La serva ad Zofoli

Stampa questo copione


Stefano Palmucci

La serva ad Zòfoli

cod. op. SIAE 931139A

Tutti i diritti riservati – all rights reserved:

Stefano Palmucci (id SIAE 201804)

Strada La Creta, 31

Falciano

47891 Repubblica di San Marino Sito web: www.stefanopalmucci.com spalmucci@omniway.sm – stefano.palmucci@pa.sm tel mob.338-2015713

DA UN’IDEA DI ALDO CAPPELLI

2


La serva ad Zòfoli

LA SERVA AD ZÒFOLI

TRE ATTI COMICI IN DIALETTO ROMAGNOLO DI STEFANO PALMUCCI

Personaggi:

Conte Guglielmo Zòfoli

Tonio (cuntadein)

Clelia (moj)

Virginia (fiola)

Fabrizio (fiul)

Beatrice (meretrice)

Don Aldo (prit)

Gino (muros d’la Virginia)

Cinzia (surela dla Clelia)

Entroterra romagnolo, anni ’40. La casa di Tonio e Clelia è la classica casa colonica del contadino d’epoca. Sporca, povera, essenziale. Un portone centrale, una uscita a sini-stra verso le camere, una a destra verso altri locali e poi le cantine e la stalla. Sedie di pa-glia, tavolo d’epoca, una credenza d’epoca. Su mensole e alle pareti i tipici attrezzi del con-tadino del tempo, (roncola, falce, setacci, pentole). In scena Clelia sta spazzando con una scopa di vimini, da sinistra entra Fabrizio.

Clelia:             oh, Fabrizio. E bsogna andè a ciuda i cunei, prima ch’us facia nota.

Fabrizio:     sé, mà, a cred enca me. (…e inveci us met da seda).

Clelia:             dì só, fiul. T’è intenzioun d’andè aventi acsè, té? Ir, s’an mi sbai, ta n’è fat gnint tótt el dè.

Fabrizio:      sé mà, l’è vera, ir a n’ho fat gnint. E e bel l’è che a sò ariv a sera, a i ho mès e segn e og um tocca fnì.

Clelia:             tè, se t’vè aventi acsè, ui peinsa e tu bà a metti a post. Senza cuntè che og, tla canteina, l’è sparid un mez salèm, oun ad quei chi era tached só. Te t’sé gnint?

Fabrizio:      (e fa l’invurnid) …chi?

Clelia:             te.

Fabrizio:     cosa?

Clelia:             ad che salèm ch’l’è sparid, te t’an sé gnint?

Fabrizio:     quand?

Clelia:             og, a t’l’ho pu dètt!

Fabrizio:     andò?

3


Stefano Palmucci


Clelia:


tla canteina!


Fabrizio:


perché?


Clelia:


te savrè te.


Fabrizio:


cosa?


Clelia:


eh, eh… fa e pataca, che s’ul vin a savè e tu ba, ut s-centa agl’osi se bastoun.


Fabrizio:


mo va là. E bà un s’azerdaria mai da alzè al meni sora sta bela facia.


Clelia:


sora la facia forse no, mo da un elta perta, sé. Se e vin a savè de salèm, ho feda che per una stmena t’farè fatida a pugè e cul sora la scarana.


Fabrizio:


e po’ essa, mo se nisoun ui disg gnint, che peric-li ch’u i è?


Clelia:


alora emench va a ciuda i cunei. Se t’vò che nisoun e facia la spèa sora che sa-lèm.


Fabrizio:


grazie mà, al saveva che sora ad vò, a pòs sempre cuntè. Ai vagh sobte. (e scapa da e purtoun).


Cinzia:


(la entra da menca) Clelia, me a fac un selt da la Michela, a fac count da turnèprima che facia nota.


Clelia:


t’zì da per te?


Cinzia:


no, no, a sem quatri o cinq doni a dè una mena. U i è la Dora, la Sunta, la Marisa de mount, la Gemma de mulein…


Clelia:


me an pòs ancora creda che la Michela la si sposa. La n’era sempre steda l’amiga de sgnor Conte? Com’è che adèss la s’marida?


Cinzia:


Clelia, davera te ne sé? La piò grosa ciacra dai teimp ad Landoun, e te t’an sé gnint?


Clelia:


me ad solit a bèd ma chesa mia, Cinzia. An vagh a snasè t’al facendi ad ch’ilt, ai n’ho a sa dal mì.


Cinzia:


alora, metti da seda, Clelia. A farò un po’ terd, ció, pacinza… mo an ti pòs aban-dunè te tu abéss d’ignurenza.


Clelia:


a sò messa acsè mèl? (li s’acomda)


Cinzia:


beh, e fat che t’sapia che la Michela l’è l’amiga de sgnor Conte l’è già checosa.


Clelia:


quell, ormai, um sa ch’ul sapia enca la sgnora Cuntessa, enca s’la fa finta da nu veda.


Cinzia:


beh, dó stmeni fa, sgond e solit, la sgnora Cuntessa la è andeda a Faenza, da i su, e lò l’è scap da e palaz per andè a truvè la Michela. Mo quand l’è ariv, cus ch’la trov?


Clelia:


cus ch’la trov?


4


La serva ad Zòfoli


Cinzia:


l’ha trov la Michela te let s’un bel giuvnot!


Clelia:


no! la Michela?


Cinzia:


eh, sé, lia! Chisachì!


Clelia:


e lò chi ch’l’era?


Cinzia:


l’era Bruno, e fiul dla Mafalda de macero.


Clelia:


no! e dop cus ch’l’è suces? U gni ha mazed ma tótt dó?


Cinzia:


beh: Bruno l’è sted svelt cumè un levri e l’è scap fura da la fnestra tótt nud com ch’l’era.


Clelia:


e lia?


Cinzia:


la s’è ciusa t’l’armeri sla cèva. E sgnor Conte l’ha tach a róggia come un mat e l’ha spac nicosa se bastoun, e let, e cumudein, gnicosa… mo la porta d’l’armeri la ha tnù bota, us ved ch’la era robósta.


Clelia:


e un l’ha aspiteda alè ad fura? Tenimodi o prima o dop, s’l’an vleva murì ad fèma…


Cinzia:


lia la è scapa dop un bel po', quand da dentra l’armeri l’ha sintid che e sgnor Conte l’aveva tach a piengia.


Clelia:


eh? e sgnor Conte u s’è mess a piengia? Un pez d’om acsè, tla su pusizioun? E feva a posta…


Cinzia:


no, e piangeva perché disg-che lò l’era disg an che u la mantniva, ch’u la trate-va sa tótt i riguerd, che u l’aveva caveda da la streda, che ui feva sempre di gran rigal, che un si meriteva un ringraziameint acsè….


Clelia:


ah, per quell, l’aveva rasgioun da venda. E lia?


Cinzia:


lia l’ha prov ad cunsulel. E quand e sgnor Conte u i ha détt che quel ch’ui deva piò dan u n’era e tradimeint in sè, mo e fat da pasè da pataca, lia la i a dmand se e saria sted l’istess se che giuvnot e foss sted e su marid.


Clelia:


mo peinsa te la Michela t’una situazioun acsè cus ch’la è andeda a strulghè…


Cinzia:


beh, comunque e sgnor Conte u i ha arspost che no, e saria sted difereint, per-ché se che giuvnot è foss sted e marid dla Michela, da pataca e saria pas e ma-rid e no lù. A che punt, la Michela u i ha dètt che, se lò l’era d’acord, l’avria spused e giuvnot e e sgnor Conte l’avria pudud cuntinuè a fè l’amante.


Clelia:


noooo! E e sgnor Conte l’ha acited?


Cinzia:


us capess. E po’ cuntinuè a fè quel che feva prima, in piò sa la sudisfazioun da fè curnud e marid. A la fein di cunt, da tótta la facenda, l’è quel che scapa fura mei.


5


Stefano Palmucci


Clelia:


me, a la mi età, a crideva d’aveli sintiti tótti, ma questa la pasa ogni imagina-zioun. Comunque, e sgnor Conte, l’era e l’arvenza un bel spurcacioun.


Cinzia:


ssstt..!!! nu fat sintì a di acsè, che se per ches l’ariva un speffri te palaz, ui met poc a mandèc via ma tótt da chè.


Clelia:


per carità, ui mancaria snò questa. La è già bastenza gnara la vita de cunta-dein, che s’a n’avessmi gnienca e puder da lavurè…basta, a gni voi gnienca pensè. Che facia po’ tótt i su cómdi che ma me un m’interesa.


Cinzia:


breva. (la s’elza) beh, alora a vagh da la Michela. Ac videm dop. (la scapa da e purtoun).


Virginia:


(la entra da destra) bondè mà.


Clelia:


oh, Virginia, t’zì scapa da e palaz?


Virginia:


sè, mà. I m’ha dèd mezza giurneda ad ripòs perché i padroun i gni è e alora ho prufited per passè da i mì. U m’è pèrs da sintì la zea?


Clelia:


(u la guerda t’occ) cus tè fat, fiola? t’am pèr un po’ sbatuda…


Virginia:


(un po' imbarazeda) …gnint, mà… perché?


Clelia:


mo…sarà. Mo me at c-noss bein, careina. Quand t’è ch’l’eria chi lè, u i è sempra checosa sotta.


Virginia:


(la suspira) eh, mà… per dì la verità, l’è che… me palaz… an mi sint tranquella.


Clelia:


ancora per colpa ad che spurcacioun de sgnor Conte?


Virginia:


sé, mà, us fa sempra più insisteint. Quand u i è la sgnora Cuntessa, me am ripèr dria m’al su suteni, mo quand la gni è, u m’ariva ad nascost dri m’al spali e po' l’artaca sla solita solfa.


Clelia:


cerca da tnì bota, Virginia. Ormai e menca l’utmi mès. Dop, quand t’avrè e tu marid e la tu chesa, t’at pudrè licenziè e e sgnor Conte u sla toh in te sach.


Virginia:


an vegh agl’ori, mà. Ho pudù tni bota sti dó ann snò perché aveva ste pensier fèss tla testa. Mo ormai ho mès via i rispermi ch’im bsogna per e matrimoni e st’elt mes, mi padroun, ai dagh in te salut!


Clelia:


breva!


Virginia:


speremma che e sgnor Conte un si metta a fè e mat propri tu l’utme.


