino) It na veule dcò ti, Mino?

Gelsomin      - Nò, i l'hai già  mangiane 'n baron prima 'd sin-a. (Barbara via)

Censo            - (da sol) Eccò përchè ch'a l'avìa pòca fam a sin-a! (mentre ch'a tira fòra la bota dël moscà e un bicer dal bufé) S'a-i j’é na ròba ch'a fà bin mia madama, a son ij bëscotin! Pròpi bon, i savèisse! I dovrìe sagieje! Mach che am na dà mai gnun gnanca a mi, figuromse a vojàutri. A son sempre tuti për ël cit che a l'ha da chërse, a dis chila. Prima, quandi ch'i j'ero sposin, si ch'i l'hai mangiane! Tuti ij di a colassion e a la sèira dòp sin-a, prima d'andesse a cogié! Oh già, antlora noi i l'avìo nen la television! Peui....... Bah! Comunque, dòp trant'ani che i soma ansema i la conòsso bin mia fomna!  Fé l'anrabià quaich vòlta a rend. Se i fasìa nen parèj im guadagnava nen bëscotin e moscà! Eh si! A venta savèj sfruté tute le posibilità, mé car! (a son-a 'l teléfono e Censo a và a rësponde.)Pronto?......

Barbara        -(Mentre che Censo a parla al teléfono, Barbara a torna an sen-a con an man un piatin con ëd bëscotin tipo lenga 'd gat. A lo pòsa an sla tàula e a conta ij bëscotin: a-i na j'é sinch giust! Antlora a na gava un e, al pùblich) Sinch a son tròpi; a-j dan pesantor dë stòmi! (peui a-i fà 'n segn con la testa a Censo come për dije: "Varda ch'a son lì" e a seurt torna portand-se via 'l bëscotin)

Censo            -  .........  Censo nen Cervo, tòta! ......... Si,si i l'hai pro capilo ch'a l'é chila! A-i và pa tant! ......... (sarcàstich) È, si! Da la vos........ Ël feuj?....... A l'ha dësmentialo an sla tàula!....... Come a dis? Che sono appunti importanti?.... Ma ch'am fasa 'l piasì! A l'ha fàit sù 'n pastiss!...... Eccò brava ch'a ven-a doman dòpdisnà che jë spiego!........ Cereja, neh! (a pòsa la cornëtta) Am ciama s'i l'hai conossula da la vos, sta balenga ch'a l'é gnanca bon-a d'amprende un nòm facil come 'l mé! (cita pàusa) Sah! Ch'i tasta sti bëscotin! (a s'anseta a tàula e as versa un goblòt ëd moscà. Pen-a che Censo a l'ha finì d'ampinisse 'l bicer a son-o a la pòrta. Barbara antlora a riva 'd corsa an sen-a e lesta a-i gava da sota 'l nas a Censo moscà e bëscotin e a-i pòrta an cusin-a. Censo a resta 'n moment ambajà, peui a s'àussa e a và a deurbe).

Barbara        - (andasend an cusin-a) It jë mange dòp! Adess a-i é la maga, va a deurbe! (dossa a Gelsomin che a l'era stravacasse an sla poltron-a con na gamba an sël brass dla midema) E ti fà 'l brav Mino e tirte sù da lì.

Gelsomin      - (con tanta lentëssa as tira a seté. Mino a l'ha da fé na sen-a a soget come se a-j peisèissa assé butesse compost. Parèj a ampiniss ël temp mòrt ch'a-i sarà mentre che 'l pare a và a deurbe e a torna)   

Sen-a sconda

Censo, Gelsomin e Giulio Cesare

Censo            - (a rientra con Giulio Cesare) A-i é Giulio Cesare, Barbara!

Giulio Cesare - (bel  giovo, elegant e dësgenà. Sorident, decis e sicur ant ël parlé. A parla con la "evve") Bon-a sèiva a tuti! Antlova Vercingetòvige, i soma pvont pëv andé a Voma? (në sguard a lòn che Mino a les  - ël "Topolino"- peui, malissiosament) Bvav! I vëddo ch'it ses già ancamin a documentete an sij tanti pvoblema che a sagrin-o nòstva società! It fase bin pëvchè, an polìtica, a venta esse pvepavà e pvont a capì al vòli.

Gelsomin      - (na frisa ofendù) Përchè? As peul gnanca pì riposesse na frisa? I l'hai già studià tant ëstamatin!

Giulio C.        - (sempre sorident e diplomàtich) I Schevzava, i schevzava. I lo sai pro che ti, da bon povtié da balon, it ses bin alenà a "affevvave tutto al volo" mé cav coevede. (bin carcà)

Sen-a Tersa

Barbara e detti

Barbara        -(da sola, intrand)A-i mancava mach pì chiel-sì! Pròpi adess ch'a dev rivé la maga! (peui soridenta)Oh, ciao! I të spetavo nen stasèira! (a va tacà a Mino, a-j pòsa na man an sla spala)

Giulio C.        -Ciao magna! (con malissia, ma sempre sorident) Eh i l'hai pvo pvovà a telefoneve, ma i son nen riussì; a-i era un contat dvòlo. Am vëspondìo sempve doi gnòch ch'as chëvdìo d'esse fuvb! Antlova, cava magna, it sas, (con intension) i l'hai spetà che la lancëtta longa dla mia mostva a fèissa quàich giv complet e i son ëvnùit a tvoveve 'd pevson-a.

Censo            - (sorprèis) Nòstr teléfono a fonsion-a nen? Pura i l'hai pen-a parlà adess!

Giulio C.        - (sempre con malissia e sorident) Antlova as vëdd che a l'é 'l mé ch'a  fonsion-a nen. S'i l'avèisse sentù! (con intension) Cava magna e mé cav Vevcingetòvige, pvope doi tovolo, ignovant e vilan!

Barbara        - (sëcca) A l'é pa 'l cas d'ofende!

Censo            - Ma a disìa pa a ti!

Giulio C.        - (sempre con alusion) Cevto che 'd nò! I pavlava 'd coj doi panada balengo ch'am vëspondìo ancheuj dòp mesdì al telèfono.

Censo            - (a Giulio Cesare) Ma përchè, còsa a l'han rëspondute?

Barbara        - (a Censo) Ma lassa perde! Giulio Cesare a l'ha tant da fé e a l'ha da andess-ne sùbit! A l'ha nen temp për contene ste stupidade. Neh, Giulio Cesare, và pura s'it l'has pressa. E peui coste a son còse ch'a n'anteresso nen.

Gelsomin      - (da furb, dasendje ëd ghëmmo a Barbara) Sicura! E peui mi e mama i lo soma già còsa..... (soa mare a-i dà un càuss ant la cavija për felo sté ciuto)Ahja!.. Mamaaa?!! (sto "mamaaa" a l'é come dì "còs'it fase?!!")

Barbara        - (carëssandje la testa) Sì, tesòr! A l'é sì toa mamin-a!

Gelsomin      - È, i l'hai sentute và!

Barbara        - (a Giulio Cesare) Ancheuj a l'ha pijàit un càusson giugand a balon, pòvra stèila, e adess a-j fà tanta mal! Pa vera Mino?

Giulio C.        - (ch'a l'ha notà la sen-a dël càuss, con malissia) Eh, Vevcingetòvige, dcò an polìtica, s'i të stavass nen atent a le pavòle ch'it dise it pijevass tanti càuss. Metafòvich, ma sempve dolovos. La lenga a venta savèila dovvé a temp e pòst.

Gelsomin      - (minacios) Quandi ch'a l'é ora i sai pro dovrela! (a serca 'd rangela) Mi, për esempi, a col badòla d'ancheuj al teléfono......(a-j riva n'àutr càuss da soa mama) Ma torna, mamaaa?!! Ahja!!

Barbara        - Òmmi, pòvr cit! Ma at fà pròpi mal parèj, gioja? Adess it faso ij papin, neh!

Censo            - (ch'a sà gnente, a Mino) Ëd che badòla it parle? Chi a l'ha telefonà ancheuj?

Barbara        - (a Censo) Ancheuj a l'ha telefonà pròpi gnun, ambelessì! (a Giulio Cesare tut d'un fià) Bin, grassie dla visita nèh, e n'àutra vòlta fërm-te 'n pòch ëd pì! It ses sempre 'd corsa e i podoma pa mai ciaciaré ansema! E salutme ij tò e disje ch'a ven-o a trovene quàiche vòlta! (a-j dà la man e a lo basa) Ciao nèh, e stà alegher!

Giulio C.        - (a resta anterdoà e, da sol)Vavda, Vavda! A veulo sbatme fòva!(fòrt)  Ma mi i son ëvnùit a pavleve dl'evedità. I l'hai pensaje ansima, i son consijame con chi ch'i sai mi e i son sì con na pvopòsta ch'i chëvdo ch'a sia motobin antevessanta për vivé a pijé nòstva evedità.

Barbara        - (arsentìa) Nòstra eredità? Cola 'd mé Gelsomin it voras dì!

Censo            - E sentoma sta propòsta, Barbara.

Giulio C.        - Mé pavtì a savìa disponibil a dëscute dla facenda e, se 'l gieugh a val la candèila........., se a-i fussa la vòstva disponibilità a divide la tovta....... im capisse, as podvìa vëdde 'd feje fé a Vevcingetovige na pvepavassion ëspecial......

Barbara        - (a Giulio C.) Podomne nen parlene doman? (a Censo) It sas chi a riva, nò?

Censo            - (a Barbara) Ciuto na minuta! (a Giulio C.) Va avanti!

Giulio C.        -  ......peui i-j tvovevìo 'n colegi sicuv.....  e chiel a savìa onovevol! As podvìa tentesse, nò?

Censo            - Si, ma divide la torta......come?

Barbara        - Le mie torte as divido nen! I-j mangioma tute an famija noi!

Gelsomin      - Specie cole con le ninsòle ch'a son le pì bon-e!

Censo            - E lasselo parlé! Divide, come?

Giulio C.        - (tranquilissant) Ma, it sas, bavba, ël pavtì a l'ha da sosten-e tante spèise pëv l'istvussion, peui la vesponsabilità ch'as pija vevs j'eletov, convince a scvive ant le pvefevense un nòm al pòst d'un àutv a costa motobin cav..... ecceteva, ecceteva...... Comonque a jë stavìo a fé a mes!

Censo            - Ebin, un miliardòt  a l'é mej che gnente! Còsa it na dise ti, Barbara?

Barbara        - Che ij miliard a jë speto tuti doi a mé Mino e as fà gnun-e mece!

Giulio C.        -  Nò, un moment! A savìo nen ij miliard da divide. Mes a pv'un a veul dì na còsa a pv'un. A Vevcingetovige 'l cadveghin al Pavlament e al pavtì ij miliavd dl'evedità!

Censo            - (irònich) Giust! A mes: na còsa a mi e l'àutra a ti! Sent, disje a tò partì che sto mes e mes ch'a propon a pend na frisa tròp vers marenda. Se a l'han na propòsta pì seria i na parleroma.

Barbara        - Varda, Giulio Cesare, adess it dovrìe pròpi scusene it sas, ma noi i spetoma na person-a ch'a ven a trovene e a sarà sì a minute. E con chila i podrìo dcò risòlve .......

Gelsomin      - (a la anteromp)....eh si, përchè i spetoma na ma.......(e a-j riva n'àutr càuss) mamaaa!!!!

Barbara        - (caressanta) It ses pijate 'n bel colp ancheuj, và, pòvra stèila!

Gelsomin      - Dincinato! I vorerìa ch'it provèisse ti!

Giulio C.        - (sorprèis, sensa capì) I spete na mama?!?

Gelsomin      - Ma nò! Na mag.......(stavòta a-j riva un pëssion ant la schin-a) Ahija!!! Ma ansoma, (fërtand-se la schin-a) còs j'e-lo adess?

Censo            - (a l'ha capì e a stà al gieugh e, da fàuss preocupà) Òmmi Mino! Dcò a la schin-a it ses fate mal? (sicurant) Ma stà tranquil che toa mama at rangia chila! Con doi papin.......

