‘U zziu d’America

Stampa questo copione

                                       

‘U Zziu d’America

Tre atti brillanti

di Pino Carella

PERSONAGGI

·FELICE TRAMONTANA ( zio Felice)

·PINA CALURA (nonna)

·ANNA TEMPESTA (nuora di Pina)

·TONINO TRAMONTANA (marito di Anna)

·CELESTINA (figlia della coppia)

·CARMELINO (figlio della coppia)

·RAFELI SCROCCO (portalettere)

·MIMMA LAMPO (vicina di casa)

PRIMO ATTO

Stanza da pranzo casa Bontempo al mattino

Tavolo con sedie, al centro  ingresso che va a SX per la cucina a DX per le scale o camere, porta d’ingresso sul lato DX, dall’altra parte ampia finestra sotto di essa divano con tavolino. La scena si apre con Nonna Pina intenta a pulire le verdure ed ascolta le notizie alla radio.

PINA:  Malanova! Sulu cosi mali porta ‘u cumunicatu. Diu u ‘ndi scanza e ‘u ‘ndi líbara Signuri, cá quantu cosi succedunu. E cca non simu nenti a ‘stu mundu. Non ‘nd’avi jornu chi non succedi ‘ncorcosa. Mammi ca ammázzanu i figghji, figghji ca ammázzanu i mammi; focu méu chi diventammi? Non c’e’ cchjú rispettu ‘i nuja fatta manera. Non ‘nd’ái adduvi ‘u ti guardi! Quandu menu t’aspetti…… zzac (mimica eloquente con il coltello) e t’azzíccanu ‘nu curteju ‘nte spaji.

(Nel frattempo la nuora Anna entra con un grosso coltellaccio)

Disgrazia mía! Chi vói ‘u fái? Alluntanati ‘i mía (cerca di difendersi con una sedia)Nora ‘ngrata! Madonna mía aiutami tu!

Vói ‘u vidi ca vinni l’ura ‘u m’azzíccanu puru a mmía ‘nto cumunicatu?

Focu méu, focu méu……………………. (urlando sempre di piu’)!

Nooo figghja, no fari …………….. cá ancora volarría ‘u mi godu i niputi!!

ANNA: Ma nescístuvu paccia du’ tuttu (con sorrisetto sarcastico)!

Mi pari ca urtimamenti sentiti troppu cumunicati!

(spegne nel frattempo la radio).

‘Nd’aju... ‘mu… mandu… ‘mu… ffílanu, capiscístuvu?

PINA:  (ancora paurosa)  A si! E……….. allura a chi ti servi?

ANNA: ‘Nci vinni ‘a fantasia a chiju ‘gnammi ‘gnammi ‘i marítima ‘u ‘ccatta pocu chili ‘i carni ‘i porcu pemmu fazzu ddúi sarzizzi! Ca chi ‘nd’avévumu mi vólimu!

Éu n’‘e pozzu provari, i figghjoli non tantu ‘nci ténunu, iju quandu si ‘nd’avi mangiatu ‘nu morzu poi finíu, a vúi chi vi nominu a ffari!

Vúi potíti mangiari sarzizzi……..cá vi fannu mali! Eeh!

PINA: (timorosa e con un pizzico di sarcasmo)  Éu no……… ca quandu e mmái pozzu provari ‘ncorcosa, ‘nd’áju n’etá.

(riprende il suo lavoro di pulitura di verdura)

ANNA:  Vi dissi centu e ‘na vota, ca quandu vi mentiti ‘u pulizzati  verdura ‘nd’avíti ‘u vi mentiti l’occhjali, cá non viditi bonu e non volarría ‘u dassati ‘ncorchi babalucciu.

PINA: Ca mancu u m’era ‘nu ‘lefanti, e poi………. pari ca doppu non vaji lavata?

ANNA: Fati comu vi dissi, sinnó dassáti stari ca m’‘a viju éu.

PINA:  E ca mó non sugnu bona mancu u pulizzu ‘a virdura, no?

ANNA:  Non ‘ncuminciamu c’‘a solita litanía;  ‘u sapiti ca marítima esti tignusu pâ pulizzia.

PINA:  Azzo,……  si ‘mparau cu’ ttía,……….. veramenti….. ‘a scola è di bboni!

Prima figghjma non era a ccussí, fusti tu cô rovinasti.

ANNA:  Pe’ ppiacíri, no’ ‘ncuminciati m’attizzati comu ‘u sólitu vostru.

(Nel frattempo Pina fa per togliersi gli occhiali per lanciare uno sguardo fulminante)

ANNA:  (urlando) ….Éu vi dissi sulamenti u vi mentíti l’occhiali.

PINA:  Sái chi ti dicu? Pulizzattilla tu, éu vaju e mi conzu u lettu.

ANNA: Nossignori, …….. oji vánnu cangiati i lanzola.

PINA: Ma chi vai dicendu ca avant’eri ‘i cangiasti?

ANNA: Non cuminciamu cû solitu ritornellu, ‘nd’avi setti jorna chi sunnu ‘nto lettu e vonnu cangiati, cá all’urtimu ‘mpurriti cû tutti ‘i lanzola.

PINA: E cángiali chimmu u ti cangiunu chî zingari.

ANNA: Ma è possibbili ca non vi staci mái una bóna?

PINA: A mmía non mi staci mái una bona? Si tu chi mi rendi ‘a vita ‘mpossibili.

E non fari chistu, non fari chist’attru; mentiti l’occhjali; attenta ca fái capiji; ma ‘nsomma ……. mi vóliti morta? (fa finta di stare male)

  Focu méu mi sentu mali, mi sentu mali! Vi…vi… ca mi veni ‘u tremaddecu…!

     ‘Na carfunía mi vaji e n’attra mi veni.

     Moruuuu, focu méu moruuuu!

Si campava ‘a bonánima ‘i marítima non jia a finíri accussí.

Mi restava ‘nta casiceja mía e non ‘nci dava sconzu a nuju!

Gia’ ca mancu chija resistíu ……………..  volístuvu u vâ vindíti .

ANNA: Si ca sinnó vi stávuvu já, ma quandu mai?

PINA:( tra se) Si non mi spagnava ‘u staju sula mi ‘nda f…. frícava i vúi.

ANNA: Veramenti non stávuvu mancu ‘n’cumpagnía ca puru quandu campava ‘a bonánima du’ sóceru fujévuvu sempi pe’ ccá, quindi pe’ vúi non cangiau nenti (tra se)Pe’ disgrazia mia!

PINA: Brutta scostumata, ma non t’accarricari(t’incarriccari) ca chiju chi mi fái a mmía pói tu fánnu a ttía i figghjoli tói. Mo dássa ‘u mi ‘nda vaju pe’ já dintra sinnó oji fázzu cosi u si dínnu.

(entra Celestina)

CELESTINA: Bongiornu, nonna!

PINA:  Bongiornu, a ttía bella mía.

CELESTINA: Ciau, Ma’.

ANNA: Ciau, figghja.

PINA: Vidi chi belli garbi! Pigghjau tutta ‘i mía, non ‘nd’avi mancu ‘nu pilu ‘i tía.

ANNA: Ma vidíti si ‘nd’avíti u vi ‘nda jati ‘i l’attra parti.

PINA:  Brutta ‘mbidiusa chi non si attru! Si non era ca sugnu sula sái adduv’era a ‘st’ura.

CELESTINA: O Ma’,  pecchí ‘a tratti a ccussí ‘a nonna?

ANNA: Pecchí éu la canusciu pirareja e sácciu com’é fatta! ‘Nci duni ‘u jidutu ed ija si pigghja ‘a manu.

CELESTINA: Amara nonna!

ANNA: ‘Nta ‘sta casa,amara mamma, no’ dicíti nuju, eh?

(entra Carmelinu)

CARMELINU:  Bongiornu, Ma’!

ANNA: Bongiornu, figghju!

CELESTINA: E senti, senti! A mmía mi pari ca ccá non ‘ncé sulu ‘a mamma!

CARMELINU:(con la mano all’orecchio per ascoltare meglio)

Ma staci parrandu ‘ncarcunu? Sentu  ‘na vúci chi pari ‘na carcarazza, ma non   capisciu chi dici!

CELESTINA: O Ma’ ‘u vidi ca ‘ncignáu câ matína.

ANNA: Non cuminciari cu’ tói solitu piloju.

CELESTINA: Certu nommu ‘nd’ánnu mu tu tóccanu sái,  ‘nzia’mái Ddíu. 

                                 (va in cucina  a prendersi la colazione. Appena esce)

ANNA: Non ti fidi ma dássi stari……….  sempri ca tozzuliji.

CARMELINU: E chi ‘nci fici éu ? Mancu jocari si poti?

ANNA: Jocari e sdonghjari,  sdonghjari e jocari, pari ca tu sái u penzi ad attru?

I cosi dâ scola armenu i chjumpisti? Ca arzira non ti ricogghjevi mai!

No, no, ‘nd’aiu ‘u ti fazzu ‘na carda mu tâ ricordi fina a chi campi.

Pari ca ‘nci penza chiju pruppettuni ‘i pátrita, pe’ d’iju poti puru cadíri a casa. ‘Ncorchi jornu vegnu éu a’ scóla e tâ fazzu ‘a ‘mprovvisata, non ti ‘ncarricari.

NICOLINU: Si si ‘a sólita litanía

(rientra Celestina con il vassoio in mano della colazione , solo per lei)

CARMELINU: É ‘u méu adduv’é? (Celestina lo ignora)

                       Mi sentisti? ‘U latti méuadduv’é?

CELESTINA: Sentu….. ‘na vuciceja, non sácciu s’è ‘nu spingiuni o ‘na seculeja.

ANNA: A mu ti véni!  Ti portasti sulu pe’ ttía?

CELESTINA: Certu ca mi portavi sulu pe’ mmía, a d’iju ‘nci cádunu ‘i mani ‘u vaji mu su pigghja, ogni matina a stessa storia.

ANNA: Chi ‘n’cintra iju e’ másculu!

CELESTINA: Ed éu sugnu fímmina! Másculu o non másculu i mani non ‘nci cádunu.

ANNA: A mu ti véni ‘mprisa tutta nánnita.

                                                    (Rientra Pina)        

PINA: Gira e vota e vota e gira e va pigghjáti sempri cu’d’ija. Te’ ca ti portáu ‘a nonna ‘u latti. Ma tutti ‘i torti ija non l’avi.

ANNA: Mentítivi puru vúi ‘u fati l’abbocatu, veramenti l’avi bisognu, ca pe’ lingua sulu a vúi appatta.

PINA: ( tra se)Ca ‘a túa a dduvi ‘a mentínu! Si ti cáccianu ‘a lingua chi ti resta! Jámu brigátivi cu’ ssu latti e tocchijati pâ scola.

CELESTINA: ‘Nd’avi ragiuni ‘a nonna esti tardu, Carmelinu brígati.

CARMELINU: Tu pensa pe’ ‘ttía, si volevi ‘u mi brigu mu portavi tu ‘u latti.

CELESTINA: Éu mi ‘nda vaju, mi ‘nda fricu di tía.

ANNA: Brigati figghju, móviti.

CARMELINO:(Con tono ammiccante)E chi ‘nd’aju ‘u m’affucu, Ma’?