Clelia:


perché t’disg acsè? l’è sucès checosa?


Virginia:


gnint, mà, mo ir l’aveva un sguerd ch’u m’ha fat paura. Um l’ha giureda, l’ha dètt che prima ad spusem, a duvrò essa sua, a tòtt i cost.


Clelia:


pori matt. Va la che s’ui prova, andem a racuntè gnicosa ma la sgnora Cuntes-sa.


6


La serva ad Zòfoli


Virginia:


sé, sicur. Prima ad tòtt e sgnor Conte un daria dla busgierda daventi ma tótt e po’ um butaria fura de palaz s’un chelc te cul. A sò la fiola d’un di su cuntadein, l’ha sempra e curtel da la perda de mandghi.


Clelia:


pora fiola, prighemma ch’un suceda gnint sti utme dè.


Virginia:


preghemma davera, enca perché quella la è genta che quand us mèt un caprec tla testa, u gni è mod ad cavègli, ció.


Tonio:


(l’ariva da e purton tótt agited e e cmenza a fè aventi indria) dell, porco boia….


porco boia, bur-


Clelia:


cus t’è fat, Tonio, cus t’è fat?


Tonio:


(ma la Virginia) oh Virginia, t’zì achè? va a ciamè e tu fradell ad fura, va là, e pòvein dentra e ciudid e purtoun (e cuntenua a fè aventi indria).


(La Virginia la scapa sobte)

(ma la Clelia) la tu surela du ch’la è?

Clelia:             le è andeda da la Marcella per aiutè i prepartiv per e matrimoni.

(Virginia e Fabrizio i vein deintra).

Fabrizio:      oh, bà. Cus ch’u i è?

Tonio:            sta zèt, va là, sta zèt….

Clelia:             insomma, Tonio, t’uc vò di cus ch’l’è suces?

Tonio:            l’è suces che Tarcisio, e fator, u m’è mnud a cerchè te chemp, andò che me a lavureva…

Clelia:             e alora? Cus ch’u i è ad stren?

Tonio:            l’è mnud a dì che e sgnor Conte l’andeva in cità e po’ e saria pas da chè.

Clelia:             e ma noun cus ch’u c’amporta?

Tonio:            t’un capesc, invurnida d’una dona? E sgnor Conte e pasa da chè, in chesa nosta!

Clelia:             cum’è, in chesa nosta?

Tonio:            sé, in chesa nosta, l’ha dètt propri acsè Tarcisio.

Clelia:             mo t’zì sicur d’avè capid bein?

Tonio:            ho sintid s’al mi urecci. Enca me a gni pudeva creda, u m’l’ha duvud dì tre volti.

Virginia:     e cus che vin a fè?

Tonio:            a ne sò, l’è quel che a n’ariv a capì. Un s’è mai vest e sgnor Conte tla chesa d’un cuntadein. Cus ch’ui duvria andè a fè? S’l’ha checosa da dì, u i è e fator aposta.

Fabrizio:      l’è proprio stren. U n’era mai vnud?

7


Stefano Palmucci


Tonio:


e mi non um geva che una volta l’era capited e bà de sgnor Conte, Giovan Bat-tista, e vec, un dè ch’l’era sted a cacia, l’era strach s-cent e quand l’ha vest la nosta chesa u s’era fermi per arpunsès una muliga. L’ha bivud un bicir d’acqua senza dì gnint e po’ un s’è piò vest.


Clelia:


(ma la Virginia) sa te, Virginia, u n’ha dètt gnint ad sta visita?


Virginia:


no, mà. A l’ho vest enca stamateina, mo un m’ha dètt gnint.


Tonio:


(ma Fabrizio) te u n’è che t’zì artorni a frighè i limoun te su ort?


Fabrizio:


chi?


Tonio:


te!


Fabrizio:


cosa?


Tonio:


t’zì andè a frighè i limoun t’l’ort de sgnor Conte?


Fabrizio:


quand?


Tonio:


a nu sò, sti dè.


Fabrizio:


perché?


Clelia:


dai, Fabrizio, smett da toh in gir e tu ba!


Fabrizio:


e va bein, mà. Me an sò anded a rubè invell st’an.


Tonio:


Fabrizio, l’è la verità?


Fabrizio:


av dagh la mi parola.


Clelia:


e alora?


Tonio:


e alora: boh!


Fabrizio:


Tarcisio un saveva gnint?


Tonio:


macchè. U m’ha fat l’ambascieda e po’ l’è artorni da andò ch’l’era vnud.


Virginia:


beh, quand l’arvarà u ce dirà, no?


Clelia:


te u n’è mei che t’artorni me palaz?


Virginia:


perché? E sgnor Conte ul sa ch’i m’ha dèd meza giurneda ad libertà.


Tonio:


dai, mitemma a post a chè, cerchemma da sistmè a la mei.


Clelia:


achè l’è tótt a post, la chesa la è quella ch’la è, mo la è pulida.


Tonio:


forse e bsognerà preparè checosa. Chisà se sta geinta la magna cum’è noun?


Virginia:


no, bà; i nobili i chempa d’amor. Us capess che i magna enca luilt! Mo me, cnu-scend e sgnor Conte, a degh che s’t’ui dè un bicir ad vein l’andrà piò che bein.


Tonio:


e i szcorr e dialett? Bisognerà che ci diciamo in itagliano.


8


La serva ad Zòfoli


Clelia:


cosa vuoi dirci in itagliano, te? Che sei buono solo di fare dei sfrondoni.


Tonio:


sarai buona te, no, di zcorrere bene?


Virginia:


no, bà, sa noun dla servitù i szcorr sempra dialett. Il szcorr e il capess beness-me.


(I bóssa ma la porta. Tótt i arvenza cum’è e chen che punta).


Tonio:


(seri) dai Clelia, va arvì.


Clelia:


perché me?


Tonio:


dai, dona, an pudrò andè me, no?


Clelia:


(la suspira, pò l’as decid, la irva la porta) Oh, sgnor Conte, che surpresa. A sidvò?


Conte:


(l’entra) Tarcisio un v’ha dètt gnint?


Tonio:


sé, sé, Tarcisio l’ha fat la su ambascieda, l’ha scors sa me. Avnì, avnì, sgnor Conte, incomodatevi pure su quella scarana lì. Volete un goccio di vino buono?


Conte:


il goccio tienilo per te, caro villano, a me dammi pure un bicchiere bello pieno.


Tonio:


dai, Clelia, prendi il vino, dai. Signor Conte, qui non è che abbiamo un granchè di roba, vòle una mulica di formaggio?


Conte:


no, no, per carità. (Clelia ui versa e vein). Virginia, mi fa piacere di vedere che il tempo libero lo passi dai tuoi. (Mi genitur) è una brava ragazza, la vostra Vir-ginia, gran lavoratrice, al palazzo siamo tutti molto contenti del suo servizio e dispiaciuti che tra poco se ne vada.


Clelia:


grazie, signor Conte, troppo buono. Abbiamo cercato di impararci bene.


Conte:


si sposa con Gino della Porcilaia, giusto?


Clelia:


sì, proprio con lui. Si vogliono bene fin da burdelli.


Conte:


un brav’uomo. Magari la sua famiglia… sono un po’ selvatici, no?


Tonio:


eh, loro stanno tutti lì alla Porcilaia, praticamente vivono allo stato ebraico.


Conte:


questo invece è l’altro figlio, giusto?


Tonio:


si, signor Conte, mio figlio Fabrizio.


Conte:


sé, ad vesta um per una facia c-nusuda.


Clelia:


av sarid vest la dmenga a la messa. Il mio figlio ha sempre frequentato l’obitorio del prete.


Conte:


no, un mi pèr. Vin aventi, giuvnot, fat veda.


Fabrizio:


bondè, sgnor Conte.


9


Stefano Palmucci


Conte:


te t’un sì quel ch’ui pisg da magnè i limoun?


Fabrizio:


chi?


Conte:


te.


Fabrizio:


quand?


Conte:


a nu sò, quand i è fat.


Fabrizio:


perchè?


Conte:


forse perché i è bun.


Fabrizio:


cosa?


Tonio:


Fabrizio!


Fabrizio:


…sé, sgnor Conte. Me i limoun ai magn, enca s’u n’è ch’ai facia una gran pa-sioun.


Conte:


e t’fè bein. Perché t’ved, Fabrizio, i limoun, tla penza i streng. E dop, se oun l’esagera, i streng trop e dop e bsogna fè e clistere.


Fabrizio:


(e fa l’invurnid) ah, sé?


Clelia:


Fabrizio, e sarà mei che te, per un po', ta ni magn piò, i limoun.


Tonio:


sé, al degh enca me.


Fabrizio:


va bein, per un po' a farò seinza. Però sgnor Conte me av vria dì che…


Tonio:


zèt, Fabrizio, sta zèt. Quando parli con il signor Conte, te devi stare zitto, capi-to?


Fabrizio:


(u s’artira) ah, ciò.


Conte:


beh. Alora, av sarid dmand e mutiv dla mi visita, a cred.


Tonio:


voi, signor Conte, aquì potete venire tutte le volte che volete, che noi siamo so-lo lusinghiati.


Conte:


per dì la verità, a sò vnud a szcorra d’una facenda, mo sicom ch’la è una facen-da una po’ delicheda, avria chera da szcorra snò se chep-fameia.


Clelia:


(dop un mumeint d’imbaraz) ah, sé, alora Tonio, Virginia, Fabrizio, aspitèd po’ad là, che me ho da szcorra se sgnor Conte.


Tonio:


no, Clelia, ta n’è capid. E sgnor Conte e vò szcorra sa me.


Clelia:


ah, sé? (e Conte e fa ad sé sla testa) ah, scused, ho capid mèl. Avnì burdel, an-demma ad là. Con permesso, sgnor Conte.


Conte:


prego.


Virginia e Fabrizio: ac videm, sgnor Conte.

10


La serva ad Zòfoli

(i scapa tótt a menca. Tonio e e Conte i arvenza da per luilt)


Conte:


donca Tonio, sta da sintì. Stì dè, mentre che a sera alè ch’a cuntruleva i cunt tla mi biblioteca, l’è scap fura tra’l mi cherti impulvaredi e nost vec cuntrat ad mezadria, quel chi ha firmed quasi cent an fa e mi non, e Conte Federico Zòfoli, e un zei de tu bà, s’una bela crosgia.