Gelsomin      - (anteromp sagrinà) Eh nò! Papin nò! Am basto ij càuss e ij pëssion!

Barbara        - (a Giulio C.) A ven a trovene naaa........na marghera!

Gelsomin      - .......na magistra!

Censo            - .....na magna!  ("marghera, magistra e magna" a van dite lest lest, un dapress a l'àutr)

Barbara        - (vist che Giulio C. a resta sorprèis a serca dë spieghé mej) Si, a l'é.... a l'è......a l'é na maa.... na... na magna che a l'é......a l'é.......(a-j ciama agiut con lë sguard a Censo)

Censo            - (a la giuta) ....a l'era magistra e......e ......

Gelsomin      - (a rangia tut con un soris trionfant).......e adess për "hobby" a fà la marghera!

Giulio C.        - (a capiss che a veulo cojonelo e, da sol)I veuj pvòpe savèj chi a l'ha da vnì! (fòrt) Is-cianin! Na maestva che pëv "hobby" a fà la mavgheva? A savà bin un piasì pëv mi a conòss-la!

 Barbara       - (vist la mala parà a serca 'd rangela) Ma nò che a l'è nen vera! Mino a schersava! Nèh Mino ch'i të schersave (e a-j dà un pëssion)

 

Gelsomin      - Ahja!! (fërtand-se andova a l'é stàit pëssià) Si, si, i schersava, i schersava! (peui pian a soa mare) Ma përchè i schersava?

Barbara        - Ma përchè, it im ciame? O bin, përchè.....përchè....(a-i ven l'ideja giusta) përchè a fà nen la marghera ma as ciama Marghera 'd cognòm!

Censo            - (da sol) Si! E "Pòrto" 'd nòm!

 

Giulio C.        - (ansospetì, da sol)A savan pa già acovdasse con n'àutv pavtì?(fòrt) Ah, la fomna dël dotov Mavgheva? I la conòsso bin e i la saluto con piasì.

Barbara        - (sëcca) A l'é nen chila! Costa a l'é vidua! (ciapandlo sotbrasëtta e tiradlo vers la pòrta) Bin, ciao neh! E fate vëdde 'n pòch pì sovens!

Giulio C.        - (ch'a veul nen andess-ne a la blòca) Savà soa sovela, antlova! I conòsso dcò chila!

Barbara        - (decisa) Costa a l'ha nì fratej nì sorele e gnun parent! A l'é sola al mond! (sempre tirandlo) Am dëspias pròpi ch'it l'àbie d'andé via! (a òmo e fieul) Mino, Censo, saluté da brav Giulio Cesare ch'a l'ha da scapé!

Giulio C.        - (fasend dontre pass vers la pòrta) Pòvva fomna, che sfovtun-a! Sola al mond! (as fërma) Fovse a l'avvà piasì 'd conòsse d'àutva gent. It sas pì amis un a l'ha , mej a l'é!

Barbara        - (pronta) Chila-sì a l'è pien-a d'amis e 'd sòld!

Giulio C.        - (anviarand-se torna, pian, vers la pòrta compagnà da Barbara) E antlova am vesta mach che saluteve! Salve e avvëdd-se!

Barbara        - (da sola con un sospir) A la bonora! (quandi ch'a son davzin a seurte a son-o a la pòrta)

Giulio C.        - (as blòca) Oh, ecco! A savà chila!  

 

Barbara        - Quajà fàita!

Giulio C.        - Come?

Barbara        - Nò, nò gnente! I parlava daspërmì! (e a và a deurbe mentre che Giulio Cesare a và a vëdde 'l pess ross peui a và a la stagera dij lìber e a varda ij titoj)

Sen-a quarta

Mino, Censo e Giulio Cesare

Gelsomin      - Che gòj! Adess im na mangio na bela scudela!

Censo            - Ëd còsa?

Gelsomin      -  Dla quajà ch'a l'ha fàit mama!

Censo            - Ma fate furb!

Giulio C.        - (malissios) Toa mama a vovìa nen dì ch'a l'ha fàit la quajà, Vevcingetòvige! A s'antendìa pavlé 'd na fvità!

Gelsomin      - Nò, nò! A l'ha pròpi dit quajà!

Sen-a quinta

Gelsomin, Censo, Giulio Cesare, Barbara e la maga

Barbara        - (intrand, seguìa da la maga) Che si accomodi. Avanti, avanti. (a presenta) Il mio figlio Mino, il mio uomo Censo e.......

Giulio C.        - (davzinand-se e, con n'inchin) Piaceve, Degalli!

Sìlgran         - (fomna an sij quaranta-sinquant'ani tipo "manager", moderna, eficenta. A intra con un PC portatil a bandolera e na valisëtta da dirigent d'andova a gavarà peui un gròss "tabulato" stampà su carta da elaborator eletrònich. A parla con un fòrt acsan dla parlada veneta) Anca mi! (tuti a la guardo sensa capì)

Giulio C.        - Anche lei Degalli?!?

Sìlgran         -   (mentre ch'a parla as varda d'antorn) Ostrega! Piaser de gali, de  polasti, de cunici! De magnar, insoma! (peui pian) Ma sì a-i j'é bin pòch da mangé!

Censo            - (che a l'ha nen capì j'ùltime paròle) Come?

Silgran         - Oh, la xé na formula magica! Noi veggenti ne recitemo sempre.

Barbara        - (mostrand Giulio C.) Si chiama Degalli! Giulio Cesare Degalli!

Sìlgran         - (stendendije la man) Poòsa Sìlgran!

Censo            - (pian a Barbara) Che manere! Gnanca rivà a veul già esse pagà!

Barbara        - (pian a Censo) A l'é sò nòm (fòrt a Giulio C. con un soris) La maa... la maestra  viene dal Pakistan e inbellelà si costuma di salutare così (a la maga) neh signora maestra? Lui è un cugino ma è dietro a andare via perchè ha pressa! Na minuta che lei tardava e non c'era più! Pensi che bello! Nò, volevo dire, che sfortuna ma fà lo stesso! (a Giulio C.) Beh, adess ch'it l'has conossula it peule anche andé via, ch'i voroma nen fete fé tard!

Giulio C.        - (ch'a veul capì lòn ch'as toiro ij parent) Dal Pakistan? Intevessante! Sono molto incuviosito dagli usi e costumi del Pakistan. Penso che ascoltevò  molto volentievi i suoi vacconti su quella tevva lontana, se mia zia Bavbava non insistevà a vicovdavmi impegni che non ho e se a lei non spiacevà vaccontave, signova Mavgheva!

Sìlgran         - (precisand sò nòm) Nò, Poòsa Sìlgran.

Giulio C.        -  Ah, capisco! Lei tiene solo confevenze a pagamento.

Sìlgran         - (a Barbara) Conferensa?!? Mi gò da far la seduta!

Censo            - (a serca 'd giuté la fomna a gavesse da l'ambreuj) Ma certo! Seduta, seduta, certo! Tutti seduti.

Gelsomin      - (rijoland) Ma nò, papà. Chila a vorìa dì la seduta con jë spìrit! (a jë scapa) A l'é na maaaaga......(as fërma fulminà da n'ociada 'd Barbara)

Barbara        -  Na maa-lle-dis-sion ai torolo! Tèh, la quajà a l'é bele che servìa!

Gelsomin      - (a Giulio C.) Vist che mama a parlava pròpi dla quajà! (a Barbara) Mi i na veuj na bela scudela, nèh mama!

Barbara        - (d'anrabià) Stà brav, stà brav!

Censo            - (superand l'imbarass) E a và bin, và! Tant a sta mira! (a Giulio C.) Barbara a veul prové l'emossion ëd na seduta spirìtica.

Giulio C.        - Ah, eccò pëvchè tanti mistevi! (a rij) Na seduta spivìtica? Antlova cola a l'é na medium! E mi ch'i pensava ch'a fussa.......I podìe dimlo sùbit e mi im n'andasìa 'd corsa! A ste còse i-i chëvdo  nen! (a rij) Ciao a tuti. Avvëdd-se Divevtive. (a rij) I tovnevài doman pëv mia pvopòsta. (seurtand a rij) Na maga! (a rij) E mi ch'i pensava.... (n'àutra rijada e a seurt mentre j'àutri as vardo an facia, mut)

Sen-a sesta

Barbara, Censo, Gelsomin e Sìlgran

Censo            - (a Barbara, arpijand-se da la sorprèisa për la reassion ëd Giulio C. e con na ponta d'ironìa)  Vist? A l'era fàcil! A bastava dijlo sùbit!

Barbara        - Chi sà còsa ch'a l'ha da rije chiel-là!

Sìlgran         - Anca mi no lo capisso! Queste le xé cosse serie! Con i mé 999 spiriti no se schersa, ostrega! Squasi squasi i ghe fasso subito un malocio. Che ghe lo femo? El ve costerìa pochi schei de pì!

Gelsomin      - Dai mama, fomi-jlo!

Censo            - Ma piantla lì!

Silgran         - (pian) Sì as ciucia gnanca 'n ciò!

Censo            - Come ch'a dis?

Silgran         - La xè n'altra formula magica!

 Censo           - Coma a l'é che chila a dis ch'a ven dal Pakistan e a parla an veneto?

Silgran         - Parché go imparà l'italian da un veneto che go conossù in Pakistan. Alora, cosa xè che ve serve dai mè 999 spiriti?

Barbara        - Eh, cara madama, ci serve un bel pussone.....

Censo            - (a la coregg) ...un aiuto...

Barbara        - (a varda malament Censo peui a và avanti) ...un bel pussone di aiuto...

Censo            - (catedràtich e monotonal) ....aiuto, sensa posson......

Barbara        - (con l'istess ton)  ...e come a fan a giutelo s'a-j dan nen un posson? (a Silgran)....per il nostro figlio Mino.....

Gelsomin      - .....Tòrige.....

Barbara        -  Mino, Tòrige, a fà l'istess!

Silgran         - Eh nò! La precision nei nomi la xè importante se nò i spiriti poareti i se confonde.

Barbara        - E a và bin! Per il nostro figlio Tòrige.....

Gelsomin      - ...Vercingetòrige... la precison, mama, la precision!

Barbara        - (sëccà) Ma i la piante lì d'anterompe? (peui tut d'un fià)...Per nostro Vercingetòrige qui che deve andare a Roma con le prossime votassioni per diventare ereditario.

Censo            - Ereditiere.

Silgran         - (anteressà) Varda, varda! La xè na quistion de schei alora?

Gelsomin      - Pa bale! As trata 'd doi miliard!

Silgran         - (da sola fërtand-se le man) Cribio Pinuccia! Sì a-i é da ciucié gròss antlora!

Barbara        - (che a l'ha nen capì) Come?

Silgran         - N'altra formula magica!.  Alora vedemo un pocheto cossa podemo far per servirve de barba e cavei. (Mentre ch'a parla a lìbera 'l computer da soa borsa peui a dëstortoja na prolonga ëd fil eletrich colegand'la prima al computer e peui a na presa elétrica ch'a-i sarà an sël fondal o su na quinta. Dòp sistemà na gròssa bùssola da fianch dël computer a s'anseta e a ancamin-a a consulté 'l "tabulato" che a l'é portasse dapress. Barbara e Censo as fan d'antorn a chila për curiosé. Mino a s'anseta sù na poltron-a)

Censo            - Ma, e la bòcia 'd véder e le carte dij taròch? A-j dòvra nen chila?

Sìlgran         - Sorpassai, sorpassai! Semo nel duemila, sior! Adeso el se fà tuto col computer!

Barbara        - Ma sicura! Fane nen fé brute figure con ste domande! Còsa it veule savèine ti dë ste ròbe! Lassa fé da chila ch'a sà!

Gelsomin      - Lassa fé da chila ch'an rangia la facenda!

Censo            -  I l'hai paùra ch'an rangia 'l portafeuj chila-sì!

 Sìlgran        - (pian) Tranquij, ch'iv rangio mi!

Barbara        - A l'ha dit quaicòs?

Sìlgran         - Niente, niente, la xè n'altra formula magica!.  Ben, mi credo che l'unica la xè ciamar lo spirito de Cristoforo Colombo. El ve costarà un pocheto caro, parchè lu xè uno spirito de prima classe, ma sté sicuri che vostro fiol ariva a Roma sensa sbaiar strada.

