Zitaggi a cumannu

Stampa questo copione

ZITAGGI A CUMANNU

ZITAGGI  A  CUMANNU

COMMEDIA BRILLANTE IN DUE ATTI

 CON SCENA FISSA DI

GIUSEPPE TOSCANO

__________________________________________

                              PERSONAGGI

                             VILASI ------------- Padrone di casa

                             NZINA ------------- Governante

                             NCILINA ----------  Figlia di Vilasi

                             TATO' --------------  Fratello di Vilasi

                             ROCCU-------------  Innamorato di Ncilina

                             JABBICU-----------  Paraninfo

                             CALUMMA -------  Pretendente di Vilasi

   

                             ADALINA ---------  Madre di Calumma

                             MASUZZU---------  Figlio di Calumma

PERSONAGGI 5 UOMINI E 4 DONNE

E' implicita l'autorizzazione per la eventuale rappresentazione in pubblico

Questa opera è protetta dalla SIAE (Società Italiana degli Autori ed Editori)

        

LE CARATTERISTICHE

VILASI  Rozzo e prepotente, non si cura dei sentimenti degli altri, espressione arcigna.

NZINA Governante tutto fare di casa, ama Ncilina come fosse sua figlia e per la sua felicità è disposta a sfidare in qualunque momento a Vilasi.

NCILINA Fragile ragazza che soffre della goffaggine del padre, si affida ciecamente a Nzina che ama come una sua  seconda madre.

TATO' Insofferente alle irruenze del fratello,  un poco effeminato.

ROCCU Innamorato ricambiato di Ncilina, sopporta malamente le prepotenze di Vilasi.

JABBICU Affarista per denaro, si esprime in "rima" per mettere in evidenza la sua cultura.

CALUMMA Disposta a tutto pur di potersi accasare.

ADALINA  Disposta a tutto pur di potersi accasare.

MASUZZU Sfoggia una cultura esagerata, balbuziente, le sottolineature dei suoi monologhi segnano i punti dove si inceppa il suo parlare e dove maggiormente suscita l'ilarità.

_________________________________

 SCENOGRAFIA

       

         Elementi indispensabili  sono: una porta sulla destra che è l'ingresso dall'esterno e una

         porta sulla sinistra che indica l'ingresso alle altre stanze, il mobilio e l'arredamento generale, in "stile", completeranno assieme ad una poltrona per Vilasi e alla sua inseparabile "ferla", la scenografia per questa commedia  zitaggi a cumannu.

PREMESSA

Il dialetto che viene espresso in questa commedia è almeno in parte diverso dal dialetto in uso nella Sicilia Occidentale, così come quello in uso nella Sicilia Orientale.

La scrittura che risulta difficoltosa anche per la mancanza di testi univoci per tutta la Regione, fanno si che alcune espressioni o parole possono essere di difficile comprensione, qualora si verificasse ciò, potrete richiederci per via e-mail le delucidazioni del caso.

ATTO PRIMO

VILASI (dorme sulla poltrona).

ROCCU (entra in punta di piedi, si avvicina a Vilasi) Don Vilà… Don Vilà…

VILASI (dorme).

NCILINA (entra) Roccu!…

ROCCU Ncilina, ti stava circannu, quannu nun ti viju mi sintu mpazziri, aju accussì tanti cosi di diriti ca nun sacciu mancu di unni aja cuminciari.

NCILINA Oh! Roccu caro, anchi j' ti vuliva parlari, avi sulu dui uri ca  nni vittimu ma già mi pari ca avissi passatu 'na jurnata.

ROCCU Aju lu mpirnu addumatu ccà dintra lu cori, ca taja putiri parlari  sulu a la mmucciuni, ma chi vita jè chista ca stammu facinnu nuantri dui…Staju pirdinnu li spranzi!

NCILINA No! Nun diri accussì, nun ti disprari vidirai ca prestu o tardu cciamma arrinesciri a amarinni davanti a tutti.

ROCCU Jè la tò fiducia ca mi duna la forza di continuari sta finzijoni, di continuari a fari finta ca sugnu un garzuni di stadda, ca sacciu strigliari li vistij, ca sacciu pulizzijari li staddi, ca sacciu arricogliri lu finu ppi li vacchi e ppi li maiala.

NCILINA Quantu amu tutti sti sacrifici ca sta facinnu ppi mija, ppi starimi vicinu… E j' accamora ti puzzu dari sulu 'na promessa di amuri eternu (si avvicinano prendendosi le mani).

NZINA (entra) Avà carù! Va beni ca vi vuliti beni… Vidimmu siddu lu putimmu sbugliari quantu la cunzammu precisa la nzalata.

NCILINA Nzina, simmu disprati… Ma cumu amma fari? Cuma amma fari ca mè patri nunni vò sentiri di farimi maritari ccu… Roccu? (lo guarda teneramente).

NZINA Avanti nun fari accussì, ca mi fà chianciri anchi a mija. Però ti puzzu diri 'na cosa, nun sacciu cumu, ma un mudu ppi farici diri di si a stu vicchiu tistuni…L'aja truvari, quantu jè veru ca mi chiamu Nzina, va ora itivinni ca tò patri avi 'na visita… C'è don Jabbicu Scurcidda ca cci’ada parlari.

NCILINA Don Jabbicu Scurcidda? Nza chi vò di mè patri ssù ruffijanu!

NZINA Sicuramenti nenti di bunu, pirchì ogni vota ca ssù cristijanu a vinutu, anu sempri cuminatu stramèri jddu ccu tò patri, ma nun ti scantari ca j' nun minni vaju di ccà d’intra e tignu l'ucchi apirti cumu dui fanala.

NCILINA Va beni, Roccu, jamunì, Nzina mi raccumannu a tija.

ROCCU Lu nostru amuri e la nostra stessa vita sunu nti li tò manu.

NZINA Ssth! Faciti pianu… Lu vuliti sbugliari?

NCILINA e ROCCU (escono in punta di piedi).

NZINA (chiama a bassa voce) Don Vilà!… Don Vilasi… (urla) Don Vilà!…

VILASI (trasale) Chi jè?… Cu jè?…

NZINA Ma chi sempri dormi vossija? Vinu l'aggenti a truvarilu e vossija dormi sempri.

VILASI Armalazzu ca sì, mi sta facinnu muriri di tirrura, accussì si cci vrama a un poveru vicchiu?

NZINA Ma si avi cchiu di n'ura ca lu chiamu adasciu adasciu e vossija mancu mi rispunni… Tantu ca mi stava scantannu, dicu mpazzica cci capità quarchi cosa a don Vilasi, però siddu vossija vò dormiri ancora cci dicu a don Jabbicu Scurcidda di viniri n'antra vota.

VILASI No! Oramai sugnu viglianti, fallu trasiri.                                                                                                                 

NZINA Ma siddu vossija nun jè prontu nun c'è bisugnu ca cci’ada parlari ppi forza, ora cci vaja dicu ca ppi oj nun si nni fà nenti.

VILASI Ti staju dicinnu ca sugnu prontu e va fallu trasiri primu ca ti dugnu 'na furcunata ‘ntesta, (alza la ferla).

NZINA E ci vaju, ci vaju, ma viditi chi mudi, faciti beni e pua viditi chi vi truvati, (esce).

VILASI Armalazzu ca nun s’ada fari mai li fatti sò, ma quarchi vota… (cambia espressione) Siddu don Jabbicu a vinutu vordiri ca avi novità!… Finarmenti, (sorride mentre si strofina le mani).

JABBICU (entra molto ossequioso) Caru don Vilasi, vi rivedo ccu tantu pijaciri, culuritu cumu un pumadamuri.

NZINA (entra, finge di spolverare ma ascolta quello che dicono, ridacchia al parlare di Jabbicu).

VILASI Avanti nun faciti sconapeci e dicitimi lestu siddu aviti novità… (marcato) Novità buni!

JABBICU Aju ottime novità, migli d'accussì nenti ci stà, però… (allude a Nzina) Chiddu ca aja diri jè delicatu assai, migliu ca ristammu suli sannò guai!

VILASI Nzina! Va pulizia dda dintra ca j' e stu galantomu amma parlari di cosi mportanti.