Tonio:


orca, a l’avid ancora che foi? Eh, per vuilt padroun al cherti agl’è impurtenti.

Noun pori cuntadein, inveci, a fém tótt sora la parola, uc basta quella.


Conte:


e invece al cherti agl’è impurtenti, Tonio. Carta canta! Sora che cuntrat, per esempi, ho trov dli robi che an penseva davera da truvè.


Tonio:


ah, sé? E che robi?


Conte:


beh, u i è scrétt di dirétt e di benefici che me an v’ho mai dmand, per esempi. E gnienca e mi bà, ch’a sapia me. E alora, og, a sò andè a truvè e nutèr, in cità, per dmandè se e nost cuntrat, vest che per tótt sti dirétt e benefici u n’è sted ri-spetèd, l’è ancor bun.


Tonio:


beh, mo me a v’ho sempre dèd tótt quel ch’uv spiteva, sgnor Conte, ho sempre fat i count se vost fator e lò u n’ha mai avud gnint da dì. Se racolt e sli best-ci avem sempre fat a metà: non abbiamo mai masato gniente.


Conte:


per quel, an pòs dì gnint, Tonio. Mo la cherta la disg elt, enca perché la è steda firmeda quand u i era dal leggi e di codici difereint da quei d’adès. E e nutèr l’ha dètt cèr e tond che se an gni mitem una pèza, e ala svelta, e nost cuntrat u n’è piò bun.


Tonio:


oddiomama, sgnor Conte. Cus ch’a gid? U n’è ch’ac vlid mandè via da e puder? la nosta fameia l’è piò ad cent’ann ch’ul lavora. Noun a n’avèm elt che al nosti braci, sgnor Conte; diversameint, a duvressmi andè a la carità. Abbiate pietan-za!


Conte:


nu bacila, Tonio. Sgond me, la facenda l’as po' metta a post sa poc. Però a sò vnud a posta a sintì sa vuilt, s’a sid d’acord.


Tonio:


gìd po', sgnor Conte, tótt quel ch’a pudem fè, al fem vulentir. E basta che non ci addomandate dei dinari; quest’anno nei campi c’è stata anche la soccietà.


Conte:


sé, quell al sò.


Tonio:


a noi ci ha prosciutto le sacoccie; praticamente siamo alle sogliole della pover-tà.


Conte:


sta tranquell, Tonio. Un si trata ad sold. Us trataria snò da rispetè un mi dirétt, che un vi costa gnint e che og, magari, e po’ sembrè un po’ antigh, mo che l’era nurmel ti teimp de mi nòn Federico. Us cèma: jus primae noctis.


Tonio:


(un capess) ius pri propris…


11


Stefano Palmucci


Conte:


(ul cureg) jus primae noctis. Che po’ e saria e dirètt riconosciud mepadrounda pasè la prima nota ad matrimoni sa tòtt al ragazi chi si sposa sora al teri ad su proprietà.


Tonio:


(l’arvenza un po' mèl) ah, te capid ciò…


Conte:


e vest che la vosta fiola la si sposa tra poc, acsè avèm l’ucasioun da sistemè la facenda a la svelta senza duvei piò pinsè sora.


Tonio:


(un sa c’sa dì) ah… scused, sgnor Conte, mo an sò miga sicur d’avè capidbein…a vlid dì che la Virginia, per ste pri pri proctis, la duvria pasè la prima nota ad matrimoni… sa vò?


Conte:


sé, precisameint. Oh, naturalmeint lia la sarà snò la prima, eh? Dop, pien pien, la tucarà ma tótt al famèi dal mi tèri chi ha un cuntrat ad mezadria vec, pricis ma quel ch’avid vuilt. Ch’la volta i fèva tótt cumpagn.


Tonio:


sé, mo… me marid ch’us ch’ai gèm? E ma la Virginia….


Conte:


ho vlud szcorra prima sa te propri perché a capèss ch’l’è una nutizia un po' de-licheda da fè digerì. Pién, pièn, un po’ a la volta, e bsogna che t’facia capì mi spusein - e ma la sposa - che quel da pasè la prima nota se padroun l’è un du-ver da rispetè, pricis ma quel da fè a mità s’la roba.


Tonio:


av ringrezi dla premura, sgnor Conte, mo me a nu sò s’agl’ha farò…com ch’a fac…l’è fatiga…


Conte:


enca per me, Tonio, l’è na gran fatiga di d’no ma la fila ad cuntadein che tótt i ann im dmanda ste puder, perché il sa quand che e pò renda; tótt cuntadein s’una masa ad braci da lavurè e bòcchi da sfamè. Mo mè ho sempre tnud dur, perché per mè l’è piò impurtent e rispèt de nost vec cuntrat, piutost che e guadagn.


Tonio:


e ste fat dla prima nota l’era scrètt sora e cuntrat?


Conte:


sé, Tonio: nero su bianco. Oh, ui n’è enca d’ilt, di dirètt, mo ma mè um basta quest. Giost per andè da e nuter e dì ch’l’è tòtt a post e a pudem cuntinuè cum’è ch’avem sempre fat.


(la entra la Cinzia, ch’la rid cum’è una mata e – tótta presa da e su gran rida - un guerda gnienca chi ch’u i è).

Cinzia:           ha, ha, ha…questa la è tropa grosa… ha, ha, ha…. l’è un quert d’ora ch’a rid, a

gni la fac a smetta... la genta ma la streda l’avrà détt ch’a sò mata… mo questa la è tropa forta…. ha, ha, ha….

Tonio:            (ch’l’ha vèst che lia l’an s’è incorta de sgnor Conte, ui fè di sègn sla testa) Cinzia!

Cinzia:           sta da sintì…ha, ha, ha…cus ch’u m’ha racuntè la Michela, ha, ha, ha,...

Tonio:            Cinzia!!

12


La serva ad Zòfoli


Cinzia:


ha, ha, ha,… la c’ha détt che e sgnor Conte quand l’ariva da lia, us cheva i bra-goun, e e pèr che sotta l’apia….ha, ha, ha…(me sgnor Conte, mo senza ancora capì chi ch’l’è) che staga da sintì enca lò…ho, ho, ho (la guerda e sgnor Conte, ui vin in meint chi ch’l’è e a l’impuvis la smett da rida. La vin a mench sora una sca-rana).


Conte:


sé. Mudestamein m’al doni ai fac st’efèt chi che. Sopratòt quand ch’u si szcorr ad quel ch’ho dentra i bragoun. Eh, tla nosta caseda a sèm sempra sted ben furnid – se t’capess ch’us ch’a voj dì – fin dai teimp de nòn Federico.


Tonio:


sé, però, sgnor Conte, anche turnand me nost scors ad prima, a la vosta età…


Conte:


per chi robi chi lè, l’è cumpagn ma quand aveva vent’an. A sò sempre sted un gran caciador e, mudestameint, ancora ste s-ciop u n’ha sbaiè un colp. Tla mi vita hai n’ho fatti sècchi dal fagieni…


Tonio:


(ancora pensieros) quel a n’el mètt in dobbie….


Conte:


nu bacila Tonio, sa la tu fiola a sarò deliched e premuros. Anzi, magari a i im-pararò enca quelch bel giugh da fè la nòta se marid. E và a fnì ch’im ringraziarà enca.


Tonio:


(ui cred poc) vò a gid…?


Conte:


beh, Tonio, alora at lass preparè tótt nicosa. Me artorni tra una stmena. A sper da truvè pronta e parcèda la camera per e jus primae noctis, e no… al vosti va-lisgj ma la porta. At salut. (e scapa).


Tonio:


(temid) ac videm, sgnor Conte. (quand e Conte l’è scap, ma la Cinzia ch’la è an-cora indurmeinta) Ta n’è find da dì: cus ch’l’ha sota i bragoun, quell?


(sora la facia preocupeda ad Tonio, us ciud la tenda)

FINE PRIMO ATTO

13


Stefano Palmucci

SECONDO ATTO

Stessa scena, di seguito. Da sinistra entrano Clelia e Virginia.

Clelia:              alora? Cus ch’u t’ha détt? (la ved ma la Cinzia) Odio, e lia cus ch’l’ha fat?

Tonio:            gnint, l’ha vest e sgnor Conte, un s’l’aspiteva e ui è avnù fastidie.

(aiuteda da la Clelia e da la Virginia, la Cinzia la s’arciapa).


Cinzia:


odio, cus ch’l’è sucès? U m’è pers da veda…e sgnor Conte? L’era davera lò?


Tonio:


sé, Cinzia, l’era propri lò. E ringrezia e Signor ch’u t’ha fat avnì fastidie propri te mumeint gióst, se no la tu lengua la c’avria mèss t’un guai ancora piò gros.


Virginia:


e l’an saria steda gnienca la prima volta.


Clelia:


alora, Tonio, dì sò…cus ch’e vleva?


Tonio:


eh, già. (Un sa csa dì) cus ch’e vleva?


Clelia;


sé, e sgnor Conte, cus ch’e vleva?


Cinzia:


cus ch’l’è vnud a fè, e sgnor Conte, ma chesa nosta?


Tonio:


… e vlelva… e vleva…. (ui peinsa un po’), l’ha détt che…


Clelia:


dai.


Tonio:


eh… gnint, l’ha détt che la Virginia l’an s’ha da maridè.


Clelia:


cooosa?


Virginia:


(guasi insein sa la sua mà) eeh??


Tonio;


sé, dai, te sintid enca te, no? l’ha détt che Gino un va bein per la Virginia, l’è bun, l’è paciarot, ui vò bein…mo l’ha na testa cum’è un còp d’arvers.


Cinzia:


(svelta) ah, per quell l’è vera!


Tonio:


l’è mej pinsei sora bein, un mis, dò mis, un an…. dop us vedrà.


Virginia:


un an?!?… di mo, bà, a fèd a posta o a fèd davera?


Tonio:


a fac davera, fiola. E sgnor Conte l’ha détt acsé. Giò, Clelia, e bsogna avisè ma don Aldo, e po’ uc tucarà dil enca ma Gino e ma tótt quei dla Porcilaia. Per adès un si fa piò gnint, dop… piò aventi…forse… a vidrem…


Cinzia:


oh, questa la è grosa. (la s’elza e la fa per scapè) Al vagh a dì…


Clelia:


te sta bòna alè!