ANNA:(Risposta zuccherata)No, figghju, chi dici, jamu bellu dâ mammà, móviti ca staci tornandu pátrita, ca pói cúi ‘u senti.

PINA:  (tra se)Nâcumbináu mancu iju ‘u t’addirizza.

ANNA: Chi dicistuvu?

PINA:(riparando)  Nenti, nenti, diciaaaa…….. addirizza ‘ssa piega dâ tuvagghja ca staci mali accussí storta.

ANNA: Carmelinu, figghju, non tâ langarijari ca pói fái tardu e lu profissori ti menti tri.

PINA: E cu’ chiju d’ajeri facimu sei.

ANNA: (in italiano!!!)  Ca doppu chi ‘sti profissori non sanno con chi hannu a cchí ffari, …….  ca io non lo viju che il mio Carmelino ‘nquide.

Jámu, bellu da mamma, vai alla scola.

(Carmelino spettinato e con il muso sporco fa per partire)

PINA:(ironica, in italiano!!!!)Ca como non glielo pulizzi il musso a tuo figghjo?

ANNA:Focu méu ! Veni ccá figghju ca nói non simo abituati a fari questi brutti figuracci. Vadi, vadi a scola.

( Finalmente Carmelino esce)

(Intanto Anna ha finito di pulire la verdura ed esce)

PINA: U rovina! U rovina? U rovinau! Ca chi ‘nd’avi ‘u rovina cchjú! Éu ‘nci dissi sempri a figghjma ca non ‘nd’avía chimmu a voli a ‘ssa scunchjuduta, non vozzi ‘u mi senti e mo’………… mu sa teni a ‘ssa marzaletta.

(suonano alla porta)

           Cu’ è!

MIMMA: Sugnu éu, ……… Mimma

PINA:  E mó ‘a matinata è completa! ‘Nu minutu ca vi l’apru.

(essendo Mimma famosa ‘ppe l’occhjiu tostu, prima di aprire fa i dovuti scongiuri, fa le corna e tira fuori dal petto un grosso corno rosso.)

MIMMA: E ca chi ‘nci voli u l’apríti, non é ca attroppicastuvu?

(detto, fatto, Pina inciampa)

                Cadístuvu?

(Pina cade)

PINA: E chimmu ti cadarría chi diciarría éu. (alzandosi)

          P’amuri dâ Madonna non parrati cchjú. (apre la porta)

MIMMA: Buongiornu, cummari Pina…

PINA: Chijamatulu Bongiornu………..

MIMMA: Pecchí chi succedíu?

PINA:  Noo é ‘na storia longa. Ma…………… vúi volévuvu ‘ncorcosa?

MIMMA: Volía ‘u ‘nci spiju ‘na cosa a vostra Nora, ma non c’é? ‘U cumpari Totu ancora non si ricogghjiu? Vi spiju ca mi parzi ca no’ vitti tornari arzira, oppuru……… vói u vi’ ca m’addormentai prestu e mi sfuggíu!!

PINA: Mi ‘nd’avía scordatu ca vúi soliti dormiri davanti a finestra. E poi chi jati carcarijandu! Certu ca figghjima si ricogghjiu, ca ‘a dduvi ‘nd’avía ‘u vaji.

MIMMA: Focu méu ‘nce bisognu ‘u vi ‘nzurfarati, bonu bonu! E ….cca doppu chi non mi fidu ‘u pigghju sonnu si non su’ a finestra, e ……….. voli diri ca mi sfuggíu.

PINA: (tra se)Sinnó comu i sai i catinazzi dâ genti.

MIMMA: Dicevuvu?

PINA:  (riparando)Dicìa, …….quanti genti passanu a tutti l’uri! M’ammagginu ‘u via vai …………… ad usu ca simu ‘nta chjazza!

MIMMA:  Chjazza? Quali chjazza?

PINA: Nenti… nenti! Volévuvu ad Anna, bonu ca mo’ vaju e va chjamu (fa per andare ma ha una sedia dietro)

MIMMA: Státivi attenta nommu u cadíti?

(fa in tempo a dirlo che Pina e’ gia’ per terra)

PINA:  A testa ‘nd’avarría ‘u ti cadi o megghju i catarratti!

        Accussí non vidi  cchjù chi succedi e finarmenti ti fai i ca…tanazzi tói!.

                                                            (esce)       

MIMMA: Vidíti ca i ‘ssa parti si scífula! ( non fa in tempo a  dirlo che si odono rumori di oggetti che cadono)

ANNA: ( Da dietro le quinte)  Ma non viditi adduvi mentíti i pedi.

PINA: Doppu chi ccá non sciuca mai nenti, ………. mancu ‘a lingua!

ANNA:(entrando)Bongiornu, Mimma, a mmía volevi? E chi fu in ‘mprima matina?

MIMMA: Bongiornu, Anna; non mi fidía ‘u mi tegnu, ‘nd’avía comu nu gruppu ‘nto stómacu e ‘nd’eppi ‘u vegnu ‘u ti cuntu tuttu.

ANNA: E chi succedíu, non mi dici, parra, a cúi aspetti?

MIMMA: Non mi diri ca tu non sentisti ‘a baldoria chi fíciaru stanotti?

ANNA: Cúi, i sposini?

MIMMA: Allura cúi? Ija dicendu ca no’ voli cchjú ed iju gridandu: tornatindi já mámmita!

ANNA: Comu, comu? Non mi diri ca si mingrijaru n’attra vota! Cúntami, dimmi, dimmi?

MIMMA: Stánotti eranu verzu i trí, era chi dormía ‘nta bella paci mía, ca chi volevi ‘u fazzu si no’ ‘u dormu!, e…a ‘nu certu puntu ti sentu ‘nu scatalasciu. Si stavanu mingrijandu. Attru ca sposini frischi frischi, tuttu amuri e d’accordu, abbáca ‘u cunta strolahari’ chija sciunduta ‘i mámmisa!

Volávunu piatti. Migghjara i piatti! Ija gridandu cu’ chija ‘mponenza súa “Me ne torno dalla mia mamma”! Cara mia, tali mamma tali figghja;  doppu tanti, scegghjiu chistu e mancu chistu ‘nci vaji bonu.

Amaru! I sói sunnu ‘i genticeji bona! ‘Mprima cercáu mâ carma, poi si vidi ca non tinni cchjú e verzu ‘i setti ‘nci dissi ‘u si ‘nda torna já mámmisa.

Poi silenziu, mancu ‘na parola; restavi cu spilu mancu ‘u sacciu comu jiu a finíri.

ANNA: Ad usu film! Oh chimmu ti venía ‘na cosa bona, tutti ‘sti cosi arricchjiasti?

MIMMA: Oh Anna, e pari ca éu volía, focu méu!

Si gridavanu chi pari ca si stávanu affucandu chi curpa ‘nd’aju éu, e poi pari ch’esti a prima vota, nu jornu zuccaru méu e l’attru a corpi i pu……..….! ‘Ndi  capiscimmi….…eh cummari. E poi, puru ca non volarría ‘u senti, pari ca poi fari a menu, basta ‘u ti conzi supa ‘u barcuni dâ vicina, e ………….

Vúi no’ sapíti ca ‘nd’aju i chiavi da casa! Iji vénunu sulu a ‘stati. Da já si senti tuttu, chjaru chjaru. Focu méu chi ura si fici! Mamma mia,  ‘nd’aju ‘u ma fuju ca sinnó ‘a signora é capaci ca nesci e ‘ncorcosa mi sfuji.

ANNA: ‘Nd’ái ragiuni, va, e mi raccumandu, si ci sunnu novita’ tenimi ‘mpormata.

(Mimma esce)

PINA:  (entra con il caffe’)Si ‘nd’aju ‘a pianeta?

ANNA: Ma comu vi permettiti ‘u chjamati accusí l’amici méi?

(Pina, mentre  versa il caffe’ in una tazzina bianca per la nuora ed un’altra sempre bianca per lei, viene rimproverata da Anna.)

ANNA: Vi dissi centu e na vota ca ‘nta ‘sta casa ognunu ‘nd’avi i cosi sói (allude alla tazzina che non e’ quella nella quale abitualmente si versa il caffe’ per lei)

      Jati e pigghjativi ‘a vostra!

PINA: E certu, ca éu ‘nd’aju ‘a  pesti.

ANNA: Fati chiju chi vi dissi e basta.

PINA: Sulu cu Mimma tu potevi fari accucchja. (esegue l’ordine di cambiare la tazzina ne prende una scura ed improvvisamente versa lo zucchero sul tavolo)

    ‘O Má,  simu sicuri ca non esti ancora ‘ccá? ‘O mó agisci puru a distanza?

( va a controllare dietro la porta dove trova Mimma intenta ad origliare)

‘U sapía éu, a mu ti véni occhju potenti!

ANNA: Mimma, ma chi stái facendu?

MIMMA:(Evidentemente per riparare)Nenti….nenti, tornái ‘u ti spiju a chi ura pozzu tornari pe’ nommu ‘u disturbu, …….. pe’ chiju discúrzu?

PINA:  Amara si pigghjáu sempri ‘i scornu pe’ l’orariu.

MIMMA: Si pero’ Pianeta su potía risparmiari! A mía…… Pianeta!

ANNA:  Tu non ‘nd’avísti mái orariu, a chi ura vói.

(mentre Mimma prende la via dell’uscita arriva Tonino il padrone di casa; usa occhiali spessi per evidente difficoltà di vista)

TONINO:(di ritorno dall’orto con una pesante cassa di frutta ed ortaggi)Adduvi  ‘a mentu? Adduvi a mentu? Mamma mía chi písa! Cu’è ammenzu ‘i pedi? Nescíti ca pisa, adduvi a mentu?

ANNA: E chimmu ‘u ti méntunu cu’ culu ammoju, pósala supa ‘u távulu; adduvi vói ma menti, ‘nte corna chi ‘nd’ái?

(riparando)…..  no corna no, paramai Signuri!!

TONINO: adduvi catinazzu é? ‘U spostastuvu? (si imbatte ancora con Mimma, che evidentemente non digerisce!)

MIMMA Ma dicu éu chi mi scangiástuvu pe’ ‘na buffetta? L’aviti bonu ‘u ‘ngurru!

(Non ha fatto in tempo a pronunciare le ultime parole che Tonino rimane impietrito dal dolore)

PINA: Focu méu figghju chi ‘nd’ái?

TONINO: ‘Ncroccai! ……….. ‘Ncroccai!!!

PINA: Brutta jettatura, vavattíndi da ccá,  cá sinnó fazzu cosi ‘u si dinnu!

MIMMA: Non vidi,  mo cu mmía sa pigghjia (esce di gran carriera)

TONINO: Mamma doluri! Mamma doluri!

(Mamma e moglie hanno il loro bel da fare per drizzarlo. Tonino si riprende)

PINA: Malanova mu ‘nd’avi,  ad ija e a ccúi ‘nci duna cumpidenza!

ANNA: Chi volarrissuvu diri?

PINA: Nenti parabula significa, ti senti megghju figghju, dimmi comu ti senti!