NZINA (arrabbiata) Ora chissu cci vò, ca vaja pulizijari unni aju gia pulizijatu ; tutti l'antri stanzi sunu nitti, liccati! Sulu stà stanza jè sempri lorda e chista aja pulizijari!(riprende a strofinare violentemente).

VILASI E allura va ncumincia a pulizijari di la punta di ddà.

NZINA (esegue borbottando ma per tutto il tempo cercherà di ascoltare quello che si dicono).

VILASI Mastru Jabbicu nun ci faciti casu e parlammu di l'affariciddu nustru…

JABBICU (con complicità) Don Vilà, la furtuna la frunti vi vasà , di sti cuminazioni ogni mill'anni nni capita una, abbastica l'acchiappammu mputiri a li…

NZINA (tossisce).

JABBICU Ehm… Curnicchiuna!

VILASI Ma nzumma mi lu vuliti diri…

JABBICU (con circospezione) La zita ppi vui pronta jè, cci putiti fari fari lu tessitè!

VILASI (felice) E cumu jè?… Bona?…

JABBICU Don Vilà, 'na fimmina cumu cci nnè picca… Sulu ca nun jè tantu ricca, ma cchi cci fà, sordi nn'aviti nquantità.

VILASI Bravu Mastru Jabbicu, finarmenti nn'atu fattu una giusta.

JABBICU E ora tinitivi forti, strinciti li dinti, grapiti li gricchi e attintati chisti antri firticchi.

VILASI Jh?… Dicitimilli.

JABBICU Cumu 'na palumma arriva la vostra zita ca si chiama Calumma e veni ccu la matri, donna Adalina, bedda piacenti e… (si guarda attorno con circospezione) Quasi nnuccenti.

VILASI (disorientato) Jh? E allura?

JABBICU Don Vilà, facimmu 'na forzatura, donna Adalina, maritatila ccù vostru frati Tatò e jddu pò diri socchi vò!

VILASI (stupito e meravigliato).

JABBUCU Ammeci di un matrimuniu… Si nni fanu dui, si sparagna ncapu li spisi e jè tutto fattu 'ncapu a un misi.

VILASI Zzì, daveru jè…Mmih! Ca bellu jè.

JABBICU Donna Adalina senza cuntari ca jè ancora 'na fimmina… tuttu fari!

VILASI E chissu chi mi ntaressa, mi ntaressa sulu ca mè frati si marita quantu mi lu livu di intra.

JABBICU Però lu discursu ccà spiddissi, siddu a iddu nun ci pijacissi.

VILASI Socchi pijaci a jddu nun cunta, sugnu j' ca li cumannu sti cosi, datuca pagu j' e a propositu di paga, quantu vaja dari ppi tutti dui?

JABBICU Aspittati, n'antra novità vi devo prospettari prima ca di li grana amma parlari.

VILASI N'antra novità? J' staju stunannu sulu a lu sentiurivi parlari, avanti dicitimi chist'antra novità.

JABBICU Donna Calumma la vostra zita, ca jè un fimminuni…Avi un figliu ca pari un       bilannuni

VILASI E allura, chi cci fa?

JABBICU Un figliu avi jdda, 'na figlia aviti vù… Li maritammu e nun sinni parla cchiù.

VILASI Ma viditi vui… Ma daveru diciti?

JABBICU Cerimonia unica e nenti doti, nnè ppi vostru frati  nnè ppi vostra figlia, tantu siti tutti 'nfamiglia.

VILASI Chista daveru mi pijaci, anchi ppi mè figlia, quantu accussì si leva di ntesta ssù garzuni ca aju nti li staddi, bravu mastru Jabbicu.

JABBICU Nzirtannu lu vostru pijaciri maju permittutu di farili viniri… (ammicca) A pigliari  un thè, chi nni diciti…Vi pijaci cumu jè?

VILASI Benissimu facistivu, jtili a pigliari lestu, ca mi sintu emozionatu cumu un carsiddu.

JABBICU Quarchi minutu solamenti, vaju a la locanna e li purtu ccà prontamenti.

VILASI (soddisfatto) Ah, chista si ca jè ‘na jurnata di scriviri nti lu calentariu, ntre un curpu sulu sistimu ‘na casata, Nzina, chiamami a mè figlia Ncilina e a mè frati Tatò.

NZINA Sih! So figlia Ncilina e so frati Tatò, (scimmiotta Jabbicu) "io gneca lo saccio unni so", ppi parlari cumu a jddu.

 VILASI T'aju dittu di chiamarimilli e subbitu sparti, primu ca ti dugnu ‘na furcunata ntesta, (alza la ferla).

NZINA Bedda Matri cchi nniscì pazzu? Va beni ora cci li chiamu, ora cci li chiamu, (esce).

VILASI Mi pari n'alligrizza nsunnu, ancora nun ci puzzu cridiri ca tutta ‘na vota nni sistimammu tutti: ddu lagnusu di mè frati Tatò, accussì la speddi di fari lu gadduzzu cca dintra, mè figlia Ncilina ca avi già dicidott'anni e jè ancora schetta e j', tutti maritati; pua pinzammu anchi a Nzina… La jttu fori, l'allicinziju, tantu la cammarera la po’ fari mè muglieri… E anchi la matri di mè muglieri, mih! Che bellu.

JABBICU (annuisce con soddisfazione al monologo di Vilasi).

VILASI Viniti ccu mija mastru Jabbicu, scrivimmu lu contrattu e accussì nun ci pinzammu cchiù, patti chiari… Cci’amma scriviri una di tuttu, pirchì li grana ca v’aja dari sunu assidurati, (si avvia).

JABBICU Socchi scriviri si fà… Lu leggi… (imbarazzato)La mammà… Scusatimi ma nun mi viniva la rima, ma ora m'arripigliu e ora stessu vi dicu ca a scriviri andijamu pirchì li cosi giusti noi faccijamu,(escono).

NCILINA (entra, chiama) Patri, m'atu fattu chiamari? (si guarda intorno) Unni sinni j’? Anchi ddu ruffijanu di don Jabbicu nun c'è, sopiddu pirchì ssù cristijanu mi fà n’antipatija…

ROCCU (entra, a Ncilina) Pirchì t’a fattu chiamari? Chi vò di tija?

NZINA(entra) Carù, aspittativi li cosi cchiù tinti ca  putiti pinzari.

TATO' (entra) Nzumma si po’ sapiri chi sta succidinnu? Aju ntisu chiddu ca dicisti Nzina e nun m’a pijaciutu di nenti.

NCILINA Nzina, nunni teniri accussì ncapu li spini, dicinni chi sta capitannu.

NZINA Ncilinè, gioja mija, tò patri nni sta cuminannu nantra di li sò.

TATO' E va beni, chi nn’amma scantari ppi chissu, nna ffattu tanti… Una cchiù, una menu.

ROCCU Don Tatò, aju ‘na brutta sensazijoni stavota, mi pari ‘na cosa cchiù seria, lu fattu jè, ca nunn’aju vistu mai  Nzina accussì preoccupata.

NZINA Stavota jè cchiù serija la cosa.

NCILINA Nzina, mi sta facinnu scantari.

NZINA No Ncilinè, nun ti scantari ca j' sugnu sempri ccà ccu tija… Ora muti ca sta arrivannu.

VILASI (entra, a Roccu) E tu chi bu? Cu ta chiamatu? Vatinni nti la stadda a talijari l'armali.

NCILINA Patri, j’ nun aju segreti ppi nuddu, putiti parlari ccu tutta  libertà.

VILASI Anchi j' nunn’aju segreti, però socchi aja diri, l’aja diri a tija, e nnò a jddu… Perciò sinni po’ jri.

NZINA Ma chi picciuttu maladucatu! Avanti vatinni! Ma propija ca don Vilasi ti l'ada dari na bella lezioni di cumu si cumportanu l'aggenti studijati… E va beni! Faciticcillu vidiri a jddu ca jè un puvuriddazzu di chi pasta… Di chi bona pasta siti fattu.                                        

NCILINA (incita Roccu a parlare).