Censo            - Ma a l'é pa la strà për Roma ch'i sercoma noi.

Gelsomin      - A basta  monté an sël treno che chiel at pòrta.

Barbara        - Madama maga, io ci ho detto che ci serve uno spirito importante che lo giutti a andare a Roma con le votassioni.

Silgran         - No capisso.

Censo            - I-j lo spiego mi an piemontèis përchè mia madama con sò italiacano pì a parla e meno a së spiega. Am capiss, chila, a parlé?

Silgran         - (a-i fà che 'd si con la testa peui pian al pùblich) S'i lo capisso nen mi ch'i son ëd Vanchija!

Censo            - A l'ha parlà ëd Vanchija?

Silgran         - No mi!

Barbara        - (a Censo) A l'é smijate. A sarà n'autra formula magica.

Censo            - (pòch convint) A sarà pro! Beh! Andoma avanti! Donca, mé fieul sì, a l'ha la fortun-a e la dësgrassia ant l'istess temp ëd ciamesse Vercingetòrige, nòm che a l'ha vorsù che i-j dèisso un nòstr  barba che peui a l'è emigrà an Australia. Sto barba quandi ch'a andasìa a scòla e a studiava la stòria 'd Roma a-j tenìa le part a Vercingetòrige contra Giulio Cesare.  Adess a l'é mòrt e a l'ha lassà tuti sò sòld, che a son tanti, a nòstr Vercingetòrige - e costa a l'é la fortun-a - che però për pijeje a l'ha da fesse elege onorevol a Roma a le elession ch'a-i saran pì o meno da sì a n’ani. E sì a l'é la dësgrassia përchè a esse sincer mi i chërdo nen che a-i la fasa. Ch'a-i giunta che a st'imprèisa a dev giutelo sò cusin Giulio Cesare che a l'é motobin pì anfilà an politica che nòstr fieul e probabilment al cadreghin a-i tira dcò chiel. Parèj col barba che i-j disìa prima për gavesse la sodisfassion ëd vëdde Vercingetòrige ch'a conquista Roma giutà adiritura da Giulio Cesare a l'ha fane bërluse 'd sòld ch'i vëddroma mai. Noi, o mej mia fomna, a l'é convinta che jë spìrit a riesso a deje 'l posson giust a nòstr fieul e parèj a l'ha ciamà chila.

Silgran         - Eh, i spiriti i se gà da conosserli. No 'l xè mia facile tratar con lori, salo? I pol far tanto come poco. I xè anca tanto dispetosi cò che i vol. I và tanto a simpatie e antipatie. L'altro dì i ne gò ciamà un per na tosa che la gera stà bandonà da sò moroso che 'l se ciama Bepi e ela el volea ritrovarlo. Lo spirito, in cambio del piaser, el gà ciamà la miseria de sinque carte da sentomila. Ela prima la gà dito de sì ma dopo, finìo el contato la s'é gà ritirà e la gà tirà sul conto. Ben el so Bepi no lo gà pì rivisto ma in compenso adeso i ghe core drio tuti i Bepi dai sedese ai setant'ani che la incontra.

Barbara        - Speroma 'd trové në spìrit meno dispetos.

Censo            - Mej meno carestios!

Sìlgran         - Adeso, dopo sta storia de la tosa, i spiriti i me gà mandà sta bussola e i vol i schej subito prima de impegnarse. Cò se scomensia el se gà de meter l'obolo in te la bussola. Prego, fé pure.

Censo            - Che "obolo"?

Sìlgran         - Ma le sentomila lire de la ciamada urgente! El ve lo gà ben dito l'impiegata al telefono!

Censo            - Ancaminoma bin!

Barbara        - Fà nen sempre 'l rancin, lah! Tira fòra ste sent mila lire!

Gelsomin      - Còsa it veule ch'a sio sti quatr sòld an confront ëd l'eredità!

Censo            - Varda che l'eredità it ses già mangiat'la prima quandi ch'it l'has catà la fabrica dle scarpe da balon e cola dosen-a ëd plisse ëd vison për toa mama. Sti sì a son sòld mé.

Gelsomin      - Già ma am resta sempre lë stipendi da onorevol!

Censo            - Mi i l'hai pa ancora vistlo! (peui a ciapa sentmila lire e a jë spòrz a Sìlgran) A chila madama.

Silgran         - No, non a mi! I xé soldi de lo spirito e mi no gò da tocarli. I xé da meter lì drento. (e a-j mostra la bùssola)

Censo            -  (a anfila 'l bijet ant la bùssola) Passiensa! Am servìo për cateme na pipa neuva.

Gelsomin      - Papà, it na cato peui mi sent ëd pipe!

Sìlgran         - Sté boni, no barufè per ste cose. I schei no i xè importanti: i và e i vien. I gira. Ancuo i xè là, doman quà. (e a fà 'l gest ëd butess-je an sacòcia) La xè na roda che la gira. (peui pian) A l'é amportant ch'a gira për mì!

Censo            - (Che a l'ha nen capì da bin j'ùltime paròle) Come ch'a dis, madama?

Silgran         - (as n'antaja che Censo a l'ha un dùbit) Gòòò... gò solo recità n'altra formula magica! (a ripet con le man giunte e ancinand-se come j'arabi quand ch'a prego) Alla ampurtà cagir parmì.

Barbara        - E còsa ch'a veul dì lolì?

Silgran         -  Ispirame Cagir per farghe un bel servisio a sti siori!

Gelsomin      - Speroma ch'an rangia le còse da bin!

Censo            -  (pian mentre che la maga a sfeuja sò "tabulato") A mi chila-sì am convincc pa vàire! Ste formule magiche a smijo tròp al piemontèis.

Sìlgran         - Për sta quistion di schej e politica podaressimo ciamar lo spirito de....de.....

Gelsomin      - ....Vercingetòrige! S'a lo sà nen chiel come fé!

Sìlgran         - Bravo! Giusto! Alora vedemo (a sfeuja sò "tabulato") Valentino...... Varrone.... Vassallo..... Vecchio.... Vercingetòrige. Codice zero.... un, che el corisponde ai spiriti de prima categoria e adeso... ivran giomì!

Censo            - Torna la formula?

Sìlgran         - Nò, nò scuseme, mi sbrisso sempre a leser i numeri in pachistano! Ivran ch'el xé el nove e giumì, el zero.

Gelsomin      - Che bel! Ch'am disa ij numer an soa lenga!

Sìlgran         - Oh, i xé facili(a elenca con ton dëstacà tuta la sequensa marcand minca nùmer con ij dij)ij... quaj... dìfoj ....càmcia...... mùsi … pùli......dùmi........ pàre... ìvran..... giumì.

Censo            - (da sol) Dròlo, a jë smija motobin al piemontèis sossì!

Sìlgran         - (a bat ij tast an sël computer, a speta dontre second peui) Oh ecco che la riva la risposta.

Sen-a sètima

Ij dit pì la vos dël Computer

Computer     - (Sì a-i và na përson-a con na bela vos baritonal e decisa. La vos a dev proven-e da l'àut) Salve! I son Vercingetòrige 'l re dij Gaj. I peuss giuteve? Për dimostreve sùbit mia benevolensa iv parlo an piemontèis. Për confermé sgnaché "ENTER" Për seurte sgnaché "ESC".

Barbara        - (A fà un sàut andarera) Mama mia che paura! Ma a parla dcò lolì?

Sìlgran         - La xé la voce de lo spirito.

Gelsomin      - Ma dài mama, a lo san tuti che jë spìrit a parlo! Foma nen ste figure, là!

Sìlgran         - Cossa femo? Confermemo?

Barbara        - (con timidëssa davzinand-se) Confermemo, confermemo

Sìlgran         - (a sgnaca un tast a passa un second e)

Computer     -  (vos come dzora e, an pì, tra na frase e l'àutra as sent un son ëd ciochin o d'àutr, a piasì) Il piatto piange...... Il piatto piange.... Il piatto piange...

Censo            - (a Sìlgran) Ebin?

Sìlgran         - Ghe vol na carta da sinquantamila se no el se ferma.

Censo            - Gnanca ancaminà a veul già torna ëd sòld!

Barbara        - (a Censo) E daje ste sinquantamila lire!

Censo            - (a anfila un bijet da sinquantamila ant la bùssola e, a Sìlgran) A s'amponta sovens st'afé?

Sìlgran         - Dipende..... (peui a sgnaca 'n boton) Ecco, el và avanti.....

Computer     - Grassie!

Barbara        - (dossa, a Censo, për feje digerì le sinquantamila lire) Però, a l'é bin educà, nèh Censo?

Censo            - (a grogna quaicòs)

Barbara        - Sù là, fà nen ël muso! A l'é për ël bin ëd tò fieul, ch'it l'has tiraje fòra!

Sìlgran         - (pian) E vàire ch'a na tirerà ancora fòra!

Censo            - (un pòch d'anrabià) Còsa ch'a barbòta chila?

Sìlgran         - N'altra formula magica.

Censo            - (ch'a n'ha già pro dë sta stòria) Ch'a la pianta lì con ste formule  e sercoma 'd rivé presto a la fin dë sta drolarìa!

Sìlgran         - Come ch'el vol lù. (a sgnaca n'àutr boton)

Computer     - (VOS DLË SPIRIT) Scrive 'l motiv dl'arcesta d'agiut, sgnaché "ENTER" e speté, prego.

Sìlgran         - (a arpet mentre ch'a scriv an sël computer) Vercingetòrige attuale qui presente chiede aiuto per poter conquistare Roma prossime elezioni. (peui a sgnaca "ENTER")

Computer     - (VOS DLË SPIRIT) I l'hai capì. Për avèj la rispòsta sgnaché torna "ENTER".

Sìlgran         - (a Censo) Frachemo?

Censo            - (sech) Frachemo, frachemo.

Sìlgran         - (a sgnaca "ENTER")

Computer     - (vos come dzora e, an pì, tra na frase e l'àutra as sent un son ëd ciòca o d'àutr, a piasì) Manca puntata.... manca puntata... manca puntata.

Censo            - I l'hai capì! Tèh, ciapa ste des mila lire e fà ch'it n'àbie! (e a anfila un bijet da des mila lire ant la bùssola)

Computer     - (VOS DLË SPIRIT) Foma nen ij furb, neh! Le toe desmila più d'àutre quarantamila për avèj la rispòsta da la viva vos dël gran re dij Gaj.

Sìlgran         - (a slarga ij brass come dì: "Mi i na peuss gnente")

Censo            - Barbara, a l'é nen mej ch'i la moloma lì?

Barbara        - Ma là! Adess ch'i-i soma rivaje?

Gelsomin      - Dai papà ancora 'n cit ësfòrz.

Censo            - (an bufand a anfila d'àutre quarantamila lire ant la bùssola)

Sìlgran         - (a sgnaca un boton)

Computer     - (as sent un gal canté) Chicchirichììììì (e la vos dël computer ch'as fà na bela rijada)

Barbara e Gelsomin- (dòp n'àtim ch'a son ëstàit lì ambajà a s-ciòpo a rije dcò lor)

Computer     - (perentòri) Ciuto! Mach lë spìrit a peul rije!

Barbara e Gelsomin- (a chito 'd colp ëd rije e a resto tëmros)

Censo            - (a scata) Ma am pija an torta! Dosentmila lire për feme sente 'n gal a canté? I dag na martlà ansima mi, s'a fà 'l furb, sto stupid d'un televisor.

Computer     - (VOS DLË SPIRIT categòrich) Silensio, "piccolo mortale"!

Censo            - (a àussa na man come për deje) Varda neh!

Sìlgran         - (con fé tëmros e fasend-je segn a Censo ëd bassé la vos) Pian, pian, ve lo gò dito prima: i spiriti i xè schersosi. Guai a contradirli i se rabia. I xè tanto permalosi anca. Speté che vedemo de meter tuto a posto. (a pronunsia a vos àuta lòn ch'a scriv) Presenti sono molto divertiti da vostro spirito.....