TONINO: ‘U sai ca quandu fazzu sforzi mi succedi! Pacienza! Vidíti ca portavi rroba di l’ortu; Sbacantatila vúi ‘a cascietta, cá éu ‘ndaju ‘u vaju ‘u mi cangiu, cá ‘nd’aju ‘u nesciu. (esce)

( Suonano alla porta: e’ il postino)

RAFÉLI: Postaaaaaa, Postaaaaaaaaaaaa.

( Pina é già intenta a selezionare ortaggi e frutta che Tonino aveva portato dall’orto)

ANNA: Bongiornu Don Raféli!

RAFÉLI:(Annusando come un cane)Mamma chi bellu adduri ‘i café.

PINA: L’avíti bonu u rastu! ‘Nd’avíti raggiuni, ca pocu prima u ‘nd’avía fattu! Bo, ca mo ‘nda pigghjiamu ‘na guccia aníta.

RAFÉLI: Datu che bellu cardu mû pigghju.

(nota intanto la cassetta stracolma di verdure)

             ‘O ‘mbé chi cosi belli chi faci ‘nta ll’ortu cumpari Toninu!

Pari ca iju ‘nci menti concimi! A mia i cosi concimati mi fannu mali, chisti  ‘mbeci énnu tutti a ‘nnaturali.

ANNA:(in evidente difficolta’ perche’ non vuole privarsene) Ma veramenti…..

RAFÉLI: Sugnu sicúru ca sunnu naturali; ‘u vitti cu’ l’occhji méi chi carrija curtagghja; cu sapi chi bellu sapuri chi ‘nd’ánnu!

PINA: E bonu, bonu, ………… ca mó vi damu ddui, accussí,  puru pemmu mi prováti.  Anna, pigghja ‘na ‘mbusta!

ANNA: Si ca vaju. (sempre perplessa)

PINA: E chi è, ammagasti? Ca chi ‘nd’ái mi vói tutti!

RAFÉLI:(Non ancora contento per quanto ha ricavato) Stati affilandu i curteja? Fati u porcu puru ‘st’annu? Cá l’annu passatu ‘i chiju chi mi dunástuvu provai ‘na mujicata; mi vinnaru genti e ‘ncîu offrivi; ‘u sapía ca fázzu bella figura. (sorriso di circostanza).

PINA:  Caru Raféli,a cardára gugghj e ‘u porcu esti a’ muntagna; a bbúi  vi risulta ca potimu teniri cchjú u porcu? Servunu pe’ attru.

Cchiuttóstu ‘a posta?

RAFÉLI: A giá ccá , veni d’América, vi scrivi vostru canátu, mi pari ch’esti a terza vota ‘nta ddúi misi; cu’ sapi comu mai!

PINA: A vúi non vi sfuggi nenti no? ‘N’grazia Ddíu.

(Intanto rientra Anna con la busta; Pina la riempie di ortaggi ed Anna guarda la suocera  in cagnesco)

ANNA:  E na’ l’apríti ssá líttara? (Fa per aprire ma viene fermata da Pina)

PINA:    Pói ‘a l’aprimu, ‘nc’é tempu…..

RAFÉLI: Nommu ‘u voli ‘ncorcosa urgénti.

PINA: Si volía ‘ncorcosa urgenti telefonava, ….. non scrivía pe’ líttara!

E mó, bongiornu Don Raféli; non ‘ndavíti u jati u cunsegnati ‘a posta, a cúi aspettati?

RAFÉLI: Veramenti vúi éravu l’urtimi.

PINA: Allura jati cá a ‘sta ura vi cerca ‘a mugghjieri vostra, ca oji cu’ tutta ‘ssa rrobba ‘i d’ortu chi vi detti ‘nci dati a’cchí ffari.

RAFÉLI: Veramenti é prontu da ieri.

PINA: Allura jati cá vi ciángiunu i figghjoli.

RAFÉLI  (sembra convinto esce dopo un po rientra e davanti all’uscio)Ma éu non ‘nd’aju figghjoli.

PINA: Allura jati fativilli ma jati, adduvi catinazzu volíti ma jati, ca ccá ‘nd’avímu a cchí ffari (le ultime parole sono  urlate e riesce finalmente a cacciarlo)

(Rientra Tonino che intanto si e’ cambiato)

TONINO: Cu’ era, pari ca sentívi vuci?

ANNA: Era Don Raféli, ‘u postinu.

TONINO: Allura sâ fíci ‘a spisa!

ANNA: Ca tu no’ sái com’é cumbinatu;

             (alludendo a Pina)  Ma ‘ncorcunu non badáu a spisi.

TONINO: E chi portau?

PINA: Gnosca! U postinu chi porta? ‘Na littara i Zziúta d’‘a ‘Merica.

TONINU: D’‘u Zi’ Filíci? Ed esti ‘a terza!

PINA: Raféli u tínni bonu ‘u cuntu.

TONINO: Esti menza aperta; già, ………. pari ch’esti a prima vota! ‘Stu víziu non s’‘u caccia mái Rafeluzzu nostru…….

(la apre e comincia la lettura)

Cari Nipoti e cognata

PINA: Si ricordáu ca ‘nd’avi puru ‘na canáta!

TONINO: Spero che queste poche righe vi trovano tutti in buona saluti. Io quine non trovu piu’ dibbeni, da quando la mia povera mugghjera esti morta, paci all’anima sua e alla vostra (tutti fanno scongiuri). Percio’ ho penzato di vendere tutto quello che ‘nd’ajo e mi ‘nda torno all’Itaglia al paesi in dove ero nato. Sono ormai 42 anni chi manco non ce la fazzo più, armeno cosi mi godu la vecchjaja con i miei parenti. Arrivo appena mi sbrigo. Con affetto Felice Tramontana.

(tutti rimangono in religioso silenzio, poi esordisce Anna)

ANNA: E’ inutili ca ti menti idei strani, mi basta gia’ ‘nu trigulu.

TONINO: E cúi dissi nenti.

ANNA: Éu ti canusciu bonu, non ‘nd’avimu postu ccá no’ vidi su vónnu l’attri niputi.

TONINO: E cu’ dici nenti.

ANNA: Cu’ si guardáu…. Si sarváu

TONINO: Noo! Si, mo iju si fídi u si cogghji ccá, doppu tutti ‘st’anni chi stetti ‘a ‘Merica; chi ‘nd’avi ‘u sa ricorda chiju ‘i ccá; éu dicu ca stáci pocu jorna e poi si ‘nda torna a Nova Yorca.

ANNA: E tu comu fai mu sái.

TONINO: ‘Nta l’attri líttari non facía attru ‘u si vanta;  ca já stannu boni, ca ‘nd’ánnu tuttu, ca ccá simu ‘nte sdarrupatini, eh…...

PINA: Certu si ogni vota chi ‘nci rispundivi non facivi attru ‘u ti lagni, ‘ncarcandu sempri ‘a manu;  ca ccá non ‘nd’avímu occhj ‘u ciangimu, ca non poi jiri avanti; tuttu pecchì volevi ‘u ‘nci scrocchi ‘ncorcosa.

Ma iju fu sempri ‘i cori bonu, ma non certu stupitu. Si vi mandáu fina a mó ‘ncorcosa è pecchí esti ‘na perzuneja bona.

ANNA: E vúi comu facíti mu sapíti?

PINA: Pari ca éu non mu ricordu a canátima. ‘A bonánima ‘i marítima dicía sempri: jamu tri anni arrasu, sinno’ ndi pigghjavunu pe’ gemelli, ‘nd’avímu ‘a stessa facciumi e u stessu carattiri.

 Dâ bonánima ‘i Francescuzzu méu ‘nci valia a visera, bellu, finu e ‘ntelligenti.

ANNA E mò sácciu ‘i cui pigghja marítima tantu sgalipatu.

PINA: Chi volarrissi diri?

ANNA: Nenti parabola significa….!

TONINO:( rivolto alla moglie)Si, ma sgalipatu! Tu potevi puru risparmiari.

ANNA: Ccíttu, pruppu! Capiscísti, ‘nd’ái ‘u ti sta’ cíttu, cíttu….!

PINA: Chi bellezza, nommu ‘nd’avi ‘u rihjata!

ANNA: Si ma tornamu a núi, vidíti ‘u ‘nci trovati sistemazioni ca ccá non poti stari.

PINA: Éu mi ‘nda vaju ‘i chija parti, ma tu dicu a ttía Toninu:  vidi ch’esti zziuta, frati i pátrita e portàti ‘u stessu cognomi. (esce)

TONINO:(guardando la moglie in maniera supplichevole) Ma dicu éu, chi fastidiu ti poti dari ‘nu poveru vecchjareju, chi vói ‘u faci? U cchjù esti ‘na vuccata ‘i cucína? E poi non ‘nd’avi puru ‘a mamma chi ti duna ‘na manu?

ANNA: A mía giá m’abbasta ija, cá non si poti campari. Non si faci mái i fatti sói, mala sócera.

TONINO: E bonu, bonu non t’arraggiari, beni o mali ‘ncorcosa sciuppamu.

ANNA: Éu non vogghju sordi a ‘ssu prezzu, lavari, stricari, strigghjari, stirari. Parimai………  e ‘nd’avi dinari chi ponnu pagari tutti ‘sti sacrifici, no no no.

TONINO: Non ti scordari ca ddúi càmbari ‘i supa sunnu ancora a nomi sói e ccá sutta era dâ bonánima ‘i pátrima ed ancora agisci ‘a mamma.

ANNA: Doppu chi non vózzi mái ‘u ti faci carti! Comu dissi, “a morti mía passa a vúi”. Allura iju si cogghjiu ‘i pistoli e a’ ‘nu sonnu, dâ sira â matina. Ed  éu ‘nd’eppi ‘u ma zziccu a mámmita dintra ‘a ‘sta casa sutta ‘u vajuni, adduvi stavanu iji non vózzi ‘u staci.

TONINO: Ma tu ‘u sái ca si spagna ‘u staci sula.

ANNA E ‘n’tantu abbramu mu faci a mmía.

(Intanto rientrano i piccoli dalla scuola interrompendo la discussione)

CELESTINA: Oh, ma chi succedíu?

ANNA: Nenti figghja,  cosi, tra mía e pátrita…..

CELESTINA: Mi parzi ca sentivi gridari.

ANNA: Ti dissi nenti, énnu cosi pe’ randi…

CARMELINO: Allura a mía mi pói diri, …… sugnu ‘u cchjú randi.

TONINO: E randi ‘u scogghju, vidíti si ‘nd’avíti ‘u vi ‘nd’ajati já dintra ‘u posati ‘i cartelli dâ scola ch’é ura ‘i mangiari.

(entra Pina che evidentemente ha sentito i piccoli)

PINA: Ah, tornástuvu! E jámu figghjoli, játi preparátivi ca mo’ mangiamu. Jámu conzámu a tavula. A scola tuttu a posto?

CELESTINA: Beh, veramenti non tuttu a postu; ‘nta classi ‘i Carmelinu non ‘n’tantu.

PINA: Pecchi’ chi succedíu?

CARMELINO: Non ti fidi ‘u ti fái i fatti tói no?

CELESTINA: E cchjú fatti méi ‘i chisti. Tu si frátima, éu sugnu sórita, simu dâ stessa famigghja. E mo’ dici subitu chi succedíu.