ROCCU Eccu… Propija chissa jè la verità, vulissi essiri presenti, ccu lu vostru permissu, ppi putiri capiri finarmenti… Cumu m'avissa cumpurtari ccu certi cristijani ca agiscinu senza nessuno criteriu ne rispittu mancu ppi li persuni cchiu cari.

VILASI Ma po essiri ca ppi ogni cosa amma fari sempri tanti discursijoni?… E va beni, mintiti ntre n'agnuni e nzignati socchi vù, abbastica nun mi siddij cchiù!

TATO' Ma pirchì nn’à chiamatu? Nun ti sinti bunu?

VILASI Ma quali! Bunu mi sintu! Tatò, frati mija, sinti ccà, (gli mette una mano sulla spalla) e anchi tù, Ncilinè, (gli mette l'altra mano sulla spalla) v’aja dari ’na bella notizzija, tu frati mija, tu figlia mija e j'… Nn’ammu fattu ziti.

NCILINA e TAT0' (immobilizzati dallo stupore).

NZINA Tutti li furtuni sempri ppi l'antri eh?

TATO' Ma frati mija chi vordiri ca nn’ammu fattu ziti?… Chi vò diri?… Ccu ccù nn’ammu fattu ziti?

VILASI Lu sapiva ca v'aveda pijaciri! J', maju fattu zitu ccu donna Calumma, (a Tatò) tu, t’a fattu zitu ccu donna Adalina ca jè la matri di donna Calumma e tu Ncilina, t’a fattu zita ccu Masuzzu ca jè lu figliu di donna Calumma.

TATO' Ma cumu a pututu pinzari a ‘na simili bestijalità… Cumu a pututu pinzari ca j' mi vaja maritu ccu donna Adalina ca mancu aju l'anuri di canusciri.

VILASI E chi cci fà si nu la canusci?… Mancu j' la canusciu la mè zita… Però nu li fazzu tutti ssi sconapeci.

ROCCU Ma don Vilasi, nun vi putiti fidari a mintiri lu vostru cori, chiddu di vostra figlia e chiddu di vostru frati nti li manu d'aggenti ca mancu canusciti.

VILASI Ma quali cori, ficatu e rignuna, e chi  ci dugnu lu cori j' a donna Calumma? Unni v'abbunna lu senziju, ccà ognedunu s’ada teniri li so cosi.

NCILINA Patri mija, ‘na cosa sula vi puzzu diri, ca stu matrimoniu j', nu lu farò mai!

VILASI (alterato sta per intervenire).

NZINA (lo precede) Ma chi maneri sunu chisti di parlari a tò patri, anchi vossija don Tatò… Ma cumu v’atu sfacciatu di ssà manera, ma talijatili chi sunu puliti tutti dui, lu mischinu si preoccupa ppi l'avveniri d'iddi… E chiddi sparti ca fanu schinchiddi, (allude a Vilasi) ma propija ca nun ce rispittu ppi nuddu, ca nun si prova cchiù nnè rissura né vrigogna, ca nun si capisci cchiù nenti di li sintimenta di l'antri.

VILASI Atu ntisu? Avi ragiuni.

NZINA Propija ca amma essiri armali e nun ci po’ nuddu cchiù, (esce).

TATO' Ora… Dicu j', cumu ti po’ affidari a genti frustera ppi sti cosi, ca sunu cosi serii.

VILASI Genti frustera?… Ma lu sa cu mi la mmijatu stu partitu? Anzi sti tri partiti?… Don Jabbicu Scurcidda, jddu gneca jè frustiri.

ROCCU Sulu jddu li po’ fari sti cosi.

TATO' Ma frati mija, cumu pò essiri accussì urbu e nun tinn’addunari ca ssu ruffijanu lu fa sulu ppi scippariti quarchi sordu

VILASI (furbo) E ccà ti sbagli, j' cci l'aju fattu scriviri nti lu contrattu, chi vi pari ca sugnu babbu? Ogni matrimoniu ca  conza, costa 10 sordi, li nustri vinissiru 30 sordi e j' arriniscivu a scippariccilli tutti tri ppi 18 sordi e 7 unzi.

TATO' (ironico) Daveru n'affari.

VILASI Nun vi stava dicinnu chissu?

NZINA (entra correndo, urla) Don Vilà, (gli gira intorno correndo, lo gira su se stesso mentre va sistemando cose e spostando oggetti) stanu arrivannu… Lestu ssi si pripara… Ccà sunu… Mamma cchi sunu belli…

VILASI Armalazzu… (cerca di colpirla con la ferla quando gli passa davanti) Armalazzu… Mi sta facinnu arrivutari tutta la quatreja… M’ada fari muriri…

NZINA Ora basta, (gli leva la ferla dalle mani) ca mi pari un carsiddu ccu tutti sti birzilletti ca fà, (gli sistema il berretto).

VILASI Ma nzumma, cu jè ca sta arrivannu?

NZINA Cu sta arrivannu? Cu sta arrivannu? Signuri mei, m’ada fari mpazziri, primu fa li mpadduccati e pua mancu si l'arricorda, sta arrivannu la sò zita! Ora vidimmu di faricci bella figura,  pirchì siddu arriva a vidirilu accussì chidda piglia e sinni scappa antru ca matrimuniu.

VILASI Armalazzu!

NZINA Nn’amma fari vidiri masculi e nò pira sfatti.

VILASI Armalazzu!

NZINA (lo sistema sulla poltrona, gli scopre il petto) Facimmucci vidiri li pila di lu pittu…Ma nzumma, tri o quattru pila cci sunu, ora ssi si minti accussì, a tira baci, (gli schiaccia le guance) appena la sò zita trasi di ssà porta cci’amma dari la mpressijoni ca pò ristari prena sulu ccù ‘na talijatura… (gli sistema la bocca rotonda) Jè perfettu.

VILASI Accussì paru bunu?

NCILINA Patri mija, datimi ascuntu, mannatilu a don Jabbicu, nun vi rinniti ridiculu ancora di cchiù.

VILASI Mai! Chista oramai jè cosa fatta.

NZINA E basta ccu stù surmuni vuantri… Ammeci di ringrazijari ppi la furtuna ca va capitatu… Mi li stati trannu di sutta li soli di li pidi, avanti don Vilà, ssì nun ci duna cuntu… (lo sistema lo guarda estasiata) Jè bellissimu… Don Vilà… 'Na figura… Ora fermu accussìca j' minni vaju, vossija m’arraccumannu… (si avvia, si arresta) e no! Accussì nun po’ essiri.

VILASI E pirchì?

NZINA E cumu pirchì, la sò zita sta vininnu ccu sò matri!…

VILASI E chi cci fa?

NZINA Chi cci fa? (urla) Daveru dici? Cumu so soggira lu vidi accussì chi po’ diri?… Chi figura facimmu nuantri?

VILASI Ma chi mi ntaressa di la figura ca faciti vuantri, a mija mi ntaressa di la figura ca fazzu j', sugnu j' ca m’aja maritari, avanti cumu jera misu, (cerca di riprendere la posizione) accussì?

NZINA No no, nun va beni, amma trovari 'na posizioni ca ada pijaciri anchi a la soggira… Allura vidimmu… Forsi jè migliu a la dritta, ssì si susi, (Vilasi si alza) ssì allarga li gammi cumu siddu forra a cavaddu.

VILASI (esegue) Accussì?

NZINA Ora jammu migliu, ssì minti un pedi cchiù nn’avanti e unu cchiù nn’arriri.

VILASI (esegue) Ma accussì nun puzzu stari, armalazzu ca sì.

NZINA Ppi amuri di la sò zita e di la matri di la sò zita ada resistiri… Mi sta facinnu sconcentrari ccu tutti sti chiarchiari ca sta facinnu, ssì si sta mutu oh! Allura vidimmu: li pila di fori ppi farisi vidiri masculuni, la vucca misa a stira ca allonga ppi fari quagliari la sò zita, li gammi misi cumu si forra a cavaddu a lu sceccu, accussì sò soggira ada disijari idda stessa di fari la scecca e jè fatta, jè perfettu, li tinimmu ntre un pugnu.