(la Cinzia la s’armet da seda. Po’, ma Tonio)

14


La serva ad Zòfoli

Scusa, Tonio, mo forse me a n’ho capid bein. Cus ch’u i amporta me sgnor Con-te se la Virginia e Gino i s’vò maridè? E fàt che e puder e sia u su, u gni dà miga e dirétt da metta e nès tal nosti facendi.


Tonio:


sta zètta, Clelia, nu szcorr ad dirétt ch’l’è mej…


Virginia:


bà, se vò a pinsed che me staga bona achè, a aspitè che e sgnor Conte um capa e marid, alora e vò dì ch’an mi c-nusid.


Tonio:


mo no, Virginia, nu fala acsè tragica. Nisoun e vò capè e tu marid. Snò che, per e mumeint, l’è mej aspitè, che prescia ch’avid? Un vi corr miga dria niscioun….


Virginia:


(l’as gira vers la mà) mà!


Clelia:


me an cred ancora m’al mi urecci. Mo cus ch’u t’ha dètt ad pricis, cum’è ch’l’è vnud me szcors?


Tonio:


ah, u l’ha fata poca longa. L’ha détt cèr e nèt che ste matrimoni un s’ha da fè, e po’ l’ha ciap só e l’è andèd via…


Clelia:


e perché la Virginia l’an s’avria da maridè?


Tonio:


a t’l’ho pù détt: perché sgnod e sgnor Conte, Gino l’è un quaioun. Un va bein per lia.


Virginia:


e vò, bà, an sì sted bon da dì gnint? Sora una roba acsè impurtenta cum’è e ma-trimoni dla vosta fiola, a n’avid dètt elt che “sgnorsì” sla coda tr’al gambi? Beh, me, te palaz ai fac da serva, mo ma chesa mia an degh “sgnorsì” ma nisoun, e a n’ho intenzioun d’armandè propri un bel gnint. Se vò, bà, a sid d’acord, bene, e se no…. pacinza. Giosta, mà?


Clelia:


me, piò ai peins e piò um pèr stren. U n’è che e sgnor Conte l’avrà dètt acsè per dì? Sa vut ch’u i amporta ma lò sa chi ch’us marida la Virginia?


Tonio:


no no, l’è sted propri cèr. L’ha dètt che se lia l’as duvess maridè sa Gino, ló ul ciaparia cum’è un dispèt gros, e ch’un saria dispost a pasei sora.


Clelia:


cioè?


Tonio:


eh, u m’ha fat capì che s’a gni dém rèta e a fem finta ad gnint, e saria enca bun da mandec via da e puder.


Clelia:


cooosa? l’ha avud e curag da dì acsè, cla carogna?


Cinzia:


sssttt….


Clelia:


che se la Virginia la s’marida sa Gino, lò uc manda via? Dop tótt e sangui e e sudor che la nostra fameia l’ha spudè sora sta tera per cent ann, lò uc manda via acsè, per un caprècc?


Virginia:


che vigliach, asasein, vile! (la c-menza a piengia)


Cinzia:


ssssttt… zetta, per carità. Nu fa acsè, Virginia.


15


Stefano Palmucci


Clelia:


(arabieda) a vagh a szcorra sobte sla sgnora Cuntessa. Lia la è sempri stedaafeziuneda ma la nostra Virginia e an cred che e possa permetta me marid da fèi una purcheria acsè grosa. A la vidrem. (l’as toh e zinèl e l’as prepera per sca-pè)


Cinzia:


a veng enca me. A sò curiosa da veda la scena.


Tonio:


Clelia, sta bona, va là, du t’vè? Vein a chè.


Clelia:


questa l’è una preputenza bela e bona, Tonio; e se te ta n’è e curag d’arvultèt, me a n’ho nisouna intenzioun da sbasè la testa. A vagh a lè e ai nu chent quatri tla facia. Stavolta an pòs ste zetta!


Cinzia:


gnienca me!


Tonio:


sta bona, Clelia. Sta da sintì. (e fa un suspir) U n’è è sgnor Conte ch’un vò che la Virginia la s’marida. (dop un mumeint) A sò me.


Clelia:


coosa?


Virginia:


(guasi insein sa la sua mà) eeh??


Tonio:


(us decid da dì la verità) e sgnor Conteu m’ha szcors denost cuntrat ad meza-dria, ch’l’ha bèla cent’ann. E alè sora u i è scrétt cèr e tond e “ius pri doctis”…. ”giust pri roctis”…”stu pi doctis”….insomma e dirétt de padroun da pasè la prima nota ad matrimoni sa la sposa.


Clelia:


(l’as mett al meni ti cavell) uh, madunina senta…


Virginia:


(l’as mett da seda) la prima nota?!?...oddiomama…um vin mèl.


Cinzia:


osta lò…


Tonio:


la Virginia la po’ spusè chi ch’u i pèr e quand ui pèr, mo se l’an rispéta ste di-rétt e l’an dà sudisfazioun me sgnor Conte, lò uc po’ mandè via quand che vò.


Virginia:


vigliach, delinquent, l’ha studiè e modi da fè passè per “legittimo” e su caprécc.


Clelia:


bròtt brighent…


Cinzia:


sssttt…


Tonio:


eh, già. E nutèr l’ha détt che e cuntrat u n’è piò bun, senza ste “qui pro quoctis”. O ch’abasèm la cresta, o si no a pudem enca toh sò i nost strac e andè a dmandè la carità. L’è per quell ch’u m’era vnud in meint da armandè e matri-monie. Per nu dèglia vinta.


Virginia:


questa la n’è giosta, però…la n’è giosta… (l’artaca a piengia).


Cinzia:


dai Virginia, nu fa acsè. Me at capèss, mo magari l’è l’ucasioun bona per pinsei sora una muliga ad piò. Che Gino l’è brev, mo l’è acsè pataca, un dà in véll.


Virginia:


mo mè ai voj bein. Adèss cus ch’ai dègh…? (la pieng).


16


La serva ad Zòfoli


Clelia:


Virginia, nu pieng. Che boia us cred d’avec frighèd, l’ha studied una bagia da rida, mo u n’è détt che un si trova e modi da essa piò furb ad lò.


Cinzia:


cus t’vò di Clelia?


Clelia:


a nu sò. Acsè a bota chelda a fac fatiga a pensè. E bsognaria truvè qualch’d’oun piò birb de sgnor Conte, spighèi la facenda, e truvè e modi da essa noun a frighè ma lò.


Tonio:


e bsognaria pensè ma qualch’d’oun ch’us n’intend ad leggi, ad nubiltà, ad dirètt. Si no, ma noun pori cuntadein, ic compra e ic vend senza c’a c’incurgèm gnienca.


Virginia:


mà, c’sa gid s’a pruvessmi da dmandè cunsei ma don Aldo? Lò l’ha studied, e l’è sempre stèd da la perta di purett. Forse e truvarà e mod da sbruiè la mada-sa.


Clelia:


me a l’ho peins e te t’l’è détt. Dai, ch’a i andém sobte.


Cinzia:


a veng enca me.


Tonio:


no, te stè achè. A duvem fè in modi che la facenda l’an scapa da sti quatri mur, per adès. Ai vagh enca me, piutost.


Cinzia:


mo me an degh miga gnint ma nisoun. A veng snò sa vuilt ma la canonica. A sò curiosa da sintì cus che disg don Aldo.


Clelia:


Cinzia, l’è una facenda na masa delicheda. L’è mei che te t’an scapa da chè. An ci pudem permetta da fè scapè una parola. Al savem che ta ne fè a posta, l’è piò fort ad tè.


Cinzia:


va bein. S’a vlid acsè. Mo comunque me an szcorr mai sa nisoun, a bèd snò mi mi fat, an vegh e mutiv dla vosta preocupazioun.


Tonio:


Cinzia, nu peinsa mèl, ad te ac fidèm. Anzi, guerda, at mitem a la prova: se e duvess avnì qualch’d’oun, nu dì gnint ad sta facenda.


Cinzia:


andè po’ tranquell. A sarò una tomba.


Clelia:


breva!


(Clelia, Tonio e Virginia i scapa da la porta. Dop un po’, da menca l’entra Fabrizio)


Fabrizio:


du chi è andè, tott?


Cinzia:


an pòs di gnint.


Fabrizio:


ah, ciò. Va bein. Mo i artoruna per magnè?


Cinzia:


a nu sò, i è andè ma la canonica ad Don Aldo, per fès aiutè a frighè e sgnor Con-te che e vò andè a lèt sa la Virginia la prima nota de matrimonie.


Fabrizio:


cus che e vò fè?


17


Stefano Palmucci

Cinzia:           e vò fè e “giust pri toctis”. L’è e dirètt de padroun d’andè a let sa la sposa la

prima nota.

Fabrizio:     orca: bel! Um piasgria enca ma me che dirètt chi lè.

Cinzia:           un si po’. L’è riservèd mi sgnor e te t’zì snò un purètt.

Fabrizio:      ciò, pacinza. Am cuntentarò de dirètt ch’um dà sta bela facia: m’al sposi, a i an-

drò a truvè la terza o la quarta nota.

Cinzia:           eh, eh, fa e spiritos. Te, se t’un stè ateinti, una volta o ch’l’elta t’at ciap una s-

ciupteda ma la schina.

Fabrizio:     nu bacila, zea. Me a vagh snò sal ragazi.

Cinzia:           al ragazi i ha i fradell e i bà.

Fabrizio:     me a vagh snò sa quelli chi è orfani.

Cinzia:           sé, sa quelli… e s’al dùnaci.

Fabrizio:      cus t’disg, zea?

Cinzia:           guerda che u m’l’ha détt la Masina de pount, che la cugneda d’una su amiga ad

Faenza, l’ha vést ma te e ma Celso entrè t’una chesa ciusa.

Fabrizio:     ma chi?

Cinzia:           ma te.

Fabrizio:     quand?

Cinzia:           do stmeni fa.

Fabrizio:     mo andò?

Cinzia:           a Faenza.

Fabrizio:     perché?

Cinzia:           te savrè te e perché.

Fabrizio:     ad cosa?

Cinzia:           sé, sé…fa è pataca che ma me t’un mi freg.

Fabrizio:      (intent che e scapa a destra) nu bacila zea, che me at chi pustac chi lè an vagh.

E po’, se la chesa la era ciusa, com ch’avria fat a entrè?