TONINO:(con tono forte)Chi succedíu? A cumbinasti n’attra di tói.

ANNA: Chi succedíu figghju? Bellu dâ mamma.

CARMELINO: Nenti, non succedíu nenti.

CELESTINA: Ed inbeci si. ‘U sentivi chi ricchji méi ca ‘u maestru sói ‘nci cuntava dâ maestra mía, ca non si rendíu cuntu ca ‘nta classi ‘nd’avía a mmía. ‘U bellu i figghjita ‘nci ‘ttaccáu i lazzi di scarpi du’ cumpagnu sói, unu cu l’attru, ‘u figghju da cummari Catuzza, chiju attru vrócculu ‘i Cicciu. ‘U sumeri non s’accorgíu e catti a mussa avanti e ‘nci ruppíu ‘a riga e i squadretti du’ cumpagnu sói ‘i bancu. Bella figura chi fici. ‘U maestru pigghjau a bacchetta e…. “dúvi vegnu, vegnu du’ mulinu”, prima a Cicciu e poi a Carmelinu.

TONINO: Puru Cicciu ‘i pigghjáu?

CELESTINA: Certu, ciangía tantu forti chi non si fitti ‘u ‘nci dici subitu chiju chi succedíu.

ANNA: A ttía du’ cuntu du’ maestru non ti sfuggíu nenti no? A mu ti veni, tutta nánnita.

PINA: E stacía ‘u viju ca non tâ pigghjavi cu’ mía.

Suonano alla porta: e’ Mimma. Contentissima, si catapulta in casa ed urlando apre il suo discorso)

MIMMA:  Anna e’ véru ca t’arríva ‘u Zziu riccu d’America? Dínnu ch’esti carricatu ‘i sordi, ca si vindíu tutti ‘i cosi e ca mo’ ‘nd’avi sordi comu ‘a rina du’ mari. Dúi fabbrichi, ‘na decina i machinuni randi e sordi chi non sapi mancu mi cunta quantu ‘nd’avi, dici chesti carricatu ‘i dollari ‘Mericani  e ca vi dássa tuttu a vúi?

ANNA, TONINO E CARMELINO  Addaveru!!!!!!!

ANNA: Tu dicía éu ca ccá ‘nd’avi ‘u staci, ca duvi ‘nd’avi ‘u vaji, iju a núi ‘nd’avi.

U dissi sempri éu, quandu ‘nce ‘u beni, non ‘nd’avi ‘nteressi chi poti appattari.

Fine primo atto

SECONDO ATTO

  Zio Felice Tramontana é nel frattempo arrivato dall’America, veste molto stravagante: camicia a fiori e classico accento di chi e’ stato emigrato per lungo tempo.

  E’ seduto vicino alla finestra é incontinente e per questo usa il pannolone. Sta sonnecchiando ed ogni tanto si ode un leggero russare.

  Celestina seduta al tavolo é intenta a studiare mentre Pina le sta accanto e pulisce le verdure.

PINA: Figghja pari ca ti viju ferma, ammagáta, …….. t’incantasti? Ti stai facendu ‘i cosi dâ scola?

CELESTINA: Si, Nonna, staju facendu matemática; sái, énnu espressioni difficili, vogghju ‘u ‘nci penzu, nommu ‘u sbagghju.

PINA: Fammi u viju dimmi a mía?

CELESTINA: E chi ‘nd’aju ‘u ti dicu, tu chi capisci ‘i ‘sti cosi?

PINA: O figghja éu fina a’ terza elementari fici, ca pátrima non vozzi ‘u mi manda a’ scola, ma ‘a scola ‘i ‘na vota non era comu chista ‘i mo’; ‘na vota o ‘mparavi o ‘mparavi, sinnó i bacchettati parrávanu cu’ l’ángiuli.

CELESTINA: Ed allura jamu, dimmi comu si fannu ‘sti operazioni, to’ guarda.

PINA: I focu méu comu scriviti mo’? Ch’ennu ‘sti cacarócciula?

CELESTINA: O No’, chista é ‘a parentisi graffa, chista é ‘a quadra e chista ….., va bo’ jámu, dassámu stari ……………

(si accorge che la nonna é in difficoltà - improvviso silenzio dove si ode ronfare)

 a mu ti veni comu tira ‘u Zzi Filici.

PINA: Filíci ‘mbeci ‘u vái ‘nzombitijandu e pói ‘a notti vai girandu casa casa, non é megghju ‘u vái ‘u ti fái ‘na passijata, ‘on vi bellu suli chi ‘nd’avi oji.

FELICE: Si mo’ vaju, cincu minuti e vaju  (gira la testa dall’altra parte e continua il sonnellino)

PINA: Focu méu pari cô muzzicáu ‘a musca.

CELESTINA: Secundu mía chistu é sonnu arretratu.

PINA: ‘Nd’ái raggiuni figghja, ‘nta ‘Merica ‘i quantu fatigáu non ‘nd’avía mancu tempu pemm’u dormi.

(entra Anna)

ANNA: Bruttu viziu pigghjau chissu ‘u si curca ccá, non si ‘nda poti jiri supra, ccá si prática, e non stacimu commiti ne núi e ne iju.

PINA: Stacía u viju ca non ti dava fastidiu a ttía. U sai ca ‘nci piaci u si godi u paisi da ccá, doppu ca supa u mentisti ‘nto palumbaru; senza finestri, non si poti mancu girari e votari; poti stari chjiusu já, ch’esti comu carceratu.

ANNA: Curcativillu cu’ vúi.

CELESTINA: Mammaaaaa!

PINA: Brutta scostumata. (va da Filici)

     Filíci rivigghjati, va’ cángiti ca nesci ‘nu morzu cu’ Celestina.

FELICE: Adduvi ‘nd’aju ‘u vaju ‘nto chjovu du’ jornu faci hot cardu, carfunía

PINA: A carfunía mi veni  a mía, una mi veni e n’attra mi vaji.

FELICE: Si, forsi é megghju ‘u nesciu c’‘a figghjiola, finíu c’‘a school

PINA: Scula? Adduvi? (indicando il pannolone) Chi scula ca si bellu asciuttu.

CELESTINA: Nonna school! Scola in inglesi.  Zziu, finívi, potimu jiri.

FELICE: ‘Nu minutu ca mi sbrigu prestu prestu, cussi’ ‘ndi mangiamu ‘nu bellu ice cream, nu gelatu, ca sinnò ija non capisci, e jamu e ‘ndi ‘ndi rifriscamu.

Entra Carmelino

CARMELINO: Si nescíti vogghju ‘u vegnu cu’ vúi.

CELESTINA: Sentíu adduri ‘i gelatu.

ANNA: I cosi d’‘a scola ti facisti? Vidi ca simu quasi a’ fini, si non passi puru st’annu, ‘u mari ‘u vidi cu’ bbinóculu.

CARMELINO: Si si poi mi fazzu.

PINA: Si si poi, sempri poi. (esce)

(Bussano e’ Mimma)

ANNA: Mimma! E chi è, ‘nto cori du’ cardu………… (Va ad aprire Carmelino)

MIMMA: (rimane su ciglio della porta; è visibilmente rossa, come chi ha preso una scottatura)

‘Nd’aju novitá  mali, non mi fidía ‘u mi tegnu e ‘nd’eppi ‘u vegnu prestu prestu.

CARMELINO: Mamma mía chi siti russa! ‘Ncarcunu vi  pigghjiau ascoppuluni?

ANNA:  Carmelinu……! A lingua ‘o postu.

CARMELINO: O ma’ e chi curpa ‘nd’aju s’é tutta russa; ddúi sunnu i cosi:  o è vinu o su’ scoppuluni.

ANNA: Ti dissi ma smetti

CARMELINO: Bonu ca mi ‘nda vaju, aspettu sutta, dinci ‘u si movi.  

CELESTINA: E sí, tuttu ‘i chi ffari l’avi iju!

ANNA: Celestina tu camina pe já ddintra, vattíndi já nánnita .

CELESTINA: Si si ‘u capiscívi cá voi ‘u mi cacci, ca ‘ndavíti ‘u vi cumpessati.  

E poi éu ‘nd’aju ‘u nesciu cu’ Zziu, tu scordasti?

ANNA: ‘U capiscívi tu stái troppu tempu cu’ nánnita; sai chi fái, dassa i libri ccá ca pói ‘i cacci e aspetta ‘u zziánu sutta puru tu.

CELESTINA: Uffa faci cardu.

ANNA: Vái e basta!

(Appena esce)

MIMMA: Cosi mali….. cosi mali… tu non ti pói mái immaginari chiju chi succedíu!

ANNA: Parra, parra dimmi.

MIMMA: Non mi fici mancu ‘i mangiari pe’ nommu ‘u perdu nenti du’ discurzu. Si ca pigghjavi suli; e doppu ca, catinazzu, si mentunu ‘u parranu all’ura ‘i mangiari; ma dicu éu non ‘nd’avíti oráriu? Non era megghju a’ rifriscata, accussí mi mentía c’‘a seggiceja supa ‘u barcuni, e mi ricrijava.

ANNA: Si si va bonu, ma mo’ parra, dimmi, chi succedíu?

MIMMA: Cosi chi non si ponnu cuntari Anna mia, ca mi veni ‘u scornu puru ‘u ‘nci penzu.

ANNA: Alasciu méu, allura chi succedíu?

MIMMA: Ca cúi su cridía che all’eta’ mía ‘ndavía ‘u sentu ssí cosi?

ANNA: Ma parra, non mi teníri supa ‘i spini.

MIMMA: Brutta lordazza! ‘Nd’avi chimmu s’avánta a cummari Catúzza; du’ restu, tali mamma, tali figghja. ‘Nci’á cumbináu du’ maritu, ‘a sposina! (risoluta) ija s’‘a ‘ntendi cu’ n’attru, capiscisti?

ANNA: Gesu, Gesu, Gesu, ca tu chi mi stái dicendu? Va bo’ ca non jévunu daccordu, ma ‘u ‘nci faci ‘i corna non mi pari ‘na cosa giusta. Cá cúi su’ cridía ‘na cosa ‘i chistu generi; a mu ti veni; mammisa vaji vidéndu ‘i catinazzi ‘i l’attri ‘mbeci ‘u si guarda ‘a figghja.

MIMMA: Anna mia, ca oji non ‘nd’ánnu cchjù ritegnu; sái chi ti dicu, ca mo mi ‘nda vaju, cá ‘nd’aju a cchí ffari. A propósitu, ma d’‘u Zianu non mi cunti nenti? Si molláu c’‘a pezza? ‘U sái ca mi paría cchjú vecchju, ma non é vecchju  assái, si vidi puru da’ carnagioni. Allura si molláu o no? Dinnu ‘ngiru ch’esti riccu ‘nzini fini. Cu’ sapi quantu dollari vi detti?

ANNA: Allura, si, …… smeragghji cu’ pedali! Ma quali sordi. A mía mi pari ca cacasíccu, ……… ‘u fícimu accáttitu.

MIMMA: Si, si! Tu non m’‘a cunti giusta. È riccu e si vidi, cá ‘nd’avi ‘na catina d’oru ‘u coju chi pari ‘u circhju ‘i ‘na bricichetta. E poi, ‘n’giru dínnu ca spendi e spandi!