VILASI Ma nun ci puzzu stari misu accussì, cumu ti l'aja diri, nun putimmu truvari n’antra posizijoni?

NZINA Acchì! Ora ccu tutti li surbizza ca aju di fari nni mintimmu a perdiri timpu, ssì strinci li dinti na rrancatedda ca jè fatta, allura j' minni vaju e li fazzu trasiri, fermu eh! (si avvia, si ferma) E no! Nun po’ essiri, accussì nun va beni.

VILASI Arriri? Ti laju dittu ca nun ci puzzu stari accussì, armalazzu ca sì, chi cè ora ca nun va?

NZINA La so zita sta vininnu ccu la matri, ma anchi ccu lu figliu.

VILASI E allura chi cci fa?

NZINA E certu, chi cci fa! Chi cci’amma guastari li sinzij a ddu poviru carusu? Cci vò… Chi sacciu… Cci’amma fari capiri ca vossija jè cumu si forra un patri.

VILASI Nenti cci fà, vatinni e falli trasiri ca j' nun puzzu stari cchiù accussì, staju jnnu a cadiri.

NZINA Nenti … ‘Na cusuzza cci vò… Ssaspè… Forsi… Però siddu… (mentre parla va da una parte all'altra).

VILASI (si gira goffo verso di lei, ora da quà ora da là) Staju cadinnu, allibbertati armalazzu ca sì.

NZINA Eccu chi amma fari! S'ada fari vidiri un patri protettivu… (gli apre il braccio sinistro) Accussì… Un patri ca abbrazza lu figliu… Però anchi un patri giustu e severu, (gli alza il braccio destro) e stu vrazzu spinciutu significa: dunati accura ca siddu m'arrabiju ti scafazzu la midudda.

VILASI Ora basta! Nun ci la fazzu cchiù… (ansima) Armalazzu!

NZINA Ppi amuri di la sò zita, di la matri di la sò zita e di lu figliu di la sò zita ada resistiri, eh! Ora sì, ca pari tuttu n’antru.

VILASI Staju cadinnu, nunni puzzu cchiù…

NZINA (lo interrompe) Cessu ca ccà sunu, mutu, mutu! Prego trasiti accomodativi.

CALUMMA (entra) Amuri mija… (si inchina e resta in posizione).

VILASI (vorrebbe muoversi) Staju cadinnu…

NZINA (lo pungola) Vossì si stà mutu ca ccè la sò zita.

VILASI (sottovoce) Staju cadinnu… Armalazzu ca sì!

NZINA (lo pungola) Fermu fermu

ADALINA (entra) Jenniru mija… (si inchina e resta in posizione).

VILASI (barcolla vistosamente) Cadu...

NZINA (lo pungola) Fermu fermu ca nun jè ura.

VILASI (barcolla allo stremo) Armalazzu ca cadu…

MASUZZU (entra) Papààà!…

VILASI (grida mentre cade) Armalazzuuu… (si lamenta da terra) Ah… Ah…

ROCCU- TATO'- NCILINA (fanno per aiutarlo, Nzina con un gesto li ferma).

CALUMMA Cessu chi fù? Cadistivu? Ora v'ajutu j', (si china su Vilasi per aiutarlo).

NZINA (finge uno starnuto) Ah! Ah! Ah… Tcium! (starnutendo colpisce col sedere il sedere di Calumma china su Vilasi).

CALUMMA (colpita sul sedere rotola sopra Vilasi) Mamma mamma…

ADALINA Ce ce, spincitivi, chi faciti, (si china per aiutarli).

NZINA (come prima con un finto starnuto colpisce col sedere il sedere di Adalina) Ah… Ah… Tcium!

ADALINA (colpita sul sedere rotola sopra Vilasi e Calumma).

NZINA Ma vinutu n'arrifridduri…

MASUZZU (tontolone si china  per aiutarli, ride ebete). Eh! Eh! Eh!

NZINA (come prima si prepara con un finto starnuto) Ah… Tcium!

MASUZZU (con un lampo di genio si rialza evitando la sculettata di Nzina che va a vuoto, si gira verso di lei e gli ride in faccia ebete) Eh! Eh! Eh!

NZINA (gli starnuta in faccia) Ah… Tcium!

MASUZZU (indietreggiando cade sopra il mucchio).

(sul mucchio che si rotola per terra e sulle risate degli altri che li guardano divertiti si chiude il sipario)

                                                 

FINE PRIMO ATTO

ATTO SECONDO

(l'apertura del secondo atto trova Vilasi seduto in poltrona, ansimante, a lato Ncilina con Roccu eTato', all'altro lato Calumma, Adalina, Masuzzu e Nzina).

NCILINA Patri mija, cumu vi sintiti?

VILASI (si lamenta) Ah… Ah…

TATO' Ma viditi chi brutta caduta… Ti putivi struppijari daveru. 

VILASI (si lamenta) Ah… Ah…

MASUZZU (sorride ebete per tutto il tempo)

NZINA (a Calumma e Adalina) Ma signù, ma cumu la cuminastivu? Vi cci jttastivu dincuddu…

CALUMMA (imbarazzata) Ma j' chi nni sacciu…

ADALINA Ma cumu potti succediri?…

CALUMMA Mi sintu ancora ca mi sbarija la testa.

NZINA Certu ca chista stona propija, mancu lu canuscistivu ca subbitu lu stinnicchiastivu… Chiddu ca jè nirbusiddu… Nun ci minti nenti ca vi jetta fori.

ADALINA Mamma… Ma chi si po’ fari?

NZINA Ora lassati fari a mija ca cci pinzu j'!

CALUMMA Nzina, nti li tò manu simmu,vidi siddu…

NZINA (con complicità) Muti, muti ca ora mi la viju j'! (a Vilasi) Sempri vui siti eh don Vilà! Lu lupu perdi lu pilu, no li vizzij, sempri ca approfittati di li situazijoni.

VILASI (ansimante) Ah… Ah… Nzina!

NZINA Chi cè don Vilà?

VILASI Talè veni ccà, veni ccà…

NZINA (si avvicina di un passo guardinga) Ccà sugnu don Vilà, vossì parla.

VILASI Abbicinati nantru tantì, (stende furtivamente la mano per prendere la ferla).

NZINA (si avvicina di un altro passo) Ih! Chi m’ata diri.

VILASI (alza la ferla per colpirla) Armalazzu! Armalazzu ca ti l'aja cafuddari quattru forcunati di santa rraggiuni,(lo sforzo è tale che gli viene la tosse ed è costretto a sedersi lamentandosi) Ah… Ah…

NZINA (che si era allontanata divertita, finge uno stupore esagerato) Bedda matri, chi cci’acchianaru li virmi, va viditi li cosi… Faciti beni e pua chistu jè lu ringrazijamintu, stu cristijanu nun si po’ pigliari nnè ppi la testa nnè ppi la cuda.

VILASI Armalazzu… Jè narmalazzu, mi vò fari muriri.

NCILINA Ma chi vi successi patri? Vi sintistivu mali? V'acchianà un disturbu?

TATO' Ecchì, tutti sti emozijoni… Ora avi na certa età, caru Vilasi ta quatalari! gneca po’ fari cumu fanu li carusi.

ROCCU Secunnu mija vi sbagliati, ppi cumu lu canusciu j,' don Vilasi po’ suppurtari chistu e chiù.

VILASI Jè idda, ss'armalazzu di Nzina ca a cuminatu tutti cosi.

CALUMMA Carmativi… Amuri, pirchì vi la pigliati ccu sta picciotta?

VILASI  Ma nu lu capiti ca jè un dijavulu scatinatu, mi vò fari muriri… Ma fattu arrivutari tutta la rignunata… Ah… Ah… (si tiene la pancia) Aja jri a fari un surbizziddu, a mumentu vignu, (si avvia, fà due passetti brevi, alza la gamba e scorreggia, si avvia, si incontra con Jabbicu che entra).

JABBICU Caru don Vilasi (lo trattiene) Ncurrinnu stati nniscinnu? Sono statu trattenutu, timpu aju pirdutu e sunu ritardatu (tiene fermo Vilasi che vorrebbe uscire).