Censo            - (càustich) ....ëd patata...

Barbara        - Sssst!

Sìlgran         - ..... vostro spirito ridanciano e chiedono rispettosamente.....

Censo            - Ch'a scancela "rispettosamente".

Sìlgran         - Vardé che el se rabia.

Censo            - Mi i son già anrabià e pì che chiel!

Barbara        - Ma dài, Censo, fà nen ël pistin!

Censo            - A va bin, basta che i la finioma an pressa.

Sìlgran         - ......rispettosamente vostro apprezzato suggerimento per risolvere problema enunciato. (a sgnaca ancora un boton, peui) El ghè scrito "Attendere prego"

Computer     - (dòp un pàira 'd second con vos ciàira, catedràtica, sensa modulassion tonal e con le sìlabe bin scandìe come s'a parlèissa n'oràcol con paròle ermétiche) "En cocodé Rom es, chi d'or uvi remes / me chicchirì Torige es, sic aracne fil dòit fes" [le paròle a van pronunsià come a son ëscrite]

Tuti                 - (a resto an silensio sensa capì, peui)    

Censo            - (al pùblich) I l'hai pa capì l'ultima paròla.

Gelsomin      - (candi) A l'ha dit "fes".

Censo            - (d'anrabià al computer)A chi fes? Tì, fafioché, serca dë spieghete mej, che mi ij sòld i l'hai datje bon!

Computer     - (VOS DLË SPIRIT)I sorvoloma sù titol "fafioché" për nòstra magna bontà.

Gelsomin      -  A l'é vera, për magné a magna ch'a và bin!

Computer     - (VOS DLË SPIRIT) I confermo mia rispòsta original an antica lenga gàlica. "En cocodé Rom es, chi d'or uvi remes / me chicchirì Torige es, sic aracne fil dòit fes" Për avèj la tradussion an lenga moderna "tosse" sùbit d'àutre 100.000 lire e anfileje ant la bùssola.

Censo            - Ah nò eh! Basta parèj! I tiro fòra gnanca pì na lira mi! (A Sìlgran) Chila ch'a ciapa sò còso-lì e ch'as na vada pì che an pressa dësnò i-j fas vëdde mi che fin ch'i faso fé ai sò 999 ëspìrit!

Barbara        - Fà nen parèj Censo. An manca mach pì la risposta e peui i soma a caval.

Gelsomin      - Ma si, papà, l'ùltim ësfòrz.

Sìlgran         - Sior Censo che 'l se calma. Lo spirito el pol anca anrabiarse e alora sì che el vien cativo.

Censo            - Im n'anfrego!

Barbara        - (a la maga) Madama, ch'a-j ciama në scont a lë spìrit.

Sìlgran         - Provemo?

Gelsomin      - Provemo, provemo.

Sìlgran         - (a arpet lòn ch'a scriv) Rispettosamente...

Censo            - E dàila con sto rispettosamente!

Barbara        - (a-j fà segn d'avèj passiensa)

Sìlgran         - ....rispettosamente si prega......

Censo            - ....si esige....

Gelsomin      - Papà, përpiasì!

 Sìlgran        - ....si prega concedere graziosamente......

Censo            - ...... praticare immediatamente.....

Sìlgran         - ......piccolo sconto.

Censo            - Grande, nen piccolo.

Sìlgran         - Scrivemo "sconto" e basta. (a scriv, a sgnaca ENTER, peui) ecco la risposta.

Computer     - (VOS DLË SPIRIT) Vista la rispetosa arcesta i concedoma n'eccessional ëscont dël 25 për sent.  Anfilé an pressa 75.000 lire prima ch'i-i pensa torna ansima!

Censo            - Ti, calma nèh! (con un sospir a tira fòra ij sòld e a j'anfila ant la bùssola) E bòn parèj!

Computer     -(VOS DLË SPIRIT) An segn ëd regal benevolensa i vë spòrzo la  tradussion adiritura an lenga piemontèisa moderna. Attenzione.... attenzione...... non ripeto.

Censo            - As chërd d'esse Paganini chiel-sì. (al computer) Ti, merlo, varda che 'l Paganini i l'hai falo mi fin-a adess, nèh!

Computer     - (VOS DLË SPIRIT) Non raccolgo!

Censo            - Oh n'àutra! "Non raccolgo" a dis! E le 275.000 lire ch'i l'hai butà lì andrinta chi a l'ha cuìje, eh?

Barbara        - Ciuto! Lassa ch'a parla!

Computer     - (VOS DLË SPIRIT) Tradussion:  "Roma a l'é na galin-a / che j'euv d'òr a peul dé / ma ‘l gal Vercingetòrige / mé n'aragn  a dev filé"

Censo            - (dòp n'àtim ëd silensio pensos, comicament) Oh là! Adess si ch'a l'é ciàir! (a Sìlgran frèid ma decis) Ch'am senta bin, nèh, chila! I veuj sùbit na spiegassion!

Sìlgran         - (da sola vist la mala parà) Sì a l'é mej filé an pressa! (a Censo ch'a la varda 'd brut) Na formula magica..

Censo            - Ch'a la mòla lì con ste formule magiche e ch'a-j ciama sùbit a col'erlo lì andrinta d'esse pì ciàir.

Barbara        - Eh si! Mé òm a l'ha rason stavòlta!

Gelsomin      - (che a l'é scrivusse la rispòsta s'un feuj) Mama, mi i son scrivum'la sì la rispòsta parèj peui jë studio ansima.

Barbara        - È,  brav, fà parèj!

Sìlgran         - (a les lòn ch'a scriv lesta an sël computer) Si richiedono, rispettos..... (a s'anteromp a na grognà 'd Censo) Ehm! Necessitano spiegazioni urgenti. Prego rispondere. con cortese sollecitudine.

Censo            - Sùbit, dësnò.....

Sìlgran         - (a coregg) ...urgentemente.

Censo            - (vardandla 'd brut) Antlora?!?

Sìlgran         - Un atimo de pasiensa e 'l riva.

Computer     - (quàich second ëd pàusa con Censo ch'a bat nervosament ël pé për tèra, Sìlgran ch'a friciola përchè a marca mal për chila e Barbara e Mino ch'a speto la rispòsta) "Adess i son strach e peui a-i é la partìa  Gallia - Britannia a la TV.  Ciameme torna doman, prego. Ciao!"

 

Censo            - (dòp na cita pàusa d'antërdission, decis) Adess fòra dij pé! Ch'a fasa sùbit fagòt dla soa mercansìa e ch'as gava dai pé. A l'ha tre second ëd temp. Un.........

Sìlgran         - (an pressa an pressa a fà sù soa ròba e a va vers la pòrta dësmentiand ël tabolato an sla tàula) .

Censo            - ....doi.....

Sìlgran         - (rivà a la pòrta as fërma e con timidëssa) I lo veule 'n filtro d'amor gratis?

Censo            - ......e tre! (e a-j campa dapress ël "tabulato" mentre che Sìlgran a spariss)

Sen-a ch'a fà eut

Censo, Barbara e Gelsomin

Barbara        - (dòp quàich second ëd silensio,a Censo) It l'avìe rason ti. I l'oma sgairà 275.000 lire për gnente.

Gelsomin      - I l'hai sempre dilo mi che ij mago a son mach ëd ciarlatan!

Censo            - A ven dal Pakistan, a parla veneto e peui a l'é piemontèisa. A më smijava a mi ch'a borbotèissa le fòrmule magiche ant nòstra lenga.

Barbara        - Basta là! Varda che ora ch'a l'é. Andoma a deurme. I-j rasonoma peui doman a ment frësca. Dài Mino ch'a l'é tard.

Gelsomin      - (a s'àussa e, an blinblanand come se a dormèissa già, a seurt) Ciao, bon-a neuit.

Sen-a ch'a fà neuv

Barbara e Censo

Barbara        - (a Censo) E ti it ven-e nen?

Censo            - I stago sù ancora na minuta. I veuj vëdde s'am ven quaiche ideja bon-a.

Barbara        - Criste, s'am ven la flin-a për cole 275.000 lire sgairà! Tuti sti sòld mach për fesse dì che Roma a l'é na galin-a ch'a fà j'euv d'òr se 'l gal as fila n'aragnà. I soma pròpe fòj, và!

Censo            - (a la varda sèrio e  an silensio, peui) I soma?

Barbara        - (dë scat) Ciao, ciao! Con ti as peul mai rasoné! (e a seurt)

Sen-a ch'a fà des

Censo peui, a temp, Barbara d'andrinta

Censo            - (a s'anseta e pian pian as pàsia comensand a rasoné da tranquil e un pòch ansugnochì) A j'anvento pròpe tute për fesse ij gran a le spale dij torolo. Però a venta dì ch'a n'han ëd fantasìa, neh! A son dabon ëd mago! A sarà ventriloqua chila-lì për parlé come s'a fussa në spìrit o a l'avrà 'n disco? (cita pàusa) Mah! (cita pàusa) Na galin-a ch'a fà j'euv d'òr. Bòh! Ciarlatanade! (cita pàusa) E 'n gal ch'a fà n'aragnà! Cretinade pë ij torolo! (cita pàusapeui a canta pian) "La gallina fà coccodé ed il gallo chicchiricchì......"(cita pàusa antant ch'as perd ant ij sò pensé) 275.000 lire campà via. (cita pàusa mentre ch'a pija an man ël feuj anté che Mino a l'ha scrivù la rispòsta dël computer e a la les) "Roma a l'é na galin-a / che j'euv d'òr a peul dé / ma ‘l galVercingetòrige / come n'aragn a dev filé" Vëddoma 'n pòch. Filé come n'aragn a veul dì desse da fé, tësse la tèila........serché 'd pijé al vòl le ocasion ch'a passo! (arvivand-se) Speta 'n pòch, speta 'n pòch...... E già, ch'a podrìa dcò esse na bon-a ideja, neh. Fame prové! (a pija carta e piuma e a scriv parland a vos àuta) "Prossimo ereditiere, cospicua disponibilità, cerca partito disposto aiutarlo a realizzare suo desiderio di conquistare Roma alle prossime elezioni. Scrivere casella postale ecc. ecc."  (cita pàusa) Sì, a peul andé, ma forse a l'é mej scrive "Cerca onesto partito" për evité propòste da strossin come cola dël partì 'd Giulio Cesare.  (a coregg) Là, parèj a và bin. E adess andoma a deurme. (Con calma a s'àussa e a seurt. Pen-a ch'a l'é a fòra as sent la vos ëd Barbara)

Barbara        - (da fòra sen-a) Dësmentia nen  la luce anvisca come tò sòlit.

Censo            - (sensa parlé a së spòrz a mes da la pòrta, a sgnaca n'anterutor e la luce dël lampadari ch'a pend sla tàula as dëstissa)

Barbara        - (da fòra sen-a, quand che Censo a l'ha dëstissà) Vist? Dcò stavòlta i son pijame mi  l'ùltima batùa!

S I P A R I

TERS AT

PRIM QUÀDER

Sen-a prima

Lë spìrit ëd Barba

(A luci dëstisse, da na quinta, a seurt, marciand sensa pressa, acompagnà da na musichëtta alegra, magara sonà con l'arpa, na man an sacòcia e ant l'àutra na cana da spassigé, un bel òm ansian ma bin drit e tut vestì ëd bianch. Na bela muda "doppiopetto", capel bianch a lòbia, scarpe bianche. Ëdcò la facia a l'é bianca e a l'é tut anluminà come s'a fussa fosforescent [na làmpada 'd Wood a l'é lòn ch'a-i va]. As pòrta an mes a la sen-a, an broa al palch e as fërma facia al pùblich. Maraman ch'a parlerà le luci a s'anvischeran lentament fin-a a lasselo an mesombra. Daré 'd barba a-i son già pront an sen-a Gelsomin e Giulio Cesare)

Barba Sav.   - Sèira a tuti. Si, i l'eve andvinà! I son pròpe mi, lë spìrit ëd barba Savojardo bonànima.

                                   Eh, mia cara gent, i savèisse che bel afé ch'i l'hai fàit a decide parèj për l'eredità. Adess si ch'i son ant ij pastiss!