Cinzia:           va là, va là bonalena…

(Fabrizio e scapa a destra. Dop un po’ i bossa ma la porta e la Cinzia la va arvè. L’è Gino)

Gino:               bondè, Cinzia. I m’ha dètt che la Virginia la è mnuda ma chesa og.

Cinzia:           sé, Gino, og l’an lavora, la è mnuda achè.

Gino:               bene, (un sa piò ch’sa dì ….) alora av salut, Cinzia. (e fa per andè via…)

18


La serva ad Zòfoli


Cinzia:


dai patacoun, vein olta. (ul fa entrè) La Virginia la gn’è, l’è andeda t’un post si su, mo an pòs di gnint. L’è un segret.


Gino:


(us met da seda) ah… (ui vin un’inluminazioun) eh, eh, eh, tenimodi me al sò dóchi è andè. Eh, eh, eh…: (tótt cunteint) i è andè da la sartora per e vstid.


Cinzia:


sé, i l’ha port indria.


Gino:


eh?


Cinzia:


no, Gino, i n’è andèd a lè. T’vò bé?


Gino:


grazie, Cinzia. Me ai sò sted ir, da la sartora. La m’ha fat un vstid nir ch’l’è un purteint. A stagh cum’è un figurein.


Cinzia:


beh, quel, una volta fat, enca s’un s’dovra, e po' sempra vnì bun.


Gino:


a voj essa prount, per che dè. La da essa e dè piò bel dla nosta vita.


Cinzia:


ecco, fermemci me dè.


Gino:


perché? La nota, no?


Cinzia:


eh, un sia mai che la nota l’apia da piova.


Gino:


me an vegh agl’ori. Finalmeint a pudrò toh sò la mi sposa tla braceda e purtela ma chesa nosta.


Cinzia:


eh, che prescia. U n’è che t’l’apia da purtè sobte, t’po’ enca aspitè e dè dop.


Gino:


perché? Per e viag a Ravenna an partem miga sobte.


Cinzia:


a fèd bein, do-tri dè l’è mej aspitè.


Gino:


i prim tri dè, finenta giobia, an scaparèm gnienca da chesa.


Cinzia:


te Gino szcorr per te, l’è mej.


Gino:


cus ch’a vlid dì?


Cinzia:


no, a giva che magari lia l’avrà enca piaser ad scapè.


Gino:


no, no. Ai n’avem szcors tent volti. Enca perché la Virginia, al savid, la n’è pradga pri gnint ad chi robi ch’is fa tra moj e marid. Eh, eh, eh. Ai duvrò insgnè un moc ad robi. A nu sò s’a capid quel ch’a voj dì. Eh, eh, eh…


Cinzia:


eh, mo in un mes, la fa d’ora imparè…


Gino:


pureina, la è acsè ingenua, acsè pudìca, acsè seria. Pien pien, ai duvrò imparè a lasses andè una muliga.


Cinzia:


nu bacila che ui è chi ch’ui peinsa.


Gino:


eh?


Cinzia:


no, gnint.


19


Stefano Palmucci


Gino:


perché finenta adès la m’ha fat aspitè. L’an s’è mai fata sfiurè gnienca s’un dèd. Mo dop al robi a gl’ha da cambiè. Orca s’a gl’ha da cambiè…


Cinzia:


eh, da che alora, al sarà già cambiedi.


Gino:


e me a l’ho sempra rispetèda. A i ho sempre dèt ch’aspitarò finenta e matri-monie.


Cinzia:


um sa ch’ut tucarà aspite enca un ent po'.


Gino:


scused, Cinzia, mo og an vi capess.


Cinzia:


gnint, lassa stè, Gino. Piutost, at vleva dmandè una roba, a fac la sfacèda. Sicom che dmateina ho d’andè a Santarcang-li a purtè agl’erbi, t’an mi pudress im-prestè la tu cavala,?


Gino:


la Bianchina?


Cinzia:


sé. A i andrìa sla curiera, mo sicom ch’l’è la prima volta, an sò che ureri ch’la fa, andò ch’la pasa, andò ch’la ferma….


Gino:


sé, cum’è no? Avnila po' a toh.


Cinzia:


t’sì sicur che ma vuilt l’an vi bsogna? L’è perché sla curiera an sò ancora prad-ga…


Gino:


nu baciled, Cinzia, av la lass volentier. Tenimodi la è lè tla stala.


Cinzia:


snò per dmen, eh? Dop, quand ho impared, ai vagh sempre sla curiera.


Gino:


u gni è nisoun prublema.


(da destra l’ariva Fabrizio)


Fabrizio:


oh Gino, t’zì te?


Gino:


ciao, Fabrizio.


Cinzia:


me a vagh a veda dagl’érbi. At salut, Gino.


Gino:


av salut, Cinzia. E grazie de vein.


(la Cinzia la scapa a menca)

Fabrizio:      oh, alora Gino? A peins che cla bucalouna dla mi zea la t’apia détt tótt, no?

Gino:               sé, u m’el giva adès.

Fabrizio:      a ne sò cum t’fè arvanzè acsè chelmi. Me andria só per i mur. Alora, cus t’è in-tenzioun da fè? Questa la è tropa grosa per feglia passè, stavolta e bsogna ar-vultès, an pùdem dì sempre ad sè.

Gino:               me verameint… ho già détt ch’a gli a dagh.

Fabrizio:     eh?!?

20


La serva ad Zòfoli

Gino:               (us sint quasi in colpa) l’ha dètt ch’l’è snòper stavolta.

Fabrizio:     oh capid, mo una volta la basta!!

Gino:               l’è perché l’è la prima volta…lia la n’è ancora pradga…

Fabrizio:      e alora ma te l’at va bein??

Gino:               eh, t’am cnoss: quand oun um dmanda un piaser, an sò bon da dì d’no.

Fabrizio:      Gino: quest u n’è un piaser! L’è una purcheria, una preputenza, un’ingiustizia ch’l’an si po’ supurtè!

Gino:               la m’ha dètt ch’l’è l’utma volta ch’u la dmanda. Che problema ch’u i è?

Fabrizio:      che problema ch’u i è?!?

Gino:               sla duvess dvantè un’abitudine, alora no, alora at darìa rasgioun. Che po', me a

gli a darìa l’istess, ho snò paura che dop i c-menza a dmandela tótt. Fabrizio: ai cred ch’i tla dmandaria tótt!

Gino:               e dop, s’a c-menz a dela via in gir, quand ch’l’am bsogna ma me, com c’ha fac?

Fabrizio:      an pòs creda m’al mi urecci… (us mèt al mèni ti cavell)

Gino:               dop, quand a l’ho dèda ma oun, an pos dì d’no ma ch’ilt.

Fabrizio:      (u gni cred) ah, no. T’an pù piò.

Gino:               senza cuntè ch’ui pudria enca essa qualch’d’oun ch’u la trata mèl. E quell dop um dispisgria.

Fabrizio:     figurti ma lia!!

Gino:               quell an cred. L’è acsè bona, chelma, docile: l’as lassa muntè da tótt.

Fabrizio:      Gino, me a ne sò se t’zì imbriegh o cosa, mo tra un po' achè i artunarà i mì sa la Virginia. L’è mei che t’ciapa la porta a la svelta, finchè la streda la è sciótta.

Gino:               cus t’vò dì?

Fabrizio:      che s’it sint fè sti szcurs chi chè, te me matrimonie ta i ariv si pìd in aventi.

Gino:               og, ma vuilt, an vi capess. Boh. Comunque adès ho d’andè a chesa, ch’um s’è fat d’ora. At salut, Fabrizio. Saluta ma la Virginia.

Fabrizio:      nu bacila, ch’a presenterò.

(Gino e scapa da e purtoun)

Quell l’è mat cum’è un caval. E pinsè che tra un mès e duvria dvantè un mi pa-reint…

(da menca la entra la Cinzia)

21


Stefano Palmucci

Cinzia:           Fabrizio, ho vèst chi ariva da d’dria. I sarà pass di chemp per nu fès veda. Adès sintem ch’um ch’l’è andeda. Da la fnestra, im pareva cunteint, i fèva di sèlt…

(da destra i entra la Virginia, la Clelia, e Tonio. I è na masa alegri e i rid tra d’luilt)

Clelia:             porco boia, Tonio, te vest ch’um ch’l’è partid?

Tonio:            e pareva e treno ma la stazioun, quand che e partess la lucomotiva.

Cinzia:           alora com ch’l’è andeda?

Clelia:             ah, mej d’acsè l’an pudeva andè.

Cinzia:           cioè?

Tonio:            a i avem racuntè gnincosa da e principi. Don Aldo te prim l’era chelmi e tran-quèll, e steva da sintì e e feva ad sé sla testa. Quand a sem ariv a spighéi ste dirètt che pretend e sgnor Conte ad “ius primi dotis”, l’è partid cum’è un rag mat.

Virginia:       da che mumeint chi l’è l’ha a c-menz a muntè cum’è e lièvit te forni. U s’è aru-tuled al mandghi dla vèsta, u s’è spudèd t’al meni e po' l’è partid.

Fabrizio:      e do ch’l’è andè?

Tonio:            me palaz. E pareva un tòr imbirid. Avem prov da tnil in tre, mo a gni l’avem fata.

Clelia:             um sà che e sgnor Conte, stavolta l’armidia un bel oc nir.

Tonio:            cum’è ménim. S’un l’aiuta nisoun, me sgnor Conte, ui spaca tótt agl’osi.

Virginia:       u n’è che dop, per colpa nosta, e pasarà un guai?

Clelia:             an cred. S’un oc nir, me sgnor Conte ui tocca arvanzè ma chesa emench dó stmeni. Dop, agl’acqui li si sarà già calmedi.

Fabrizio:     acsè l’impèra. Ui sta bein.

Clelia:             a l’avem trov e castigamatti.

(i bóssa ma la porta. La Clelia la va arvì. U i è ancora un’atmosfera ad felicità. Ma la porta u i

èdon Aldo pieghed in aventi, s’una mèna us tin la schina, e fa fadiga a camnè. Quand u s’elza, us ved ch’la enca un bel oc nir. L’alegria la sparess).

Clelia:             Don Aldo! Cus ch’l’è sucès?

(Il fa pugiè sora una scarana. Lò us mett da seda pien pien, l’ha e mèl dampritótt)

Don Aldo:  ohi, ohi…che mèl…

Tonio:            a ciamèm e dutor?