VILASI Lassatimi jri, (vorrebbe uscire) Lassatimi jri…

JABBICU (lo trattiene) Mi staju colligrannu pirchì ncuscenza viju ca atu fattu la ricanuscenza.

VILASI (scorreggia tra le braccia di Jabbicu).

JABBICU Ma vui stavavu jnnu a quarchi banna? Forsi vi serbi ‘na lavanna.

VILASI Nenti oramai nun mi serbi cchiù, (torna a sedersi sulla poltrona).

JABBICU E ora cari tutti, chi vi puzzu diri pirchì lu mio pensiero vi puzzu fari capiri: sta bellezza ccà, (indica Calumma) la furtuna vi la nvià; chista majstà, (indica Adalina) quantu chica e si trova di ccà e di ddà… Stu picciuttu  (indica Masuzzu) ca jè figliu di tanta beltà… Chi vi pari un tarananà?

NZINA Don Jabbicu, ma pirchì parlati accussì? Siti un poeta?

JABBICU Brava picciotta tinn’addunasti, ma ora lassami parlari, mpazzica la rima mi puzzu scurdari, pirchì a don Vilasi quarchi cosa aja diri anchi siddu nun sacciu… di unni pigliari…

NZINA (confidenziale) Don Jabbicu, siddu mi lu permittiti vi li suggeriscju j' dui palori ca lu canusciu beni… Perciò… Don Vilasi siti vù… N’omu chinu di virtù?

JABBICU (annuisce, man mano che parla si accalora mentre gli altri fanno cenni di assenso) Don Vilasi… Siti vù… N’omu chinu di virtu?

NZINA Mancia sempri ripuddu.

JABBICU (con enfasi) Mancia sempri ripuddu…

NZINA E jnchi lu rrinali fina lu cuddu.

JABBICU (preso dall'euforia non si accorge di quello che dice)  E jnchi lu rrinali fina lu cuddu.

NZINA Bravu don Jabbicu, (applaude, applaudono anche Ncilina, Tatò, Roccu e Masuzzu, indecisi e titubanti applaudono anche Calumma e Adalina).

VILASI (non gradisce, a gesti fà capire a Nzina che dopo gliele darà in testa con la ferla).

JABBICU E ora dirvi brevementi voglio ca sta fimmina tantu appariscenti… Massara e ubbidijenti …(indica Calumma) Nunni squaglia criscenti, tanti figli vi darà e in cambio sulu un piccolo sforzo v'addumannerà.

NZINA (a Vilasi) Chissa jè propija la muglieri ca cci vò ppi vossija don Vilà, (a Calumma) però vossija signù, novissa essiri tantu ubbidijenti e rimissiva pirchì a don Vilasi cci pijacinu li fimmini sarbaggi ca cci lu vò nzignari jddu lu giudiziju.

VILASI (a Nzina) Ma tu chi va parlannu, cu ti cci ntrunza?

CALUMMA Cari tutti e caru vui, (a Vilasi) Amuri mija, nun vi puzzu elencari tutti li doti ca possiedo pirchì forra n'elencu troppu lungu, vi puzzu diri sulu ca sarò cumu mi vuliti: mi vuliti manza… E io ammanzo, mi vuliti sarbaggia e io nsarbaggiscio.

NZINA Don Vilà, ‘na muglieri meglia di chista nu la putiti truvari a nudda banna, (a Calumma) Signù, mamma chi belli palori, sugnu commossa, (la bacia e di nascosto gli dice) Signù, jè fatta lu tinimmu ntre un pugnu, continuammu accussì ca jammu buni, a ogni mudu siddu aviti bisugnu di mija dicitimillu.

CALUMMA Grazzij Nzina, si ‘na brava carusa e mi ricorderò di tija a lu mumentu giustu.

JABBICU Donna Adalina ammeci jè… la cchiù esperijenti di tutti tre, fimmina calda e ancora pijacenti unni s’apprisa, nunni lassa nenti.

NZINA (applaude) Brava… Donna Adalì, li lassati darriri a li carusi.

JABBICU Lu timpu… L’età si ccià purtatu, ma tutti li dinti mmucca ccià lassatu.

NZINA Daveru? Mò! Quantu taliju, (gli apre la bocca, guarda dentro poi in confidenza) Donna Adalì, aviti tutti li dinti purriti, ma nun vi scantati ca nun ci lu dicu, (agli altri) tutti perfetti l'avi, j', a letà mija aju già la cascia e chidda, oddì ca ccinni mancassi unu.

ADALINA (a Tatò) Mio caro promesso sposo, forsi pensereti ca io sogno un poco avanti con l’età, ma v’aja diri ca l'anni ca aju passatu anu sirbutu ppi nzignarimi tanti cosi, cosi ca sirbinu di jurnu e di notti… Di notti, quannu si sbampa. (tutti restano interdetti per un poco).

NZINA (sottovoce a Tato') Don Tatò, siti sistimatu ppi li festi, (a tutti) mi parissi giustu ca anchi lo sposo avissa diri quarchi cosa… Avanti don Tatò… Jè tantu timidu, però ‘na palora cci lata diri a la vostra zita, eh!

TATO' (guarda inferocito senza rispondere).

NZINA Stu cristijanu ccù la sò timidezza jè ‘na cosa… Avanti dicitilu a mija socchi ata diri e io riferiscio, putiti parlari,  (gli accosta l'orecchio).

TATO' (all'orecchio di Nzina) J' nun mi la maritu sta vecchia buttana, e cci lu po’ diri tranquillamenti ca si la punu jri a pigliari nti…

NZINA Don Tato' eh!

TATO? Di irisinni a ddù pajsi, e dicci anchi a mè frati ca jè ura ca la speddi di pinzari a li fatti mija ca cci puzzu pinzari j'! E a ssù ruffijanu di don Jabbicu cci dici ca primu sinni và di ccà dintra e migliu jè, siddu nun vò ca cci stuccu la carina ntri morsa.

NZINA (melensa) A dittu di si!

     (soddisfazione a soggetto di Vilasi, Calumma, Adalina, Masuzzu, Jabbicu).

NZINA Ah, chi jè bellu vidiri li persuni accussì felici… ma ora dicitimi ‘na cosa don Tato',

    daveru vi pijaci accussì assai donna Adalina? (gli porge l'orecchio).

TATO' (all'orecchio di Nzina) No!

NZINA (melensa) A dittu di si! Sulu avanza quarchi dubbiju siddu po’ essiri capaci di amarila a lu puntu di faricci scurdari tutti li mariti ca ada vutu primu, però mi dissi ca siddu vossija donna Adalì, cci duna ‘na manu, jè cosa fatta.

ADALINA Na manu? Avoglia siddu cci dugnu ‘na manu!

NZINA La vistu, don Tatò? E vossija ca nun ci cridiva.

TATO’ (inferocito stà per ribattere).

JABBICU E ora nun vi disprati, ccè l’urtimu ca jnchi pignati, chiddu ca scompiglia stà bella famiglia, Masuzzu avanza, arricrijati la panza.

MASUZZU Madamigella che ho fatto per potere godere la vostra magnanimità? La beltà d'animo a voi passata dal  capostipite, così umano, così fedele e fermo nelle sue convinzioni, vi fanno anuri. Torno a voi per farvi comprendere di come potrò essere il miglior padre per i nostri figli di purtanto amore che vi porgo in un piatto d'oro.

ROCCU J’ m’aju mmirijacatu linnu, e nunn’aju caputu mancu ‘na palora di socchi a dittu.

NCILINA Ajutu! Ajutatimi mpazzica daveru mi lu fanu maritari, Nzina, ppi quantu beni ca mi vù, nun mi lassari.

NZINA Ncilinè gioja mija, nun ti scantari ca Nzina jè ccà ccu tija e nun ti lassa, (fa la faccia feroce) si l'ana vidiri ccu mija, (cambia espressione) ma chi delizzija, ma chi belli palori, quantu sintimintu, quantu gnegnu, (sospira) ah! Jè ‘na perla di carusu, don Vilà, stu picciuttu nun l'amma fari scappari di ccà d'intra.

VILASI (stupito) Ta pijaciutu?