                                   Pen-a ch'i son rivà sù, an cel, a j’era San Pero ch'a më spetava e a l'ha dime: "Slonga ij brass e fame vëdde le man". Mi i l'hai slongaje e chiel giù un colp an sij dij con la ciav pì grossa dël Paradis. Varda sì che niss ch'a l'é vnume!

                                   Antlora i l'hai ciamaje la rason e chiel: "Tabaleuri e tërluch ch'it ses! A l'é parèj ch'as trato j'anvod? Come it peule pretende che col fiolastron ëd Vercingetòrige, brav nèh ma 'n pòch andurmì, a sia bon a conquisté Roma a le pròsime elession se it i-j daghe nen na man ti. A l'é nen da bon cristian feje bërluse la fortun-a a 'n pòvr fieul e peuj lasselo a boca sùita! Adess, s'it veule intré an Paradis, a venta ch'it lo giute a pijé sti sòld! Àutr che deje al gallo forcello delle Alpi Graie! Che mi peui am basta sente nominé 'l gal ch'i ven-o nervos!"                      

                                   "Ma come i faso a taconela? Mi i son mòrt e i peuss pa pì cambié 'l testament!" i l'hai dije. E chiel : "E varda 'n pòch ëd rangete! Mi i son nen pràtich a taconé ij pastiss përchè 'd cojonade i l'hai fane mach un-a an mia vita. Cola 'd nen tireje 'l còl a col gal, prima ch'a cantèissa tre vòlte, nen dòp! Mah! As finiss mai d'amprende! Ti però, për rangé toa situassion, preuvte pa a tireje 'l còl a tò anvod, nèh, bele ch'as ciama Gal ëd cognòm! Ciamje pitòst a còso lì,........ come ch'as ciama già,...... col furb? Ma si, col lì........   Uffah, come ch'as ciama già? Sacocin s'a l'é brut ëvnì vej. As perd la memòria! .....col che la fomna  a l'avìa na filanda e a fasìa ij teilon për ij pompista. Ij teilon elàstich. It sas, coj ch'a së slongo e a së scurso........."Penélope?" i-j diso mi "Eccò brav: Penélope, la tëssiòira. "Ulisse!" i-j diso. "Si, Ulisse. Chiel sens'àutr a treuva quàich gabola për rangé st'ambreuj."

                                   Antlora i son andàit da Ulisse ch'a l'è là, condanà a sté ant un caval ëd veder, postà an sla piassa d'armi che a-i é fòra dle pòrte dël Paradis, a speté, da vàire secoj, che quàich ànima bon-a ëd passagi a lo rabasta andrinta. Ma chi a intra ant ël Paradis, a l'é sens'àutr brav, neh, ma nen për fòrsa anche ciola e parèj Ulisse a l'é ancora lì ch'a speta!

                                   A l'ha contame che apopré doimila ani fà a l'é passaje da lì un ch'a lo ciamavo "Ël bon samaritan". Ebin, chiel-sì a l'ha sercà 'd rabastelo për un pòch peui a l'ha dije che da sol a-i la fasìa nen e ch'a andasìa a serchè chèich àutr "bon samaritan" ch'a-j dèissa na man. D'antlora a l'ha pì nen vist gnun. As vëdd che dij bon samaritan a l'é perdusse la rassa. Mah!

                                   Bin për fela curta, Ulisse ant un àtim a l'ha studià  la gabola giusta për giuté me novod a rivé a Roma e pijesse ij sòld. Peui a l'ha dime: "Sent! Lòn ch'a l'é scrit an sle carte ch'a-i é an sla tèra a resta scrit e noi i podoma pa cambielo, ma i podoma fé savèj, a chi ch'i voroma, coma comportesse an serte situassion. I l'oma la facoltà 'd felo an doe manere: o bësbijeje pian pian le anformassion ant j'orije con paròle ciàire che, se a në scoto, a san sùbit come fé o crijeijlo fòrt che tuti a sento. Se però it serne la sconda solussion, l'anformassion ch'it mande a dev esse ermética, fàita a la manera dj'oracoj, da decifré. Ma stà atent che ògni spìrit a peul contaté mach coj ch'as ciamo con l'istess nòm. Val a dì che mi ch'im ciamo Ulisse i peuss contaté j'Ulisse, ti, ij Savojardo e via parèj. Tò novod as ciama Vercingetòrige e antlora, për contatelo, a venta ch'it serche un con l'istess nòm!" Capì? A l'é për sòn che ij nòstri vej a costumavo ciamé le masnà con ij nòm dij nòno! Eh già, përchè un fieul, butoma, ch'as ciamava Gioann quandi ch'a savìa nen còs decid-sse a bastava ch'a scotèissa, la neuit, quàich bësbij d'un dij tanti vej Gioann ëd soa ca për nen ësbalié. Ancheuj con la moda ch'a-i é 'd serché dij nòm fòravia, na masnà a risiga 'd sentisse bësbijé ant j'orije ij consej ant una lenga ch'a capiss nen. Mah!

                                   Bin, tornoma a noi. I l'hai sercà në spìrit ch'as ciamèissa Vercingetòrige për feje contaté mé anvod e deje la solussion ch'a l'ha studià Ulisse.

                                   Belavans, l'ùnich Vercingetòrige ch'i l'hai trovà a l'é col-là famos, dla stòria, na testa dura s'a-i na j'é un-a! A l'é sùbit entusiasmasse al proget nèh, ma con soe ideje grandiose, da condottiero, a l'ha vorsù fé tut da chiel e an grand ëstil. I l'hai dije: "A mi am basta ch'it vade giù për un pàira 'd neuit e bësbijeje ant n'orija a mé anvod, mentre ch'a deurm, lòn ch'a l'ha da fé" Ma chiel, ò si, a l'ha pa vorsù deme da ment e a l'ha dime: " Mi 'd neuit i l'hai d'àutr ëd mej da fé. Varda, ciamoma na maga, i-j foma fé un pòch ëd cine, is divertoma na frisa peui, an sël pì bel, i jë sparoma là la solussion da feje sté tuti ambajà. S'at va a l'é parèj dësnò rangg-te da sol".

                                   E i l'eve vist come a l'é andàita. La stra giusta a-i é pro an cole paròle ma a son ermétiche e gnun dij mé a l'ha pa capine gnente. Forse Censo a l'ha ancaminà a comprende la solussion, ma a l'é ancora tant distant. E s'a-i riva nen a comprende mi i son condanà a virolé fòra dël Paradis vitam aeternam amen.

                                   A-i é quaidun an sala ch'as ciama Savojardo? Nò? Darmage, dësnò a chiel i podrìa conteje ant n'orija còsa a dovrìa fé mé novod. (se, për maleur, an sala a-i fussa dabon un ch'as ciama Savojardo, gnun problema. A basta che l'ator a-j ciama l'adrëssa e a-j disa che la neuit ch'a ven a andarà peui a bësbijeje la solussion ant un'orija.) Adess i son curios ëd  vëdde come ch'a và a finì. Fomse coragi e....... Bon divertiment. (a seurt compagnà da l'istesa musichëtta dl'intrada)

Pen-a seurtìa la bonànima le luci a s'anvisco an pien e l'assion a s'ancamin-a.

Apopré des mèis dòp.

La sen-a a l'é l'istessa dij doi at precedent mach che an sla tàula, an sle cadreghe e fin-a an sël paviment a-i é 'd lìber, tanti lìber. Giulio Cesare a n'ha anche na borsà pien-a.

Sen- a sconda

Gelsomin e Giulio Cesare

Gelsomin      - (vestì da bin con giaca e crovata a l'é an pé e a spassigia mentre ch'a récita) L'Italia è una repubblica democratica fondata sul lavoro. La sovranità appartiene al popolo, che la esercita nelle forme e nei limiti della Costituzione.

Giulio C.        - (setà con un lìber an man) Bvav e adess l'avtìcol ses.

Gelsomin      - La Repubblica tutela con apposite norme le minoranze linguistiche.

Giulio C.        -  Bin, e pëv lòn ch'a viguavda la fovmassion dle legi a che miva dla Costitussion as na pavla?

Gelsomin      - Part ësconda, titol prim, sconda session, articoj da lë stanta a l'otantaedoi.

Giulio C.        - Bvav! Come memòvia i-i soma. Adess intvoma ant ël mévit. It podvìe pavleme un pòch dla quistion dla viforma dla scòla.

Gelsomin      - Varda, la scòla lassomla lì, tranquila anté ch'a l'é! Përchè, al pòst, i parloma nen dl'agricoltura e dla zootecnìa an nòstr pais.

Giulio C.        - Ah, it l'has lesù col lìbev antevessant  dël pvemi Nòbel Vitellio Fassone che i l'hai pvestate l'àutëv dì: "Mais, mucche, cavoli e capvoni: pvoblemi e soluzioni"  Dis, dis puva.

Gelsomin      - Nò, nò. Col-lì i l'hai ancora d'ancaminelo. La mia idea a l'era ëd fete lese 'n bel lìber ch'i l'hai an cusin-a: "Farina, acqua, sale e carne di maiale" dla dotorëssa Giambòne Ròsa in Biòva.

Giulio C.        - Adess am và nen ëd fé mavenda e peui i l'oma da studié.

Gelsomin      - Và bin, antlora parloma dl'industria?

Giulio C.        - Metalmeccanica?

Gelsomin      - Nò, ...dla pësca.

Giulio C.        - Taca bòvgno.

Gelsomin      - A-i sarìa un libretucio: "Aj, pënansëmmo e euli con  d'anciove fin ch'it veuli". Cò' 't na dije, i lo tastoma?

 Giulio C.       - Sent, piantla lì e andoma avanti! Bel afé, mi i pevdo mie ove dapvess a ti pëv mostvete e pvontete pëv j'esami ch'at favan a Voma al pavtì pvima 'd butete an lista për j'elession e ti it pense mach a mangé.

Gelsomin      - Ma s'i l'hai veuja 'd fé marenda!?!

Giulio C.        - A son già pì che des mèis ch'i andoma dapvess a sta landa. Da quandi che i seve butave d'acòvdi con la segvetevìa dël mé pavtì: l'85% dl'evedità al pavtì e 'l 15 % a ti. Mé cav, bele con tuti j'anonsi an sël giovnal ch'i l'eve butà, ëd pavtì pì onest dël nòstv i l'eve nen tvovane!

Gelsomin      - Onest? Bej làder, và là. Sensa fé gnente as pijo un miliard e 700 milion.

Giulio C.        - Come sensa fé gnente? E l'istvussion ch'at dan? E mi ch'i son a tò sevvissi pëv mostvete, quatv ove al dì sensa gnun guadagn? E la publicità ch'at favan ant ël colegi quandi ch'a savà 'l moment? E la gavansìa dël colegi sicuv? E peui dësmentia nen ch'a l'han tvovate fin-a 'n tvavaj.

Gelsomin      - Ah, si, a l'é vera! A l'han dime: "Ti it ëstudiave nen da geometra? E donca noi i voroma rangete ant ël tò mesté parèj it faras pràtica!  At và?" "Is-cianin! - i l'hai dije - Ma a l'é n'imprèisa sicura? Nò, përchè i vorerìa peui nen troveme sensa travaj dl'ancheuj al doman, nèh". "Và tranquil, che coj-lì a deurbo un cantié via l'àutr. It l'avras da misuré le proprietà dij teren, marché ij confin, deurbe ij cantié, riceve ij client e consegneje l'alògg finì.

Giulio C.        - E bin? 

Gelsomin      - Bechin al Camposanto!

Giulio C.        - Almeno a sarà contenta toa mama ch'a vorìa vëdd-te dipendent dël Monicipio!

Gelsomin      - Schersa, schersa, tratant mi da eut ore dla matin a sinch ore dòpmesdì i vivo an mes ai mòrt ch'a diso nen na paròla gnanca s'it jë masse e dòp am toca ciuceme le toe filastròcole politiche!