ANNA: Mamma mia quant’è brutta ‘a vista ‘i l’occhji; a genti chi non ‘nd’avi chimmu pettina e chimmu penza!

MIMMA: E bonu, bonu, …… vidi ca prima o poi si molla! Alla fini iju a bbui ‘nd’avi. Ma, senti, ‘a sócera tua non c’e’?

ANNA: Esti ‘i chija parti, cá chi ‘nda’ mâ vói?

MIMMA: Nénti volía ‘u ‘nci dicu ca stanótti ma ‘nzonnái (nel frattempo Pina entra con la spazzatura da buttare):  era cu’ ‘nu catu ‘nte mani, attroppicáu e…… cátti longa longa, mamma mia c’arrisi chi mi fíci.  (detto fatto Pina cade).

PINA: Toccu ‘nta lingua a ttía e a cúi ti duna cumpidenza; a mu ti véni, chi occhju tostu chi ‘nd’ái! Mo’ agisci puru ‘nto sonnu.

MIMMA: I focu méu, mancu dormiri si poti cchjù.

PINA: E chimmu ‘u fái l’urtimu sonnu; cá pari ca tu fái sconzu, ca cúi catinazzu ti ciangi?

ANNA: I na’ finíti!  Cu’ ‘na scifulata stati ‘larmandu ‘nu comizio.

PINA: Pari ca cadísti tu, chimmu ‘u ti cádi chiju chi diciarría éu. Dassa ‘u mi ‘nda vaju sinnó fazzu cosi non mu si dinnu! ‘U Signuri ‘u mi perdúna (fa più volte il segno della croce)!

MIMMA: Si, va beni, ca mi ‘nda vaju puru éu.

PINA: Statti arrásu ‘i mía, vídi comu tu dicu! E sopratuttu non parrári cchjú,  chimmu ‘u ti parráva ‘u préviti! O Signuri méu, ‘n’attra vota fíci peccatu! (esce facendo più volte il segno della croce)

MIMMA:  Sái chi ti dicu: mi ‘nda vaju e ti salutu; si ‘nd’aju novitá t’‘u fázzu a sapíri. Accussí vózzi, vor diri co’ restu du’ sonnu mu tegnu pe’ mmía.

(appena uscita, da fuori)  Anna vídi ca chiju quadru vicinu ‘a porta non mi pari tantu misu bonu .

(appena detto cade! A questo punto anche Anna comincia ad avere qualche dubbio circa i poteri di Mimma). Entrano Celestina e Felice Tramontana vestito in maniera appariscente.

CELESTINA: No, no, e pói no, si non vi cangiáti éu cu’ vúi non nesciu.

FELICE:  E pecchí, sentímu chi ‘nd’avi chi non vaji.

CELESTINA: Chi ‘nd’avi chi non vaji? Pari ca viju mo’ i cumpagni méi  c’arridunu e dinnu: ma addúvi ‘i ritiráu chiji cammisi, du’ Congu?

FELICE: Chi ‘nd’ánnu ‘i mali ‘i cammisi méi, tuttu veru cu’……uni …comu si dici, cuttúni; ma comu catinazzu parrati pe’ ‘tagliano e…….  non sunnu i tiritalli comu i vostri.

ANNA: Ti dissi ca tu ‘nd’ái ‘u ti menti ‘a lingua ‘u postu; camina, camina ….

FELICE: ‘Nd’aju ‘na cammísa puru pe’ tía, penzu ca ti stacerría bona.

ANNA: Non mentu cammísi éu Zziu, non vi dispiaciti.

CELESTINA: Ah tu no, ed éu ‘mbeci ‘nd’aju ‘u caminu cu’ hawai d’appressu.

FELICE: Quali guai? Figghja pe’ ‘nu morzu ‘i pezza, jamu mangiamundi ‘u gelatu, ‘nu ice cream .

CELESTINA: E va bonu jamunindi, ma vidíti ca i gingommi î finívi.

FELICE: E va bónu portavi a quintali ca ‘u sapía ca all‘Itallia non sunnu boni comu ‘i nostri.

(escono entrambi)

Entra Tonino con una vistosa camicia Americana tale da renderlo molto ridicolo

ANNA: Pari ca Zziúta t’‘a mísi puru a ttía ‘a divisa.

TONINO: Pecchí non é bella.

ANNA: Si comu ‘a facci tua, ma non ti vergogni ‘u nesci ‘i ‘sta manera.

TONINO: Amáru Zziu, vogghju mu’ ‘ccuntentu accussí é capaci ca ‘nci sciuppamu ‘ncorcosa.

ANNA: ‘U ficimu accáttitu;  iju sulu gingommi e cammisi rigala; éu ancora n’‘e vitti umbrijari ‘ssi sordi ‘mericani. Sulu ‘mbunnamenti e poi lavari e strigghjiari; mo ‘nd’avi tri misi ch’esti ccá; si ca ogni tantu ‘nci’allonga di figghjioli ‘ncorcosa e s’aricogghji c’‘a spisa; ma accatta cosi pe’ d’iju e pe’ figghjoli. Ah, ccíttu, ca si presentáu c’‘u pasticcinu e ‘ndovina pe’ cu’ era!

(torna Pina dopo aver buttato la spazzatura)

PINA: Chi ti registrasti pulitu, chissa ti mancava, mo’ si a’ppostu vi’!

TONINO: A túa non t’‘a provasti?

PINA: Ca allura! Mo  chiji cosi mi mentu éu pemmu tornu da capu.

ANNA: ‘Nda portau a ‘redità ‘u cognatu vostru, ‘nda ‘cchjiappammi bella grossa.

PINA: Ca si tu non sciuppavi ‘ncorcosa eri tu. Ma faci bónu, nenti ‘nd’avi ‘u vi dúna. E poi chi bisognu ‘nd’ái: marítita lavura, a penzioneja mía v’‘a sciucati ogni misi, ….. ca cúi vídi nenti, giustu ‘u ‘nci pórgiu ‘ncorcosa di niputi mi resta.

ANNA: Tonínu ‘a vídi comu esti cumbináta; non sulu é guardata, pretendi puru ‘u si téni ‘i sordi. (Tonino tace)

PINA: Nommu ‘nd’avi ‘u rispundi; dassa ‘u mi ‘nda vaju já dintra prima ‘u mi giranu boni boni. (fa girare le mani in modo vorticoso ed esce)

ANNA: Eccu ccá, ‘nci vóli assái ‘u si áltera.

Suonano alla porta: è il postino

RAFÉLI (da fuori)Postaaaaaa, postaaaaaaaaaaa.

TONINO: A pôstu simu, ‘nd’avi ‘ncorcosa ‘ngiru cá chissu si leva chi ‘nci capita.

RAFÉLI(sempre da fuori)L’apriti o no cá si mori du’ cardu.

ANNA: Chi portástuvu Raféli?

RAFÉLI Eccu; ccá ‘nd’avíti ‘a bulletta da luci, ‘na líttara ‘i Sant’Antoninu, chista esti ‘i firmari, raccomandata, robba ‘i pagari, ma….. non vi schiantáti ca non sunnu assái. Ma n’attra vota ‘u cánoni da televisioni pagatulu ‘ntempu. E pói,  vidíti ca ‘i luci pagáti caru, ‘ndavíti ‘u fáti comu a mugghjerima c’appíccica tuttu ‘nto cori da notti, ca ‘ncîu dissi sórisa cá si cunzuma ‘i menu. Si non voliti ‘u  sápiti attru ma ‘mbivarría ‘na guccia i café, friddu, cá vúi ‘u fáti bónu.

(Tonino e Anna si guardano ripetutamente poi)

TONINO: Annapigghja ‘na guccia i cafe’.

ANNA: ‘A vói puru tu?

TONINO: Certu ca vogghju puru éu, ‘nci mancarría!

(Anna esce per il caffe’)

RAFÉLI: Non jístuvu pe’ l’ortu oji.

TONINO: Quali ortu, ca cu’ ‘stu cardu staci bruscjandu tutti cosi.

RAFÉLI: Mi ricordu chij belli pumadora chi facévuvu l’annu passatu, mamma ch’eranu belli!

TONINO: Mi pari ca ‘st’annu n’‘e provamu, cu’ ‘stu tempu chi staci facendu.

RAFÉLI: Fati certi pumadora grossi chi páranu granata, cu’ menza cipuja e ‘na guccia d’ogghju nesci ‘na ‘nzalata ‘i lussu! A propositu mancu cipuji ‘nd’avíti? Senza ‘u vaju mi ‘ccattu. Ccá a vúi armenu sácciu chi mangiu!

ANNA: (rientra con il caffe’)Non ‘nd’avímu nenti, ‘na mala annata, ne cipuji e ne agghji; …. ccá ‘u cafe’.

RAFÉLI: Ma vostra sócera non c’é?

ANNA: E’ supa ‘nd’avi a’cchí ffari.

RAFÉLI: Allura dássa ca mi ‘nda vaju, simu sicuri ca non scindi no?

TONINO: Scusati ma vúi câ volíti ‘a mamma?

RAFÉLI: Nenti domandai tantu per…

ANNA:  (in malo modo) Si vi dissi ca non póti, non póti.

RAFÉLI: E voli diri ca mi ‘nda vaju, (rivolto a Tonino) mancu patati facístuvu st’annu?

ANNA: Nénti, sulu mazzacani.

RAFÉLI: Bonu, bonu ca mi ‘nda vaju, vi salutu. (esce)

ANNA: A ‘mu ti véni non si ‘nda jia cchjú, stava ccá ‘u vidi si si fidía ‘u sciuppa ‘ncorcosa; a mu ti veni chi lenza.

TONINO: E chi ‘nd’ái ‘u fái é fattu accussí.

ANNA: Senti, vidi ca ccá ‘nd’avímu ‘u risolvimu ‘sta questioni ‘i Zziúta.

TONINO: Questioni? Ma ‘i quali questioni parri?

ANNA: Non fari u sceccu ‘nto lanzolu, vidi ca Filiciuzzu ‘nd’avi ‘u si molla c’‘a pezza, ca núi accussí non ‘ndi fidímu ma tirámu, troppu spisi;  tu, cu chiju chi porti  e c’‘a pinzioneja i mámmita, chija chi ‘ndi dássa, non poti abbastari pe’ tutti.

TONINO: I tu d’‘a mamma cchjú ca mujicati ‘nci dássi.

ANNA: Non tormanu sempri supa i stessi discurzi; quanti….. voti… parramma ‘i ‘sta storia? Secundu tía 20.000 liri ‘u misi non ‘nci bástanu, ca chi ‘nd’avi ‘u fáci? Vidi chjiuttostu ‘u parri cu Ziúta, ‘u vidi chi ‘nd’avi ‘u faci, sinnó ‘u vaji ‘u si  trova alloggiu a ‘n’attra parti!

TONINO ‘Nd’aju ‘u trovu ‘u momentu giustu ‘u ‘nci parru.

ANNA: Veramenti ‘nd’avi tri misi chi díci sempri ‘a stessa cosa; va bonu, ‘u capiscivi,  o ‘u fai tu oppure ‘nci penzu éu.

TONINO: Chi nci penzi tu, chi ‘nci penzi, …… chisti énnu cosi d’ómini

ANNA: Azzo, veramenti l’omu……….