JABBICU Signuri, in questa stagioni sono chino di sodisfazijoni, pirchì vi staju vidinnu tutti felici per questa… Come dire… Aggregatura… Questa… Ammucchiata… Questa…

NZINA Don Jabbicu, eh! Chi schifiju, ci sunu carusi ca attentanu.

JABBICU Ehm… Ehm… Avendo testè l'accordu raggiuntu e nti l'attesa ca scrivimmu n'appuntu, accumpagnu a la lucanna lu figliu, la matri e la nanna.

NZINA Don Vilà, eh?… (gesti come per dire: va bene?).

VILASI (non ha capito niente, gesti come per dire: che vuoi dire?).

NZINA (gesti come per dire: siamo d'accordo) Signù, don Vilasi nun voli ca vinni jti a la lucanna, vi voli ospitari a tutti ccà, ora vi priparu ‘na para di cammari accussì vi putiti arriposari tranquillamenti.

ADALINA (a Calumma e Masuzzu) Nun voli ca nni jammu, ccà nni sistimammu, (parlottano felici tutti e tre).

JABBICU Ccu grandissimu dispijaciri j' di ccà devu usciri, tanti cosi aja sbrigari prima di putirimi curcari.

VILASI Viniti ca v'accumpagnu , primu ca vi jti a ripusari avissima chiariri quarchi cosa di lu contrattu ca ficimu e pua aja jri a fari un surbizziddu… Primu ca mi lu fazzu dincuddu, (si avvia).

JABBICU Chinu di discrezijoni sono a vostra disposizijoni, (esce assieme a Vilasi).

ROCCU Nzina, ma pirchì la fattu ristari ccà! Nun jera migliu siddu sinni jvanu?

NZINA No no, jè migliu accussì, quantu li tignu a l'abbista.

TATO' Ma si sicura ca la po’ sbrugliari sta matassa? A mija mi pari ca si sta mbrugliannu sempri di cchiù.                                                                                                                             

NZINA Nun vi scantati, ca l'urtima palora laja diri j'.

NCILINA Nzina j' lu sacciu ca tanti voti a risurbutu situazijoni difficili, ma stavota mi pari cchiu complicatu… Sugnu scantata!

NZINA Datimi fiducia ca quarchi cosa l'amma cuminari, sulu v’ata teniri pronti a fari socchi vi dicu, in qualsiasi mumentu e senza discursijoni, ora jtivinni ma ristati vicini ca appena vi chiamu ata essiri pronti.

TATO' Jamunì carù, lassammu fari a Nzina ca lu sapi socchi ada fari, (esce con Ncilina e Roccu).

NZINA (sospira, tra sé) Mah… A jddi cci’aju fattu curaggiu, ma a mija cu mi lu fa?

MASUZZU (si avvicina) Donna Nzina, lei chi nni penza, cci’aju fattu bella figura ccu madamigella Ncilina e ccu sò patri don Vilasi o aja pinzari a un rimescolamento di lu mija interloquire?

NZINA (tra se) Bedda matri ca la testa mi girija, (a Masuzzo) nooo, jè precisu, nun tuccari mancu ‘na virgola di lu discursu di prima… Jè chinu di contenuti, espressi beni… Nzumma appi la mpressijoni ca Ncilina stava cadinnu nterra.

MASUZZU Atu ntisu, cci pijacivu, ora viju si la truvu e la spingo a farimi beare con la sua  fatua e minuta figura, (esce).

ADALINA Nzina, parlammunni chiaru, tu ca li canusci… Chi nni pinzi?… Ha quarchi consigliu di darinni?

CALUMMA Siddu tu ajuti a nuantri… po’ stari tranquilla ca doppu nuantri… Ajutammu a tija, dunami ‘na manu ca cumu addivintu la patruna ccà dintra, ti fazzu fari la vita di gran signora.

NZINA Daveru signù?… J' vaja ringrazzijari ca m’atu pigliatu a benvuliri… E vulissi contraccampijari, ma cumu fazzu?…

CALUMMA Avanti Nzinuzza,(caramellosa) siddu a diri quarchi cosa ca nni po’ ajutari… (dolcissima) Chistu jè lu mumentu.

NZINA Veramenti sapi… cè quarchi cosa ca vi vulissi diri… Però nun sacciu siddu…

ADALINA Avanti Nzinuzza, parla eh, (dolcissima) ora simmu amiche.

CALUMMA (dolcissima) Eh, ora simmu amiche.

NZINA Jè ca quasi m'abbrigugnu a dirivi stì cosi pirchì … Vuantri si vidi ca siti fimmini di gran classi e jddu jè accussì… Zagurdu…Ppi esimpiju, l'atu vistu tutti ssi pidita ca va jttannu? Nun sulu li fà jddu ma cci pijaci ca l'avissira fari anchi l'antri, avi la convinzijoni ca annettanu la panza, perciò siddu lu vuliti fari felici… faciticci du pidita belli sirrati e vinn’addunati cumu lu faciti cuntentu.

CALUMMA (sconcertata) Ma nun sacciu…

ADALINA (in tono di rimprovero) Calumma, chistu jè lu mumentu di livariti tutti li scuncichi di la testa… Ora chi jè? Ppi quarchi piditu? Nni fà tanti, quannu simmu suli!

NZINA E chiù forti sunu, chiù cuntentu si fà, chi cci vuliti fari, avi ssi fisimi e nun ci li leva nuddu di ntesta.

CALUMMA Ma cumu puzzu fari? Accussì a cumannu, chiddi quannu vinu vinu.

NZINA Signù, ssì vidi ca j' nun ci’aju dittu nenti, ma datuca vossija nzisti… sapi cchi po’ fari? Ssi si nchiui nti la sò cammara e si fà tanticchia di pratica.

CALUMMA Ora chistu mi tocca fari… Allura minni vaju dda d’intra e fazzu pratica?

ADALINA Va ncumincia a fari pratica, quantu dicu ‘na palora a Nzina e pua… Vignu a fari pratica anchi j'.

CALUMMA (con un sospirone esce).

ADALINA E… J’?… Cè quarchi problema?

NZINA Nonzi… Mi pari ca avissima essiri a pustu, don Tatò mi pari cuntentu… Sulu siddu vulissimu essiri sicuri… Cci putissimu dari n'ajutu…

ADALINA N'ajutu? Cci putissimu dari n'ajutu? E dammuccillu st'ajutu Nzina, eh!…cumu putimmu fari?

NZINA Ssì vidi ca j' nun ci’aju dittu nenti ma datuca vossija nzisti… Sapi chi si po’ fari? Vossija si movi ccà,  ora chiamu a don Tatò, appena jddu stà vininnu, j' cci fazzu un segnali ccu la manu, vossija fa finta di sbeniri, e si jetta nterra, cumu jddu s'abbicina ppi vidiri chi succedi… Vossija si l'acchiappa, si lu tira nterra, lu vasa, lu strinci…E nu lada lassari jri ah!… Mentri siti abbrazzati j' vramu, fazzu trasiri a tutti l’antri… E vossija… (mima) M’à disanurata, m’à disanurata… E accussì matrinuniju riparatori a quattru e quattruttu, chi cci nni pari?

ADALINA Nzina, tu sì un dijavulu! chistu mi pijaci daveru, quannu lu facimmu?

NZINA Ija signù, propija ca vossija nzisti… Lu facimmu ora, pirchì amma perdiri timpu… Allura vossija si minti ccà e appena cci lu dicu j', fa finta di sbeniri, mi raccumannu ssì teni lucchi chiusi, mpazzica si capisci ca jè ‘na farsa… Pua appena lu senti ca s'abbicina… Ca veni a vidiri chi successi, vossija l'acchiappa e nu lu lassa jri fina ca vinu tutti l'antri.

ADALINA Po’ stari tranquilla ca cumu l'apprisu nu lu lassu jri mancu ccu li scupittati.

NZINA Allura j' lu vaja chiamu, ssi si teni pronta, (esce).

ADALINA (si cerca la posizione) Mi mintu ccà… Forsi jè migliu ccà, cchiù al’abbista jè… E migliu jè… Accussì nni vidinu tutti, (si prepara).