Giulio C.        - Ma a l'é mach pì pëv pòchi mèis. Pen-a ch'it sie onovevol col tvavaj it lo lasse a n'àutv e it vivras an mes ai politich che pëv pavlé a pavlo ch'a và bin. Adess It deve mach buteje un pòch ëd bon-a veuja, lese e medité sta desen-a ëd lìbev ch'i l'hai povtate e ampvende a fé 'd dëscovs con ëd pavòle ch'a toco 'l cheuv ëd la gent.

Gelsomin      -  Varda, i chërdìa nen che fé politica a fussa parèj dificil e complicà! Peui, lòn ch'am preòcupa a l'é pròpe fé ij dëscors, parlé a la gent.

Giulio C.        - Oh, mé car Vevcingetòvige, fé un dëscovs da comissi a l'é la còsa pì facil d'ës mond! A l'é come fé 'l sugo pëv la pastasùita! It ancamin-e con doe ovtagi gustos come la siola e l'aj, val a dì democvazia e libevtà. It jë ciapule dabin ansema, a tochetin cit, pavej a smijevà ch'a-i na sia 'd pì! Dësmentia nen ëd buteje dcò un bvanchèt ëd vosmavin, le viforme, e 'l pënnansëmmo dël pvogvamma. Peui, sta base, it la sale con un pëssion 'd "lavovatovi" e na spovvà 'd pèivev dij "pensionati". Ant una cassavòla it fiche mes bicev d'euli dël "nostvo mezzogiovno" it lo scàude ch'a fvisa e it i-j campe andvinta la ciapulà ch'it l'has pvontà pvima, mantnend sempve la fiama bin àuta. Quand che a l'é ambiondì tut dabin it i-j gionte la cavn dël "nostvo pavtito" che, im vacomando, it l'has da sevne bela neh, bin colovìa e nen tvòp gvassa. Quand che 'l nostvo pavtito a l'é bin amalgamà con democvazia e libevtà e bin sù 'd tempevatura it lo ansavovisse con mes bicev ëd vin dij disoccupati. Lë spivit dij disoccupati a së spevd sùbit ant l'àvia, ma a fà na bela fviciolà e ij sò sbvincèt avciamo l'atension. Bin, col-lì a l'é 'l moment pëv conclude tut con na misuva bondosa 'd pvomesse elettovali, savovìe, pëvfumà e dlicà come la polpa 'd tomatiche ch'a l'é destinà a slinguesse pian pian e a consumesse fin-a a sparì, mavaman che 'l sugo a miton-a ant la cassavòla.

Gelsomin      -  Eh,  për tant ch'i-i preuvo, mi i son nen bon a fiché doe paròle an cros për fé un comissi!

Giulio C.        - Pëv fòvsa! It l'has sempve cola fija, sta Bella-lì, ch'at giva d'antovn e at lassa nen concentvé! Daje 'l bleu e but-te sota a studié che quandi ch'it savas deputà it na tveuvevas pëv pavèj 'd fije e motobin pì svic-ce che chila.

Gelsomin      - Ma a mi am pias chila e bòn!

Giulio C.        - Ebin? It podvas pijete anche chila s'it veule, ma s'it mòle adess it daghe 'n càuss a la fovtun-a përché it pevde ij doi miliavd dl'evedità.(pian) E mi la ca!

Gelsomin      - Doi miliard? It dësmentie che al partì a-j và l'85%? A mi am resto mach pì.........(a s'anteromp e a preuva a conté a memòria)

Giulio C.        - (a lo gava da l'ambreuj)  300 milion!

Gelsomin      - Grassie, ma i j'era ancamin ch'i lo disìa mi. 300 milion!

Giulio C.        -E it dise pòch? Spuvje ansima! Ma peui, it ses sicuv che cola sbëvnufia a të staga nen d'antovn mach pëv ij sòld?

Gelsomin      - I son sicur! I l'hai ciamailo e chila a l'ha rëspondume che 'd nò!

Giulio C.        - Balengo ch'it ses! A l'é come ciameje a l'òsto se sò vin a l'é bon!

Gelsomin      - Varda, i l'hai capì che a ti  mia morosa at pias nen, ma për mi chila a val tant come coj 300 milion!

Giulio C.        - Antlova se pëv ti a val tant, vason ëd pì pëv sevché d'andé a fé l'onovevol a Voma: it guadagnevas 600 milion.

Gelsomin      - Come 600 milion? 300 milion.

Giulio C.        - (serio e decis) 300 dl'evedità e 300 ch'a-j val chila, nò?

Gelsomin      - (dòp ch'a l'ha provà a conté con ij dij) Mah, mi an matematica i son mai stàit tant fòrt nèh, ma parèj a euj a më smija ch'a-i sia quaicòs ch'a quadra nen!

Giulio C.        - Sah, sah da brav, andoma avanti a studié che a le elession a-i manca pòch temp.

Gelsomin      - (a-j da nen da ment e parla da sol mentre con le man a fà dij gest come për fé doi muget) Donca, ambelessì i l'hai ij 300 milion dl'eredità e sì ij  300 milion ch'a val mia morosa. 300 pì 300 a fà 'n 600 milion. (pàusa pensierosa)

Giulio C.        - (a lo arciama) Oh, it deurme?

Gelsomin      - Pura 'l truch a-i é!

Giulio C.        - Andoma avanti?

Gelsomin      - Ciuto, ciuto ch'i-i rivo. (a-i pensa anzora ancora n'àtim peui a s'anlumina e a-j dis a Giulio Cesare) Ma và là tabaleuri ch'it ses! Ij milion a resto sempre 300! Mia morosa i peuss pa depositela an banca, nò?

Giulio C.        - Sent! Adess i son pvòpe stofiame! As peul savèisse se 'd tuti sti lìbev ch'i l'hai pvestate da lese e medité it l'has già ancaminane quaidun?

Gelsomin      - Come no! Tuti i l'hai ancaminaje!

Giulio C.        - E finìe?

Gelsomin      - Un. Cost-sì! (e a-j mostra un lìber) I l'oma lesulo tut d'un fià mi e mia morosa ansema! A l'ha verament entusiasmane!

Giulio C.        - (a varda 'l lìber e a les fòrt ël titol) "Le donne, i cavaliev, l'avme e gli amovi. Le più avvincenti stovie d'amove e d'avventuve del passato". (irònich) Ah bin, sossì si ch'at sevv  an politica!

Gelsomin      -  Prima i lesìo ansema "Topolino" ma cost a l'é motobin mej.

Giulio C.        - (da sol) Òmmi povvòm! Des mèis d'insegnament e i soma ancova al pian dij babi! (fòrt) Ma dj'àutvi lìbev it l'has lesune pvòpe gnun? Si ch'i sai, "La stovia del socialismo" o "Il pensievo libevale" o magava "Il capitale" ëd Mavx?

Gelsomin      - Gnun! Dòp na pagina o i s'andormoma o an toca torné andarera për arpijé 'l fil. (sugnant)A noi an pias lese le stòrie d'amor e d'aventure. An fan sugné!

Giulio C.        - A l'é pëvchè av manca la volontà dë studié e la capacità 'd concentvassion.

Gelsomin      - Concentrassion, concentrassion! Mi i son già bele stofi 'd concentreme dì e neuit! I l'hai veuja 'd piantela lì! Adess ch'i l'hai në strass ëd travaj e na morosa i veuj marieme e stè tranquil. (da la fnestra duverta as sent na fija ch'a canta: "La gallina fà coccodé ed il gallo chicchiricchììì...." e Mino a scata an pé e a seurt ëd corsa për andé a deurbe l'uss)

Sen- a tersa

Giulio Cesare

Giulio C.        - Teh, vavdla sì! I pavloma dël luv e 'l luv a viva! I viessèissa a gavèila d'antovn, sta gnogna, fovsi i viesserìa dcò a felo studié col pòch ch'a basta pëv esse na fvisa pvesentàbil politicament. Che a sapia dì doe pavòle ant un quàich comissièt dij meno impovtant. Peui na vòlta che Vevcingetòvige a sia stàit elegiù e a l'àbia ancassà ij sòld, i son d'acòrd con coj filon dël pavtì ch'a tveuvo lor la maneva giusta pëv stofielo e feje dé le dimission. Pavèj mi ch'i savài ël second ant la lista i pijevài sò pòst al Pavlament. Cost a l'é l'acòvd segvet ch'i l'hai fàit: al pavtì ij sòld, a mi 'l cadveghin da onovevol! Ma a-i é sempve cola-lì an mes ai pé. Vevcingetòvige a l'é annamorà cheuit! An tute le maneve, dcò se Vevcingetòvige as fà nen elege deputà, mi i son già pvepavame pëv nen sté a boca sùita. I l'hai bele pvonta e fondà, tut an vegola con cavte bolà e da 'n nodav, la "Fondazione pëv la pvotezione del gallo fovcello delle Alpi Gvaie". Pvesident mi con fonsion d'aministvatov. Fasan ëd montagna, sté aleghev! S'am và mal l'afé dj'elession i stavoma tuti bin l'istess! Mi 'd sicuva! Eh,si! I l'hai l'impvession che dcò stavòlta Vevcingetòvige a-j ciapa da Giulio Cesave con bon-a pas ëd bavba Savòjavdo bonanima!

Sen- a quarta

Giulio Cesare, Gelsomin e Bella

i ricordoma che le batùe 'd Bella a van pronunsià come a son ëscrite përchè, come già dit ant ël prim at, chila a veul parlé piemontèis ma a l'é pa bon-a

Gelsomin      - (intrand seguì da Bella e con ton sirimonios fasend n'inchin motobin pronunsià) I ringrassio ij vòstr piotin delissios / ch'a l'han ëmnave da sto cheur ansios.

Bella             - (con na riverensa) La vostra ancela l'é rivà / o mia graziusa maestà.

Gelsomin      -  Che onor, che gòj, che gròss piasì / podèjve arsèive ambelessì.

Bella             -  L'onur l'é tiut mé / mè prud cavallié!

Gelsomin      - (a Giulio Cesare, perentòri) Ancinte a sta dama, vil servitor, / basje ij pé, le man e rendje j'onor!

Giulio C.        - (a resta antërdoà a sente sto lengagi d'àutri temp, peui, blimblanand la testa) Pvòpe doi balengo 'd vassa!

Gelsomin      - Përdonelo, mia regin-a, ma 'l pòvròm a l'é nen costumà a le nòstre manere galante e poetiche. Chiel a l'é n'òm rudi, da camp ëd bataja. Sempre an guera për la conquista  dl'ùltim vot.

Bella             - (con ton doss e caressèivol) Adirateve nen, miu signur, che la vostra ancela ha già desmenticà l'afrunt perchè ha oj sul per vui.

Gelsomin      - (dcò chiel come dzora) Oh, come a esulto ij tìmpani dj'orije e a s'anlumino dij mé euj le bije a sente ste paròle dosse e ardìe!

Giulio C.        - (da sol an sl'istess ton) Oh, come am fan mal j'ajassin e am s'antovtoja l'intestin a sente sti doi cvetin!

Gelsomin      - Feme la grassia, mia grassiosa padron-a, riposé vòstra delissiosa përson-a ,sù sta pòch comendèivol poltron-a.

Bella             - Su cust gradevul segg mi riposerài na miniuta (e a s'anseta su na cadrega davzin a la tàula) Ma, i ve pregu, feme cumpagnìa che mi ralegru tiuta.

Gelsomin      - Si, ànima mia! (a s'anseta da l'àutra part dla tàula peui a slonga le man travers dla tàula, a pija le man ëd Bella e as vardo dossman ant j'euj an sospirand) Ah!... bela Bella!

Bella             - (an suspirand) Ah!.... mi Mino!

Giulio C.        - (an suspirand) Ah!....la bela e 'l bes-cino! (cita pàusa mentre ij doi as guardo estasià, peui) Sent, Vevcingetòvige.......

Gelsomin      - (a lo anteromp e a Bella, sempre sugnant) Si, ciam-me Vercingetòrige, a l'è pì poetich.

Bella             -(dcò chila sugnanta)Vercingetòrige, miu Gal!Che ostacul i l'oma ancura da siuperé prima di coroné nostru sogn?

Gelsomin      - (sempre sugnant) Che ostacul prima d'unisse?