Don Aldo:  no, grazie. Tra una muliga a m’arciap da per me. Ohi, ohi…

Clelia:             cus ch’l’è suces, don Aldo?

22


La serva ad Zòfoli


Don Aldo:


a sò ariv me palaz, a sò andè sobte da e sgnor Conte. A l’ho afrutèd sla facia, a i n’ho dètti quant un chen, e po' ho elz la mena per arvei un prim manarvers.


Virginia:


e po'?


Don Aldo:


gnint. An mi sera incort che i mi urli i aveva atirèd tótta la servitù. I m’è selt m’ados in quatri e im li ha sunedi, pegg ch’al mi campeni.


Cinzia:


oh, pori prit…


Don Aldo:


i m’ha bastuned per bein ad sora, e po' i m’ha ciap e i m’ha bòtt giò ma la sche-la. Pori al mi òsi, a nu sò ch’um c’ho fat a stè sò e ciapè via…


Tonio:


Cinzia, dam una mena a trèl sò. E bsogna purtèl ma la canonica, a fèl curè da la perpetua.


(Tonio e la Cinzia il ciapa da sota al spali)


Don Aldo:


ohi, ohi…pien, burdel, fèd pien….


Cinzia:


apugèv achè, don Aldo.


Don Aldo:


per e problema dla Virginia, um dispisg mo e bsogna ch’a studiem un’enta so-luzioun.


Virginia:


cum bacila don Aldo, avid fat enca trop.


Don Aldo:


nu t’dispera, fiola. Quand ch’am sarò arciap una muliga, ai peinsarem mej.


Clelia:


grazie don Aldo, prima ad tòtt pensèd ma la vosta salute.


Don Aldo:


sé, a cred che per adès um toca badè alè. Ohi, ohi, pien, burdell pien…


(pianin pianin Tonio e la Cinzia i porta Don Aldo ad fura).

Clelia:             alè, a sem me punt ad prima.

Virginia:       pegg, perché ormai e cherg piò gross ch’avemie a l’avèm già giughed.

Clelia:             fat forza, Virginia. T’vidrè che una soluzioun a la truvarèm.

Virginia:       (la c-menza a piengia) a nu sò, ma. E dè de matrimoni l’è vsin.

Fabrizio:        (e pèr un gat ch’l’apia magned un sorc) doni: nu baciled. A l’ho mè la soluzioun!

(al doni il guerda preocupèdi, Fabrizio e fa la facia da birichin)

FINE SECONDO ATTO

23


Stefano Palmucci

TERZO ATTO

Stessa scena. La settimana dopo. In scena Tonio e Clelia. Non dicono niente ma sono chiaramente in attesa di qualcuno. Bussano alla porta, è il signor Conte.


Clelia:


oh, sgnor Conte, bondè. I miei formaggi. Avnì, avnì po' aventi.


Tonio:


che unor, sgnor Conte, t’una stmena dó vòlti ma chesa nosta.


Conte:


a sirmi d’acord acsè, no, Tonio?


Tonio:


sè, sè. Vi spettavamo. Eravamo tutti in frumento. Ve l’ho detto che una volta anche il vostro babbo era stato aquì? Durante la caccia, si era fermato per rifu-cilarsi.


Conte:


a sò propri cuntent da nu truvèv ma la porta e s’al valisgi prounti.


Tonio:


no, no. Sgnor Conte. Anzi, l’è tótt prepared per ste “ius pro toctis”. Com ch’a sirmi d’acord, ho spieghed in chesa la situazioun, ho dètt ad ste dirètt ch’uv spèta per cuntrat e per nascita, e pianin pianin, s’un po’ d’fatiga, i l’ha struzèd tòtt.


Clelia:


dovete pensare, sgnor Conte, che noi non avevamo mai saputo gniente di que-sto diritto. Quando Tonio me l’ha detto, sono rimasta illibata.


Tonio:


noi siamo poveri contadini, signor Conte. Ci dovete scusare se la nostra igno-ranza non arriva alla vostra.


Conte:


la Virginia cosa ha detto?


Tonio:


eh, sa lia la è steda gnara, sgnor Conte. L’an vleva ceda. Mica per il fatto in sé, ne faceva proprio una questione di municipio. Mo dopo un po’ la s’è cunvinta.


Conte:


bein. A sò cunteint ch’a pudemma risolva la facenda senza andè a cerchè elti stòri.


Tonio:


anche noi, sgnor Conte. Se ci buttevate fuori dal podere, il nostro intestino era segnato.


Clelia:


a v’avem prepared la nosta camera, sgnor Conte. L’an sarà cumè quelli de pa-laz, mo la è granda, pulida e tnuda bein. Ho mèss sò i linzul nuv, i sciugamèn pulid e po' s’uv bsogna checosa, noun a sem achè.


Conte:


lia la è già…


Clelia:


sé, la è pronta. La v’aspeta tu let, sla vèsta da nota.


Conte:


bene, enca mè ho port la mi vstaia. (e fa veda una borsa da viag)


24


La serva ad Zòfoli


Tonio:


mè ho enca rinfurzed al gambi du let sa dli stagi ad fèr, e enca chal robi ch’u m’ha mès Giuvanino, il falegname, sòta e materas… le droghe di legno. Acsè, enca s’a duvessvi fè i straurdineri, e let e duvria tni bòta.


Conte:


brev, Tonio. An fac per vantèm, mo l’an saria la prima volta che, quand a fac chi lavor chi lé, mudestameint, um capita da spachè u let.


Tonio:


(ma la Clelia) e sgnor Conte, Clelia, l’è un amador da rida. L’ha una esperienzache mai, mo l’ha ancora l’ardor ad vent’an fa. Ch’l’elta volta u m’ha dètt che an-cora u n’ha sbaiè un colp.


Conte:


(lusinghed e tótt compiaciud) beh, mudestameint, me a i ho di “doti amatorie”non indifereinti. L’è una roba ad fameia. Dmandè po' in gir, s’a dègh la verità.


Tonio:


ah, mo si vede da qui, nel garnagozzo, voi Conti Zòfoli c’avete tutti il pomo di Damocle molto in fuori.


Clelia:


a spérém ch’a savid enca essa deliched, sgnor Conte. Nu scurdèv che per lia l’è la prima volta, an vria ch’l’arvazess mèl…


Conte:


cara vilena, av dagh la mi parola - la parola de Conte Zòfoli - che la burdela la n’avrà da lamantès.


Clelia:


a fèm afidameint sora ad vò, sgnor Conte.


Conte:


a vidriv che la Virginia la n’arvanzarà delusa.


Tonio:


(e fa la facia surpresa) la Virginia? No, sgnor Conte, e fator un v’ha dètt gnint?


Conte:


sora sta facenda, un mi pèr. Perché?


Clelia:


(surpresa enca lia) la sposa la n’è la Virginia, sgnor Conte. Lia l’as marida traun mès. Inveci e mi fiul, Fabrizio, us marida tra dò stmeni.


Tonio:


vò avid dètt che o prima o dop al saria tucheda ma tótti. Alora la prima ragaza tal vosti teri ch’l’as marida, da quand duvèm rispetè ste “ius prime robis”, la saria la mi futura nòra, la murosa ad Fabrizio. Ho capid mèl?


Conte:


(e cerca ad nasconda la delusioun, mo un po' di d’no) eh? No, no. Te capid bein,Tonio. L’è propri acsè ch’la funziouna. E perché is marida acsè al’impruvis, sti ragaz? U n’è che per ches i s’ha da spusè per forza?


Clelia:


no, no, sgnor Conte, cosa andate a pinsare? Mio figlio non sarà uno sterco di santo, mo queste robe non le fa.


Tonio:


l’è perché tra poc l’ha d’andè ti sulded, alora is vò maridè prima.


Conte:


ho capid. E chi ch’la saria, sta sposa?


Clelia:


l’as cèma Beatrice, l’è ad Faenza. An cred ch’a la c-nusid.


Tonio:


alora, Clelia, vala a ciamare. Acsè prima che i facia, emench ai presentèm.


25


Stefano Palmucci


Clelia:


sobte (la scapa a menca).


Tonio:


a la vidrid, sgnor Conte, l’è un fior. Una masa ad ragazi de Paes i aveva punted e mi Fabrizio, mo lò l’ha caped propri bein. L’è andè un po' lunten, a Faenza, mo e valeva la pena.


Conte:


alora a sò cunteint per lò… e enca per me.


Tonio:


a sid propri un om furtuned, a pudè essa e prim a coja ste bocc-li ad rosa.


Conte:


cus t’vui fè, Tonio? Per me l’è piò un duver che un piaser. Me am sacrèfich so-pratótt per vuilt, per rispetè e nost cuntrat ad mezadria.


Tonio:


av ringrezi, sgnor Conte. A sid propri un galantom, e bsogna dìl.


Clelia:


la vein sobte, sgnor Conte, scused mo la è un po' vergognosa. Vein vein, Beatri-ce, vein olta.


(la s’afacia ma la porta la Beatrice. Lè è brotta da fat e enca un po’ vecia. E sgnor Conte l’ha un mumeint ad mancameint, mo l’è custret a arciapès).

Tonio:            Beatrice quest l’è e sgnor Conte. Com ch’a t’avèm impared, te da fè tòtt quel ch’ut disg da fè. Tòtt; senza discuta. T’è da essa breva e ubidienta, come una burdela. Te capid?

(la Beatrice la fa ad sé sla testa).


Clelia:


questa, sgnor Conte, l’è la nostra Beatrice. A m’aracmand ma vò, la è fresca cumè una rosa e inucenta cum’è una culomba. Ch’an l’avid da sciupè.


Conte:


piò d’acsè?


Clelia:


eh?


Conte:


(e per ch’ui venga fastidi) no, agiva ch’a cercarò da fè unor ma la mi fèma, (tra d’sé) s’a gli a fac.


Tonio:


sicurameint, sgnor Conte. Sla vosta riputazioun, a sid l’om piò adat.


Conte:


um pèr ch’la sia più granda de vost fiul.


Tonio:


sé, la è un po' più granda, mo vò sgnor Conte a sid la dimustrazioun viventa che in amor… l’età l’an counta.


Conte:


speremma.