NZINA (entra furtiva) Accura ca arriva… Ssì si jetta nterra, mi raccumannu… Ucchi chiusi!

ADALINA (cenno di assenso, si butta per terra).

NZINA (grida) Cessu, chi successi? Signù chi avi? Aiutu!… Curriti!…

JABBICU (entra) Chi fù? Pirchi gridi tu?

NZINA La povira signura Adalina jè sbinuta, vasà chi cci capità… Ssì mi duna ‘na manu ca la spincimmu, (va per aiutarla ma quando si avvicina Jabbicu, lei si allontana).

JABBICU (si china su di lei).

ADALINA (lo tira su di sé, lui vuole liberarsi, lei non lo molla) Amuri… Sugnu tò… Pigliami… Fammi socchi vù…

JABBICU (grida mentre inutilmente strattona per liberarsi) Ma chi vò… Lassatimi jri… Aiutu…

NZINA (ad alta voce, ironica) Ajutu… Curriti… Vi vuliti allibbirtari… (fa segno agli altri di entrare).

NCILINA e ROCCU (entrano e restano stupiti e meravigliati).

TATO' (entra tirandosi dietro Vilasi recalcitrante) E trasi!

VILASI (entra di mala voglia tirato da Tatò) Mi vò lassari jri… Ma viditi chistu oj cchi pinzata appi… (vede i due per terra) Zì! Ma chi stanu facinnu?

NZINA L’a disonorata!… L’a disonorata!…

ADALINA (nel frattempo si è rialzata con Jabbicu, mima un'offesa esagerata, urla) M’a disonorata!… Povira nnuccenti di mija, m’a disonorata… M’a diso…(si accorge che è Jabbicu) Ma vui?… Ma cumu fù?… Nzina, chi successi?

NZINA Mih! Signù, la facistivu grossa, eh! A don Jabbicu v’acchiappastivu!

ADALINA Ma cumu potti succediri?… E ora?

NZINA E ora? Signù, chi vi pari facili doppu di chiddu ca cuminastivu?… Sapiti chi putimmu fari?

ADALINA (spaventata, sottovoce) Vidimmu Nzinè, cumu la putimmu risorbiri la custijoni… Sugnu nti li tò manu!

NZINA Ssi si fa maritari di don Jabbicu e nun sinni parla cchù… Tantu anchi jddu jè un bonu partitu, eh signu?

ADALINA (riflette) Ija migliu di nenti.

VILASI Don Jabbicu, stu matrinuiju sfumà, chistu nun vi lu pagu, anzi jè migliu ca jamma abbirsari lu contrattu, avanti viniti ccu mija, (esce).

JABBICU Ma j' gneca l'aju caputu chi m’a succissu, mi pari ca m’avissi jutu quarchi cosa di travirsu, (esce).

ADALINA (gli va dietro) Disonorata sono, (guarda Nzina che la incita) Ora nn’amma maritari pirchì masannò ccà sopiddu chi succedi, (esce).

NZINA (aspetta che Adalina sia uscita, sospira sollevata) E chista jè fatta, ora ammucciativi ca ancora nommu spiddutu.

TATO' Grazij Nzina, ca ma liberatu di ssù periculu.

ROCCU Però nun ti scurdari ca cci simmu ancora j' e Ncilina mpericulu.

NZINA Nun mi lu scurdu nun mi lu scurdu… Sulu ca amma truvari lu sistema ppi…

NCILINA Lassati fari a jdda ca sapi benissimu socchi ada fari, (si avvia con Roccu).

ROCCU (a Ncilina) Certu ca a ‘na cammarera… Ca vali …

NCILINA (risentita) Nzina nun jè ‘na cammarera,  m’a fattu di matri di quannu j' aviva tri anni, di quannu mè matri murì.                                                                                                                               

ROCCU Raggiuni a! Mi dispijaci di chiddu ca aju dittu.

NCILINA Ora nun ti preoccupari ca nenti cci fa… Ammucciammunni e lassammu fari a jdda, (escono).

TATO' J' ti sirbu ancora Nzina?

NZINA Sissi don Tatò, ssì s’ammuccia anchi vossija, però ssi si teni prontu… (guarda alla porta) Lestu ssì nesci ca sta vininnu la signura Calumma.

TATO' Allura mi mintu cca darriri, appena mi chiami vignu, (esce).

NZINA (finge di spolverare).

CALUMMA (entra, contenta) Nzina talija ccà, (allarga le gambe, si piega sulle ginocchia, si sforza e fà uno scorreggio quindi sodisfatta guarda Nzina).

NZINA Brava signù! (applaude) Lu vitti ca cci’arriniscì?

CALUMMA Ci’à vulutu tantu mpegnu sai… Pirchì j' di ssì cosi nunni fazzu mai… Ma chi successi antura? Vitti ca cera un pocu di confusijoni.

NZINA Confusijoni? J' nenti nni sacciu, aja rrivatu ora ora e noju vistu a nuddu, ma pua chi nni ntaressa di l’antri, pinzammu a li cosi nustri…

CALUMMA Pirchì, ce ancora quarchi cosa?…

NZINA Ma nenti… Jè ca cci vuliva diri ‘na cosa… sulu ca jè tanticchia delicata e nun sacciu mancu cumu ncuminciari.

CALUMMA Mi po’ diri la qualunqui cosa, aju la massima fiducija di tija.

NZINA Signù, m’ada cridiri, aju suggezzijoni a parlariccinni.

CALUMMA Avanti Nzinè, (dolce) nun mi lu vò diri?

NZINA Signù, j' cci lu dicu eh! Vossija sta nzistinnu tantu… Ada sapiri ca don Vilasi ca fà tantu lu gaddu di jurnu… La notti nun funzijona di nenti.

CALUMMA Nun funzijona la notti? Vodiri ca?… (mima come dire niente?).

NZINA (annuisce).

CALUMMA E chi cci fà? Migliu jè, cchiu frisca staju.

NZINA Macari forra accussì semplici la cosa, chi cci pari ca nn’anu picca di sbinturi nti sta casa?… Chiddu ca nun fà don Vilasi… Lu fà don Tatò!

CALUMMA Sò frati?… Ma cumu?… E don Vilasi chi dici?

NZINA Chiddu cuntentu jè, e chi cci puzzu diri signù, a li du frati cci pijaci accussì, lu jurnu unu e la notti n’antru, perciò ora vossija… J' nun ci’aju dittu nenti… Ma a lu sò pustu appena vidissi a don Tatò…

CALUMMA Ma daveru dici Nzina?

NZINA E ada sentiri chista! Don Tatò, nun sulu ca vò fatti ssi faura, ma sparti ca si fa atteniri, tuttu ca grida, tuttu ca fà sconapeci.

CALUMMA Ma daveru? E chi si pò fari?

NZINA Signù, j' nun ci’aju dittu nenti, ma secunnu mija la meglia cosa jè ca appena l'avi mputiri… L'aggrasta e… O vò o nun vò…

CALUMMA Chissa la menu cosa forra, nn'aju vistu tanti… Unu cchiù, unu menu… Ma cumu puzzu fari?

NZINA Vossija s’assetta ccà, nti stu divanu… Macari lu mintimmu un pocu… Risarbatu, ssì m'ajuta, (lo girano con la spalliera al pubblico) cci lu mannu ccà… Ccù ‘na scusa, e cumu veni…

CALUMMA Chissu mi vasta, l'arristu lu sacciu fari bunu bunu.

NZINA Allura lu vaja chiamu, ssi nun si scanta si jddu vrama, jè tutta ‘na finta fatta.

CALUMMA Va chiamalu Nzina, ca cci la dugnu j' la finta fatta.

NZINA (esce).

CALUMMA Va viditi chi para di frati ca aju vinutu a truvari, unu lu jurnu e unu la notti, mah! Cuntenti jddi, j' ppi mija o unu o l’antru, abbastica mi sistimu, (va a sedersi).                                                                                                                           

TATO' (entra) Signura Calumma, unni siti? Nzina mi dissi ca mi vuliti parlari.

CALUMMA (si affaccia dal divano, caramellosa) Ccà sugnu… Don Tatò, vuliti essiri tantu gentili di viniri ccà un mumentu?