Giulio C.        - (mostrand la tàula ch'a-j separa) La tàula, balengo! Sent, i son stomacà da ste gnogne e im na vado via. Ti e chila andé puva avanti a lese coj lìbev d'amov, ma it averto: d'adess an avanti it vangevass bele da sol.

Gelsomin      - (con un gest regal) Và, ùmil vassal e lass-ne da soj che i soma dcò bon a fèila da noi!

 

Giulio C.        - Oh, pòvev fjeul! Sensa 'd mi it vive gnanca a fete elege segvetavi dla sesion dël tò bovgh, àutv che conquisté Voma! I son pvont a scomëttje anzora la ca e la tèra ch'a l'ha lassame bavba contra na moneda da sent lire!

Gelsomin      - Varda ch'it pijo an paròla, neh! Sà la man!

Giulio C.        - Teh, teh! (a-j dà la man) Tant anche s'i l'eveditèissa pëv dabon a son mach quatv vocass ch'a stan an pé pëv mivacol. Ciao (a seurt)

Sen-a quinta

Gelsomin e Bella

Gelsomin      -Oh lah, a l'é gavasse dai pé sto sëcca-miole! (a s'anseto un davzin a l'àutr)

Bella             - Vist che il mio pian per sté sui ha funsiunà?

Gelsomin      - A l'é bastà feje chërde ch'i soma ancaplinasse dle conte d'amor dël tërsent përchè ch'as n'andèissa e am lassèissa na minuta an pas con ti. I dovrìo fé j'ator noi doi.

Bella             - L'avìa capilo mi che era nen un ànim poetich.

Gelsomin      - Come tuti ij carierista! Però i chërdìa nen ch'as la pijèissa parèj ëd brut!

Bella             - Sagrìnete nen! Turnerà ben prest a la carica. Ci ten trop alla cumpetisiun politica.

Gelsomin      - (confidensial e stofi) A l'é mi che i son ëstracame dë sta stòria, mia cara Bella. I l'hai capì che fé l'onorevol a l'è nen mé travaj. Tròp da studié, da concentresse, da impegnesse. E riunion e ancontr e comissi. E faje bon-e a cost e fate amis ëd chiel-là e faje un piasì a st'àutr. Varda, da quandi a l'é ancaminà sta stòria i l'hai pì nen avù mia libertà! La matin an mes ai mòrt ch'a parlo mai e la sèira  an mes ai politich ch'a parlo an continuassion. It giuro che i sai nen chi a sia mej. Peui sempre dapress a sto Giulio Cesare che a më smija d'esse diventà un can: (a imita la vos) "Vevcingetòvige bëvlichje le man a l'onovevol ch'a l'é dignasse 'd vardete; Vevcingetòvige faje vëdde a l'avocat come ch'it ses bon a deje la piòta; Vevcingetòvige, 'l comendatov a l'é mangiasse 'l salam e a l'ha campate 'l covdin ch'a lo anvlupava: men-a la coa pëv vingvassielo." Meno male che mi e ti i soma conossusse cola vòlta dl'antërvista e i soma sùbit annamorasse un ëd l'àutr. Adess i l'hai mach pì veuja 'd mariete e sté sempre con ti. Con mé travaj da bechin i faroma nen jë sgnor ma i meuireroma gnanca 'd fam. E peui i peuss sempre milioré, nò?

Bella             - (dossa carëssandje la testa) Pover mio Mino! Son cuntenta d'esser stà d'aiut a ti cun il mé amur. Anche ti l'has aiutame, sas? Sun meno sbadà di prima, desmenticu pì nen i nom e l'hai amprendiù il piemontèis.

Gelsomin      - Quasi!

Bella             - Quasi. Ma ti adess abbattite nen e continua a studié cun Giulio Cesare per andé a Ruma che sedenò ti perdi i sold dl'eredità!

Gelsomin      - Se it i më staghe davzin con tò amor i-i la farài, ma pen-a finìa sta landa promëtt-me ch'i së sposoma. Ansi, varda, foma parèj: i së sposoma 'l dì dj'elession! Quand ch'a son già?

Bella             - Il vintun d'April.

Gelsomin      - Bin! Al 21 d'Avril! Parèj se j'elession a van bin për mi, i faroma dobia festa! Se a van mal, chi 's na 'n frega! Partoma për ël viagi 'd nòsse e i-i pensoma pì nen! D'acòrdi?

Bella             - (as fà sèria) Mino, vist che ti mi fase sta proposta motoben inpegnativa mi voi esser unesta con ti e prima d'impegnesse l'hai da confidete una cosa che l'hai ancura nen dite.

Gelsomin      - I son parèj alégher, content e annamorà che i son pront a passé anzora a tut basta mach ch'is marioma! Spuva l'òss!

Bella             - Iun mes fà mi l'hai fat degli esam per.....(as davzin-a a l'orija 'd Mino e a-j bësbija quaicòs).....e mi é rivà il foj dl’esit. Quando che i l'hai legiulu l'é venume cume na folgorassiun.(e a continua a bësbijé sò segret fasend ëd gest come a indiché na fomna ch'a speta un cit)....alora me papà......(e a-j bësbija torna d'àutr ant l'orija) .... Parèj sun sta.... (e a-j conta ancora quaicòs).E parèj ho pensà che.....(e a-j conta ancora quaicòs)..  Ecco, adess ses al corrent di tiut.

Gelsomin      - (entusiasmà) Ma a l'é magnifich! Përché it l'has pa dimlo sùbit?

Bella             - I l'ho nen ditelu prima perchè vulìa nen che ti credesse che mi vulìa spusete per i sold dl'eredità e anche per nen disturbete nei tò stiudi per l'elessiun. I sai che ti tieni tant a diventé onorevul.

Gelsomin      - (alégher a l'ambrassa) Bale! Al diav dcò jë studi për diventé onorevol! Sòn a cambia tut! Da sto moment studioma ansema mi e ti come buté sù ca! Tant i j'era nen tajà pë­r col mesté e s'a l'avèisso elegiume a sarìa smijame 'd robé ij sòld dlë stipendi a j'italian! Stabilì! Ël 21 d'Avril  nòsse Gallo Battitòre - Vista Lanotte!

Bella             - Alura poduma dirlo a tiuti.

Gelsomin      - Ch'is marioma, si, ma sta notissia ch'it l'has dime l'é mej ch'i la tenoma ancora stërmà për un pòch, fin-a al dì dle nòsse, s'it ses d'acòrd.

Bella             - Per doi meis? D'acord!

Gelsomin      - Che bela giornà ancheuj! Ant un colp i son liberame da l'afann dj'elession e da 'n rompaciap come Giulio Cesare e i l'hai trovà mé tesòr! Ven sì ch'it dago 'n basin (e a jë stampa un bel basin, ricambià).

Sen-a sesta

Gelsomin, Bella, Barbara e Censo

Barbara        - (a riva da fé 'd comission seguìa da Censo e a vëdd ij doe ch'as baso) Brav, a l'é parèj ch'i të studie da onorevol?

Censo            - Dcò j'onorevol as baso con soe morose, Barbara!

Barbara        - Sempre spiritos ti, neh?

Gelsomin      - Mama e papà, mi e Bella i l'oma decidù adess adess ëd mariesse!

Barbara        - (decisa) Brav, ma a-i é gnun-e presse! I na parleroma da sì tre o quatr ann quandi ch'it sie fate na posission an politica.

Censo            - Penso che stavòlta mama a l'àbia rason, Mino.

Gelsomin      - A-i sarà gnun-e presse për vojàutri ch'a l'é già trant'ani ch'i seve marià, ma për mi e chila la pressa a-i é pro!

Barbara        - (come dzora) La sòlita pressa dij giovo! Studia da brav, va a Roma a fé l'onorevol, pija l'eredità, fate toa cariera e peui i të sposeras con nòstra benedission. Ma prima d'antlora as na parla nen!

Bella             - Ma madama...(uciada 'd Barbara)....min, a l'é già des mesi che siuma fidansà!

Barbara        - E con lòn! Mi e Censo i l'oma spetà sinch agn prima 'd mariesse!

Censo            - (sospirand) E i l'avèissa spetà d'àutri trant'ani.......

Barbara        - (minaciosa) Còs 'it veule dì con lòn?

Censo            - Cheee.... che  'l nòstr amor a sarìa rinforsasse ancora 'd pì!

Barbara        - Vera! Përchè is vorìo ògni dì pì bin che 'l dì prima! (sugnanta) It n'arcòrde Censo?

Censo            - Eh, si! Che fòj!

Barbara        - Come, che fòj? Noi?

Censo            - Nò, nò! Coj che ...... che ...... che a speto nen trant'ani prima 'd mariesse!

Barbara        - (a Mino) Trant'ani a son tròpi, ma tre o quatr a và bin! Ël temp ëd fete valèj an politica!

Gelsomin      - (decis) Mama, mi i l'hai pì nen veuja dë studié për diventé onorevol, valo bin? Im sento nen tajà për col travaj! Bella e mi i l'oma decidù 'd mariesse da sì doi mèis, ël 21 d'Avril e basta!

Censo            - Forse a sarìa mej parlene con pì calma. I s'ansetoma tuti ansema a tàula e i na parloma an mangiand. A l'é giusta l'ora 'd sin-a.

Barbara        - Sì as mangia nen fin-a che mé fieul a buta nen la testa a pòst! A-i andèisso bin ëd mèis!

Censo            - Oh, là! I l'avìa giusta da calé 'd na quatren-a 'd chilo!

 

Gelsomin      - (pasiant) Sentime bin, neh! Mi i l'hai un travaj e na morosa ch'a l'é d'acòrd con mi e a travaja dcò chila! A më smija che sòn a basta për mariesse e buté sù famija sensa meuire 'd fam!

Barbara        - E it lasserìe che cola gròssa eredità a finissa ai galli forcelli delle Alpi Graie? Ma ti it ses mat!

Gelsomin      - Mia eredità a l'é sì! (e a mostra Bella) Nèh, Bella?

Censo            - (pian a Mino, sorident) Ah, Lavori in corso!

Gelsomin      - E peui s'a j'é quaidun lassù ch'am veul bin, coj sòld a m'je fà rivé an quàich manera. A lassa nen ch'a finisso ai galli forcelli! 

Bella             - Invece che andé a Ruma per piglieli, Mino podrìa riceverli da Ruma.

Gelsomin      - (a-j dà 'd ghëmmo për fela sté ciuto)

Censo            - (parland da sol) "Roma a l'é na galin-a / che j'euv d'òr a peul dé / ma ‘l gal Vercingetòrige / mé n'aragn a dev filé" (fòrt) I l'hai l'impression d'essje davzin a la solussion, ma am na manca sempre 'n tochèt.

Barbara        - Còsa ch'it barbòte?

Censo            - Gnente, gnente! Barbara, lassomje fé! Nòstr squasi geometra con soa morosa a l'han duvertà un cantié 'd costrussion!

Barbara        - Ma s'a travaja ancora al Camposanto!

Censo            - (an rijand) Ma come second travaj  a l'han un cantié!

Bella             - (an rijand) E i spetuma i soldi da Ruma, cui aiuti per cite impreise.

Barbara        - Pòvra cita! Mai savù che Roma a dèissa quaicòs. Se mai a pija!

 

Gelsomin      - As sa mai! La speransa a l'é l'ùltima a meuire! Doman, comsissìa, ancaminoma sùbit le pratiche për le publicassion, nèh Bella?

Barbara        - (a s'arend) Ma fé 'n pòch come ch'i-j veule! Tant i seve mach doe teste dure! Mino, dësbarassa sti lìber ch'i mangioma! (via)

Censo            - (mentre la fomna a seurt) Meno male, ch'as mangia! Coj tre o quatr chilo an pì për sta vòlta i faso 'n sacrifissi e m'je ten-o!

Barbara        - (a së spòrz na minuta e) Lest! Pronté tàula! (e mentre che ij tre as dan da fé, al pùblich) Dcò stavòlta i l'hai dit mi l'ùltima batùa! (e mentre che le luci as basso pian pian, al pùblich) ma vojàutri andé nen via, neh, che adess a-i é 'l final.