TONINO: E’ megghju ‘u mi’nda vaju, sinnò va a finíri ca sbiellu.

ANNA: E va, va, …… e mi raccomandu parranci…………… parranci.

TONINO: Sí, sí (esce)

PINA: Pari ca sentívi ‘a vúci du’ postinu, portáu posta?

ANNA: Certu c’‘a portáu;  chi volévuvu ‘u porta ‘u postinu, patati chi vroccula?

PINA: E bonu, bonu, e…… chi arriváu?

ANNA: Rroba ‘i pagári, cá chi ‘nd’avía m’arriva: correnti elettrica a mmori mamma….., doppu chi simu sempri cu’ ferru i’ mani stirandu cammisi ‘Mericani, carzi ‘mericani, carzetti ‘mericani, mutandi ‘mericani …….. non basta cchjú nenti.

PINA: Ma Raféli si ‘nda jiu?

ANNA: Pecchi cu volévuvu?

PINA: Nenti, ca ‘nci ‘nd’avía promettutu ddúi patati e volía mu ‘nci dugnu.

ANNA: Apposta non scasava cchjú? E si ca veramenti l’avi a bisognu, non vidíti quantu cosi vaji scroccando da’ matina a’ sira!

PINA: Veramenti volía mu ‘nci dugnu pe’ l’aníma i marítima, eranu tantu amici.

ANNA: E sí, mo’ marítima zzappa pemmu ‘nci cacciámu ‘i spili di sóceri.

PINA: Focu méu, pe’ ddúi patáti.

ANNA: Ddúi o non ddúi d’‘a sudúra ‘i marítima disponu éu, e basta.

PINA: Senti bella, forzi tu ti scordásti ca ‘a terra adduvi marítita, cioè figghjma zzappa, esti ancora a mía.

ANNA: E zzappátala vúi, …..  sempri margiu poti restari pe’ vúi, cá cúi vi duna forza m’‘u zzappati.

PINA: A mu ti veni chi áspitu, ca comu non ti vergogni, faccia ‘i tomaja rivotata, non t’‘a linchi mái ‘ssa panza! A mu ti veni;  marítita fatiga e guadagna bonu,  ca ‘n’grazia a Ddiu ‘a putiha chi ‘nci dassáu pátrisa lavura. Pari ca ‘nd’avisti m’accucchji tu pe’ já carchi vota!

ANNA: Allura éu mo’ mi ‘nda jía ‘nta ferramenta ‘u vindu chjova.

PINA: No ca tu ‘i fái direttamenti ‘i chjova. Tu potarrissi l’apriri ‘na frabbica ‘i chjova, a gratis!  Allura pari ca éu non jía ‘nta ferramenta quando campava marítima pemmu ‘nci dugnu ‘na manu.

ANNA: Éu non sugnu ‘mparata ‘u staju ‘nto negoziu, e poi……. marítima non vóli.

PINA: E certu ca non vóli, ‘nu jornu jisti e ti pigghjiavi i picci i tutti.

ANNA: Le vere signore stanno alla casa.

PINA: Trovasti a chiju vrocculu, sinno’ ta mostrava éu ‘a casa.

ANNA: Cchiúttostu vidíti ‘u cumbinciti ‘u cognatinu vostru ‘u caccia fora i sordi.

PINA: Éu non ‘nci dicu propria nenti;  a mmía chi sordi sói e senza non mi cangia a vita, e pói esti ‘u frati i marítima. ‘Na perzuneja a modu. E soprattuttu, forzi non tu ricordi, ca menza casa esti ‘a sua.

ANNA: Adduvi voli l’ávi ‘a murusanza; ogni tantu vi porta ‘u pasticcinu, poi  ‘u gelatinu cá sapi ca vi piaci, e poi ………

PINA: Si era pe’ ttía nu’ catinazzu ca mo mangiava.

ANNA: E ca vúi non v’‘a linchiti mái.

(Arrivano da fuori Celestina, Carmelino e Felice quest’ultimo ha in mano un dolce incartato per Pina)

FELICE:  ‘Nda ricogghjmmi viatu sinnò ‘u signorinu si mangiava tuttu ‘u barri.

CARMELINO: Mamma mía pe’ ddúi gelati.

CELESTINA: Ddúi? Vi’ ca sácciu ‘u cuntu puru comu ‘i ‘mericani. Furu six, sei;  éu non sácciu comu faci.

FELICE: Pari ca non d’avi adduvi mi menti? Esti sciupatu ‘u crijaturi, ‘ndovinati ‘i cúi é chista? (indica il dolce)

CELESTINA: Esti p’‘a nonna.

FELICE: Era ‘na surprise.

PINA: Supprizzata no ca non da’ pozzu mangiari.

CELESTINA: Nonna surprice, sorpresa. ‘Nu bellu pasticcinu al cioccolato.

FELICE: Yes, cazzorrait, ciccolato come ciccolatera, mi ‘mbivarría ‘nu bellu cofe, vogghju diri ‘nu cafe’, però long long.

PINA: Ed éu vaju e lu fazzu, ma pigghju puru éu una guccia (rivolta ad Anna) Lo fazzo anche per la signora? Voi come lo addesiderate, long o curt?

ANNA:(stizzita perche’ non considerata) Éu non vogghju cafe’ a ‘sta ura,  ‘mbivitavillu vúi.

Pina, dopo aver preso il pasticcino, va in cucina per preparare il caffe’, Felice prende posto vicino alla finestra.

CARMELINO:Oh, Ma’, éu vaju já putiha du’ Papá.

FELICE: Non provari attru ca schjatti.

ANNA: Dássa ‘u vaju ‘u viju chi ‘nd’aju ‘u fazzu. (esce)

Rimangono in scena Celestina e Felice

FELICE: Veni, veni pe ccá ca ‘nd’aju ‘u ti dicu?

CELESTINA: Dicítimi Zzíu.

FELICE (Le porge dei soldi)Te, pigghja, e non parrari cu nuju, mi raccomandu; vidi ca nuju ‘nd’avi mu sapi,…… ammucciatilli pe’ quandu tisérvunu.

CELESTINA:(facendo resistenze)No, non pozzu, su sapi ‘a Mamma m’ammazza; sunnu troppu, âjeri mi dástuvu n’attri centu, chi ‘nd’aju ‘u m’accattu cu’ tutti ‘sti sordi?

FELICE: E tu non ‘nci dicíri nenti, fammilla ‘sta promissa, ‘nd’ái nommu  ‘nci  dici nenti. Tu ‘nci vói beni d’‘u Zzíu?

CELESTINA: Certu ca sí.

FELICE: Allura non parrari

CELESTINA:  Ma éu ‘nci vogghju beni puru d’‘a Mamma, comu fazzu nommu ‘u parru?

FELICE: Certu, ‘nd’ái ‘u ‘nci vói beni prima da Mamma; sai chi facimu, pói ‘ncîu dicimu, ma pe’mmò non parrari, tu dicu éu quandu. Ok?

CELESTINA: E va bonu.

(Arriva Pina con il caffè;  contemporaneamente entra Anna che nel frattempo si è cambiata; Pina poggia il caffe’ e va a prendere le tazzine. Distrattamente prende le bianche ma  viene vista da Anna che le fa cenno di non prenderle)

PIN: A giá, mi ‘nd’avía scordatu ca núi ‘nd’avímu ‘a lebbra (cambia le tazzine con due nere)

Alla scena assiste Celestina

CELESTINA: Mamma nésci? Pozzu veniri cu’ ttía?

ANNA: No figghja, non pói veniri cu’ mmía, cá no’ ca ‘nd’aju ‘u vaju pe’ cosi urgenti.

PINA:  Immaginativi vúi cu’ póti essiri, eh ….. Mimma è ‘a cosa urgenti.

ANNA: Vidíti si ‘nd’avíti ‘u vi pigghjati ‘u cafe’. (esce)

CELESTINA: O Nonna ma pecchí usi ‘ssi tazzi vecchji, accussi brutti?

PINA: E’ ‘na storia longa figghja, ‘nu jornu forzi ‘a capísci puru tu.

CELESTINA: O Nonna cúntami ‘i quandu eri figghjola tu?

PINA: E chi vói ‘u ti cuntu dimmi?

CELESTINA: Cuntami di jochi chi facevi tu chi paraggi tói?

PINA: O figghjia, jocari? Ca cúi ‘u vítti mái ‘u jocu! Fatigava già quandu ‘nd’avía 7 o 8 anni;  i méi mi mandávanu ‘u curriju arceju ‘nte campagni d’‘u Príncipi. Era divertenti, puru chiju, pero’,  éramu all’ária aperta, spensierati, ………… ch’esti bella ‘a cotraranza.

    O Fíli ti ricordi quandu jévumu chi mammi a’ hjumara ‘u facímu ‘a vucáta, núi fimmaneji aiutávumu ‘i mammi e vúi v’‘a scialávuvu ‘u  ‘nchjaccáti licerti.

CELESTINA:(Con grande meraviglia) ‘Nchjaccávi lucertuli Zzíu Filíci! Amari!

FELICE: Éu ……..(borioso) era specialista di rumbula ‘i meli, ‘nda trovava tanti chi mi linchía ‘i buggi; Éu ……. seguía cu’ l’occhj ‘a l’apa e ‘nci dicía: prima o pói non ‘nd’ái ‘u vai â casa?

CELESTINA: Non sácciu chi sunnu ma sicúru era divertenti.

PINA:  E pói vinni ‘a guerra,  e finíu ‘a spensieratezza; i megghju giúvani si leváu, mi ricordu quandu partíu ’u Zzi Giusi.

CELESTINA: Cu’ era ‘u Zzi Giusi? Si era Zi’ tói era puru Ziu méu?

PINA: Certu figghja, e comu no? Era ‘u frati da mamma  mía, chi mi volía beni, mi chjamava Pinuzzeja mía; e cúi ‘u vitti cchjú, non tornáu, ‘roganu a cúi ‘i guerri ‘i vózzi.

CELESTINA: Zí Filíci, tu ‘a facisti ‘a guerra?

FELICE: Uaaaaa, ‘nda fici guerri éu!

PINA: A si e cu’ cúi? Ma quandu e mai.

FELICE: Guerri c’‘a fami! Cchjù guerra i chija! Ca non avévumu mancu occhji ‘u ciangímu. Celestina ma tu non ‘nd’avevi….. u…. vai…. u…. posi….. chiji cosi?

CELESTINA: Si, ‘nd’avíti raggiuni.

PINA: Cosi, chi cosi?

CELESTINA: Nenti sunnu fatti nostri, è veru Ziu Filíci?

FELICE: Certu ca sunnu fatti nostri, chi ‘nd’ái ‘u pigghji tu?

 FINE SECONDO ATTO

TERZO ATTO

E’ passato un po’ di tempo.

La scena si apre con Tonino, Anna e Pina intorno al tavolo. Sul tavolino vicino alle poltrone e al divano ci sono degli oggetti in lavorazione, fatti di creta.

TONINO: O Ma’, peró tu ‘nd’ái puru ‘u capísci ca ‘na perzuna poti éssiri ospitata ‘na settimana, ‘nu misi, dicimu n’annu, ma no’ tutta ‘a vita.