TATO' Ma certamenti signura… (tra sé) Vasà chi mi vò diri, ma si vò ajutu di mija pò stari frisca.

CALUMMA (tra sé) Veni ccà biddu ca ti li dugnu j' li sconapeci!

TATO' (si avvicina) Eccomi, in che cosa vi posso essiri d'ajutu!

CALUMMA (lo tira dietro al divano) Ora ti  fazzu vidiri socchi sacciu fari… E anchi siddu nu li fa tutti ssì sconapeci, jè la stessa cosa tantu j' nun ci fazzu mpressijoni.

TATO' (dietro al divano grida) No! Chi faciti… Chi siti pazza… Firmativi… Lassatimi jri… Nun ci puzzu fari chistu a mè frati…

CALUMMA  Jè inutili ca vrami tantu lu sacciu ca jè ‘na finta fatta… Ma viditi quanti storij ca fà… Prima fanu li purci li du frati e pua tutti sti birzilletti…

     (durante tutto il dialogo dei due da dietro il divano si vedono volare dei capi di biancheria intima, si vedono piedi e mani che si alzano).

NZINA (entra) Ma cu jè ca vrama ah? don Vilà.

VILASI (entra) Ma cu jè ca ada vramari, j' nun sintu nenti!

NZINA (fingendo di accorgersi di quanto avviene dietro al divano, con grande stupore invita Vilasi a guardare).

VILASI (guarda e resta stupito a guardare).

NCILINA-ROCCU-JABBICU (entrano, restano immobilizzati dallo stupore).

MASUZZU (entra e dopo aver visto quello che succede sorride sodisfatto della prodezza della madre).

TATO' (grida con enfasi) Ajutu!… Lassatimi jri… Nun vugliu fari chistu a lu mè fratuzzu… Ajutu…

VILASI Ma chi stanu facinnu?…

TATO' (si rialza con gli abiti sgualciti, in parte denudato) Vilasi frati mija… Nun jè curpa mija…

JABBICU (ripresosi dallo stupore) Ma signura Calumma cumu atu pututu? Avete fattu curnutu lu maritu… Prima ancora di farisi zitu.

CALUMMA (si rialza scompigliata, barcolla ebra) Mutu don Jabbicu, ca nti sta casa ntre un curpu sulu mi nn’aja maritari a dui.

JABBICU Signura sintiti… Pirchì di ccà dintra nun vinni jti?

CALUMMA (a Tatò) Diccillu a tò frati socchi sacciu fari, (esce barcollando).

JABBICU J' nun sacciu chi potti essiri… Nun sacciu cumu fù, nun ci capisciu nenti cchiù!

VILASI (sta per sbottare, al pubblico) Menu mali ca ancora nun l'aju pagatu.

JABBICU  Du matrimunij sunu sfumati e li me sordi nun l'aju pigliati… Ma lu terzu mi ripaga, (indica Ncilina e Masuzzu) maritammuli si v'aggrada.

NCILINA Patri mija, nun mi costrinciti a fari stà cosa.

VILASI E ammeci si! Cci detti 50 sordi di caparra… Chiddu gneca mi l'arriggira.

NZINA Ma sintitila chi sfacciata ca jè, ma cumu si cci’ada mintiri sempri contru a ddu poviru rimbambi… Ehm… A ddu poveru vicchiu.

VILASI Tu statti muta armalazzu ca sì , ca j' nunn'aju bisugnu di lu tò vrudu.

NZINA Mi fa acchianari li nirbi a vidirila fari di ssà manera, cè un picciuttu ccà… (indica Masuzzu) ca fà acchianari lu lanzu… Fà viniri la mmidija sulu a talijarilu.

MASUZZU Io  non dissento faccio tutto in relazione alla formazione culturale alta di cui mi beo, non è rara la possibilità mi pare, che io sia fatto oggetto di culto da parte di tutte le figlie di purtutte quelle che aspirano ai miei ambiti favori.

NZINA Atu ntisu? Quelle ca aspirano ai suoi ambiti favori, chissu vi vuliva diri j! (di nascosto a Ncilina) Dicci a tò patri chiddu ca ti dissi antura.

NCILINA Ma daveru dici ca po’ essiri…

NZINA (a Ncilina) Tu fa cumu t’aju dittu, ca cci pinzu j' a faricci fari socchi nni ntaressa.

NCILINA (a Nzina) Va beni abbastica tu risti vicinu a mija… (a Vilasi) Patri mija e allura si propija mi l'aja maritari armenu primu v'aja dumannari un fauri.

NZINA Ma sintitila stà sfacciata, sempri ca ada jri petulannu, don Vilà, ssi nu la scunta.

VILASI E ammeci si! armalazzu, e quannu ti sta muta jè sempri ura.

NCILINA Primu vulissi fari ‘na prova… Ccu n’antru omu, quantu viju cumu funzijona… E pua…

NZINA E certu! Ora nni mintimmu a jri facinnu li provi accussì nu la spiddimmu cchiù, don Vilà, ssi nun ci l'accorda tutti ssi vizzij.

VILASI E ammeci sì! a tija chi ti ntaressa? J' fazzu socchi vugliu, don Jabbicu vui chi diciti?

JABBICU Siddu un fauri di pochi minuti cumu chistu la donzella fà felici, chi mi ntaressa a mija siddu si fà o siddu si dici? Tu Masuzzu, pinzi ca si po’ fari di un contentinu cumu chistu dari?

MASUZZU Madamigella la mia magnanimità è tale che non mi consente di esimermi da tale accondiscendenza.

NZINA Ma puta casu ca cci la vulissiva lassari fari sta fissarija, ccu ccù jè ca l'avissa fari, eh? Ccà nun ce nuddu… Ccè sulu iddu, (indica Roccu) gneca la po’ fari ccu iddu ca jè un garzuni?

Vilasi E ammeci sì! Tantu jè ppi finta.

NZINA (esageratamente arrabbiata) E va beni… Fallu tu lu maritu, (avvicina Roccu verso Ncilina) però ora ppi farila giusta avissima aviri un contrattu di matrinuniju… Gneca l'avimmu…

TATO' Cci laju j', un contrattu scrittu a nomu di jddi dui, cci manca sulu la doti.

NZINA Acchì! Cci manca sulu chissu, don Vilasi nunni duna a nuddu doti.

VILASI E ammeci sì! J' la doti cci la dugnu, tantu jè ‘na farsa scrivicci… 100 sordi.

NZINA O la fa giusta o nenti, chi cci costa a dariccinni 1.000 sordi… Tantu jè ppi finta.

TATO' Eccu ccà, già scrivutu, 1.000 sordi, firma ccà frati mija e ammu fattu tutti cosi.

VILASI (firma) Avanti anchi chista, facimmu anchi chista, cci l'amma fari livari tutti li fisimi.

NZINA (gli prende il contratto, lo dà a Roccu) Ora ca jè tutto fattu amma festeggiari li sposi.

TATO' (versa da bere a tutti da una bottiglia di vino).

NZINA (a Ncilina e Roccu) Ora jtivinni carù.

NCILINA Nzina si nun jera ppi tija, vasà astura cumu nn'avissi jutu a finiri.

ROCCU Ma tu cumu fà appena capiscinu ca l'ammu mbrugliatu?

NZINA Nun vi scantati ca cci pinzu j', vuantri jtivinni e promittitimi di essiri felici, (si asciuga la lacrimuccia, li abbraccia).

NCILINA Patri, la vostra benedizzijoni, (gli si inginocchia davanti).

VILASI Si si, ti binidicu, (fa un breve segno con la mano) eh! Sti figli.

ROCCU (gli stringe la mano).

NCILINA (dà un bacio sulla guancia a Vilasi ed esce con Roccu).

NZINA Avanti don Vilasi, vivimmu primu ca pua ngacitisci… Iddu e nuantri mmidemma.

VILASI Eh, sti carusi, certi voti vasta picca ppi farili cuntenti… (tutti restano immobili, furbo al pubblico, ) jè inutili sunu propija… (si picchietta sulla fronte come dire sono scemi).

FINE