Clelia:


sò, adès andè. Andè ad là a fè i vost lavor. Che prima a la s-ciantem, sta facen-da, e mej l’è.


Conte:


eh, um sà enca ma me.


Tonio:


(ul guerda amired) che furtouna ch’avid…


Conte:


(ul guerda mèl) andemma, va là…


26


La serva ad Zòfoli

(e Conte e scapa a menca. La Beatrice e fa un sguerd malizios e po' la entra enca lia. Dop un sgond da destra l’ariva Fabrizio).

Fabrizio:     alora?

Clelia:             (tótta compiaciuda) i è entri adès.

Tonio:            (e rid pien per nu fès sintì) te vest che facia l’ha fat? Hi hi hi…

Clelia:             (ma Fabrizio) me a voj savè du t’l’è trova, te, cla dunacia. Com t’fè a c-nossa

ch’al doni chi lè?

Fabrizio:      a v’l’ho dètt, mà. U la c-nusceva Celso, perché l’è amigh sa di montanèr che i

vein giò una volta l’an, e tótt i an i va a truvè la Beatrice. A Faenza l’è quella

ch’la costa mench.

Tonio:            ai cred!

Clelia:             a l’avid istruida bein, vuilt omni?

Fabrizio:     davera! La i ha da s-ciantè agl’osi. U i ha da fè pasè la voja d’andè s’al sposi

giomni.

Tonio:            questa l’è l’onica volta ch’an vria essa ti pan de sgnor Conte.

Clelia:             e se dop un po' e sgnor Conte us vò fermè?

Fabrizio:      tótt prevèst. Lia l’ai girà ch’l’andrà a dì ma tòtt ch’la n’è arvenza sudisfata.

Tonio:            e a savemm che e sgnor Conte l’ha na boria m’adòs, che piutost us faria mazè.

Clelia:             avid pinsed ma quand u s’incorgerà ch’la n’è vergine? E pudria protestè.

Fabrizio:      us capess. Lia l’ai darà d’intenda che u l’ha tolta un sulded ti chemp, dò ann fa.

Clelia:             me a sper che e vaga tótt lesc.

Fabrizio:      nu bacila, mà. L’è un pièn si fiocc. A vidrid.

(i bóssa ma la porta. I tre is guerda preocupèd. La Clelia la va arvì. L’è don Aldo. L’ha snò un cerot ma la frounta.)

Clelia:             oh, don Aldo, a sid vò? (ul fa entrè s’una certa preocupazioun)

Don Aldo:  bondè, burdell.

Tonio:            com che va? Av sì guarid?

Don Aldo:  la c-menza andè. Ancora un dòl agl’osi, mo e bròt e duvria essa pas.

Fabrizio:     mej acsè.

Don Aldo:  donca, burdell. (il fa acumudè) Intent ch’a sera tu let, a n’ho fat elt che pensè

ma la soluzioun de vost prublema.

Clelia:             (imbarazèda, l’as guerda sa ch’ilt) ah, sé? No perché ormai…

27


Stefano Palmucci

Don Aldo:  avem vest che a digli, un capess, sla forza l’è pegg perché i è ad piò…

Tonio:            no, mo vò don Aldo nu baciled, al robi l’is mettrà a post da per sé.

Don Aldo: a pudria andè a szcorra se ves-cvi, mo ho paura che lò, tla su pusizioun, e facia fatiga a cumprumètsi ti cunfrount de sgnor Conte…

Clelia:             a cred enca me. Da la pèrta di purètt un sta mai nisoun.

Don Aldo: (ui peinsa) da la perta di purètt… (l’ha una idea) giost, Clelia! E bsogna andè da qualch’d’oun che e staga da la pèrta di purètt.

Fabrizio:      e chi ch’u i è?

Don Aldo:  u i è i comunesta, no? E bsogna sczorra sa Mariotti, e chep di comunesti.

Tonio:            ah, beh…no, un mi pèr e ches d’andè a disturbè…

Don Aldo:  a vagh giò me consorzi a szcorra sa lò!

Clelia:             don Aldo, mo a sì mat? Quel l’è un magnaprit, a n’el cnusìd? L’è già un mirècli ch’un vi venga a cerchè lò in canonica. A vlid andè vò tla tana de lòp?

Don Aldo: lassemma al nuventanovi pecurèli; agl’è già in sèlvi sora e mount. Me ho d’andè a circhè quela ch’la s’è smarida.

Tonio:            Don Aldo, Mariotti u n’è una pigra, e u n’è gnienca da per sé. L’è in compagnia ad genta che mi prit u ni vò veda.

Don Aldo: u n’importa. L’è l’onica persouna ch’uc possa dè una mena ad sta situazioun. In szcorr sempre ti comizi ch’i sta da la perta di purètt? Ch’l’è ora da fè la rivolu-zioun contra sti dirètt e privilegi di padroun?

Fabrizio:      sé, avid rasoun, don Aldo, mo me a staria ateinti a stuzghè e chen che dorma….

Don Aldo: (l’è già ma la porta) stuzghè? Me ai voi dè una sveggia ch’li s’arcorda per disg an!

Clelia:             u gni vò pinsei sora una muliga?

Don Aldo: tla bèbbia ui è scrètt: u i è un teimp per pinsè e un teimp per fè. Quest l’è e teimp ad fè. Av salut. (e e scapa).

Tonio:            pori prit. U l’ha propri ciapa se serie, sta facenda.

Fabrizio:      a gni avem putud dì che, piò che sora ad lò, a fèm afidameint sora na…

Conte:            (l’ariva da menca, l’è un po’ scavcid) purtèm d’un bicir d’acqua.

Clelia:             sobte (e versa un bicir da una broca).

Tonio:            (compiaciud) com ch’la và, sgnor Conte?

Conte:            l’ha fat prest a imparè. Adès e pèr ch’u i apia ciap gòst.

Fabrizio:      cus ch’la disg la mi Beatrice?

28


La serva ad Zòfoli

Conte:            porta pacinza, giuvnot, lassmi fè i mi lavor (e bè e po’ l’artorna ad là).

Tonio:            però…l’è ancora tòtt ingaluzid.

Fabrizio:      ho feda che lia l’apia apeina c-menz.

Tonio:            pori sgnor Conte.

(da destra la s’afacia la Virginia)

Virginia:     a pòs? I è ad là?

Clelia:             Virginia, ch’us t’fè achè?

Virginia:     me palaz i sgnor i gni è, ho fat una scapeda per veda cum ch’la và.

Fabrizio:      la và com ch’avèm dètt: benessme. La Beatrice la ha apeina c-menz la cura.

Virginia:       t’zi sigur ch’u gli a facia? E sgnor Conte l’ha una fèma da amador da rida…

Fabrizio:      nu bacila. Lia la n’ha pass, di amator…

Virginia:     e sora e fat ch’an sera me, la sposa, u n’ha dètt gnint?

Tonio:            eh, t’capirè, u i è arvenz un po’ mèl. L’ha fat una facia… Mo la regula u l’ha fata

lò, u n’ha pudud dì d’no.

Virginia:       e quand l’ha vest la “spusina”?

Clelia:             purett…me a giva ch’ui vniva un colp sècc. Mo l’ha duvud fè bocca da rida, or-mai l’era in bal.

Fabrizio:      adès u l’ha trov chi ch’ul fa balè!

(da menca l’ariva la Beatrice)

Tonio:            cus ch’l’è sucès?

Beatrice:      gnint. U s’è indurmeint.

Fabrizio:      cum’è u s’è indurmeint?

Beatrice:     nu bacila, ai peins mè a svigèl. A n’avèm gnienca c-menz. A sò snò vnuda a sintì

per la mi pega. L’è sempre quella ch’avèm dètt, no?

Tonio:            us capèss, Beatrice. Me al manteng, al prumessi. La perta che t’è avud, piò e

rest a lavor fat, com ch’a sirmi d’acord.

Fabrizio:      e pó t’at pò tnì per te tòtt quel che t’trov t’al sacoci de sgnor Conte.

Beatrice:     benessme. Alora me a vagh a fnì e mi lavor.

Fabrizio:     breva!

(la Beatrice la scapa a menca)

Virginia:     me artorni te palaz, va là. A voj veda ad che cundizioun che sarà e sgnor Conte

quand l’artorna.

29


Stefano Palmucci


Fabrizio:


s’u gli a fa, a turnè…


Tonio:


a e massmi, al purtarèm noun, tla braceda.


Virginia:


av salut. Ac videm dmen.


Clelia:


va bein, ciao fiola.


(la Virginia la scapa da e purtoun)


Conte:


(l’ariva da menca, l’è tótt scavcid, ma la Clelia) svelta.


dona, fam un zabaioun, e a la


Clelia:


avid avud un zavarioun?


Conte:


ho dètt: un zabaioun, vilena. Dò ovi sbatudi e muntedi s’el zóccri e una muliga ad marsala. O un vein dolc, s’an l’avid.


Clelia:


ah, ho capid. A ve fac sobte. (la scapa a destra)


Conte:


(ui rògg dria) el zóccri, una masa, a m’aracmand.


Tonio:


com bótta, sgnor Conte?


Conte:


eh, lia la dura, mo l’ha a trov pèn per i su dint.


Fabrizio:


u n’è ch’la sia tropa focosa, per vò?


Conte:


lassa andè, giuvnot. Al puledri, piò agl’è focosi, e piò u i è gòst a dumèli.


Tonio:


mo ai la fèd a fèi la punta? Arcurdev che st’elta stmena u i è enca la Virginia da cuntintè.


Conte:


nu bacila, Tonio, ai n’ho cumbatudi da batài. Ouna ad piò o ad mench, un mi fa gnint. (e e scapa a menca).


Tonio:


Fabrizio, ho paura che la tu Beatrice l’an basta. Forse e sgnor Conte l’è un os trop dur per lia, l’ai romp i dint.


Fabrizio:


(tranquell) bà, fidev. Al savid chi muntaner com chi la cèma? Invece ad “Bea-trice”: “Beatroce”.


Tonio:


orca, un nòm ch’ui sta cumè un vstid nuv.


(i bòssa ma la porta, Fabrizio e va arvì. L’è don Aldo pieghed in aventi, s’una mèna us tin la schina, e fa fadiga a camnè. Quand u s’elza, us ved ch’la un oc nir)

Don Aldo:  ohi, ohi…che mèl…

Fabrizio:      don Aldo, cus ch’l’è sucès?