PINA: Éu non parru e non dicu nenti, sunnu fatti vostri.

ANNA: Però non’è giustu ‘u vi laváti ‘i mani accussí, siti ‘a canáta e vúi ‘i ‘n’corchi manéra ………………

PINA: E secundu vúi chi ‘nd’avarría ‘u ‘nci dicu,  ‘u si ‘nda vaji d’‘a casa, da casa sua!

TONINO: Veramenti esti puru ‘a nostra.

PINA: A mía, pregu, ancora esti ‘a mía, a nomi méu.

ANNA: Stacía ‘u viju ca non puntualizzava.

PINA: Ogni tantu pari ca vi scordati, puru ca éu non fici mái cuntu du’ méu e du’ tói, sulu vúi distinguistuvu…….

TONINO: Mo’ éu mi ‘nda vaju ‘nu morzu ‘nta l’ortu; approfittu oji ch’esti domínica; quando tornu affruntamu ‘stu discurzu. ‘Ncigna mu prepari tu (rivolto alla madre)

PINA: Éu vu dissi ca mi fazzu ‘i fatti méi.

TONINO: Mi raccomandu non vi mingrijati.

ANNA: Speriamu ca no, sái com’è fatta! Certi voti non si poti fari a menu.

PINA: Si, sta’ tranquillu, ad ija penzu éu. Sái chi ti dicu, sbrogghjátala vúi ‘ssa matassa, éu non ‘nd’aju chimmu ‘u pigghju.

Tonino esce salutando.

TONINO: Vi salutu,státivi boni.

PINA Arrivederci.

Entra Carmelino visibilmente assonnato, con un piccolo zaino in mano

CARMELINO: Bongiornu!

PINA: Bongiornu!E chi è signurinu, oji cadístuvu du’ lettu?

CARMELINO: Ciao Nonna, comu t’‘a passi? Vói ‘na manu?

PINA: E chi é tutta ‘sta gentilezza? Quandu ‘u diávulu t’accarizza…..

CARMELINO: Voli l’ánima, appuntu. Mi arzavi prestu ca oji jámu chi cumpagni méi a’ gita, e quindi ‘nci vonnu 5000 liri. (tende la mano)

PINA: A mu ti véni, tâ ‘mparáru bona ‘a preghiera mámmita! (mette la mano nel petto egli  da i soldi)

CARMELINO: Cu’ sapi si ‘u Zziu Filíci si mollarría cu’ ‘ncorcosa?

ANNA: Pe’ diju mo’ mangi! Ah Signuri, e poi non t’abbástanu? ‘N’attri 20.000 ti detti Pátrita arzira, ca chi ‘nd’ái ‘u fái?

PINA: 20 e 5 vinticincu ed ancora vái cercandu! e chi facímu, scasciamu ‘a banca, pe’ ‘na jornata chi ‘nd’ái ‘u passi fora?

CARMELINO: E va bonu voli diri c’arranciu, mi ‘nda vaju, ciau (bacia entrambe  esce e si imbatte in Mimma).  Sempri ammenzu ‘i pédi síti ma dicu éu non ‘nd’avíti casa.

MIMMA: Focu chi scostumatezza.

ANNA:  Carmelinu ‘a lingua ô postu.

PINA:  Pe’ ‘na vota chi dissi ‘na cosa giusta.

MIMMA: Buongiornu, a ‘nd’avi puru a vúi?

PINA: Veramenti éu sugnu ‘nta casa mía.

ANNA: e ch’è i Dominica ‘m’prima matína, ca comu mái?

PINA: Si, si piccija, pari ca ‘nd’avi chimmu ‘u faci. (esce)

MIMMA: É inútili chi mi raccumandu attenzioni, ca jocu a ddintra si scífula.

PINA:(rientra con una grossa resta d’aglio)Statti squetáta ca ti staju pighjiandu i misuri, jetta sangu! (esce)

MIMMA: Focu, focu, focu ca comu ‘a resísti; chi malasócera.

ANNA: A mía mu dici, nâ sumportu cchjù; e tu comu mái ‘i ‘sti parti ‘m’prima matína, dímmi?

MIMMA: Brutti novità!

ANNA: Focu méu ca chi succedíu, non criju ca s’accorgiru ca vinni puru éu chija voticeja ‘u sentimu chi dinnu? Ca tu ‘u sái ca éu mi fazzu ‘i fatticeji méi, non vorría ‘u mi lévanu vucca vucca.

MIMMA: No, peju Anna mia.

ANNA: Focu méu, allura chi succedíu?

MIMMA: Succedíu ca ‘a patrúna ‘i casa partíu pe’ Torinu e non mi dassáu ‘i chjavi, mo’ comu catinazzu sácciu comu vaji a finíri ‘a vicenda. Brutta……… ca doppu chi guardavi ‘a casiceja súa pe’ tuttu ‘stu tempu, chistu fu ‘u ringraziamentu! Ma nommu ‘u si preoccupa, ca pe’ mmía poti pigghjari focu ca éu nu’ cazzu cô spostu ‘nu jiditu! Ehhhh………quandu ‘nci voli, ‘nci voli!

ANNA: Focu méu, nommu ‘nd’eppi ‘u s’accorgi ca ‘nci cunzumasti correnti; cá puru tu, tutti i jorna ti ‘nda jevi já ‘u stiri, tu no’ sapevi cô ferru cunzuma?

MIMMA: ‘Nbéci l’acqua pe’ l’ortu, non si cunzuma, no? Marítita ‘a leváva para, pari ca l’apría ‘u rubinettu vostru? Sempri já acciucciava.

ANNA: Focu méu mo’ núi levámu ‘a fúria, cá tu non ti spicciavi da já.

MIMMA: ‘Ntantu ‘i novitá frischi volévi mi sái. Mo’ restammi ‘i pístula tu ed’éu, ca ‘nd’avi tuttâ stagioni chi mi conzu arretu a chija finestra e non vítti passari nuju;  ca comu ‘nd’aju ‘u ripáru mo’?

 Mi ‘nda vaju, vogghju ‘u vaju cu’ prestu a’ Missa, ‘u viju si ‘ncuntru a chija sciundúta ‘i mámmisa accussí é capaci ca, s’‘a pigghju all’intresatta, ‘ncorcosa, mi dici. Focu méu tu dici ca fazzu peccatu? E’ megghju ‘u mi cumpessu stasíra o è megghju domani matina?

ANNA: Fai chi vói, sacciu chi fái tu?

MIMMA: Mi ‘nda vaju.

ANNA:(appena esce)Va va, chimmu ‘u vái tosta! (inciampa)Non mi diri ca…..( si dirige verso la porta e trova Mimma ad origliare),  ‘stu viziu non ti fidi mu tu cácci, no?

MIMMA:(Colta di sorpresa)Cúi, éu?

ANNA: No sórita.

MIMMA:  Sórima, ihh, ‘nd’avi ‘i mo’ chi nâ viju, non cumparíu cchjú ‘i ‘sti parti…(in evidente difficoltà…)mi ‘nda vaju tosta?

ANNA:(Irata)Arrivederci!

(Mimma va via rigida, in maniera goffa)

A mu ti véni vói ‘u vidi câ sócera ‘nd’avía ragiuni.

(suonano al campanello: è Raféli; Anna è convinta che è ancora Mimma)

Ancora ccá si, ma vói ‘u ti ‘nda vái o no?

RAFÉLI: Mo’ arrivái, ca chi vi fíci, ma l’avíti cu’ mía?

ANNA: A vúi síti (ancora irata)Chi volíti a ‘st’ura?

RAFÉLI: Volía a Toninu, nc’é?

ANNA: No jiu all’ortu, ma chi ‘u volévuvu?

(Pina avendo udito il campanello viene a controllare se qualcuno ha aperto)

PINA: Raféli vúi síti? E non trasíti, stati supa ‘a porta? Assettativi! Vaju ‘i chija parti ‘u vi pigghju ddúi malangiani sutt’ogghju, ca preparavi ‘a buccaccia, mu dissi  arzira fígghjma ca passávuvu.

RAFÉLI: Suli ‘i malangiani vi dissi? Veramenti mi ‘nd’avía promettutu puru ddúi pumadora sicchi sutt’ogghju, comu ‘i solíti fari vúi.

ANNA: Non volíti nenti attru.

RAFÉLI: Si l’avíti dátemi puru ‘nu buccacciu ‘i piparóla chini.

PINA: Si ‘nci promettíu Toninu!! Permettiti ca vaju ‘u vî pigghju, ‘u cafe’ vu pigghjastuvu?

RAFÉLI: No, grazi, mi pigghjavi giá tri, non volarría ‘u mi faci mali.

Pina va a prendere la roba in cucina

ANNA: Maravigghja nommu accetta, e chi succedíu?

RAFÉLI: Cu’ sapi belli cosi chi chjanta Toninu ‘nta l’ortu?

ANNA: Pa ‘mmó, sulu zzappari.

RAFÉLI: Ca iju ‘i ‘sti tempi soli fari belli virduri.

ANNA: Ancora ‘nd’avi ‘u rivóta ‘a terra e vúi giá penzáti ‘e virduri. E pói non si fidi cchju comu ‘na vota, vaji ogni tantu ‘a pérdita ‘i tempu.

(Pina torna con la roba in un fagotto)

PINA: Ccá Raféli, vidíti ca vi misi puru i piparóli, era l’úrtima bucacccia, ca pói comu ‘i cogghji fígghjima vi conzu n’attra.

RAFÉLI: Grazzi, (rivolto ad Anna). Vi salutu, bona Domínica.

PINA: Arrivederci.

ANNA: Salutamu. ‘Nci linchístuvu boni i mani?

PINA: Pe’ ‘na buccacceja chi va’ videndu.

ANNA: Dassáti ‘u vaju ‘u mi conzu ‘i letti sinnó perdu ‘a pacenza ‘m’prima matina. (esce)

(Pina comincia a rassettare, poi notando il disordine lasciato da Celestina sul tavolino)

PINA: ‘A figghjola é brava, però  ‘nd’avarría ‘u me ‘nu pocu cchjú ordinata; guarda quantu porcheria dassáu ccá, éu non toccu nenti quando scindi s’‘a vidi ija.  

(entra Felice)

FELICE: Buongiornu, Pina.

PINA: Buongiornu, dormísti bonu?

FELICE: ‘Nta chija stanza non slippu tantu bonu, mi manca l’aria.

PINA: Ca chi  ‘nd’avímu ‘u riparamu, non ‘nd’avi attri stanzi, ‘nd’ái ‘u t’arranci.

FELICE: Chi mangiamu oji?

PINA: Dicia ca fazzu ‘nu brascjaluni ca a’jeri Toninu portáu ‘nu pezzu ‘i carni bella ténnera, e pói ‘u sácciu ca ti piaci.

FELICE: Ta’ ricordi ca mi piaci! A bonánima ‘i Mámmita ‘u sapía, e quando ‘u preparava ‘nci dicía a Franciscu ‘u mi chjama;  chi era brava mámmita, eranu tempi chi ‘nc’era pocu, ma ija ‘nd’avía pe’ tutti. E ti ricordi quando jocávumu ‘a cummari? Núi facévumu sempri maritu e mugghjeri, chi tempi belli,  bastava pocu ‘u ‘ndi spassamu.