SCOND QUÀDER

A l'é 'l dì dòp dël matrimòni 'd Gelsomin e Bella.

La sen-a a l'é l'istessa, ma naturalment a-i son pì nen tuti ij lìber dël prim quàder.  I-i son però 'd pachèt dij regaj da deurbe e, an sla tàula un pëssion ëd bijetin d'auguri e 'd telegrama.

Sen-a prima

Barbara, Censo e Giulio Cesare

Censo            - I son pròpe sodisfàit! A l'é stàit un bel matrimòni!

Barbara        - I penso che a sio stàit tuti content, chè anche 'l disné a l'era bon.

Giulio C.        - Si, si, na bela festa!

Barbara        - Gnente da dì, ma chi a l'ha fàit la festa pì gròssa e a l'é ampinisse bin ël gosé a son ij galli forcelli delle Alpi Graie, nen nojàuti!

Censo            - E già che! Con cola bela eredità ch'a l'é rivaje a còl!

Giulio C.        - (seràfich) A l'é stàit pvòpe un pecà, nèh, che Vevcingetòvige a l'àbia nen fàila a pijé cola bela evedità. Tuti sti sòld...... eh! fovtunà chi ch'a s’je gòd!

Barbara        - Ij fasan ëd montagna!

Giulio C.        - Già, già, ij fasan ëd montagna! (pian) E mi, sò aministvatov!

Barbara        - Mino a l'ha sbalià a nen tenté. Con ti forse a-i la fasìa!

Censo            - A-i la fasìa nen, butte 'l cheur an pas!  (a son-o a la pòrta)

Barbara        - A son sì jë spos. A ven-o a salutene prima 'd parte. (a và a deurbe)

  Sen-a sconda

Ij dit pì Gelsomin e Bella

Censo            - (a Mino ch'a intra con Bella e Barbara) Antlora, i soma pront për parte?

Gelsomin      - Si, i soma passà a saluteve, ma i l'oma ancora na frisa 'd temp. (a Giulio Cesare) Come mai sì, Giulio Cesare?

Giulio C.        - Jev ant la confusion i l'hai nen salutave! Pvòpe mi ch'i son tò testimòni!

Bella             - Che grazius! E parej ti ses veniù stamatin?

Giulio C.        - (a-j fà che 'd si con la testa)

Censo            - (a Mino) Stamatin a l'han portà sta litra për ti (e a-j dà na busta)

Gelsomin      - (a les an sla busta) Studio notarile A. Chiappotto (a deurb e a les)

Giulio C.        - (irònich, mentre che Mino a les) Lassa ch'i andovin-a! At fà le soe congvatulassion pëv le nòsse e at comunica che a-j dëspias ma che l'evedità a të speta pì nen pëvché it l'has pa vinciù a le elession! (alègher) Tut a và aj fasan ëd montagna!

Gelsomin      - (sarand la litra e butandës'la an sacòcia) Già, pròpe parèj! Ti it l'has ël don ëd lese travers dle buste!

Giulio C.        - Oh, a l'eva facil d'andviné!

Gelsomin      - Bin! Antlora, partensa!

 

Barbara        - Mino, it l'has butate la majëtta 'd lan-a an sla pel, ch'it ciape nen quaicòs?

Gelsomin      - Si, mama, sta tranquila.

Barbara        - E 'l fassolet? It l'has ël fassolet?

Gelsomin      - (an bufand) Si, i 'l l'hai dcò 'l fassolet!

Barbara        - Ij guant 'd lan-a! Scomëtto ch'it l'has dësmentiaje! I vad sùbit a pijetne un pàira!

Gelsomin      - Ij guant ëd lan-a adess a la fin d'Avril? Ma fame 'l piasì!

Barbara        - Mino, Mino, it sas che ‘l proverbi a dis! "D'Avril gavte pa 'n fil!"

Bella             - A dis di nen cavé, ma gnanca di giunté!

Barbara        - (da madòna) Ij proverbi a van anterpretà e peui ti it lo conòsse ancora nen! Na frisa 'd frèid e a ciapa sùbit la polmonite!

Censo            - Barbara, a-i é sì soa sposa. A dev cudilo chila, adess!

Gelsomin      - Adess sta tranquila mama, i son pì nen un cit! It vëddras ch'a và tut bin, fid-te!

Barbara        - Fideme? Come për l'eredità, neh, che për vòstra testa dura i l'oma perdù!

Gelsomin      -  (a Giulio Cesare con indiferensa) I l'hai viste alégher jer Giulio Cesare. A l'é smijame ch'it ringretèisse gnanca na frisa che për mia mancà elession it perdèisse l'eredità dla ca dij vej. It ses date pas sùbit, neh, dë sta stòria!

Giulio C.        - (fatalista) Oh, j'evedità ancheuj a van, doman a ven-o.....

Gelsomin      - (ansinuant) A l'é doman ch'at riva a ti?

Giulio C.        - (sospetos) Còsa it veule dì?

Gelsomin      - (ansinuant) Mah, Bella al giornal a l'ha savù 'd na fondassion pen-a costituija për la difèisa "del gallo forcello" ......President e aministrator ùnich un certo Giulio Cesare......

Giulio C.        - (sëccà e dur) E a và bin! Antlova pavlomse ciàir, mé car cusin! Mi i son un ch'as dà da fé, ti nò. Ti it pvefevisse ste ant ël tò cit e pijet'la con calma. Quand ch'i l'hai giudicà che ti it podìe nen fèila an politica i l'hai pensà a la clausola dël testament e i l'hai sfvutala a mé vantagi. O it vovìe ch'i lassèissa mangé coj miliavd da chi sà chi! A l'evedità e ai fasan ëd montagna i-j penso mi adess.  Bavba Savòjavdo a vovìa lassé a ti ij sòld e a mi mach quatv muvaje veje? Bin, am dëspias pëv ti e pëv chiel, ma adess i l'hai tut mi: sòld e ca! A l'é destin, ma dcò stavòlta Giulio Cesave a l'ha avù la mej sù Vevcingetòvige.

Censo            - (a Mino) I l'hai sempre dit'lo che col Giulio Cesare-lì a l'é 'n filon.

Giulio C.        - I sai nen còs' feje mi, s'i l'hai n'inteligensa pvonta e svilupà!

Gelsomin      - Sl'inteligensa gnente da dì, ma an sl'eredità i të sbalie 'd gròss, mè car cusin, përchè i son mi l'erede 'd barba.

Giulio C.        - Ma s'it ses gnanca presentate a le elession!

 Gelsomin     - Sent sì (e a deurb torna la litra dël nodar) Sent còsa ch'a-i é scrit dabon an sla litra dël nodar Chiappotto (a les)

Gent.mo sig. Vercingetorige eccetera, eccetera.

Cogliamo l'occasione per congratularci vivamente per il Suo matrimonio e auguriamo a Lei e alla Sua Signora ogni possibile felicità.

In merito alla Sua richiesta di esaminare le disposizioni testamentarie che La riguardano alla luce dei dati da Lei fornitici, siamo compiaciuti di comunicarLe che le interpretazioni da Lei suggerite soddisfano appieno le ultime volontà del defunto.

Pertanto poniamo sin d'ora, a Sua completa disposizione, la somma di due miliardi di lire lasciatale dal testatore.

Voglia cortesemente farci conoscere come intende effettuare il trasferimento dell'importo.

Distinti saluti.

Barbara        - (a Censo, stupìa) Ti it na sas quaicòs?

Censo            - (stupì dcò chiel) Mi nò, mi!

Barbara        - (a Bella) E ti?

Bella             - (an rijand) Mi sì, mi!

Gelsomin      - Spieghje ti Bella!

Bella             - (a dev arpete ij gest e le paròle ch'a l'ha dit e fàit cola vòlta ch'a l'ha bësbijà sò segret ant l'orija 'd Mino) Tre mes fà mi l'hai fat degli esam per un concurs a la Regiun e mi servìa un estrat de l'at di nascita. L'hai richiediulu e l'é rivà. Quando che i l'hai legiulu l'é venume cume na folgorassiun. Sì, perchè dovete savèj che quand che mia mama era incinta de mi, i mé sun andà a far iun viaget a Ruma. A me papà l'è piasuje tant la cità che a l'ha vursù giontè il nom Roma a quel che avìo decis prima per mi: Bella. Parèj sun sta battezzà Roma Bella, ma tiuti mi han sempre ciamà Bella e mi mi sun abituà a esse ciamà cusì che ho desmenticà l'altro nom. Ma quand che l'é rivà l’estrat de l'at di nascita.... 

Gelsomin      - .....quand ch'a l'é rivaje l'at ëd nascita a l'ha capì l'importansa che sò nòm a l'avìa për mi e a l'ha famlo noté. Giustament përchè 'l testament a dis: (as gava un feuj d’an sacòcia e a les) "Lascio le mie sostanze liquide che ammontano a circa due miliardi di lire a mio nipote Vercingetòrige a condizione che, portando lui quel nome glorioso, mi dia la soddisfazione di vedere finalmente, entro e non oltre le prossime elezioni politiche, un Vercingetòrige conquistare Roma”. Sì as parla nen espressament ëd cadreghin d'onorevol al Parlament. Mi mia Roma i l'hai conquistala e ant ël temp stabilì përchè i soma mariasse 'l dì dj'elession. A sò temp i l'hai fàilo present al nodar e chiel ancheuj i l'eve sentù ch'am dà rason. L'eredità a l'é mia, mé car Giulio Cesare Romano.

Censo            - (come aparlèissa da sol) Giusta! "Roma a l'é na galin-a / che j'euv d'òr a peul dé / ma ‘l gal Vercingetòrige / mé n'aragn a dev filé" Spiegassion:

                                   Roma a l'é na galin-a, val a dì, na fomna!

                                   che j'euv d'òr a peul dé, con sò nòm a-j fà pijé l'eredità!

                                   ma ‘l gal Vercingetòrige, che a l'é n'òm

                                   mé n'aragn a dev filé, s'a veul pijesse soa Roma a dev filela!

Giulio C.        - (come dësvijand-sse da 'n seugn) Moment, moment! Ël testament a dis "L'altro mio nipote, Giulio Cesare Romano, se vorrà ereditare la casa degli avi, dovrà partecipare attivamente al successo dell'impresa di Vercingetorige." e mi i l'hai fàit gnente pëv feve conòsse o mavié!

Gelsomin      - Brav! E fé 'l testimòni a le nòsse a l'é nen "Partecipare attivamente"? E adess varda s'i son nen ëdcò mi an gamba a andviné: ancheuj it riceveras na bela litra dal nodar ch'at dis ch'it l'has eredità la ca dij nòstri vej.

Giulio C.        - Im consolerài con cola!

Gelsomin      - Eh, nò, përchè col dì, doi mèis fà, it l'has ëscometula, s'it na ricòrde, disend che da sol i l'avrìa pa fàila a conquisté Roma. Dcò la ca am ven a mi donca. (dur) Prima it l'has dime: "Pavlomse ciàiv!" E antlora parlomse ciàir! Le vos a coro specialment ant le redassion dij giornaj e mia sposa a l'ha savù nen mach dla fondassion ma dcò dël pat ch'it l'avìe fàit con ël partì për feme fòra e andé a mé pòst! E mi i son dame da fé! I l'hai tendù mia tèila, cusin d'òr! I j'era 'n fiolastron un pòch andurmì e ti për ciucete ij sòld che barba a vorìa lasseme it ses ëstàit obligà a dësvijeme e a mostreme quàich malissia. Bin! It ringrassio përchè a son servime për dimostrete che nen sempre a-j và bin ai furb. Barba Savòjardo bonanima stavòlta a rij përchè na vòlta tant ël pòvr Vercingetòrige a l'ha avù la mej sù Giulio Cesare: a l'é pijasse Roma e sò tesòr! (e a së strenz davzin a Bella)

Giulio C.        - Antlora a mi.......

Barbara        - .....a ti at resto mach ij fasan  ëd montagna da porté an pastura!

Tuti j'àutri    - E dcò stavòlta....

Barbara        - ....mi i son pijame l'ùltima batùa!

F I N