Tonio:            a ciamèm e dutor?

Don Aldo: (il fa pugiè sora una scarana. Lò us mett da seda pien pien, l’ha e mèl dampri-tótt) no, grazie, pien pien, adès a m’arciap.

30


La serva ad Zòfoli


Tonio:


chi c’l’è sted?


Don Aldo:


i è sted i comunesta. Me consorzi ho dmand ma oun s’a pudeva szcorra sa Ma-riotti, e chep. Quell l’è andèd un mumeint ad là e po’ quand l’è artorni i era in quatri, i m’ha dètt: “Mariotti un po’, però ui manda a dì quest“.


Fabrizio:


cosa?


Don Aldo:


gnint. I m’ha cherg ad bòti.


Fabrizio:


oh, pori prit.


Don Aldo:


ohi, ohi…


Tonio:


acsè ac fèd sintì in colpa, don Aldo; per sta facenda, ormai ai n’avid ciapi pa-recci.


Don Aldo:


um dispisg, an vi duvid sintì in colpa. Us vid che e Sgnor l’ha trov ste sistema per fèm scuntè tòtt i mì pched.


Fabrizio:


orca…. mo alora i era gros da fat, sti pched…


Tonio:


Fabrizio, sta zèt e dam una mena a purtè fura don Aldo, dai.


(il cherga sora al spali e il porta fura da la porta)

Don Aldo:  pièn, burdell, pièn. Ohi, ohi….

(i scapa da la porta. La Clelia entra da destra e la va a purtè e zabaioun me Conte.)

Clelia:             (la bòssa ma la porta) a pòs?

(u n’arspond nisoun, dop un po’ us ved la mena de sgnor Conte che e ciapa e zabaioun e po' us sint sobte tirè dentra la camera).


Cinzia:


(la scapa da destra) cus che suced ad là? U gli a fa la Beatrice?


Clelia:


a nu sò, ho bòt l’oc dentra la camera, e pèr chi apia butèd una bomba. A vagh a preparen un ent.


(la Clelia la scapa a destra. I bòssa ma la porta, la Cinzia la và arvè. L’è Gino).

Oh, Gino, veh, t’zì te?

Gino:               bondè, sgnora Cinzia. A circheva propri ma vó.

Cinzia:           per via dla Bianchina? A l’ho lasa me tu fradell.

Gino:               no, grazie, u n’è per la Bianchina. L’è per chi szcurs ch’avid fat ch’l’elt dè. Lé per lé an l’aveva miga capid, mo dop a i ho rimuginèd sora, e a furia ad pensè tòtt sti dè, dop ho capid.

Cinzia:           cosa?

Gino:               eh, no, gnint. Mo vò cus’è ch’a vlivie dì?

31


Stefano Palmucci


Cinzia:


gnint, Gino, gnint. Adès e pèr che sia tòtt a post.


Gino:


sé, mo vò a szcurivi de matrimonie, de dè, dla nota; per ches u i è checosa sot-ta? La Virginia u v’ha dètt checosa?


Cinzia:


no, guerda, Gino, la Virginia la gni entra gnint.


Gino:


u n’è che per chès u i è avnud di dobbie, ch’la vò mandè a mocc tótt nicosa?


Cinzia:


Gino, nu bacila. Me a fèva acsè per szcorra. An m’arcord gnienca cus ch’a t’ho dètt.


Gino:


a m’arcord me. E po’ enca Fabrizio e gèva dli robi, e feva di szcors chi m’ha mèss in sbarbutlameint la testa …


Cinzia:


Gino, la Virginia l’at vò un bein d’l’alma, ai mitria la mena sora e fugh. Se pro-pri te vò savè, u i era qualch’d’oun ch’us vleva metta te mez, mo adès u gni è più pericli, l’è tòtt risolt.


Gino:


(arabied) qualch’d’oun ch’us vleva metta te mez? E chi?


Cinzia:


Gino, lassa perda a t’ho dètt. Nisoun, fa count ch’un t’apia dètt gnint. Torna a chesa e nu pensii piò che al robi li s’è sistmedi da per sè. At salut.


(la Cinzia la scapa a destra, Gino us mètt a pensè. L’ariva Fabrizio da fura.)

Fabrizio:      oh, Gino, cus t’fè achè? La Virginia la gni è.

(Gino u n’arspond perché l’è tòtt pres da i su pinsir. Da destra la pasa la Clelia se zabaioun)

Clelia:            chi ch’l’era prima ma la porta, Fabrizio?

Fabrizio:      l’era don Aldo. I comunesta i l’ha mnèd. E bà ui dà una mena arturnè a chesa.

Clelia:             pori don Aldo, u l’ha vuda, andè da i comunesta.

Fabrizio:      noun avem prov da fermèl, agl’avèm dètt in tòtt i modi, mo lò l’è na testa dura.

L’ha e vizie da mettsi sempra te mez.

(la Clelia la bòssa a menca e po’ la entra)


Gino:


(mal paròli ad Fabrizio e per ch’u si sveggia a l’impruvis) chi è ch’us vò metta temez? Us po’ savè?


Fabrizio:


gnint, Fabrizio, l’era don Aldo ch’us vò mettsi sempre te mez (e scapa a de-stra).


Gino:


don Aldo us vleva mettsi te mez?! Porco boia, adès a vagh alè e ai s-cent agl’osi.

Ai dagh un pògn t’un oc, dop ui pasa la voja.


(Gino e scapa da e purtoun sla furia. La Clelia e scapa da menca e l’entra a destra. Da menca l’entra e Conte. L’è sfat e sfinid. E ved ch’u gni è nisoun).

Beatrice:      (da fura) sgnor Conteeee. Me a sò prounta.

32


La serva ad Zòfoli

(e Conte us porta la mèna ma la testa cum’è per dì: te t’zì mata. E prova d’andè via, mo da destra l’ariva Fabrizio)

Fabrizio:     sgnor Conte, anded già via?

Conte:            (e prova da dès un cuntegn) beh… sé, perché ad là ho fat, la burdela la è cunten-ta…

(da destra l’ariva enca la Cinzia)

Beatrice:      (da fura) sgnor Conteee. Quant ai mitiv? Me a v’aspèt.

Conte:            (e capess ch’un po’ andè via. Ma Fabrizio). Dì ma la tu ma da fèm enca un cafè.

Anzi, dò. (us tira sò i calzoun e l’artourna dentra. E fa una bela gambarela).

Fabrizio:     porco boia, te vest ach gambarela che fa? Me a degh che e dura poc.

Cinzia:           l’ha dò occ inaquarid. Un pèr gnienca piò lò.

Fabrizio:     ui sta bein, ma che preputeint. U s’l’è andeda propri a circhè.

Cinzia:           andemma ad là, aspitè. Se e scapa, an vria che e pensass ch’a simi s’l’ureccia tacheda ma la porta.

Fabrizio:     te rasoun, andemma, andemma.

(i dò i scapa da destra. Dop un po’ e scapa da menca e Conte, ch’un sta piò in pì, u s’apogia ma la scarana.)

Conte:            odiomama… aiut…

(e cerca ad vistis mo e fa una gran fatiga. Da e purtoun l’artorna Tonio).

Tonio:            sgnor conte, cus ch’a fed? A vlid già andè via?

Conte:            eh…sé. Me achè avria fat, per og.

Beatrice:      (da fura) sgnor conteeee… du ch’anded? Avem apeina c-menz a vlid già andèvia?

Conte:            (e fa sé sla testa, e po' us gira vers Tonio) no, um toca arturnè dentra. La n’haancora avud a sà.

Tonio:            per furtouna ch’l’è scapuzeda sa vò, sgnor Conte. Un ent l’avria già fnid al car-tòcci. E da un bel pèz.

Conte:            (ui vin guasi da piengia) eh, già. Che furtouna… (l’arturna a menca, inzampand dampritòtt. E trova e su bastoun, u s’apogia ma quel per camnè, e po’ prima d’entrè, s’una gran fatiga, u l’elza pr’eria cum’è per c-minzè a mnè qualch’d’oun).

(da destra i ariva la Cinzia, la Clelia e Fabrizio). Fabrizio: bà, a szcurivie se sgnor Conte? Cus che disg?

33


Stefano Palmucci


Tonio:


e bagaieva checosa, mo l’è biench cum’è un linzul.


Clelia:


te vest che gambarèla che fa?


Beatrice:


(da fura) ahahah!!!!


Cinzia:


odio, cus ch’u i ha fat?


Tonio:


u gni avrà mnè se bastoun?


Cinzia:


e bsognerà andè a veda.


Clelia:


odio, sta da veda, Tonio, che sta storia la va a fnì mèl.


Beatrice:


(da fura) ahahah!!!!


Fabrizio:


se u i ha mnè se bastoun stavolta me…


(la Beatrice la scapa da menca, la è tótta scunvolta)

Beatrice cus ch’u t’ha fat? U t’ha mnè?

Beatrice:      no, mè a stagh bein. L’è e… e sgnor Conte…

Cinzia:           cosa?

Beatrice:      … l’è mort.

(tòtt i persunag in scena i arvenza tinch, a boca averta sa di espresioun ad surpresa. Dop un po’, da dria e scapa fura e regèsta – s’u i è, o s’l’è un ator e ciapa vita – e us porta daventi, te proscenio).


Regista:


a ste punt, cunsiderèd che al cumedi, ad solit, al fness tótti bein, us pudria pen-sè che, mort e sgnor Conte, la Virginia e Gino is sia pudud spusè e i apia cam-ped “felici e contenti” tòtt i an dla vita. E inveci, no. Me sgnor Conte i l’ha splid una stmena dop, in “pompa magna”. La fameia l’aveva dèd d’intenda ma tòtt ch’u i era vnud mèl, intent ch’l’andeva a caval. Che po', l’era la verità. La sgnora Cuntessa, dop un mes, la è artorna da i su, a Faenza, e ad lia un s’è savud piò gnint. Tòtta la tèra se palaz l’è arvenza m’un anvod, ch’l’era sempre sted a Bu-logna. La Virginia la s’è marideda dop dò an, s’un brev ragaz ad Vròc, ch’aveva c-nusud t’un bal. E Gino…. eh, Gino l’era in galera. E u i è arvenz queng an. Per-ché, s’un pògn, l’aveva mazed ma don Aldo.


FINE

34