PINA: E certu ca mi ricordu, éramu ‘na bella cumpagnía; ‘na bámbula ‘i pezza pe’ figghjola e jocávumu uri ed uri. O Filici non mi fari ‘u ‘nci penzu sinnó ciangiu comu a’ ‘na scema. E i gridáti da Mamma; ‘nci pigghjava tutti cosi pemmu ‘u fazzu finta ca ‘nd’avía ‘u cucinu, e gridava, gridava, e doppu ‘nu morzu si presentava cu’ ‘nu sorrisu; ‘ndi vidía spensierati.

E ‘ndi dicía “sempri ‘ncollati vúi ddúi, pariti frati e soru”.

FELICE: E quandu jévumu a’ funtana aníta, tu c’‘a búmbula supa a’ testa ed éu a’ scarza, chi tempi! Era ca sira e non volevi ‘u vái sula cá ti spagnávi d’‘u scuru, ed éu era comu ‘na malumbra, sempri d’appressu, cu’ttía.

PINA: ‘Nda cumbinammi e ‘nda cumbinammi, pari ca tandu ‘nd’avía luci ‘nte strati; jucévumu ad ogghju quando era scuru fittu o sinnó ‘a luci ‘i luna.

FELICE: Ti ricordi i biglietti chi ti scrivía quando jocavumu a cummari? Dieci anni ‘nd’avía éu e tu ottu; éu scrivía, sempri scrivía.

PINA: Ed éu lejía, ed ogni tantu ancora i léjiu.

FELICE: Comu i leji? Non mi diri ca…………..

PINA: Si l’aju ancora posáti! (va verso la credenza la apre e da sotto un grosso piatto tira fuori dei piccoli fogli racchiusi in una carta di giornale sbiadita, si avvicina al tavolo ed apre l’involucro, sfila un piccolo foglio e comincia a leggere) Pinuccia, mi chjamavi accussí. Se fossi un Re ti riempirei la tua casa d’oro, ma sono póvero, posso solo riempirla….

FELICE: ….. del mio amore.

PINA: Ti ricordi a memoria ah?

FELICE: Pigghja, pigghja n’attru.

PINA: Chistu peró ‘u copiásti. Bella cu’ ssi capiji inanellati ‘na trizzatura d’oru ‘nci facíti, veni la festa e vi li pettinati….

FELICE: Trema la terra quando li sciogghjiti! Pigghja, pigghja n’attru.

PINA: No ….no Filíci troppi ricordi.

FELICE: Ma éu ti volía beni veramenti non sulu pe’ scherzu.

PINA: Puru éu, sulu co’ destinu non vózzi accussí.

FELICE: Ed’ éu non capiscívi mai pecchí.

PINA: Pecchì! Pecchì pe’ mía decidíu pátrima. A chiji tempi si usava accussí. Frátita era cchjú randi ‘i tía, ed era ‘u primu chi ‘nd’avía ‘u si maríta ed accussí fu. A frátita Franciscu ‘nci vozzi beni pe’ tutta ‘a vita e puru iju mi rispettáu e non mi fici mancari nenti, accussí Pátrima s’addormentáu cuntentu.

Mu ricordu ancora u jornu chi partisti pâ ‘Merica (si commuove)……….dassámu stari… Chi vói latti o cafe’ pe’ colazioni?

FELICE: Chiju chi pigghji tu pe’ mía vaji bonu.

(Pina va in cucina a preparare la colazione entra Anna, in vestaglia; le due si incrociano)

PINA: Staju jendu ‘u conzu ‘u cafe’ si non ‘n’zumpáu ‘i fora, ….. tu ‘u vói?

ANNA: Certu ca ‘u vogghju, ancora non mu pigghjái. (Pina va, poi rivolta a Felice) A ccá siti, giá vi arzástuvu? Volía ‘u vi dicu ca oji quandu veni Toninu ‘nd’avímu ‘u parramu.

FELICE: ‘Nd’avímu ‘u parramu, e i chí?

ANNA: Cosi urgenti chi non si ponnu cchjú rimandari.

FELICE: E va bonu, comu volíti, éu cchjú da ccá adduvi ‘nd’aju ‘u vaju; quandu torna nipútima mi chjamati.

ANNA: ‘Nd’avímu ‘u risolvimu ‘sti cosi urgenti ‘na vota pe’ tutti.

FELICE:(che gia’ probabilmente ha percepito cio’ che vuole Anna)E’ ‘i risolvimu, non vi preoccupati ca ‘i risolvimu.

(entra Celestina)

CELESTINA: Ciau Mamma , ciau Ziu.

FELICE: Nienti bacettu?

(Celestina va e lo bacia)

FELICE: E d’‘a Mamma nénti?

CELESTINA: Certu ca sí.

(Arriva Pina con il caffe’ prende le tazzine nere per i vecchi e bianca per Anna)

CELESTINA: Buongiornu Nonna!

PINA: Bongiornu bella mia; vidi ca ‘nd’avi ‘u latti puru pe’ ttía, ca ti sentívi chi scindevi.

(Celestina ovviamente nota il colore diverso delle tazzine

Pina intanto porta le tazzine dall’altra parte)

ANNA: Vaju ‘u mi cángiu, tantu ‘u mangiari  è prontu.

FELICE: Cchjú tardu jamu po’ gelatinu, ‘ndi facimu ‘a solita passijata. Veni ccá, pigghja (porge dei soldi).

CELESTINA; Ma Zziu, ma sunnu assái, éu non sácciu cchjú adduvi ‘nd’aju ‘u mi ‘mmucciu.

FELICE: Ma chi assái, mi raccomandu nommu ‘nd’ái ‘u parri, ricordati ca m’‘u promettisti.

CELESTINA: E va bonu però basta, sinnó non mi fidu ‘u mi tegnu e ‘nd’aju mu ‘ncîu dicu d’‘a mamma. 

FELICE: Vaju ‘u mi cángiu cá n’attru morzu nescímu; ma frátita adduv’é?

CELESTINA: Jiu a’ gita.

FELICE: Apposta a’jieri sira mi cercáu 20.000 liri.

CELESTINA: E déci  mi fricáu a mmía;  ad iju ‘nci pari ca non m’accorgivi ca si  tiráu du’ caroseju.

(Felice va di sopra. Entra Anna  vestita di tutto punto)

CELESTINA: Mamma vidi co’ bellu ‘i figghjta mi fricáu 10.000 liri du’ caroseju;  sicuramenti misi i fórbici pemmu mi tira, ca ‘a chjavi nâ trováu! Però éu ma scardai e trovai ‘stu bellu risultatu!

ANNA: Si’ sicúra? I cuntasti boni?

CELESTINA: Certu ca su’ sicura.

ANNA: Non mi fidu mu ‘nci’u cácciu ‘stu viziu! Comu sa ricogghji stasíra ‘nci mostru éu comu mi chjamu. Non ‘nci bastávanu chiji chi ‘nci detti Pátrisa e Nánnisa puru ja ttía vinni.

CELESTINA: E puru du’ Zii Filíci ‘nci cercáu 20.000 liri.

ANNA: A mu ti veni,……… ca chi ‘nd’avía mi voli tutti ‘sti sordi?

(Arriva Tonino)

TONINO: Ehh……… non mi dassâu ‘u tempu…….. si misi ‘u chjovi e ‘nd’eppi ‘u mi ‘nda tornu.

ANNA: Comu chjovi? Allura non vaju a’ Missa; dicía ca vaju, ma si cchjovi adduvi ‘nd’aju ‘u vaju, ‘u mi culeju pe’ strata!

(Entrano Pina e Felici)

PINA:( A Tonino)E chi è, t’aricogghjsti giá?

TONINO: Staci chjovendu, chi ‘nd’avía ‘u fazzu ‘nta l’ortu cu’ l’acqua!

ANNA: Megghju accussí simu tutti ccá e potimu finarmenti parrari, Toninu dinci chiju chi ‘nd’ái ‘u ‘nci dici.

TONINO: Non e’ megghju mu ‘ncîu dici tu?

ANNA: Ma chi catinazzu i d’omu sí?

PINA: Sái chi fái Filíci dincillu tu.

FELICE: ‘Ncîu dicu éu e chi ‘nd’aju ‘u ‘nci dicu?

PINA: Dinci ‘i chiju chi parrámmi supa, pari stronátu!

FELIC: Ah oji mangiamu brascjaluni, ca a mmía mi piaci tantu.

PINA: Va bonu va, ‘u capiscívi, vu dicu éu. Éu e Filici ‘ndi ‘nda jamu.

CELESTINA: Nonna adduvi jati?

PINA: Ccá vicinu figghja. ‘U Zzi Filici vózzi ‘u s’accátta ‘a casa sutta ‘u vajuni, chija chi era ‘a mía ‘na vota, vozzi ‘u mi faci ‘stu regálu, iju é véduvu éu sugnu védova, decidimmi ‘u ‘ndi maritámu e ‘u ‘ndi passamu ‘a vecchjaja aníta; ma non vi ‘ncarricáti, penzammi puru a vúi;  vi facimu carti ‘i ‘sta casa e di l’ortu, núi volímu ‘u vi vidûmu cuntenti, ca siti sangu nostru.

ANNA: Focu méu ed’éu chi mi cridía ca era cacasíccu.

CELESTINA:Caca chi, Ma?

TONINO: Significa pírcchju, chi non voli ‘u caccia sordi.

CELESTINA: Ma chi stati dicendu ‘u Zziu non’è accussí, comu dici tu;  ‘nd’avi misi e misi chi mi abbutta ‘i sordi dicéndumi mi posu e nommu ‘u parru cu’ nuju.

PINA: Vu dicía éu ca ‘nci vali ‘a visera comu ‘a bonánima.

CELESTINA: Vidi ccá? E chisti sulu oji, non sácciu quantu ‘nda ‘mmucciai sutta ‘u matarazzu, ma no ‘nto méu, ‘nta chiju ‘i Carmelino pecchi’ ‘u sapía ca si iju cercava sordi ‘u primu postu ‘nto caruseju e pói sutta ‘u matarazzu méu, e non to sói.

ANNA: A mu ti veni e non dicísti nenti?

FELICE: ‘Ncîu dissi éu nommu ‘u parra e ija comu ‘na randi mantinni ‘a promissa.

CELESTINA: Ma mo potía parrari veru Zziu o megghju Nonnu! Chi bellezza éu ‘u méu no’ canuscívi mái e mo’ l’aju! Puru éu ‘nd’aju ‘u nonnu …………….  

ANNA: Ed allura mo’ si ca ‘nd’avímu ‘u festeggiamo! Toninu ‘ncantásti, fatti ‘na ura ‘i sonnu! Pigghja vinu e biccheri, pigghja.

(Intanto Celestina è al tavolino che modella la creta)

Celestina ma tu chi stai facendu?

CELESTINA: O Ma’, stava preaparandu ddúi tazzi speciali, niri, pe’ quando siti vecchj tu e lu papà, ma sugnu sicura ca mo’ non sérvunu cchjúu, è veru mamma?

ANNA: Certu figghja ‘nd’ái ragiuni, non servunu cchjú.

FINE

GIUGNO 2014 -  Pino Carella